Ocena społeczeństwa polskiego zawarta w "Krótkiej rozprawie między trzema osobami Panem Wójtem a Plebanem" M. Reja
Mikołaj Rej (1505-1569)- znamy dwa obrazy tego poety- poczciwego i spokojnego filozofa oraz żarłoka i pijaka lubującego się w głośnych ucztach i używającego życia z rozmachem. "Krótka rozpraw..." została wydana w 1543 roku pod pseudonimem Ambroży Korczbok Rożek. Satyra ta porusza konflikt stanowy i piętnuje wady duchowieństwa oraz szlachty. Autor występuje w obronie chłopa, obciążonego świadczeniami na rzecz szlachty i kleru. Utwór ma formę dialogu, gdyż w tamtych czasach szukano prawdy w zderzeniu różnych relacji, w prezentacji rozmaitych sposobów widzenia świata.
a. duchowieństwu zarzuca- świecki tryb życia, zaniedbywanie obowiązków, chciwość w ściąganiu dziesięciny, wykorzystywanie religii do własnych celów, utrzymywanie wiernych w przekonaniu, że zbawienie wieczne zależy od wysokości składanych ofiar
b. szlachcie wytyka: prywatę, egoizm, pychę, posłom- brak uczuć patriotycznych, pogoń za korzyściami materialnymi. Tylko Wójt pozostaje poza autentyczną krytyką- jest zwycięski w rozmowie, zawsze zaś przegrany w życiu.