ANTROPOGENIZACJA PRZYRODY

-PROCES PRZEKSZTAŁCANIA ŚRODOWISKA

PRZYRODNICZEGO POD WPŁYWEM DZIAŁALNOŚCI

CZŁOWIEKA

HISTORYCZNE RELACJE CZŁOWIEK - PRZYRODA:

-UZALEŻNIENIE CZŁOWIEKA OD PRZYRODY

-

-UNIEZALEŻNIENIE SIĘ CZŁOWIEKA OD PRZYRODY

-

-EKSPLOATACJA PRZYRODY

-

-DEWASTACJA PRZYRODY

-

-POJAWIENIE SIĘ ŚWIADOMOŚCI ZAGROŻEŃ

EKOLOGICZNYCH

SPOSOBY EKSPLOATACJI ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO NA RÓŻNYCH ETAPACH ROZWOJU CYWILIZACJI LUDZKIEJ:

-ZBIERACTWO

-

-MYŚLISTWO

-

-PASTERSTWO

-

-ROLNICTWO

-

-PRZEMYSŁ

-

-URBANIZACJA

REZULTATY PRZEOBRAŻENIA ŚRODOWISKA

PRZYRODNICZEGO POD WPŁYWEM DZIAŁALNOŚCI

CZŁOWIEKA:

-KRAJOBRAZ PIERWOTNY: BRAK ŚLADÓW

DZIAŁALNOŚCI CZŁOWIEKA

-KRAJOBRAZ NATURALNY: KRAJOBRAZ UŻYTKOWANY

I NIEZNACZNIE ZMIENIONY PRZEZ CZŁOWIEKA,

W KTÓRYM ZOSTAŁA ZACHOWANA RÓWNOWAGA

BIOLOGICZNA

-KRAJOBRAZ KULTUROWY: TERENY ZNACZNIE

ZMIENIONE PRZEZ CZŁOWIEKA, ZAWIERAJĄ NOWE

ELEMENTY PRZESTRZENNE, NIE POSIADAJĄ ZDOLNOŚCI

SAMOREGULACJI

-KRAJOBRAZ ZDEWASTOWANY: KRAJOBRAZ CAŁKOWICIE

PRZEKSZTAŁCONY PRZEZ CZŁOWIEKA W WYNIKU

ROZWOJU PRZEMYSŁU, KOMUNIKACJI, URBANIZACJI;

RÓWNOWAGA BIOLOGICZNA W BARDZO ZNACZNYM

STOPNIU ZAKŁÓCONA

ANTROPOCENOZY - UKŁADY EKOLOGICZNE

TWORZONE I PODTRZYMYWANE PRZEZ CZŁOWIEKA

-AGROCENOZY (SADY, WINNICE, PLANTACJE)

-

-URBICENOZY

-

-UPRAWY LEŚNE

-

-STAWY HODOWLANE

SYNANTROPIZACJA - PROCES POWSTAWANIA

PRZYSTOSOWAŃ DO SAMODZIELNEGO, NIEZALEŻNEGO

OD WOLI CZŁOWIEKA ZAJMOWANIA PRZEZ GATUNKI

DZIKICH ZWIERZĄT OSIEDLI LUDZKICH LUB ICH

NAJBLIŻSZEGO OTOCZENIA.

ZWIERZĘTA - TOWARZYSZENIE LUDOM KOCZOWNICZYM

(PADLINOŻERCY, KAŁOŻERCY)

ROŚLINY - PRZEJŚCIE CZŁOWIEKA NA OSIADŁY TRYB ŻYCIA

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE SYNANTROPIZACJI:

- DUŻE ZDOLNOŚCI ADAPTACYJNE

- NISKI POZIOM STRACHU WOBEC CZŁOWIEKA

- PODOBIEŃSTWO NATURALNEGO ŚRODOWISKA

DO WARUNKÓW W OTOCZENIU CZŁOWIEKA

SYNURBIZACJA

SPECYFICZNA FORMA SYNANTROPIZACJI,

ZACHODZĄCA W WARUNKACH MIEJSKICH

ZAGĘSZCZENIE RÓŻNYCH GRUP TROFICZNYCH W MIEŚCIE

1 - SUBURBIUM 2 - PARKI MIEJSKIE 3 - OSIEDLA 4 - ZIELEŃ ULICZNA

1 2 3 4

WPŁYW ZANIECZYSZCZEŃ ANTROPOGENICZNYCH NA LICZBĘ

DUŻYCH JEDNOSTEK TAKSONOMICZNYCH (RZĘDÓW I PODRZĘDÓW)

