Przed tym wszystkim mają być opisy wszystkich rodzajów spółek

Podstawowe sprawozdania finansowe i ich analiza wstępna.

Celem analizy finansowej jest przygotowanie i przetworzenie informacji o działalności, wynikach i sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa, stanowiących podstawę podejmowania decyzji gospodarczych. O wynikach analizy finansowej decydują w dużym stopniu materiały źródłowe, które służą do badania zjawisk gospodarczych. Materiały te można podzielić na 2 grupy:

1) materiały wewnętrzne, zawierające dane o przedsiębiorstwie

2) materiały zewnętrzne, informacje o otoczeniu przedsiębiorstwa.

Dane o przedsiębiorstwie mogą mieć charakter ewidencyjny i pozaewidencyjny.

Materiały ewidencyjne mają znaczenie podstawowe i wynikają z prowadzonej w danym przedsiębiorstwie ewidencji. Źródłem informacji liczbowych są więc: księgowość, kalkulacja i ewidencja, sprawozdawczość finansowa i rzeczowa, poprzednie analizy ekonomiczne, plany, dokumentacja konstrukcyjno-technologiczna oraz inna dokumentacja obrazująca działalność przedsiębiorstwa.

Informacjami pozaewidencyjnymi są protokoły z różnych zebrań w przedsiębiorstwie, sprawozdania i protokoły z posiedzeń zarządu i rady nadzorczej itp. Informacje te są dla analizy równie cenne, jak dane ewidencyjne, gdyż na podstawie samych danych liczbowych nie można ustalić, jakie były przyczyny i skutki niektórych zjawisk.

Podstawowym źródłem informacji wykorzystywanych w analizach ekonomicznych są bilanse, rachunki wyników i rachunki przepływów pieniężnych. Bilans i rachunek wyników stanowią podstawę do statystycznej i dynamicznej oceny stanu i wyników finansowych przedsiębiorstwa. Na ich podstawie sporządzany jest rachunek przepływów pieniężnych. Daje on orientację o kierunkach ich zagospodarowania.

Duże znaczenie informacyjne mają noty uzupełniające, dotyczące kształtowania się ważniejszych pozycji bilansu i rachunku wyników. Wyjaśniają one bliżej treść bilansu i rachunku wyników zarówno za pomocą liczb jak i opisowo.

Noty uzupełniające do bilansu mogą dotyczyć:

- środków trwałych, ich struktury, stopnia umorzenia, przyrostu i likwidacji w okresie sprawozdawczym, wartości księgowej itp.,

- zapasów, zwłaszcza ich struktury w układzie rzeczowym i czasowym,

- należności u ważniejszych dłużników, wielkości należności przeterminowanych

- zobowiązań długoterminowych, struktury zadłużenia ze względu na rodzaje źródeł zasileń zewnętrznych, struktury czasowej zobowiązań, średniej wielkości oprocentowania.

- zobowiązań krótkoterminowych wobec instytucji kredytujących, wobec dostawców, wobec instytucji ubezpieczeniowych itp.

W notach uzupełniających do rachunku wyników zawarte są informacje o :

*sprzedaży, w podziale na rynki geograficzne oraz na główne rodzaje produktów

*kosztach w układzie rodzajowym

*kosztach osobowych

*zysku i jego strukturze.

Dodatkowym źródłem informacji wykorzystywanych w analizach są raporty audytorów, czyli orzeczenia dyplomowanych biegłych księgowych, zawierające informacje o podstawach formalno-prawnych, zakresie dokumentów objętych weryfikacją itp.

Obok danych wewnętrznych do prawidłowego przeprowadzenia analizy niezbędne są dane o otoczeniu przedsiębiorstwa, dotyczące ważniejszych konkurentów, branż, gałęzi i regionów. Umożliwiają one dokonywania porównań pozycji finansowej danego przedsiębiorstwa w stosunku do otoczenia.

Poszukiwanie i zbieraniem informacji gospodarczych zajmują się wyspecjalizowane firmy. Wzorcowa informacja o firmie gromadzona przez wywiadownię gospodarczą zawiera dane o:

♦formie prawnej przeds., dacie jego powstania i wpisie w rejestrze handlowym

♦kapitale założycielskim i udziałowcach

♦zarządzie

♦rodzaju działalności

♦zatrudnieniu i posiadanym majątku

♦wielkości obrotu.

