11. Nowa Umowa Kapitałowa (Basel II)- model trzech filarów
W 1988 roku Bazylejski Komitet ds. Nadzoru Bankowego uchwalił tzw. Bazylejską Umowę
Kapitałową (Basel I).
Umowa ta wprowadziła ważone ryzykiem wymogi kapitałowe zarówno dla pozycji bilansowych
jak i pozabilansowych. Umowa ta stanowiła pierwszą międzynarodową umowę dotyczącą wymogów kapitałowych o kompleksowym charakterze, która ustanawiała równe warunki działalności dla banków aktywnych na rynku międzynarodowym z państw członkowskich UE.
Głównym zadaniem nowej umowy kapitałowej („Umowa Bazylejska II”) określonym przez Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego (Komitet Bazylejski) jest poprawa regulacji w celu dalszego wzmacniania kondycji i stabilności międzynarodowego systemu bankowego i wspomagania przyjęcia przez sektor bankowy bardziej surowych praktyk dotyczących zarządzania ryzykiem oraz iii) zapobiegania wystąpienia jakiegokolwiek nierównego traktowania banków działających na międzynarodowych rynkach przez obowiązujące przepisy.
Umowa Bazylejska opiera się na trzech filarach:
FILAR 1 - współczynnik wypłacalności - określa sposób, w jaki instytucje bankowe dokonują wyliczenia wymogów kapitałowych określonych obowiązującymi regulacjami w celu pokrycia ryzyka kredytowego, ryzyka rynkowego i ryzyka operacyjnego.
Ryzyko kredytowe
Banki mogą obliczyć wartość wymogu kapitałowego jedną z trzech metodologii:
Standardowe podejście do ryzyka kredytowego - na uznane zabezpieczenie składają się: gotówka ( w formie depozytu trzymanego w banku udzielającym kredytu), złoto, papiery skarbowe o ratingu BB i wyższym lub instrumenty o minimalnym ratingu BBB ( jeśli są wyemitowane przez podmioty prywatne, w tym banki i fundusze inwestycyjne), instrumenty emitowane przez banki, a nie posiadające ratingu, ponadto papiery stanowiące przedmiot handlu na giełdzie i zakwalifikowane jako dług uprzywilejowany, akcje spółek wchodzące w skład głównego indeksu.
Podejście podstawowe - głownie składniki zabezpieczenia odpowiadają elementom zabezpieczenia w podejściu standardowym, a ponadto składają się na nie akcje i jednostki uczestnictwa będące przedmiotem obrotu na głównych rynkach giełdowych, należności i określone rodzaje nieruchomości.
Podejście zaawansowane - oprócz zabezpieczeń wymienionych przy podstawowym akceptowane są wszystkie formy zabezpieczenia fizycznego, np. gwarancja
Ryzyko operacyjce
Podejście uproszczone - wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego jest wyliczany na podstawie jednego wskaźnika całkowitej ekspozycji na ryzyko tj. średniego zysku brutto za ostatnie 3 lata. Obciążenie kapitałowe stanowi w tym przypadku 15% (czynnik alfa) tej wartości, tzn. wymóg kapitałowy = 0,15 x średni zysk brutto.
Metoda standardowa - w tym modelu banki są zobowiązane do identyfikacji wysokości zysku z ośmiu linii biznesowych. Wielkość rezerwy dla każdej linii oblicza się, mnożąc zysk brutto przez stały czynnik beta wahający się od 12% do 18%. Wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego stanowi sumę ośmiu obciążeń składowych z linii biznesowych.
Metoda zaawansowanego pomiaru wewnętrznego - `jest stosowana przez banki spełniające wyższe standardy zarządzania ryzykiem. W takiej sytuacji banki same oceniają ekspozycję na ryzyko operacyjne i wysokość obciążenia kapitałowego z tego tytułu. Mają one ponadto możliwość wykupienia ubezpieczenia od ryzyka operacyjnego, co pozwala zmniejszyć wymagania kapitałowe o maksymalnie 20%.
FILAR II - obowiązki krajowych instytucji nadzoru bankowego
Obejmuje on cztery główne obszary:
nadzór bankowy powinien zapewnić stosowanie przez banki właściwych metodologii obliczania wskaźników wskazanych w Nowej Umowie Bazylejskiej i wypracowania przez banki strategii spełniania wymogów kapitałowych
zadaniem nadzoru jest sprawdzenie jakości wewnętrznych strategii i procedur kontrolnych i podejmowanie stosownych kroków w przypadku niespełnienia standardów kontroli
banki powinny być motywowane przez nadzór do utrzymania stanu kapitałów powyżej minimalnego wymogu kapitałowego
nadzór bankowy ma obowiązek szybko interweniować w sytuacji spadku funduszy kapitałowych banku powyżej wymaganego poziomu
FILAR III - dyscyplina rynkowa - ma stanowić zachętę do wprowadzania dyscypliny rynkowej poprzez opracowanie całego zestawu wymogów odnośnie ujawniania jakościowych i ilościowych informacji dotyczących ryzyka, które pozwolą uczestnikom rynku dokonywać lepszej oceny kapitału, ekspozycji na ryzyko, procesu oceny ryzyka, a tym samym adekwatności kapitałowej danej instytucji. Głównym celem jest umocnienie roli filarów I i II.
Banki mają obowiązek ujawnić:
ekspozycję na rynku
adekwatność kapitałową
metody szacowania wymogów kapitałowych
wszystkie informacje, których zatajenie lub zniekształcenie mogłoby wpłynąć na proces decyzyjny przeprowadzony przez stronę powiązaną z bankiem
wymagane informacje co pół roku, a w przypadku podejmowania szczególnego ryzyka - co kwartał
Różnice między kredytem a pożyczką:
Odrębne źródło regulacji - umowa pożyczki uregulowana jest w Kodeksie cywilnym, natomiast umowa kredytu realizowana jest w oparciu o przepisy prawa bankowego,
Istotą umowy pożyczki jest zobowiązanie pożyczkodawcy do przeniesienia na pożyczkobiorcę określonej kwoty pieniędzy, pożyczki może udzielić tylko właściciel środków pieniężnych, z chwilą przeniesienia własności pożyczkodawca traci prawo ingerowania w sposób wykorzystania pożyczonych środków, a w przypadku kredytu bankowego bank zobowiązuje się tylko do oddania kredytobiorcy na czas oznaczony określoną kwotę pieniędzy,
Przedmiotem pożyczki mogą być pieniądze i inne rzeczy oznaczone co do gatunku jako przedmioty materialne, natomiast przedmiotem kredytu są tylko środki pieniężne - bezgotówkowy pieniądz bankowy,
Umowa pożyczki może zostać zawarta ustnie, konieczne jest jej pisemne potwierdzenie, gdy opiewa na sumę powyżej 2000 zł, zaś umowa kredytu bankowego pod rygorem nieważności musi być zawarta na piśmie,
Pożyczka może być wykorzystana przez pożyczkobiorcę na dowolny cel, natomiast kredytu bank udziela na ściśle określony cel opisany we wniosku kredytowym - zasada celowości kredytu,
Pożyczkodawca nie ma prawa kontroli sposobu wykorzystania pożyczki, a kredytodawcy przysługuje prawo kontroli, czy kredyt wykorzystywany jest zgodnie z warunkami określonymi w umowie kredytowej i kredytodawcy przysługuje prawo wypowiedzenia umowy w przypadku stwierdzenia, że jest on wykorzystywany niezgodnie z przeznaczeniem,
Umowa pożyczki może być umową nieodpłatną, jednak bank zawsze pobiera prowizję od udzielonego kredytu.