PROGRAM EDUKACJI EKOLOGICZNEJ
,,MALI PRZYJACIELE PRZYRODY"
dla uczniów nauczania zintegrowanego
prowadzony w ramach kółka ekologicznego
mgr Małgorzata Cywińska
Pakość, 2005
Autorski program ekologiczny
I. WSTĘP
Program edukacji ekologicznej jest przeznaczony do realizacji na I etapie kształcenia, w klasach I-III szkoły podstawowej. Przy jego opracowaniu wykorzystano ogólnopolski miesięcznik ekologiczny EKO ŚWIAT oraz własne doświadczenia we wdrażaniu działań ekologicznych.
Proponowana tematyka programu stanowi uzupełnienie i rozszerzenie treści
z zakresu edukacji ekologicznej w klasach I-III. Ukazuje propozycje ekologicznych działań indywidualnych i zespołowych; wspólnych z rodzicami działań w domu, szkole i najbliższym otoczeniu oraz współpracy międzyklasowej na różnych poziomach.
Program zawiera: cele edukacyjne kształcenia i wychowania, treści programowe, procedury osiągania celów, propozycje założonych osiągnięć ucznia i metody ich oceny. Jest programem otwartym, możliwym do realizacji bez względu na czas rozpoczęcia uczestnictwa w nim.
TREŚCI PROGRAMOWE
Treści edukacyjne i działania ekologiczne zostały podzielone na siedem bloków tematycznych:
I. Ekozespoły - blok organizacyjny.
II. Energia.
III. Woda.
IV. Zakupy i żywność ekologiczna.
V. Odpady.
VI. Podróżowanie.
VII. Ochrona przyrody.
Treści zawarte w programie zostały tak dobrane, aby zawsze były ciekawe
i pobudzały dzieci do myślenia, obserwowania i działania. Mogą być realizowane w dowolnej kolejności i modyfikowane według potrzeb
i umiejętności uczniów.
Program ukierunkowany został na kształtowanie u najmłodszych świadomości, że każdy jest odpowiedzialny za obecny i przyszły stan środowiska albowiem jak powiedział L. Michnowski: ,,Potrzebą ludzką jest potrzeba życia w szerszym, twórczym sensie. Jest to potrzeba tworzenia przyszłym pokoleniom i Ziemi sensu trwałego rozwoju, a wraz z tym życia godnego i możliwie najdłuższego".
Obudowę metodyczną programu stanowią następujące materiały dydaktyczne:
Ogólnopolski miesięcznik ekologiczny EKO ŚWIAT
karty badawcze wytwarzania odpadów, zużycia wody i energii
Poradnik instruktor szkolnych działań ekologicznych
Słownik terminów ekologicznych
Poradnik kampanii ekologicznych w szkole i społeczności lokalnej
Poradnik ,,Tworzymy szkołę przyjazną środowisku"
II. CELE EDUKACYJNE KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA EKOLOGICZNEGO
Głównym celem programu jest kształtowanie poczucia odpowiedzialności za otaczające środowisko. Należy uwrażliwić uczniów na piękno przyrody, na znaczenie czystego środowiska dla ich zdrowia oraz uzmysłowić im, iż sami mogą przyczynić się do zmniejszenia dewastacji środowiska.
Cele szczegółowe:
Uczeń powinien zdobyć wiadomości dotyczące:
walorów przyrodniczych najbliższego środowiska
wpływu codziennych czynności i zachowań na stan środowiska
racjonalnego gospodarowania zasobami naturalnymi w gospodarstwie domowym i najbliższym otoczeniu
stosowania w codziennym życiu zdobytej wiedzy ekologicznej
Uczeń powinien opanować umiejętności dotyczące:
planowania działań na rzecz ochrony środowiska w najbliższym otoczeniu
obserwowania środowiska przyrodniczego
poznania współczesnych zagrożeń dla środowiska
korzystania z materiałów edukacyjnych i docierania do innych źródeł informacji
wykonywania gazetek, plakatów, albumów oraz prostych prac badawczych
Kształtowanie postawy i przekonania dotyczące:
poczucia własnej wartości i własnych możliwości
czynnego i aktywnego uczestnictwa w działaniach na rzecz ochrony środowiska
współodpowiedzialności za stan środowiska
propagowania wiedzy i postaw ekologicznych w społeczeństwie
III. MATERIAŁ NAUCZANIA
BLOKI TEMATYCZNE I SPOSOBY REALIZACJI.
Ekozespół - blok organizacyjny.
Ekozespół - co to jest, określenie celu.
Utworzenie ekozespołów wśród uczniów.
Wykonanie wizytówek członków ekozespołu.
Jak dokonywać pomiarów?
Zapoznanie z tematyką spotkań.
