Podstawowe formy wypowiedzi w kl. 1 - 3

Opowiadanie, opis, życzenia, zaproszenie, zawiadomienie, list, notatka do kroniki

1. Opowiadanie - jest przedstawieniem akcji zespołu czynności i zdarzeń występujących w stosunkach przyczynowo - skutkowych i następstwie czasowym. Wypowiedź ustna lub pisemna m.in. na podstawie tekstów literackich. (wstęp - przedstawienie sytuacji przed zdarzeniem, rozwinięcie - przyczyny, opis zdarzenia , skutki, zakończenie - wnioski.)

2. Życzenia - układamy na jakąś okoliczność, z okazji jakiegoś ważnego wydarzenia, np. z okazji świąt, urodzin, imienin.

3. Zaproszenia - związane są z organizowaniem jakieś uroczystości i służą do powiadomienia, zaproszenia gości. Podczas redagowania zaproszenia ważne są następujące zasady (zasada pięciu palców):

• Kto zaprasza?

• Kogo zaprasza? Do kogo kierowane jest zaproszenie.

• Na co? Co się odbędzie?

• Kiedy? Potrzebna jest data.

• Gdzie? Dokąd ma przyjść zaproszona osoba.

4. Zawiadomienie - jest krótkim tekstem mającym na celu powiadomienie kogoś o jakimś wydarzeniu, np. rozpoczęcie roku szkolnego. Tekst zawiadomienia zwykle kierowany jest do ogółu, a nie do jakiejś konkretnej osoby.

• Kto zawiadamia?

• O czym zawiadamia?

• O czasie i miejscu np. spotkania

5. Listy - forma pisemnego porozumienia się na odległość (oprócz sms, e-mail i innych) ma trójdzielną budowę i podpis, nagłówek, data napisania listu, miejscowość. Podstawową jej formą jest monolog.

6. Kronikarskie notatki np. z życia szkoły.

7. Opis - zmusza dziecko do dokładnej obserwacji i doboru właściwego słownictwa, wyrażającego stosunki przestrzenne i logiczny porządek zapisu. Do swoistych cech tej formy wypowiedzi należą: statyczność, przestrzenność i nierozwijanie się w czasie (brak chronologii). Aby opis zachował przejrzystość, należy zwrócić uwagę tylko na cechy wartościowe przyjętego przez obserwatora punktu widzenia. Wyróżniamy:

- opis naukowy

- opis literacki - gł. w szkole. Wyróżniamy cechy pierwszo i drugo planowe. Język opisu powinien być dokładny, jasny i obiektywny. Może być opis przedmiotu, wyglądu człowieka, krajobrazu, sytuacji, przeżyć itp.

Opis ma zawierać: temat, zakres wypowiedzi, porządek, kompozycja (3 części), język wypowiedzi (słownictwo, poprawność gramatyczna i ortograficzna).

8. Sprawozdanie - przygotowują ucznia do wypowiedzi na tematy z bieżącego życia szkoły np. uroczystość, wycieczki, lektury itp. Polega ona na zebraniu w zwięzłą całość głównych momentów jakiegoś zdarzenia zaprezentowanego w porządku chronologicznym. Wyróżniamy trzy odmiany sprawozdań:

- sprawozdanie typu reportaż - związku z wydarzeniami życia codziennego i wycieczkami.

- sprawozdanie typu recenzja - z lektury, przedstawienia, wystawy, uroczystości itd.

- sprawozdanie typu protokół - z życia szkoły i organizacji, zebrań, zbiorek.

W sprawozdaniu mogą występować elementy opisu i opowiadania.

9. Streszczenie - to forma wypowiedzi, której celem jest przedstawienie treści utworu - przekształcenie tekstu, polegające na zmniejszeniu objętości utworu, ale przy zachowaniu najważniejszych elementów treści utworu. Streszczenie musi być: zwięzłe, konkretne, skrótowe, napisane prostym, jasnym językiem; obiektywne - ma przekazywać informacje bez komentarzy, przedstawiać wydarzenia utworu w kolejności chronologicznej, wiernie oddawać treść utworu. Streszczenie nie powinno zawierać opisów, charakterystyki, dialogów, cytatów. Nie wyrażamy tu własnych sądów i opinii ani o bohaterze, ani o całym utworze.

10. Kartka pocztowa - wysyłamy ją do znajomych lub krewnych z różnych okazji. Za pomocą kartki pocztowej możemy komuś złożyć życzenia, poinformować o tym co w danej chwili się u nas dzieje lub pozdrowić kogoś, z miejsca, w którym przebywamy;

11. Zaproszenia - związane są z organizowaniem jakieś uroczystości i służą do powiadomienia, zaproszenia gości. Podczas redagowania zaproszenia ważne są następujące zasady (zasada pięciu palców):

• Kto zaprasza?

• Kogo zaprasza? Do kogo kierowane jest zaproszenie.

• Na co? Co się odbędzie?

• Kiedy? Potrzebna jest data.

• Gdzie? Dokąd ma przyjść zaproszona osoba.

12. Zawiadomienie - jest krótkim tekstem mającym na celu powiadomienie kogoś o jakimś wydarzeniu, np. rozpoczęcie roku szkolnego. Tekst zawiadomienia zwykle kierowany jest do ogółu, a nie do jakiejś konkretnej osoby.

• Kto zawiadamia?

• O czym zawiadamia?

• O czasie i miejscu np. spotkania

13. Ogłoszenie - to krótki tekst, którego celem jest zwrócenie uwagi odbiorcy i przekazanie określonych informacji, często połączone z próbą przekonania (element reklamy) do publicznej wiadomości. Rodzaje ogłoszeń:

• drobne, zwane anonsami, dotyczą- kupna, sprzedaży, zguby, wynajmu;

• oficjalne- zamieszczone przez firmy , instytucje, urzędy, charakteryzujące się stylem urzędowym;

• forma plakatu- skierowane do wszystkich zainteresowanych o różnej formie.