Zależnie od miejsca działania 2 grupy leków znoszących ból:

1)       leki działające ośrodkowo - analgetica (leki przeciwbólowe)

2)       leki działające obwodowo - anaesthetica localia (środki znieczulające miejscowo)

 

Leki przeciwbólowe działają depresyjnie na OUN, zwłaszcza okolice czuciową kory mózgu i ośrodki podkorowe (mechanizm działania: łączenie z receptorem opiatowym)

W lecznictwie stosuje się leki wywierające działanie przeciwbólowe w dawkach nie powodujących innych zaburzeń OUN.

NIENARKOTYCZNE LEKI PRZECIWBÓLOWE:

Działają przeciwbólowo słabiej niż narkotyczne leki przeciwbólowe; mniej niebezpieczne, nie powodują przyzwyczajenia, rzadko prowadzą do nadużywania. Działanie przeciwgorączkowe, przeciwzapalne (zmniejszenie nasilenia dośrodkowych impulsów bólowych), przeciwgośćcowe (RZS)

1)       pochodne kw. salicylowego

2)       pochodne pirazolonu

3)       pochodne aniliny

4)       pochodne chinoliny

 

Pochodne kwasu salicylowego:

• Kw. salicylowy - krystaliczny zw. org. nierozp. w wodzie. Właściwości bakteriobójcze. Stosowany miejscowo drażni tkanki - w małych stężeniach wzmaga rozrost naskórka, w większych rozpulchnia go i rozpuszcza. Pochodne kw. salicylowego działają przeciwbólowo, uspokajająco, przeciwgorączkowo, napotnie, przeciwzapalnie i przeciwgośćcowo.

Związki salicylowe wydzielają się z żółcią, działając żółciopędnie i odkażająco na drogi żółciowe.

Salicylany są mało toksyczne, w większych dawkach - zawroty i bóle głowy, upośledzenie słuchu, podrażnienie błony śluzowej przewodu pokarmowego, skazę krwotoczną, uczulenia.

Napotne i przeciwgorączkowe działanie malin zależy od zawartych w nich salicylanów.

• Natrium salicylicum - lek przeciwgośćcowy (obniżenie temp. i obrzęków stawów). Dłuższe stosowanie powoduje zmniejszenie stężenia protrombiny i upośledzenie krzepnięcia krwi (zapobieganie - witamina K); stosowany doustnie z wodorowęglanem sodowym (zapobieganie rozkładowi pod wpływem HCl na drażniący kw. salicylowy)

• Kw. acetylosalicylowy (Polopiryna, Aspiryn) - działa silniej przeciwgorączkowo, przeciwbólowo i napotnie niż salicylan sodu. Działa dłużej, mniej drażni przewód pokarmowy.

Zastosowanie:

1)       lek przeciw zaziębieniu - rozszerza naczynia skórne i działa napotnie.

2)       Lek przeciwgorączkowy, przeciw bólom głowy i reumatycznym bólom mięśni, stawów i nerwów

Lek drażni błonę śluzową żołądka, może wywołać wrzody żołądka i dwunastnicy. Stosowana często z dodatkiem środków neutralizujących działanie HCl  np. Polopiryna S - kw. cytrynowego i węglanu wapniowego, Polopiryna C - kw. askorbinowego

Wśród zw. salicylowych najczęściej stosowany salicylamid - mała toksyczność, brak przykrego smaku polopiryny, działa silniej przeciwbólowo, słabiej przeciwgorączkowo i przeciwzapalnie od Polopiryny

Pochodne pirazolonu:

Najsilniejsze nienarkotyczne leki przeciwbólowe. Działaja przeciwgorączkowo, uspokajająco, przeciwzapalnie, przeciwgośćcowo, przeciwprzesiękowo i spazmolitycznie. Trucizny protoplazmatyczne - przy dłuższym stosowaniu uszkodzenie szpiku. Częste przypadki uczulenia

Mechanizm działania przeciwgorączkowego i przeciwgośćcowego: hamowanie syntezy prostaglandyn ( jak dla aspiryny)

• Aminofenazon-Aminophenazonum (Pyramidonum) - działa silnie przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, słabo uspokajająo, przeciwzapalnie, przeciwwysiękowo, przeciwgośćcowo i spazmolitycznie. Rozszerza obwodowe naczynia krwionośne, kurczy naczynia mózgowe. Uszkadza szpik, wywołuje uczulenia.

• Noramidopiryna-Noramidopyrinum (Pyralginum) - działa silnie przeciwbólowo, słabiej przeciwgorączkowo i przeciwgośćcowo

• Fenylobutazon-Phenylbutazonum (Butapirazol) - silnie przeciwbólowo, przeciwgośćcowo i przeciwzapalnie

 

Mieszanki przeciwbólowe:

Silniej od pochodnych pirazolonu działają mieszanki tych leków z pochodnymi kw. barbiturowego. Pochodne pirazolonu osłabiają działanie nasenne barbituranów a te wzmagają działanie przeciwbólowe. Często dodaje się kodeinę - potęguje działanie przeciwbólowe lub kofeinę (zwłaszcza bóle głowy)

Pabialgin - aminofenazon + allobarbital; lek przeciwbólowy i spazmolityczny

Veramid (Veramon) - aminofenazon + kw. dietylobarbiturowy; działa silniej i dłużej przeciwbólowo od pabialginy

Gardan - aminofenazon + noramidopirydyna

 

Pochodne aniliny:

• Fenacetyna-Phenacetinum (Phenacetin) - działa przeciwbólowo, uspokajająco, przeciwgorączkowo, dobry lek przeciwbólowy