Energia
1. Energia i jej zastosowanie - rodzaje energii, źródła energii.
zapoznanie z pojęciami dotyczącymi energii
zastosowanie, źródła i rodzaje energii
wycieczka do Zakładu Energetycznego w Inowrocławiu
Energia w domu.
badanie zużycia energii poprzez przeprowadzenie pomiarów w gospodarstwach domowych uczniów - pomoc rodziców
wykonanie ekozespołowej gazetki na temat odnawialnych i nieodnawialnych źródeł energii
Akcja propagandowa - podejmowanie działań na rzecz poszanowania energii w domu, w szkole.
Woda
Znaczenie wody w przyrodzie, życiu człowieka i zwierząt.
Właściwości wody i jej znaczenie w przyrodzie.
do czego woda jest potrzebna
przeprowadzenie doświadczeń: właściwości wody, stany skupienia wody, obieg wody w przyrodzie
Pomiary zużycia wody.
Sposoby racjonalnego gospodarowania wodą w domu i w szkole.
oszczędzanie wody podczas mycia zębów, dokręcanie kranów i właściwe ich użytkowanie, sprawdzanie szczelności zbiornika...
konkursy na hasła i plakaty propagujące oszczędzanie wody
Przyczyny i rodzaje zanieczyszczeń wody.
Wycieczka do oczyszczalni ścieków w Toruniu lub Inowrocławiu.
Podejmowanie działań na rzecz ochrony wody.
- wycieczka do Łącka (obserwacja i doświadczenia w terenie: jezioro, las).
Zakupy i żywność ekologiczna.
Produkcja żywności - rolnictwo ekologiczne i konwencjonalne.
różnica między żywnością wyprodukowaną metodami ekologicznymi
i tradycyjnymi
zakładamy uprawę szczypiorku i rzeżuchy
przygotowanie posiłku z produktów własnych upraw
2. Produkty spożywcze wytwarzane w naszej okolicy.
3. Z wizytą w sklepie.
wykaz produktów ze znakiem ekologicznym
opracowanie poradnika ekologicznego konsumenta
promowanie ekologicznych opakowań
Wpływ odżywiania na nasze zdrowie.
analiza kupowanej żywności (pochodzenie żywności)
zwracanie uwagi na skład, zawartość, środki konserwujące i sposób konserwowania, sztuczne barwniki i dodatki.
Odpady
1.Czy śmieci to problem?
zapoznanie z rodzajami odpadów w najbliższym środowisku (przemysł, rolnictwo, gospodarstwo domowe
wycieczka na wysypisko śmieci w Pakości
pomiary odpadów w gospodarstwie domowym
Co się dzieje z odpadami?
dzikie wysypiska śmieci w naszym otoczeniu i ich wpływ na środowisko
i na człowieka
oznakowanie pojemników do segregacji odpadów
segregowanie odpadów i wykorzystanie ich na zajęciach plastycznych
i technicznych
- znaczenie kompostowania odpadów ogrodniczych w gospodarstwie domowym
Korzyści z odzysku.
zachęcanie domowników do naprawiania odzieży i innych przedmiotów
uszycie toreb na zakupy z materiału
udział w konkursach ekologicznych ( maska karnawałowa, ekologiczna marzanna, twór odpadowy, makieta eko-miasto, eko-wieś, upominki itp.)
Podróżowanie
1.Czym podróżujemy?
rodzaje środków transportu
rodzinne wycieczki rowerowe - planowanie
piesze wycieczki i obserwacje przyrodnicze
2. Zajęcia w terenie.
obserwacja natężenia ruchu i zanieczyszczenia środowiska.
Ochrona przyrody
Tu mieszkam i tu działam.
ocena stanu środowiska i zagospodarowania otoczenia wokół szkoły i domu
pozytywne przykłady działania człowieka na rzecz ochrony środowiska
negatywne zmiany zachodzące w przyrodzie wskutek działalności człowieka
czy nasza rzeka jest czysta?
co i gdzie zmienić? - konkurs plastyczny ,, Moje miasto w przyszłości"
Działania na rzecz ochrony środowiska w miejscu zamieszkania i nauki.
