Geografia polityczna ĆW II.

Fiedor - Niemieckie plan integracji Europy (rozdział 5)

Hitlerowski nowy ład w Europie

Założenia hitlerowskiej doktryny „gospodarki wielkiego obszaru” (GRW)

• Idea utworzenia GRW rozwijała się intesywnie od czasów zjednoczenia Niemiec w 1871r. aż do ich klęski w 1918r.

• Uzasadniali ją „naukowo” historycy, filozofowie i działacze polityczni (np. F. Ratzel, Jensch, Lenz, Oncken, Partsch)

• Najpełniejszą formę przebrała w latach 1915 - 1918 w ujęciu naumannowskiej Mitteleuropy

• Propagowały ją prawicowe organizacje polityczne: Związek Wszechniemiecki, Niemieckie Stowarzyszenie Kolonialne, Związek Bismarcka

• 1932r. wypracowanie koncepcji polityki wschodniej GRW na modłę narodowego socjalizmu

• Powstanie wielkie germańskie państwo, w którym obywatele rasy niemieckiej będą stanowić warstwę kierowniczą → Hitler wiedział, że jest niemożliwe to urzeczywistnieć w sposób pokojowy → przygotowywał się do wojny

• R. Höhn: „O Rzeszy nie możemy mówić jako o abstrakcyjnej wielkości, lecz jako o życiowym rdzeniu wielkiej przestrzeni. Rzesza jest dla nas wiodącą potęgą i nosicielem nowego porządku politycznego.”

• A. Rosenberg (główny ideolog Rzeszy) - uzasadniał dobrodziejstwo podporządkowania ekonomicznego małych krajów

• W. Funk (minister gospodarki Rzeszy) - plan na czas pokoju RGW musi gwarantować Niemcom pełną stabilizację gospodarczą a narodowi niemieckiemu maksymalną konsumpcję dóbr, łączącą się ze wzrostem jego dobrobytu → miała temu służyć cała gospodarka europejska

• Wszyscy ideolodzy niemieccy uzasadniali wyjątkową rolę Niemiec w Europie walorami intelektualnymi i moralnymi narodu germańskiego, a także argumentami demograficznymi i geopolitycznymi, racjami ekonomicznymi

• Tylko Niemcy jako reprezentanci najczystszej rasy nordyckiej mieli kwalifikacje moralne i intelektualne, konieczne do sprawowania władzy w GRW

• W. Daitz: właściwości duchowe i fizyczne narodu niemieckiego zapewniają mu oczywistą przewagę nad innymi narodami → przyznanie Niemcom przywilejów w montowaniu GRW

• K. Haushofer: pierwszy, kto wykorzystywał argumenty geopolityczne; dzięki niemu się geopolityka stała w Rzeszy modną nauką

• Lata 30. - geopolityka jest najskuteczniejszym orężem w walce o sprawiedliwy podział europejskiej przestrzeni życiowej; nie jest złe dążyć do podboju obcych ziem w imię dobra własnego narodu; należy wywołać wśród wszystkich warstw społecznych przekonanie o niedostatecznych rozmiarach obecnej przestrzeni życiowej i o niegodności obecnych granic

• G. Jensch: niemiecka przestrzeń życiowa musi stanowić obszar odpowiednio rozległy i odpowiednio do rozbudowy gospodarczej różnorodny, aby umożliwić żyjącym na nim grupom ludzkim dostateczną produkcję, nowoczesny podział pracy, wystarczającą ilość dóbr i wymianę kapitału oraz niezależność od gospodarczej polityki wielkich potentatów surowcowych i innych przestrzeni życiowych

• A. Wolff-Powęska: geopolityka i rasizm stanowiły główne składniki faszystkowskiej ideologii

• Geopolityka dostarczała potrzebne argumenty, zmuszających do budowy hitlerowskiego „nowego ładu europejskiego”

• W. Schmidtbeil: „Wielkim Niemcom” mogłoby zabraknąć żywności → są zmuszeni do wysuwania określonych koncepcji gospodarczych, zapewniających dostateczną ilość żywności dla własnego narodu → prowadzić gospodarkę niezależną

