Ćwiczenia 6 19.12.2007

Centralizacja i decentralizacja

Cecha centralizacji lub decentralizacji jest efektem delegowania uprawnień. Zakres delegowanych uprawnień decyzyjnych powinien być zawsze odpowiedni do rzeczowego zakresu powierzonych obowiązków a zakres ponoszonej odpowiedzialności powinien wynikać z zakresu obowiązków i uprawnień.

Centralizacja

Centralizacja w rozumieniu:

- historycznym - system organizacji administracji publicznej, w którym władza i zadania skoncentrowane są na najwyższym szczeblu

- współczesnym - system organizacja administracji publicznej w którym władza jest skoncentrowana na najwyższym szczeblu natomiast część zadań przeniesionych jest na wyodrębnione podmioty, które są częścią tego systemu

Czynniki sprzyjające centralizacji

- małe rozmiary organizacji

- zwartość terytorialna

- relatywnie niski poziom (uczestników) pracowników instytucji

Cechy centralizacji

- wyraźny podział zadań i kompetencji na każdym stopniu organizacji

- hierarchiczne podporządkowanie (zależność służbowa i osobowa)

- możliwość dekoncentrowania zadań i kompetencji (rozproszenie zadań - zadania są wykonywane przez organy terenowe ale na podstawie wytycznych organów centralnych)

Zalety centralizacji

- spójność i jednolitość działań administracji (wyższy stopień możliwości koordynowania)

- możliwość koncentrowania się na interesach ogólnopaństwowych a nie określonych osób zamieszkujących na danych terenach

- łatwo ustalić odpowiedzialność ze względu na jasny podział obowiązków

- łatwość przenoszenia środków finansowych

Wady centralizacji

- mniejsza samodzielność podmiotów decyzyjnych

- bardziej kosztowny proces decyzyjny

Decentralizacja

Decentralizacja

- oparta na prawie samodzielność działania

- system organizacji administracji publicznej, w którym poszczególne jej podmioty mają wyraźnie określone kompetencje realizowane w sposób samodzielny podlegający jedynie nadzorowi weryfikującemu ze strony kompetentnych podmiotów. Delegowanie kompetencji w ramach decentralizacji może nastąpić wyłącznie w drodze ustawowej lub ewentualnie w drodze porozumienia. Nie można tego dokonać w drodze aktu podmiotu zwierzchniego.

Cechy struktur zdecentralizowanych

- brak hierarchicznego podporządkowania

- względna samodzielność finansowa

Czynniki sprzyjające decentralizacji

- duża rozpiętość, rozproszenie terytorialne (podmiot, instytucja działa na dużym obszarze geograficznym)

- zmienność zadań

Dwa rodzaje decentralizacji

- terytorialna - polega na przyznaniu samodzielności podmiot właściwym dla poszczególnych jednostek podziału terytorialnego

- rzeczowa - polega na powierzeniu zadań lub grup zadań z zakresu administracji publicznej samodzielnym podmiotom - samorządom zawodowym

Zalety decentralizacji

- zbliżenie podmiotu decydującego do wydawanej decyzji

- mniejsze obciążenie pionowego przepływu informacji (decentralizacja spłaszcza struktury organizacyjne)

- zwiększenie aktywności i poczucia odpowiedzialności podmiotów wyposażonych we własne kompetencje (podmiotów zdecentralizowanych)

- większa klarowność układu zadań i kompetencji

- łatwiejsze kierowanie w ramach administracji

Administracja rządowa i samorządowa

Dualizm struktury terytorialnej jest cechą charakterystyczną administracji publicznej. Polega on na wprowadzeniu do administracji lokalnej dwóch kategorii organów - organów administracji rządowej oraz organów administracji samorządowej.

Dualizm występuje:

- województwo

- Organy samorządu wojewódzkiego:

- Sejmik - organ uchwałodawczy

- Zarząd na czele z Marszałkiem - organ wykonawczy

- Wojewoda - organ centralny

- powiat

- starosta

- kierownicy zespolonych służb inspekcji i straży (wprawdzie pod władzą starosty)

Organy w gminie:

- rada gminy - organ uchwałodawczy

- wójt, burmistrz, prezydent - organ wykonawczy

Administracja rządowa jest zbudowana na zasadzie hierarchiczności.

Administracja samorządowa - występuje jedynie podział zadań na zasadzie subsydiarności (pomocniczości).

zespolenie - organy rządowej administracji specjalnej poddano pod zwierzchnictwo terenowych organów administracji ogólnej (poddano pod zwierzchnictwo wojewody a także pod zwierzchnictwo starosty). Tym samym służby te przestały podlegać odpowiedniemu ministerstwu.

Koncepcja zespolenia zakłada skoncentrowanie całego aparatu administracyjnego w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem.

Organami administracji rządowej zespolonej pod zwierzchnictwem wojewody:

- komendant wojewódzki policji

- komendant wojewódzki straży pożarnej

- kurator oświaty

- wojewódzki inspektor nadzoru budowlanego

Działanie tych organów jest skoordynowane z działaniami organów terenowych.

organy administracji nie zespolonej - organy administracji … o stosunkowo wąsko określonym zakresie działania, podporządkowanych właściwemu ministrowi. Organy te mogą być tworzone w drodze ustawy pod warunkiem, że jest to uzasadnione ogólnopaństwowym charakterem wykonywanych zadań lub terytorialnym zasięgiem działania przekraczającym obszar jednego województwa.

Ustawodawca sformułował zamknięty katalog organów administracji nie zespolonej:

- Izby Skarbowe

- Urzędy Skarbowe

- Państwowi Inspektorzy Sanitarni

- Dyrektorzy Okręgowych Urzędów Miar

- Dyrektorzy Urzędów Statystycznych

3

---