- włączenie się do akcji ,,Sprzątanie świata"
pomagamy żyć roślinom i zwierzętom
ekologiczne pożegnanie zimy
przemarsz przez miasto z plakatami i ulotkami, zachęcanie mieszkańców do ekologicznego stylu życia
zorganizowanie imprezy z okazji Dnia Ziemi
IV. PRZEWIDYWANE OSIĄGNIĘCIA UCZNIA
I PROPOZYCJE ICH OCENY
Przewidywane osiągnięcia ucznia po zrealizowaniu programu:
Uczeń zna:
pojęcia: ekozespół, system pomiarów efektów działań ekologicznych
rodzaje i źródła energii
rodzaje odbiorników energii w domu
właściwości wody
rolę wody w przyrodzie i gospodarce człowieka
rodzaje oraz przyczyny zanieczyszczeń wody
sposoby oczyszczania wody (oczyszczalnie ścieków)
ekologiczne oznakowania towarów
terminy: żywność ekologiczna, konwencjonalna, konsument
zioła stosowane w medycynie i kuchni
pojęcie odpady
rodzaje i źródła odpadów
terminy: krajobraz naturalny i przekształcony przez człowieka
zasady zachowania się w bezpośrednim kontakcie z przyrodą
Uczeń rozumie:
termin ,,ekologiczny styl życia"
konieczność podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska w swoim otoczeniu
konieczność racjonalnego gospodarowania energią w domu i w szkole
potrzebę oszczędzania energii
rolę człowieka w gospodarowaniu zasobami wody
na czym polega obieg wody w przyrodzie
potrzebę funkcjonowania oczyszczalni ścieków
zależności między stanem środowiska, jakością żywności i zdrowiem człowieka
wpływ rolnictwa na degradację środowiska
na czym polegają tzw. ekologiczne zakupy
pojęcie recykling
znaczenie kompostowania odpadów w gospodarstwie domowym
potrzebę ochrony środowiska
Uczeń potrafi:
korzystać z materiałów edukacyjnych i innych źródeł w dziedzinie ochrony środowiska
integrować się w zespole
zachować się proekologicznie w życiu codziennym
uzasadnić konieczność prowadzenia pomiarów zużycia zasobów naturalnych
racjonalnie gospodarować wodą, energią elektryczną w domu, w szkole
zaproponować działania zmierzające do oszczędzania energii i wody
określić źródła zanieczyszczeń wody
dokonywać świadomego wyboru między żywnością produkowaną metodami ekologicznymi i tradycyjnymi
wymienić zagrożenia dla środowiska wynikające z produkcji żywności
dokonywać świadomych, właściwych wyborów w sklepie
uzasadnić konieczność stosowania środków ulegających biodegradacji
segregować odpady i przedstawić korzyści wynikające z ich segregacji
lokalizować dzikie wysypiska
wymienić czynniki zagrażające najbliższemu środowisku
systematyzować zebrane wiadomości o środowisku
ocenić stan najbliższego środowiska
wyrażać swoje myśli i uczucia w formie werbalnej, plastycznej i pisemnej
Program edukacji ekologicznej przeznaczony jest do realizacji na I etapie kształcenia, w klasach I-III szkoły podstawowej. Ze względu na specyfikę tego etapu kształcenia należy stosować aktywne metody pracy, angażując ucznia do twórczego rozwiązywania problemów, podejmowania własnych inicjatyw, samodzielnego zdobywania informacji. Uświadamiając mu też, że to właśnie poprzez swoją działalność przyczynia się do zmniejszenia dewastacji środowiska, co jest bardzo ważne dla zdrowia człowieka. W realizacji programu bardzo pomocne są: wycieczki, przeprowadzane wywiady, doświadczenia, obserwacje, pomiary zużycia zasobów naturalnych w domu oraz planowanie pożądanych działań na rzecz środowiska.
V. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW
Podczas realizacji programu ekologicznego dzieci korzystają z różnych dostępnych źródeł, własnych wiadomości i doświadczeń szukając informacji na realizowany temat-zagadnienie.
Podczas terenowych wycieczek, a także wycieczek do miejsc związanych
z działalnością człowieka i jego ochroną, uczą się obserwowania i słuchania natury, badają zależności jakie istnieją w przyrodzie, przestrzegają zasad zachowania się na obszarach chronionych, dyskutują na temat właściwego zachowania się w lesie, po czym dzielą się swoimi wrażeniami w formie ustnych opowiadań, haseł, prac plastycznych czy opowiadań twórczych.
Na spotkaniach ekozespołu ustalają też daty odczytu z licznika energii elektrycznej, gazu, wody. Obliczają średnie ich zużycie na jedną osobę
w rodzinie i wspólnie dyskutują nad sposobami ograniczenia zużycia gazu, wody, energii, a tym samym nad zmniejszeniem opłat za rachunki. Swoje pomysły wykorzystują w domach. Organizują segregację śmieci i porównują wyniki. Poprzez tworzenie samodzielnie opracowanych broszurek ekologicznych propagują i namawiają społeczność lokalną do prowadzenia ekologicznego stylu życia.
Przeprowadzone działania zapewniają dzieciom wszechstronny, bezpośredni kontakt ze środowiskiem naturalnym, wyrabiają zaangażowaną postawę, uczą samodyscypliny, przygotowują do dorosłego życia.
8