SIARKA, BARYT, MAGNEZYT

Siarka

GŁÓWNE ŹRÓDŁA SIARKI

-podziemne złoża, (wytop przegrzaną parą wodną lub wydobycie na powierzchnię za pomocą sprężonego powietrza),

-ropa naftowa, gaz (w trakcie spalania tych paliw powstaje dwutlenek siarki).

KLASYFIKACJE ORAZ GENEZA ZŁÓŻ SIARKI RODZIMEJ

1. Złoża plutoniczno hydrotermalne

- w najbardziej zewnętrznej strefie wokół intruzji kwaśnych skał magmowych,

- w sąsiedztwie złóż rtęci i antymonu, a także w złożach Hg-Sb,

Tego typu złoża znane są z Meksyku (San Luis Potosi i Durango).

2. Złoża wulkaniczne

- związane są z działalnością fumaroli i solfatar, zawierających H2S, SO2 i pary siarki,

- S powstaje w wyniku dysocjacji termicznej H2S (reakcja H2S z SO2) lub utleniania H2S przez tlen.

3. Złoża sublimacyjne

- powstają w wyniku kondensacji par siarki na powierzchni Ziemi (ujście fumaroli i solfatar, na chłodnych ścianach szczelin kawern),

- koncentracja S na wewnętrznych ścianach kraterów i na dnie wulkanów wygasłych.

4. Złoża metasomatyczno-impregnacyjne

- związane z działalnością gorących wód, bogatych w związki siarki,

- powstają w wyniku krystalizacji S w spękaniach i porach skał piroklastycznych,

- występują w postaci kwarcytów i opalolitów,

- na zboczach czynnych i wygasłych wulkanów.

5. Złoża jezior kraterowych

- występują w skałach osadowych,

- powstawały w wyniku utleniania H2S doprowadzonego do zbiornika przez gazy i roztwory powulkaniczne,

- wytracana S osadzała się na dnie z utworami ilastymi ( z przeobrażenia otaczających skał wulkanicznych) i piroklastykami.

6. Złoża w seriach gipsowych

Występują w poziomach skał anhydrytowo-gipsowych, w częściach, gdzie:

- nad gipsami występują utwory ilaste,

- pod gipsami zalegają skały przepuszczalne, wapienie lub piaskowce.

PROWINCJE SIARKONOŚNE:

- rozmieszczone są nierównomiernie w określonych pasach i prowincjach siarkonośnych,

- wzdłuż granic kier litosfery;

W Polsce wyróżniamy prowincję Przedkarpacką

GŁÓWNE OBSZARY WYSTĘPOWANIA:

- obszar Staszowski (złoża Grzybów -Solec ,złoże Rudniki, złoże w Czajkowie),

- obszar Tarnobrzeski (złoże Osiek - Baranów, złoże Piaseczno - Machów-Jeziorko-Jamnica),

- obszar Lubaczowski (Czarków, Posądza, Swoszowice).

OBSZAR STASZOWSKI - Złoże Grzybów -Solec

- N cz. Niecki połanieckiej ok. 7 km na S od Staszowa,

- zbudowane ze sfałodawych i pociętych uskokami piaskowców, mułowców i iłów pstrego piaskowca, wapieni środkowotriasowych, iłów kajpru i piszczysto-żwirowych i mułowcowyco-ilasych utworów dolnojurajskich

OKRĘG TARNOBRZESKI -Piaseczno-Machów Jeziórko-Jamnica i Osiek Baranów

- serię utworów III-rzędowych rozpoczynają piaski i iły piaszczyste, mułki z wkładkami węgla brunatnego zaliczane do helwetu oraz piaski drobnoziarniste dobrze wysortowane warstw baranowskich o miąższości 25-50m

ZŁOŻE W MACHOWIE

- obok wapieni o teksturze wstęgowej pojawiają się wapienie zbite z gniazdami lub plamistymi skupieniami siarki,

- w spągowej części złóż- wapienie, w których występuje pierwotna struktura gipsów wielko krystalicznych podkreślona sposobem ułożenia siarki i kawern.

OBSZAR LUBACZOWSKI

- w obszarze tym znane jest złoże Basznia (Smolinka Dolna na E od Lubaczowa ),

- występuje w lokalnej strukturze zrębowej,

- wydłużone w kierunku NW-SE równolegle do występujących w tym obszarze uskoków,

- charakterystyczne jest występowanie skał siarczanowych na znacznym obszarze poniżej wapieni siarkonośnych.

ZŁOŻE W CZARKOWYCH

- utwory siarkonośne występują na prawym brzegu Nidy około 7 km od jej ujścia do Wisły,

- średnia zawartość siarki w wapieniach i marglach wynosi 17-19 %,

- wapienie siarkonośne odznaczają się zawartością celestynu dochodzącą do 25 %,

- złoże siarki რ wyeksploatowane.