ZWIERZĄT

1 - TERENY BARDZO SILNIE ZANIECZYSZCZONE, 2 - TERENY SILNIE

ZANIECZYSZCZONE, 3 - TERENY ŚREDNIO ZANIECZYSZCZONE, 4 - TERENY

NIEZNACZNIE ZANIECZYSZCZONE

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE OGRANICZAJĄCO NA OBECNOŚĆ ZWIERZĄT W ŚRODOWISKU ZURBANIZOWANYM

* INTENSYWNA PENETRACJA PRZEZ LUDZI, PSY I KOTY

* UBÓSTWO JAKOŚCIOWE I ILOŚCIOWE NATURALNYCH

SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA

* INTENSYWNE ODDZIAŁYWANIE RUCHU MIEJSKIEGO,

TECHNIKI I ZANIECZYSZCZEŃ

* ZERWANIE CIĄGŁOŚCI HISTORYCZNEJ I PRZESTRZEŃ-

NEJ NATURALNYCH SIEDLISK ORAZ ZESPOŁÓW ZWIE-

RZĘCYCH. ZAGOSPODAROWANIE MIEJSKIE NISZCZY

JE I ROZDRABNIA.

CZYNNIKI SPRZYJAJĄCE WYSTĘPOWANIU ZWIERZĄT

W ŚRODOWISKU ZURBANIZOWANYM

* GENERALNIE PRZYJAZNY STOSUNEK CZŁOWIEKA

DO DZIKICH ZWIERZĄT

* OGRANICZENIE OBECNOŚCI NATURALNYCH

DRAPIEŻNIKÓW

* OBFITOŚĆ ANTROPOGENICZNYCH ŹRÓDEŁ

POŻYWIENIA

* LEPSZE WARUNKI ZIMOWANIA (LODOWE, ŚNIEGOWE,

MIKROKLIMATYCZNE, POKARMOWE)

* OBFITOŚĆ MIEJSC LĘGOWYCH I KRYJÓWEK

NA BUDYNKACH I INNYCH OBIEKTACH

CECHY POPULACJI SYNURBIJNYCH

* ZNACZNIE WYŻSZE ZAGĘSZCZENIE POPULACJI

* SILNIEJSZA TENDENCJA DO OSIADŁOŚCI

* PRZEDŁUŻENIE SEZONU ROZRODCZEGO

* ZMIANY W CYKLU AKTYWNOŚCI DOBOWEJ

* ZMIANY SPOSOBÓW GNIEŻDŻENIA SIĘ I UMIESZCZANIA

KRYJÓWEK

* WŁĄCZENIE DO DIETY POKARMU ANTROPOGENICZNEGO

* ZMIANY ETOLOGICZNE

* WIĘKSZA DŁUGOŚĆ ŻYCIA

EKSPLOATACJA PRZYRODY

PROBLEM „WŁASNOŚCI NICZYJEJ” (WSPÓLNEGO DOBRA)

ŁOWIECTWO

 ŁOWIECTWO DAWNIEJ:

- ŹRÓDŁO POŻYWIENIA

- TROFEA MYŚLIWSKIE I POŻYTKI

(KOŚĆ SŁONIOWA, ROGI NOSOROŻCA, AMBRA,

FUTRA, TRAN, PIÓRA, SZYLKRET, SKÓRY GADÓW

- MASOWOŚĆ POLOWAŃ (WYGINIĘCIE BIZONA, DRONTA

DODO, GOŁĘBIA SKLANEGO, PTAKA MOA, WIELORYBY

 ŁOWIECTWO DZIŚ:

- ZNACZENIE KULTUROWE (KRAJE ŚRÓDZIEMNOMORSKIE)

- PRAWO ŁOWIECKIE (OKRESY OCHRONNE, LIMIT DNI)