Informacje te dotyczą również stanu ekonomiczno-finansowego firmy, banku kredytującego ją, wywiązywania się z płatności oraz zdolności kredytowej. Informacje o firmach zbierane są z wszelkich możliwych źródeł. Poszukiwanie i zbieranie informacji gospodarczych jest zjawiskiem powszechnym, nie budzi ono sprzeciwu do momentu, w którym nie przekracza granic legalności. Granice te są przekraczane wówczas, gdy detektywi usiłują zdobyć informacje tajne, np. skład chemiczny nowego tworzywa, szczegóły konstrukcyjne nowego samochodu itp.

Układ i treść bilansu

Bilans stanowi podstawowe sprawozdanie finansowe przeds., prezentujące stan majątku i źródła jego finansowania na dany moment.

Ogół składników majątkowych przeds. w ujęciu wartościowym określany jest aktywami. Aktywa są to więc środki gospodarcze będące własnością przeds., wykorzystywane przy realizacji operacji gospodarczych związanych z jego działalnością. Mogą one mieć charakter majątku trwałego i obrotowego. Część aktywów ujętych wartościowo występuje w formie rzeczowej (środki trwałe, materiały, wyroby gotowe), część natomiast można ująć tylko wartościowo (gotówka, należności, papiery wartościowe). Majątek przeds. może pochodzić z własnych i obcych źródeł finansowych. Źródła finansowania majątku, określone w bilansie pasywami, występują jedynie w ujęciu wartościowym. Wszystkie aktywa muszą znajdować odbicie w pasywach, stąd sumy aktywów i pasywów są zawsze równe. Główną cechą bilansu jest to, że wykazany stan końcowy staję się równocześnie stanem początkowym w bilansie otwarcia w następnym okresie obrachunkowym. Ujmuje on skutki procesów gospodarczych i towarzyszących im strumieni wartości, widoczne w zmienionych wartościach aktywów i pasywów bilansu.

AKTYWA	PASYWA
Majątek trwały	Kapitały własne
Majątek obrotowy	Kapitały obce	krótkoterminowe
				długoterminowe
Suma bilansowa aktywów	Suma bilansowa pasywów

⇓ ⇓

sposób zaangażowania źródła pochodzenia

kapitałów (na co wydaliśmy pieniądze) kapitałów (skąd wzięliśmy pieniądze)

rys. Uproszczony schemat bilansu

Wewnętrzna budowa bilansu może być zróżnicowana.

Zarówno aktywa jak i pasywa bilansu przeds., ujęte są w określonej, logicznej kolejności i łączone w grupy o zbliżonej treści ekonomicznej.

Po stronie aktywów składniki majątkowe uszeregowane są według zwiększającego się stopnia płynności, tzn. łatwości, z jaką mogą one być zamienione na gotówkę, uwzględniając cykliczność operacji gospodarczych. W pierwszej kolejności ujmuje się majątek trwały, którego cykl obrotowy w przeds. jest dłuższy niż jeden rok, a w dalszej kolejności majątek obrotowy (poczynając od zapasów poprzez należności, a na gotówce kończąc).

Po stronie pasywów wykazuje się poszczególne pozycje według stopnia pilności ich zwrotu:

1)kapitały własne

2)zobowiązania długoterminowe (kredyty i pożyczki) z terminem ich płatności przekraczającym 1 rok

3)zobowiązania krótkoterminowe.

Kapitały własne wraz z zobowiązaniami długoterminowymi stanowią kapitały stałe, zaangażowane w działalności przedsiębiorstwa na dłuższy czas.

Kapitały stałe = kapitały własne + zobowiązania długoterminowe

W obowiązującym w Polsce, urzędowym wzorze bilansu pozycje aktywów ujęte są w 4 grupy (A - B).

Grupę A - aktywa zmniejszające kapitały własne - stanowią zdeklarowane lecz nie wniesione do spółki kapitały własne (występują one wówczas, gdy przy emisji akcji gotówkowych ograniczono się do częściowego zainkasowania kwot subskrybowanych przez akcjonariuszy).

W grupie B aktywów wykazuje się stan majątku trwałego przeds. według wartości netto. Stanowią go rzeczowe składniki majątku, wartości niematerialne i prawne oraz finansowe składniki majątku.