Złoże w Swoszowicach (Kraków)

- położone w pobliżu nasunięcia karpackiego na N skłonie zapadliska,

- utwory mioceńskie, w których występuje siarka tworzą wielko promienną płaską strukturę, antyklinalną ,oblekającą wapienie górnojurajskie,

- złoże siarki leży w W skrzydle tej struktury.

Baryt

Wyróżniamy:

- najbardziej rozpowszechnione

- powstają w wyniku krystalizacji z roztworów wodnych w temperaturze 250-500 C

- występują w szczelinach tensyjnych, strefach brekcjowania, uskokach

- dość często skałą otaczającą są węglany, w których zachodzi metasomatyczne zastępowanie

-minerały towarzyszące to kwarc, kalcyt, syderyt, fluoryt, siarczki Fe, Zn, Pb,...

- złoża głównie w skałach krzemionkowych, ilastych oraz węglanowych wieku ordowik-karbon;

- pochodzenia osadowego (obecność stylolitów i brekcji synsedymentacyjnych);

- ciemne zabarwienie spowodowane zawartością składników organicznych, H2S, pirytu oraz innych siarczków;

- występują w formie pokryw ilastej zwietrzeliny

- występują tu drobne żyły barytowe z kwarcem, kalcytem, fluorytem i siarczkami

- baryt jest tu biały lub bezbarwny, tworzy skupienia tabliczkowe, włókniste, porowate, lub zbite;

Najważniejsze złożowe koncentracje barytu występują na obszarach:

- Sudetów

- Gór Świętokrzyskich

- Zapadlisk sudeckich

- Tatr

- Okolic Krakowa

SUDETY
Stanisławów

Boguszów

Głuszyca

Jedlinka

Jeżów Sudecki

W Sudetach:

-dwie grupy formacji:

1. polimetaliczno-barytowo-fluorytowej:

- barytowo-kwarcową (wystąpienia: Boguszów, Głuszyca, Jabłów, Modliszów, Bystrzyca G.)

- barytowo-węglanową ( Jedlinka, Srebrna Góra, Dziećmorowice),

- barytowo-fluorytową ( Stanisławów, Jeżów Sudecki)

2. barytu (monomineralna)

-mniejsze koncentracje barytu spotyka się m. in. w melafirach w postaci migdałów, a także w formie rozproszonych ziaren lub konkrecji w utworach osadowych głównie karbońskich i dewońskich

Góry Świętokrzyskie:

- złoża: Góra Moczydło, Ostra Górka koło Huciska, Górki Szczukowskie oraz w Strawczynku. Złoża te reprezentują hydrotermalną formację Pb-Zn-Ba, obejmującą złoża o przejściowym typie zmineralizowania

- Baryt stwierdzono w utworach paleozoiku—mezozoiku, od kambru aż po górny trias, dominują jednak mineralizacje w skałach dewonu oraz permu i triasu. Najczęściej występuje w skałach węglanowych, rzadziej w spoiwie piaskowców i zlepieńców

Stanisławów:

Boguszów

(a) z siarczkami (sfaleryt, galena, tetraedryt,

chalkopiryt)

(b) z fluorytem

(c) z kwarcem

Magnezyt

Magnezyt jest minerałem stanowiącym istotny składnik skał metamorficznych utworzony w niskich zakresach przeobrażeń regionalnych.

Często powstaje w wyniku przeobrażeń hydrotermalnych i hipergenicznych (pod wpływem wody i CO2) ultrazasadowych skał magmowych. Jest również składnikiem wielu skał osadowych, w których powstaje na skutek ewaporacji bądź procesów metasomatycznych.

Złoża dzielimy na:

- Złoża osadowe - zmetamorfizowane

- występują wśród utworów proterozoicznych

- są to soczewki lub pokłady magnezytu gruboziarnistego

- występuje wśród skał węglanowych, najczęściej dolomitów

- miąższość pokładów osiąga 50-100 m głębokości i długość kilku km

- jest to magnezyt wysokiej jakości (zawiera mało domieszek - kwarc, dolomit, kalcyt)

- Złoża wietrzeniowo - infiltracyjne

- związane głównie z magmowymi skałami zasadowymi i ultrazasadowymi oraz z powstałymi z serpentynitów

- występują w postaci gniazd, żył lub sztokwerków, o niedużych rozmiarach i zasobach

- odmiana zbita (skrytokrystaliczna, bezpostaciowa)

Występowanie:

- Złoża magnezytów w Polce występują wyłącznie na Dolnym Śląsku

- udokumentowano 6 złóż magnezytów:

- obecnie eksploatowane jest tylko jedno złoże magnezytu

Braszowice koło Ząbkowic Śląskich

- złoża typu żyłowego, o grubości żył dochodzących do  3 metrów; występują w prekambryjskich pasach serpentynitowych