- OCHRONA GATUNKÓW MIGRUJĄCYCH

- REDUKCJA LICZEBNOŚCI POPULACJI

• ZACHOWANIE STADA PODSTAWOWEGO

RYBOŁÓWSTWO I WIELORYBNICTWO

 NADMIERNA EKSPLOATACJA ZASOBÓW

PŁN. ATLANTYK - -29,0 %

PŁD. ATLANTYK - -32,0%

M.ŚRÓDZIEMNE - -25,0%

O.INDYJSKI - +5,5%

SPOSOBY WYKORZYSTANIA POŁOWÓW RYB

(ROCZNIE 80-100 MLN TON, Z CZEGO WIĘKSZOŚĆ NA

PASZĘ)

 ZŁOWIENIA PRZYPADKOWE

(ROCZNIE OKOŁO 27 MLN RYB WYRZUCA SIĘ

Z POWROTEM DO MORZA)

ZAT. MEKSYKAŃSKA (2 MLN TON RYB W CIĄGU 1 ROKU)

MORZE BERINGA (16 MLN KRABÓW, ZATRZYMANO 16%)

MORZE PÓŁNOCNE (18 MLN DORSZY)

1 TONA KREWETEK - 5 TON NIEPOTRZEBNEGO PRZYŁOWU

- OSOBNIKI NIEWYMIAROWE

M.PÓŁNOCNE - 40% PLAMIAKÓW

45% DORSZY

- INNE GATUNKI

POŁOWY W SIECI TUŃCZYKOWE

(NA 1000 SIECI TUŃCZYKOWYCH

KIEDYŚ DZISIAJ

500 DELFINÓW 2 DELFINY

10 ŻÓŁWI MORSKICH 100 ŻÓŁWI

REKINY 14000 REKINÓW

40 000 ALBATROSÓW CHWYTAJĄC PRZYNĘTĘ

TYSIĄCE PTAKÓW W SIECIACH RYBACKICH

* ZABURZENIA FUNKCJONOWANIA EKOSYSTEMÓW

LEŚNICTWO

 WYCINANIE LASÓW

- DOSZCZĘTNE

WYSPA WIELKANOCANA (POLINEZYJCZYCY (700 LAT)

NOWY MEKSYK , CHACO CANYON (350 LAT)

- CZĘŚCIOWE

LASY STREFY UMIARKOWANEJ, LASY BOREALNE

DŻUNGLA TROPIKALNA

PRZYKŁADY Z POLSKI: ŻUŁAWY, WIELKOPOLSKA

 GOSPODARKA LEŚNA

- NADMIERNA EKSPLOATACJA - LAS JAKO FABRYKA

DREWNA

- KONFLIKT INTERESÓW (LEŚNICY - PRZYRODNICY)

- PLANTACJE LEŚNE

- PROBLEM ZANIECZYSZCZEŃ GLEBY I ATMOSFERY

NAJWIĘKSZE WSPÓLCZESNE ZAGROŻENIA

EKOLOGICZNE

•EKSPLOZJA DEMOGRAFICZNA

•PROBLEM WYŻYWIENIA LUDNOŚCI

•PROBLEMY ZDROWOTNE LUDNOŚCI

•PROBLEM ODPADÓW

•DEGRADACJA ŚRODOWISKA NATURALNEGO

- erozja gleb

- rosnące zanieczyszczenie wód, powietrza i gleby

- chemizacja środowiska

- zagrożenie hałasem, promieniowaniem,

- wzrastająca ilość opadów

- niszczenie lasów

- zmniejszenie różnorodności biologicznej

OCHRONA PRZYRODY

CO POWINNIŚMY CHRONIĆ?

„SZCZYT ZIEMI” - RIO DE JANEIRO 1992 R

KONWENCJA O RÓZNORODNOŚCI BIOLOGICZNEJ:

RÓŻNORODNOŚĆ BIOLOGICZNA OZNACZA ZRÓŻNICOWANIE WSZYSTKICH ŻYWYCH ORGANIZMÓW WYSTĘPUJĄCYCH NA ZIEMI W EKOSYSTEMACH LĄDOWYCH, MORSKICH I SŁODKO- WODNYCH ORAZ W ZESPOŁACH EKOLOGICZNYCH, KTÓRYCH SĄ CZĘŚCIĄ; DOTYCZY TO RÓŻNORODNOŚCI W OBRĘBIE GATUNKU, POMIĘDZY GATUNKAMI ORAZ RÓŻNORODNOŚCI EKOSYSTEMÓW.