• Wpływ na gospodarkę powinien wywierać Kernland (=kraj centralny) → miały go stanowić ziemie Trzeciej Rzeszy, obszary byłej monarchii Austro-Węgierskiej i Czechosłowacji

• To nie Niemcy zagrażają Wschodowi, lecz Rzeszy Niemieckiej zagraża drapieżny katolicyzm pańsłowiański → zagraża także Austrii → zachęta do włączenia Austrii do niemickiej GRW

• By wprowadzić GRW, należało obalić ustanowiony w traktacie wersalskim porządek powojennej Europy

• Wojna prowadzona w interesie „najlepszej rasy” musi zakończyć się sukcesem tych, którzy ją rozpoczęli → konieczność życiowa narodu, który chce panować nad światem

• Musi jej przewodzić prawdziwy mąż stanu, posiadający nieograniczoną władzę → uważał się za niego Hitler

• 1935r. broszura Der Untermensch → Żydów i Słowian charakteryzowano jako biologicznie pozornie tak samo ukształtowany twór przyrody, posiadający ręce i nogi, rodzaj mózgu, który jest kreaturą odmienną, straszliwą, duchowo stojącego niżej od jakiegokolwiek zwierzęcia

Teoretyczne podstawy hitlerowskiego „nowego ładu” w Europie

• Polityka wewnętrzna miała służyć wzmacnianiu spoistości samej partii i integracji wokół haseł „nowego ładu” → wizja świetlanej przyszłości, gwarantującej narodowi niemieckiemu panowanie polityczne nad mniej cywilizowanymi narodami i korzystanie z ich dóbr materialnych

• Polityka zagraniczna:

• Głoszenie obalenia „dyktatu wersailskiego” → wystąpienie Niemiec z Ligy Narodów (1933); przywrócenie obowiązkowej służby wojskowej (1935); remilitaryzacja Nadrenii (1936); zawarcie traktatu z Włochami (oś Rzym-Berlin 1936); podpisanie aktu antykominternowskiego z Japonią (1936)

• Głoszenie haseł o zaniechaniu ekspansji zamorskiej → mogła doprowadzić do konfliktu z Anglią → skierowanie zainteresowań na wschodnią i południowo-wschodnią Europę

• Polityka ogólnoeuropejska= zdobywanie sobie poparcia mocarstw zachodnioeuropejskich (głownie Anglii i Francji)

• Podstawowe dzieło: Mein Kampf (1924 - 1926) → wykładnia społecznych i politycznych ideałów, które miały być urzeczywistnione w Trzeciej Rzeszy

• Dwa nurty spraw:

• Przebudowa społeczno-polityczna Niemiec

• Metody i środki, za których pomocą „nowe” Niemcy mogą osiągnąć zamierzony cel

• Tylko podbój obcych terytoriów zapewni Rzeszy Niemieckiej wielkość i potęgę

• Stosunki polityczne panujące w Europie po 1918r. należy traktować nie jako wartości wieczne, lecz jako coś stale zmieniającego się → konieczne jest zdobycie nowej przestrzeni życiowej, która może zapewnić Niemcom ekonomiczną wystarczalność i prawidłowy rozwój biologiczny → dążność do zdobycia obcych terenów jest moralnie usprawiedliwiona

• Pozyskanie lub przynajmniej zapewnienie sobie neutralności Wielkiej Brytanii i Włoch

• Między narodami toczy się nieustannie walka o byt, w której muszą zwyciężyć rasy silniejsze → naród niemiecki jako rasa panów odniesie zwycięstwo nad Słowianami i Żydami → wcześniejsze klęski rasy germańskiej były spowodowane jedynie nieodpowiednim kierowaniem narodem i państwem → ruch narodowosocjalistyczny jest w stanie zapewnić Niemcom właściwą pozycję w świecie

• Orientacja na kraje na wschodzie → Rosja i jej państwa pograniczna → tylko w ten sposób będzie można powiększyć przestrzeń życiową

• Bez odpowiedniego obszaru żaden wielki naród nie może się utrzymać przy życiu

• Granica „polsko-niemiecka” była niesprawiedliwa i nie odpowiedała potrzebom niemieckim → ziemie te również należy przywrócić do Rzeszy siłą

