Kwestionariusz lub ankieta w naukach społecznych jest to jedno z narzędzi badawczych.

Rozróżniamy kwestionariusz ankiety i kwestionariusz wywiadu. Pierwszy jest przekazywany respondentowi do uzupełnienia; drugi służy ankieterowi jako plan zadawanych pytań i uzupełniany jest przez niego. Zależnie od zaleceń metodologicznych możliwa jest większa, lub mniejsza ingerencja ankietera w treść prezentowanych pytań efekt ankietera

Metoda konstruowania kwestionariusza wywiadu i ankiety

• Czynniki istotne przy formułowaniu kwestionariusza

• temat badania tzn. co, jakie zjawiska będą przedmiotem badania,

• cel badania tzn. wyjaśnienie po co chcemy badać dane zjawisko, co chcemy osiągnąć,

• zakres badania

• populacja

• określenie geograficznego zakresu badań (zawiera się w populacji)

• sposób doboru próby badawczej

• forma pomiaru tzn w jaki sposób będziemy mierzyć poziom badanych zjawisk (skala, mierniki)itp.).

• hipotezy, które poddajemy weryfikacji.

• Kwestionariusz ankiety, kwestionariusz wywiadu to narzędzie badawcze. Składa się z:

• wstępu

• tematu badania

• informacji o instytucji prowadzącej badania

• wyjaśnienia celu badania dla respondenta

• zachęty do wypełnienia kwestionariusza (dot. tylko ankiety) i udzielania wyczerpujących i prawdziwych odpowiedzi

• pytania rekrutacyjne (opcjonalnie)

• instrukcja wypełniania kwestionariusza

• Rodzaje pytań przykładowej kategorii

• pytania wprowadzające

• pytania filtrujące

• pytania otwarte

• pytania zamknięte

• metryczka

Wychodzimy od zestawu pytań, na które chcemy uzyskać odpowiedzi, formułujemy hipotezy badawcze, wybieramy metodę badawczą (także kwestionariusz ankiety), konstruujemy narzędzia, przeprowadzamy sondaż w celu sprawdzenia i weryfikacji narzędzi badawczych, weryfikujemy narzędzia, pzreprowadzamy właściwe badanie, opracowujemy wyniki badań statystycznie i merytorycznie, dokonujemy weryfikacja hipotez sformułowanych na początku, formułujemy wnioski z określoną pewnością, podejmujemy ocenę i decyzję o wewntualnym badaniu porównawczym badanie panelowe.

Najczęstsze błędy pojawiające się przy konstruowaniu kwestionariusza

• fałszywe założenie znawstwa

• pytania wzajemnie sprzeczne

• pytania sugerujące

• Pytania niejednoznaczne

• Niedostosowane np. kulturowo

Pytanie sugerujące to w metodach badań społecznych pytanie sugerujące respondentowi odpowiedź zgodnie z zamierzoną lub niezamierzona sugestią osoby projektującej kwestionariusz.

Przykłady pytań sugerujących:

1. Większość Polaków opowiada się za przystąpieniem Polski do UE, czy Pan/Pani jest również za?

2. Czy jest Pan/Pani przeciwko nadaniu większych uprawnień prezydentowi RP?

W pytaniach sugerujących występują często zwroty o zabarwieniu emocjonalnym (np.: biedny, luksusowy, głód, kryzys), które mogą narzucić respondentowi odpowiedź.

W badaniach społecznych pytanie sugerujące uznawane jest za błąd metodologiczny.

Fałszywe założenie znawstwa - jeden z podstawowych błędów metodologicznych pojawiający się w badaniach socjologicznych w sytuacji, gdy osoba prowadząca badania zadaje badanym pytanie o dany problem bez wcześniejszej weryfikacji, np. poprzez pytania filtrujące czy problem jest w badanej populacji czy u konkretnej osoby rozpoznany. Najczęściej tego typu błąd pojawia się w kwestionariuszach wywiadu, gdzie pytania są formułowane w postaci niezrozumiałej ze względu na pojęcia, które według osoby tworzącej je są powszechnie znane.