DZIAŁANIA OCHRONIARSKIE W SKALI REGIONALNEJ

I GLOBALNEJ

EUROPA

„ Europa jest zbudowana na szacunku dla różnych istot -

i ta różnorodność czyni ją bogatą. Różnorodność biologiczna

naszego kontynentu powinna być zawsze traktowana

z szacunkiem. Zachowanie tego naturalnego dziedzictwa

jest zadaniem bliskim sercu wielu Europejczyków”

(Bjerregaard R., 1996)

•Konwencja helsińska (1979) - o ochronie środowiska

morskiego obszaru Morza Bałtyckiego

•Konwencja genewska (1979) - w sprawie transgranicznych

zanieczyszczeń powietrza

•Konwencja berneńska (1979) - o ochronie dzikiej fauny

i flory europejskiej oraz ich siedlisk naturalnych

•Konwencja bońska (1979) - o ochronie wędrownych

gatunków dzikich zwierząt

•Konwencja helsińska (1992) - w sprawie transgranicznych

skutków awarii przemysłowych

•Paneuropejska Strategia Różnorodności Biologicznej

i Krajobrazowej (Sofia 1995)

Europejska sieć ekologiczna - NATURA 2000

•Dyrektywa Ptasia (79/409/EWG) - ochronie dziko żyjących

ptaków

•Dyrektywa Siedliskowa (93/43/EWG) - o ochronie siedlisk

przyrodniczych oraz dziko żyjącej fauny i flory

Sieć NATURA 2000 ma stanowić spójny funkcjonalnie

system obszarów ochrony na całym terytorium Wspólnoty

Europejskiej i w jej skład mają wchodzić:

•obszary specjalnej ochrony (OSO)

•specjalne obszary ochrony (SOO)

POROZUMIENIA GLOBALNE

Raport Sekretarza Generalnego ONZ U'Thanta

pt. „Człowiek i środowisko” z 1969 r

•Konferencja sztokholmska Narodów Zjednoczonych

„Człowiek i jego środowisko” (1972)

Deklaracja sztokholmska:

- 26 zasad ochrony środowiska

- 109 rekomendacji do działania na rzecz ochrony

środowiska

•II Konferencja w Rio de Janeiro „Szczyt Ziemi” (1992)

nt. „Środowisko i rozwój” (ekorozwój)

- Deklaracja z Rio (Karta Ziemi) - 27 zasad ekorozwoju

- Globalny program działań (AGENDA 21)

- Konwencja w sprawie zmian klimatu

- Konwencja o zachowaniu różnorodności biologicznej

- Deklaracja dot. eksploatacji, ochrony i rozwoju lasów

•Konwencja o międzynarodowym handlu zagrożonymi

gatunkami fauny i flory (CITES)

MIĘDZYNARODOWE ORGANIZACJE ZAJMUJĄCE SIĘ

OCHRONĄ ŚRODOWISKA I ZDROWIA CZŁOWIEKA

WHO (Światowa Organizacja Zdrowia)

FAO (Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw

Wyżywienia i Rolnictwa)

IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów

Naturalnych)

WWF (Światowy Fundusz na Rzecz Dzikich Zwierząt)

MaB (Człowiek i Biosfera)

IWC (Międzynarodowa Komisja Wielorybnicza)

IWRR (Międzynarodowe Centrum Badania Ptaków Wodnych)

GREENPEACE

ORGANIZACJE SPOŁECZNE I RUCHY EKOLOGICZNE

•Liga Ochrony Przyrody

•

•Polski Klub Ekologiczny

•

•Towarzystwo Opieki nad Zwierzętami

•

•Polskie Towarzystwo Przyjaciół Przyrody „Pro-Natura”

•

•„Wolę być”

•

•„Pracownia na Rzecz Żywych Istot”

•

•Polskie Towarzystwo Ochrony Przyrody „Salamandra”

•

•Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków”

INDYWIDUALANE DZIAŁANIA NA RZECZ OCHRONY

PRZYRODY

•segreguj śmieci

•

•oszczędzaj wodę

•

•używaj opakowań zwrotnych

•

•właściwie uprawiaj ogródek (kompost, ogrodzenie,

chwasty)

