- ŻYWIENIE OSÓB STARSZYCH -
Osoba w wieku starszym:
- wiek kalendarzowy (chronologiczny):
wiek podeszły: 60- 70 r.ż.
wiek starszy: 75- 90 r.ż.
wiek sędziwy (długowieczność) > 90 r.ż.
- wiek biologiczny:
określa ogólną sprawność i żywotność organizmu zmniejszającą się w II połowie życia równolegle do postępu wieku kalendarzowego
Wiek biologiczny zależy od:
- czynników genetycznych
- klimatu
- trybu życia
- sposobu odżywiania
Sposób żywienia- ma istotny wpływ na starzenie biologiczne tj. zmiany fizjologiczne i patologiczne w wieku podeszłym.
Zmiany fizjologiczne i patologiczne w wieku podeszłym:
Zmniejsza się:
- aktywność fizyczna
- siła mięśni
- praca narządów wewnętrznych
Konsekwencją tego jest:
- zmniejszenie przemiany materii
- zmniejszenie przewodzenia bodźców nerwowych (śr. o 10-15%)
- upośledzenie czynności nerek
- zmniejszenie pojemności oddechowej płuc
Zmiana składu ciała:
- wzrost tłuszczu ustrojowego z ok. 20% w wieku 25 lat do ok. 36% w wieku 70 lat
- spadek masy tkanki aktywnej, głównie mięśniowej
- spadek ilości składników mineralnych w ustroju z ok. 6% u ludzi młodych do ok. 4% u ludzi w wieku podeszłym (demineralizacja ukł. kostnego)
Zmiany w układzie pokarmowym:
- ograniczenia w odczuwaniu smaku i zapachu -> utrata apetytu
- ograniczenia w żuciu i rozdrabnianiu pokarmów -> zaburzenia w trawieniu i wchłanianiu, ograniczenie w spożyciu niektórych trudno rozdrabnianych wartościowych produktów spożywczych
- zmniejszenie wydzielania śliny (spadek enzymów trawiennych) przez gruczoły ślinowe
- zmiany zanikowe błon śluzowych, gruczołów wydzielniczych oraz mięśniówki przewodu pokarmowego
- ograniczenie czynności motorycznej przewodu pokarmowego
- zwolnienie ruchów perystaltycznych (zaleganie treści żołądka i zaparcia)
- zmiany w wątrobie i ukł. żółciowym oraz w trzustce (ograniczenie wydzielania m.in. żółci, insuliny)
Specyficzne problemy żywieniowe w starszym wieku:
- wzrost w stosunku do zaleceń spożycia energii z tłuszczów, głównie pochodzenia zwierzęcego oraz z cukrów prostych
- wzrost spożycia mięsa i jego przetworów
- spadek spożycia produktów skrobiowych oraz zawierających większe ilości błonnika
- spadek spożycia warzyw i owoców
- brak pełnej sprawności fizycznej
- samotność, częste depresje i zaburzenia ukł. nerwowego
- nadmierne w stosunku do potrzeb stosowanie leków
- długotrwałe stosowanie specjalnych diet leczniczych
- palenie papierosów i picie alkoholu
- ograniczenia środków finansowych przeznaczonych na żywność
Zapotrzebowanie na energię i skł. odżywcze:
Energia:
Ok. 1,5 x PPM (BMI)= 20- 25
Udział energii z:
Węglowodanów: 55- 60%
Tłuszczów: 15- 30%
Białek: 12- 15%
Białko:
- nie mniej niż 0,75g./kg. m.c./ dobę
- do 1,5g./ kg. m.c./ dobę
- min. 1g./ kg. m.c./ dobę w tym 50% białka pełnowartościowego
Tłuszcze:
- spożycie NNKT min. 4% energii
- stosunek NNKT n-6 do n-3 powinien wynosić 5:1
- ograniczają nadmierną zawartość lipidów w surowicy krwi
- ograniczają agregację płytek krwi
- ułatwiają przepływ przez naczynia krwionośne
- obniżają ciśnienie tętnicze
Węglowodany:
- powinny być spożywane głównie w formie cukrów złożonych, ograniczenie do 10% energii z cukrów prostych- błonnik w ilości ok. 25- 30g./ dobę
Witaminy:
- regulacja procesami metabolicznymi
- wzrost zapotrzebowania na wit. D (spożycie produktów wzbogaconych w wit. D
tj. niektórych rodzajów mleka i margaryn, jak również suplementacja)
- wzrost zapotrzebowania na wit. B6 (udział w przemianach NNKT i białek oraz hamowania tej witaminy przez wiele leków)
- wzrost zapotrzebowania na wit. B2 i B12
- wzrost zapotrzebowania na wit. C, E, A i beta- karoten (chronią przed nadmiarem wolnych rodników)
Składniki mineralne:
- spożycie ich jest zbliżone do zaleceń dla osób w średnim wieku, wyj. stanowi Fe u kobiet, na które zapotrzebowanie po okresie przekwitania znacznie maleje
- zaleca się ograniczyć spożywanie większych ilości tłuszczu i cukru, które zawierają bardzo mało lub wcale składników mineralnych
- zaleca się uzupełnianie składników mineralnych poprzez stosowanie dużych ilości środków farmaceutycznych pod kontrolą specjalisty
Płyny:
- zaleca się spożycie dodatkowych ilości płynów- nawet wówczas, gdy nie odczuwają pragnienia
Ogólne zasady żywienia:
1/ Urozmaicać dietę poprzez spożywanie różnorodnych produktów, szczególnie o dużej wartości odżywczej, np. przetworów mlecznych z odtłuszczonego mleka, chudego mięsa, drobiu, wędlin, ryb i jeśli nie ma przeciwwskazań przetworów zbożowych z pełnego ziarna, ciemnego pieczywa pszennego.
2/ Ograniczać spożycie cukru oraz tłuszczów pochodzenia zwierzęcego (masło, smalec).
Do smarowania pieczywa używać miękkich margaryn, zawierających dużo NNKT, a do krótkiego smażenia- olejów roślinnych.
3/ Unikać spożywania potraw i produktów trudnostrawnych np. potraw długo smażonych, bigosu, grzybów.
4/ Codziennie spożywać warzywa i owoce w miarę możliwości w stanie surowym.
5/ Unikać spożywania większej ilości soli i ostrych przypraw.
6/ Spożywać regularnie posiłki o mniejszej objętości, ale częściej oraz unikać przejadania się i nie dopuszczać do nadwagi.
7/ Ograniczać spożywanie alkoholu.
8/ Pić płyny niegazowane.
9/ Prowadzić aktywny tryb życia.
10/ Znajdować przyjemność w jedzeniu.
Produkty spożywcze powinny uwzględniać takie cechy jak:
- ograniczona ilość tłuszczów i cukrów prostych np. odtłuszczone mleko, sery chude
- zwiększona gęstość odżywcza w odniesieniu do białka, Ca, Fe, wit. D i C np. przetwory mleczne z dodatkiem owoców, przetwory mięsne, drobiowe, rybne z dodatkiem warzyw
- wyraźny smak, barwa, zapach