Futuryzm:
1) Powstał pod koniec I dekady XX w. we Włoszech. Pomysłodawca i tw. najw. manif. F.T.Marinetti (1876-1944),poeta wł-fr. urodzony w Egipcie. Marinetti w 1905 r. w Mediolanie zakłada czasopismo „Poesia”. Powstaje wiele nowych czasopism:
- „La Critica”(1903-1944) B.Croc
-“Il Regno” (1903-1906), E. Corradini
-“Il Leonarda”(1903-07)G.Papini
Futuryzm Polski:
- okres ekspansji futuryzmu przypada na lata 1917-1922
a)ośrodki:
-Kraków-powst. dwa kluby futurystyczne „Katarynka”i „Gałka Muszkatałowa”, w których produkowali swe utwory: Bruno Jasieński, St. Młodożeniec, Tytus Czyżewski, bracia Pronaszkowie, Witkiewicz, Chwistek
-Warszawa - powst. grupa futurystyczna „Wieczór nadtropikalny urządzony przez białych murzynów”,”Pod Pikadorem”. Tworzyli tu: Anatol Sterm i Aleksander Wat. w 1920 r. ukazał się almanach futurystyczny pt.: „Gga” z manifestem „Prymitywiści do narodów świata i Polski”. W latach późniejszych ukazały się dalsze publikacje zbiorowe: 1921-Jednodniówka futurystów, a w 1922-„Nuż w pżuhu”.W W-wie w latach 1922-21 wychodzi „Nowa sztuka”-pod red. Anatola Sterma.
b) tomiki i proza: 1919 - „Nagi człowiek na śródmieściu”, „Futuryzje”; 1920 „Z jednej strony Ja Ja z drugiej strony mojego mopsażelaznego piecyka” Aleks. Wata, 1921 „Kreski i futureski” St. Młodożeńca, 1922 dwa krótkie dramaty Czyżewskiego „Osioł i słońce”,”Włamywacz z lepszego towarzystwa”. 1922 Bruno Jasieński „Pieśń o głodzie”.
Fut. włoski:
- walka z muzealną martwotą,
- postulowanie nowych języków poetyckich, zrywających z regułami składni,
- swoboda w interpretacji i ortografii, wolność od form logicznych.
-fascynacja cywilizacją,brutalną maszyną
-negacja tradycji
-pierwsze pismo „La poesia” Marinettiego
-futuryzm włoski powstał na skutek zacofania gospodarczego kraju, który wszędzie uważany był tylko jako jedno wielkie muzeum sztuki.
-w centrum była maszyna
Postulaty Marinettiego:przeciw akcjom faszystowskim; bunt przeciwko mieszczaństwu, dobremu smakowi, harmonii; fascynacje miastem, fabrykami, mostami; negacja przeszłości i tradycji; likwidacja składni na rzecz przypadkowej kolejności rzeczowników; unikanie przymiotnika i zaimka; rezygnacja ze znaków przystankowych; słowa na wolności; negacja psychologizmu
Manifesty:
Marinetti, Boccini, Soffici, Papini
-1909 „Akt założycielski i manifest futuryzmu” - Marinetti ogł. w 11 punktach, ukaz. w „Le Figaro”
-1912- „Manifest techniczny literatury futurystycznej”-
-1915-Manifest teatralny
-1915-Wojna jedyną higieną świata
-1924-Futuryzm i faszyzm
Fut. rosyjski:
- walka z tradycją i dotychczasowymi konwenansami poetyckimi,
- hasło wolności w sposobie i stylu tworzenia w zależności od woli i natchnienia twórcy
-antymieszczańskość, rozwijał się pod wpływem tradycji (ludowa poezja rosyjska)
-był niejednolity wewnętrzne. Dwie grupy:
a)egofuturyści - powst. ok. 1910 r., zał. Igor Siewierionin (jego tomiki:Mimoza,Intuicyjne barwy,Elektryczne wiersze). Po jego odejściu liderem był Ignatiew (tekst teoret.”Ego-Futuryzm”).Po śmierci Ignatiewa rozpad grupy. inni członkowie: Olimpow,Marienhot.
*łączył tradycję poetyki symbolizmu z nowatorskimi nastawieniami awangardy. Zaimek `ja' pisany był zawsze dużą literą. Słowem kluczowym była `intuicja'.W swoich hasłach ggłosili ponadczasowość natury i Boga. Eksperymenty i innowacje słowotwórcze.
b) kubofuturyści - od 1910 do 1917 r. Działał w opozycji do symbolizmu, akmeizmu. Lider-Włodzimierz Majakowski ( burzył stare formy, obrazował śmiale, manifestował własną osobowość, cechował go bunt społeczny, polityczny i obyczajowy). Członkowie: Wielemir Chlebnikow (sięgał do starosłowiańskich żródeł i do twórczości ludowej - usiłował stworzyć odrębny "pozarozumowy" język poetycki.oparty czasem prawie wyłącznie na dźwiękowym zestawieniu słów, z pominięciem ich znaczeń); Szerszeniew, Kruczonych, bracia Burlukowie
* sprzeciw wobec traddycji i kultury przeszłości. Próbowali stw. nowy język poetycki. Teori języka pozarozumowego Kruczonycha i Kamieńskiego(hasła wyzwolenia słowa spod poddaństwa sensu;język emocjonalny,słowa na wolności”
* manifesty: „Policzek smakowi powszechnemu”, Sadzawka sędziów