Rzeczowe składniki majątku trwałego obejmują wartość nabytych gruntów, terenów, budynków i budowli, maszyn i urządzeń produkcyjnych, a także środków transportu. Do rzeczowych składników majątku trwałego zalicza się ponadto wyposażenie i inwestycje materialne w toku, np. koszt obiektów w budowie, należności z tytułu udzielonych zaliczek inwestycyjnych. Do środków trwałych nie zalicza się: dzieł sztuki, eksponatów muzealnych, inwentarzu żywego, środków dydaktycznych itp.

Obok rzeczowych (materialnych) składników majątku trwałego, przeds. posiadają niematerialne składniki majątku wykorzystywane w dłuższym okresie czasu. Stanowią je wartości niematerialne i prawne oraz inwestycje finansowe.

Za wartości niematerialne i prawne podlegające amortyzowaniu, podobnie jak środki trwałe wraz z wyposażeniem, uznaje się przede wszystkim:

-nabyte prawa majątkowe, a w szczególności projekty wynalazcze, licencje, patenty, znaki towarowe oraz prawa do użytkowania praw autorskich itp.

-wniesioną w formie aportu przez wspólników skapitalizowaną równowartość najmu lub dzierżawy postawionych do dyspozycji spółki środków trwałych

-nabyte oprogramowanie komputerów

-wartość firmy oraz koszty organizacji i zgromadzenia kapitału zakładowego spółek akcyjnych.

Trzecią grupę aktywów trwałych przeds. stanowią finansowe składniki majątku. Obejmują one:

*wkłady do kapitału zakładowego jednostek gospodarczych

*papiery wartościowe gwarantujące ich nabywcom wyłącznie dochody za korzystanie z zainwestowanego kapitału

*pożyczki.

W pozycji C aktywów bilansu wykazuje się majątek obrotowy przeds., uszeregowany według rosnącej płynności finansowej. W skład majątku obrotowego wchodzą zapasy, należności, środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe, nie rozliczone zaliczki na poczet dostaw zapasów w przyszłych okresach i inne elementy tego majątku.

Do zapasów zalicza się:

-wartość surowców i materiałów w magazynach

-wartość produkcji w toku, ustaloną w sposób wynikający z przyjętego w przeds. rachunku kosztów

-wartość wyrobów gotowych

-wartość towarów w magazynach

-wartość zapłaconych zaliczek na poczet przyszłych dostaw materiałów i towarów nie rozliczonych do końca roku bilansowego.

W pozycji należności wykazuje się rzeczywisty stan należności krajowych i zagranicznych z tytułu dostaw, robót i usług, z tytułu opłat i innych rozrachunków o charakterze publicznoprawnym, a także należności z tytułu wynagrodzeń za pracę, należności od pracowników oraz osób fizycznych, prawnych, instytucji i organizacji. Do należności zalicza się też wszelkie roszczenia sporne, wykazywane wg wartości ustalonej w chwili ich powstania.

Następnym elementem składowym majątku obrotowego przeds. są środki pieniężne. Obejmują one gotówkę w kasie przeds. i na rachunku bankowym, wartość weksli i czeków obcych oraz środki pieniężne w drodze.

Kolejną pozycję majątku obrotowego przeds. stanowią krótkoterminowe papiery wartościowe zakupione w celu odsprzedaży, takie jak: obligacje i akcje obce, bony skarbowe itp.

W ostatniej pozycji D aktywów bilansu wykazuje się inne ich rodzaje, nie ujęte we wcześniej zaprezentowanych pozycjach, a występujące w przeds. na końcu roku bilansowego, np. środki wydzielone podległym jednostką oraz nie obligatoryjne odpisy z wyniku finansowego.

Strona pasywów bilansu zawiera 5 grup źródeł finansowania majątku przeds. (A - B). Wskazują one: kto wyposażył przeds. w odpowiednie środki gospodarcze i na jakich warunkach; na okres istnienia przeds. czy na określony czas. Ogół źródeł finansowania majątku przeds. można więc podzielić na własne i obce.

W grupie A ujmuje się kapitały (fundusze) własne, obejmujące kapitał zadeklarowany, kapitał ze sprzedaży akcji własnych powyżej ich wartości nominalnej, fundusze własne, zmiany funduszy na skutek przeszacowania aktywów lub pasywów, nie rozliczony wynik z lat ubiegłych oraz wieloletnie rezerwy celowe.

