- za pomocą wałów kontrolnych (zastępczych) wyposażonych w obrotowe przyrządy czujnikowe i uchwyty centrujące;
- za pomocą struny i przyrządu pomiarowego oraz uchwytów centrujących;
- za pomocą promieni świetlnych, skrzyń świetlnych i przysłon;
- za pomocą poziomnic;
- za pomocą pomiaru poziomu cieczy w naczyniach połączonych;
- za pomocą urządzeń optycznych; — za pomocą urządzeń laserowych.
W tabeli 16 przedstawiono porównanie wybranych metod pomiaru współosiowości. Luneta stosowana jest do pomiarów współosiowości wspólnie z kolimatorem lub płytkami celowniczymi. Zasada pomiaru polega na określeniu wzajemnego położenia obu zespołów pomiarowych ustawionych w osiach sprawdzanych powierzchni. Technika pomiaru np. współosiowości łożysk wału korbowego tą metodą jest następująca. Lunetę ustawia się w osi krańcowego łożyska i przestawiając kolimator w kolejne łożyska określa się ich położenie względem pierwszego. Metoda pozwala na jednoczesny pomiar pochylenia osi w dwu prostopadłych płaszczyznach. Luneta jak i kolimator ustawione są w specjalnych oprawkach centrujących.
Bardzo często przy pomiarach współosiowości lunetą, kolimator zastępuje się płytkami celowniczymi. Płytki celownicze w przeciwieństwie do kołimatora nie posiadają własnego źródła światła a często też i podziałki. Brak podziałki zastępuje się wprowadzeniem do układu tzw. nasadki pomiarowej z płytką płasko-równoległą.
Przykładowo, pierwszą czynnością, którą należy wykonać przy kontroli niewspółosiowo-ści, np. linii osi łożysk wału, jest ustawienie osi lunety tak, aby jej oś pokrywała się z teoretyczną linią wału. Najczęściej wykonuje się to ustawiając oś lunety tak, by przechodziła przez dwie płytki celownicze umieszczone w skrajnych łożyskach, rys. 62. Następnie płytkę celowniczą mocuje się kolejno w poszczególnych łożyskach, mierżąc każdorazowo jej położenie. Nanosząc odczytane wyniki na wykres otrzyma się łamaną linię obrazującą przebieg osi łożysk wału.
Przy pomiarze współosiowości konieczne jest niekiedy sprawdzenie współosiowości zamków z gniazdem łożyska. Często praktykowanym sposobem zwiększającym dokładność pomiaru jest stosowanie czujnika ze specjalną oprawką, rys. 64.
W przypadku pomiarów za pomocą urządzeń laserowych, rys. 65, urządzenie laserowe (nadajnik) umieszcza się poza badanym elementem ale w osi odniesienia. Detektor ustawia się najpierw w pierwszym a następnie w drugim punkcie odniesienia i koryguje ustawienie lasera. Następnie detektor umieszcza się kolejno w punktach pomiarowych i sporządza wykres.