•nie zaśmiecaj otoczenia

•

•respektuj reguły ochrony przyrody

•

•zwracaj uwagę na niewłaściwe działania w Twoim

otoczeniu, staraj się je zwalczać

NAJCZĘSTSZE CHOROBY XX WIEKU

•CHOROBY CYWILIZACYJNE (wypadki przy pracy,

zatrucia przemysłowe, choroby wibracyjne, alergie,

pylice, nowotwory, choroby wibracyjne)

•CHOROBY SPOŁECZNE (gruźlica, kiła, rzężączka, AIDS,

choroby psychiczne, reumatyczne, nowotwory, cukrzyca,

choroby układu krążenia)

•CHOROBY ZAWODOWE (pylice, egzemy, choroby

wibracyjne, choroby układu ruchu, rozedma płuc,

zapalenie strun głosowych

EDUKACJA EKOLOGICZNA

ZGODNIE Z ZALECENIAMI KONFERENCJI NA SZCZYCIE

ONZ W RIO W 1922 R (Agenda 21, rozdz. 36):

„ Promowanie nauczania, kształtowania świadomości

społecznej i szkolenia w zakresie trwałego i zrównoważo-

nego rozwoju i ochrony środowiska”

Główne cele:

-uświadamianie powiązań pomiędzy kwestiami rozwoju

gospodarczego i społecznego a zagadnieniami ochrony

środowiska

-umożliwianie zdobywania wiedzy o stanie środowiska oraz

działaniach na rzecz jego poprawy

-tworzenie proekologicznych wzorców zachowań

-przygotowanie społeczeństwa do podejmowania decyzji

dotyczących środowiska

Działania uświadamiające w zakresie edukacji ekologicznej

prowadzone są w sposób:

1.formalny

2.

-szkolnictwo na wszystkich poziomach (ścieżka „edukacja

ekologiczna”, kierunek „ochrona środowiska”

2. nieformalny

-centra edukacyjne

-parki narodowe i krajobrazowe

-lasy państwowe (Leśne Kompleksy Promocyjne)

-organizacje pozarządowe (w Polsce ponad 600 zarejestrowa-

nych)

ROLA NAUCZYCIELA W KSZTAŁTOWANIU SPOŁECZNEJ ŚWIADOMOŚCI EKOLOGICZNEJ

• Zwracanie uwagi na zmiany zachodzące w środowisku

i ich konsekwencje

• Rozwijanie wrażliwości na problemy ochrony środowiska

• Rozwijanie szacunku do przyrody

• Kształtowanie proekologicznej postawy uczniów

•

PORÓWNANIE WYBRANYCH CECH KLIMATU W MIEŚCIE I POZA OBSZAREM

ZURBANIZOWANYM

* PROMIENIOWANIE SŁONECZNE

- CAŁKOWITE 15 - 20 % MNIEJSZE

- ULTRAFIOLETOWE 30- 50 % MNIEJSZE

* ZACHMURZENIE 5 - 10 % WIĘKSZE

* WZGLĘDNA WILGOTNOŚĆ

POWIETRZA 6 % MNIEJSZA

* WYSTĘPOWANIE MGIEŁ

- ZIMOWE O 100 % WIĘKSZE

- LETNIE O 30 % WIĘKSZE

* PRĘDKOŚĆ WIATRU 30 - 60 % MNIEJSZA

* TEMPERATURA POWIETRZA

- ,ŚREDNIA ROCZNA O 1 - 2 % WYŻSZA

- MINIMALNA ZIMOWA O 1 - 2 % WYŻSZA

- EKSTREMALNIE O 12 % WYŻSZA

* SILNE ULEWY DO 100 % WIĘCEJ

CECHA KLIMATU POZA OBSZAREM

ZURBANIZOWANYM

NIZINA

MAZOWIECKA

WPŁYW PRESJI URBANIZACYJNEJ NA

ZRÓŻNICOWANIE FAUNY

PRZEDMIEŚCIA

WARSZAWY

WARSZAWA

OGÓŁEM PARKI DZIELNICE CENTRUM

GAT. MIESZK.

3534 2005 1350 1109 449 489

1 2 3 4

N

ZOOFAGI

FITOFAGI

GRADIENT

ZANIECZYSZCZENIA

---