• Nawoływał do unicestwienia na zdobytych ziemiach zamieszkałej tam rodzimej ludności → nie uda się zgermanizować obcego elementu → germanizować można tylko ziemie, nigdy zaś ludzi → najpierw podbój a następnie wyniszczenie rodzimej ludności

• Nakaz bezwzględnej walki z bolszewicką Rosją → strach z powstania dwóch potęg kontynentalnych w Europie → gdyby doszło do wojny z bolszewikami - Niemcy powinny zawrzeć sojusz z Zachodem (Włochy, Anglia)

• Podział wpływów między 3 państwa:

• Anglia - zamorskie kolonie

• Włochy - strefa śródziemnomorska

• Niemcy - tereny wschodniej i środkowej Europy

• Granice państw tworzą ludzie → mogą je także zmieniać

• Trzeba wyeliminować z życia państwowego wpływy partii politycznych i kościołów → rozbijają jedność narodu

• Realizacja planów Mein Kampf w trzech etapach:

• Wewnętrzna konsolidacja Niemiec, ich uzbrojenie; zawarcie przymierza z Wielką Brytanią i Włochami

• Starcie zbronych z zachodnim sąsiadem Rzeszy → nastąpiłby kres mocarstwowej potęgi Francji (Niemcy przygotowałyby się do podboju środkowej Europy)

• Rozprawa ze Związkiem Radzieckim

• Elementy „rasowo-obce” na zdobytej przez Niemców przestrzeni życiowej miały być wyizolowane albo całkowicie wyniszczone (głównie Żydzi, komuniści-bolszewicy)

• Po wprowadzeniu nowego „porządku europejskiego” nigdy nie może być mowy o równorzędnym partnerstwie Niemców z innymi narodami

• 1931r. nowe szczegóły planu przekształcenia Europy

• Zagrodzić drogę komunistom

• Uregulować stosunki z Francją

• Uzyskanie wpływów w krajach między Niemcami i Rosją kluczowe → rozbicie Rosji potem będzie łatwe

• Hitler domagał się powrotu Austrii do Rzeszy, i włączenia niemieckich obszarów Moraw i Sudetów

• Austria nie sprawi kłopotów

• Szwajcaria - Zurich, Bazylea i Berno były niemieckimi miastami

• Chorwacja i Słowacja pozostaną samodzielnymi państwami

• Austria, Szwajcaria, Belgia, Jugosławia i Czechosłowacja muszą zmienić swój status państwowy

• Polska - ustępstwa terytorialne i wciągnięcie do paktu antykominternowskiego

• 1932r. do zaludnienia „wielkiego niemieckiego imperium” nie wystarczą niemieccy chłopi ani koloności werbowani z Holandii, Danii, Szwecji i Norwegii (uważał je za germańskie) → podstawową siłą zaludniującą podbite tereny miała być rasa germańska x nie naród niemiecki

→ koncepcja narodu zastępiona koncepcją rasy - ziemie czeskie, austriackie, część terytorium Węgier i Rosji Radzieckiej → wokół Trzeciej Rzeszy miały istnieć drobne państewka zamieszkane przez narody nieniemieckie

• Porządek Wielkoniemieckiej Rzeszy miał być oparty dyscyplinie wojskowej

• 1934r. granice przyszyłego terytorium wielkoniemieckiej Rzeszy → centralne ziemie niemieckie, Austria, Czechosłowacja, zachodnie tereny Polski (ponad 100 mil ludności)

• Związek Państw Wschodnich (Ostbund) = ziemie wschodnie Polski, państwa basenu Bałtyckiego, Półwysp Bałkański, Ukraina, tereny nadwołżańskie oraz Gruzja → całkowicie gospodarczo i politycznie uzależnione od Wielkiej Rzeszy

• Związek Państw Zachodnich (Westbund) = Holandia, Belgia, północna Francja

• Związek Państw Północnych (Nordbund) = Dania, Szwecja, Norwegia

→ większa samodzielność, ale nadal miały podlegać wpływom niemieckim i utrzymywać kontakty gospodarcze z Rzeszą

Placówki naukowo-badawcze uzasadaniające budowę „nowego ładu”

Realizacja „nowego ładu” w okresie pokoju