W zależności od formy organizacyjno-prawnej jednostki gospodarczej, kapitałami własnymi są:

•fundusz założycielski i fundusz przeds. oraz fundusze specjalne o różnych nazwach w przeds. państwowych

•kapitały: zakładowy, zapasowy oraz kapitały rezerwowe (o różnych nazwach) w spółkach akcyjnych oraz spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością

•kapitał zakładowy w spółce jawnej

•fundusze: udziałowy, zasobowy oraz fundusze specjalne w spółdzielniach

•kapitały w przeds. osób fizycznych.

W spółkach kapitał jest udziałem wspólników w majątku przeds., włożonym na czas nieograniczony i bez gwarancji oprocentowania.

Kapitał własny = aktywa ogółem - zobowiązania ogółem (długo- i krótkoterminowe)

W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością kapitał zakładowy dzieli się na udziały. Mogą one być wniesione gotówką lub wkładem niepieniężnym (aportem). Wysokość tego kapitału jest wpisana do rejestru handlowego i każda zmiana musi być tam zgłoszona.

W spółce akcyjnej kapitał akcyjny (zakładowy) dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Wysokość tego kapitału, sposób jego zebrania nominalną wartość akcji i ich ilość określa statut spółki akcyjnej, sporządzony w formie aktu notarialnego. Statut określa także rodzaje akcji (zwykłe, uprzywilejowane) oraz rodzaje uczestnictwa w dochodach.

Kapitał własny w spółce akcyjnej obejmuje więc:

-kapitał akcyjny uprzywilejowany, mający pierwszeństwo roszczeń zarówno w stosunku do wygospodarowanych zysków, jak i w stosunku do majątku przeds. w przypadku jego bankructwa lub likwidacji

-kapitał akcyjny zwykły, odzwierciedlający udział posiadaczy akcji zwykłych w majątku przeds., w skład którego wchodzi: kapitał wyrażający ilość akcji zwykłych w obiegu pomnożonych przez ich wartość nominalną oraz kapitał zapasowy odpowiadający różnicy między ceną nominalną akcji a ceną sprzedaży akcji

-zakumulowane zyski; element ten powstaje wówczas, gdy przeds. nie wypłaca w formie dywidend dla akcjonariuszy osiągniętego w poszczególnych latach zysku, lecz przeznacza go na uzupełnienie kapitału własnego.

Wartość księgowa = aktywa - zobowiązania - kapitał akcyjny przedsiębiorstwa ogółem ogółem uprzywilejowany

W grupie B pasywów ujmuje się zobowiązania z tytułu wykorzystanych kredytów bankowych oraz pochodzących ze źródeł bankowych oraz innych źródeł, np. z emisji obligacji, pożyczek kooperantów itp.

Przeds. może zaciągać kredyty i pożyczki podlegające zwrotowi w okresie dłuższym niż rok bilansowy, umownie zwane długoterminowymi. Banki udzielają kredytu na podstawie umowy zawieranej z kredytobiorcą, w której zobowiązuje się on do zwrotu kwoty kredytu wraz z odsetkami w ustalonym terminie.

Kredyty krótkoterminowe udzielane są na okresy nie dłuższe niż 12 miesięcy. W ramach tego kredytu banki oferują także kredyty czekowe, kredyty dyskontowe oraz kredyty lombardowe.

W ostatniej pozycji tej grupy podaje się kredyty i pożyczki, których nie spłacono w terminie i nie uzyskano przedłużenia terminów ich zwrotu. Wielkość tej pozycji świadczy o płynności płatniczej danego przeds.

W grupie C najistotniejszą pozycję stanowią zobowiązania. Na stan zobowiązań w przeds. składają się:

~zobowiązania z tytułu dostaw, robót i usług

~zobowiązania wynikające z wydanych weksli

~zobowiązania z tytułu podatków, opłat oraz innych rozrachunków o charakterze publicznoprawnym

~zobowiązania z tytułu wynagrodzeń za pracę według wartości ustalonej przy ich powstaniu

~inne zobowiązania.

Kolejne pozycje pasywów obejmują stany funduszy specjalnego przeznaczenia, tworzonych przez przeds. na podstawie odrębnych przepisów (fundusz socjalny, mieszkaniowy) lub decyzji podmiotu gospodarczego o podziale zysku.

W grupie D ujmowane są rezerwy tworzone w ciężar strat nadzwyczajnych. Są one przeznaczone głównie na pokrycie strat związanych z należnościami od dłużników postawionych w stan upadłości.

Ostatnią pozycję E pasywów bilansu stanowi wynik finansowy (strata lub zysk) wykazany w rachunku wyników.

---