Charakterystyka flory i fauny nizin i wyżyn Polski

Polska jest krajem w większej części nizinnym, na południu występują również tereny wyżynne i pasma górskie .

• Nizina - wielka forma ukształtowania terenu, obszar leżący na wysokości od 0 do 200 m n.p.m. (według niektórych do 300 m lub 500 m). Ma ona zazwyczaj nieomal równinną (niziny płaskie), lekko pofalowaną (niziny faliste) bądź pagórkowatą powierzchnię (niziny pagórkowate). Większość z nich powstała wskutek akumulacji osadów, często na obszarach obniżonych tektonicznie. Rozległe obszary nizinne noszą nazwę niżu.

• Wyżyny - wielkie formy ukształtowania terenu leżące od 300 metrów n.p.m. o stosunkowo małych różnicach w wysokości względnej. Z obszarów tych wyłączane są obszary o szczególnie urozmaiconej rzeźbie i wysokościach względnych przekraczających 300 m stosunku do najbliższych den dolinnych - są to góry. Na mapie hipsometrycznej zaznaczone są żółtym kolorem.

Flora Polski

• Flora Polski należy do środkowoeuropejskiej prowincji lasów liściastych i mieszanych;

• obejmuje ponad 2300 gat. roślin naczyniowych i ponad 2000 gat. roślin plechowych;

• większość gat. roślin to element holarktyczny, niewielki jest udział gat. śródziemnomorskich oraz irano-turańskich;

• lasy stanowią ponad 27% pow. kraju;

• najpospolitszym zbiorowiskiem leśnym są bory sosnowe i mieszane, a na siedliskach zasobniejszych — lasy liściaste, gł. buczyny i grądy (dębowo-grabowe), na podmokłych — olsy i łęgi;

• zespoły o zachowanym, pierwotnym charakterze roślinności są objęte ochroną jako parki narodowe, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody lub pomniki przyrody

• niektóre gat. roślin są reliktami, np. ostróżka tatrzańska (z trzeciorzędu), różanecznik żółty (relikt stepowy), brzoza karłowata (zlodowacenie karpackie) lub endemitami, np. dębik ośmiopłatkowy.

Struktura rośliności Polski

• Najliczniejsze ( 64%) są zespoły z centrum występowania na śródlądowym niżu

• Nieliczne są natomiast zespoły związane z wyżynami i podgórzami

• W skali całego kraju wyraźną przewagę mają zbiorowiska naturalne( 60%)

• W piętrze śródlądowego niżu większość ( 52%) uzyskują zbiorowiska antropogeniczne ,przy czym frakcja zespołów synantropijnych wzrasta powyżej 20%

Zbiorowiska endemiczne w Polsce

• Skupjają się one na stosunkowo niewielkiej powierzchni w południowo-wschodniej Polsce

• Na wyżynach południowej Polski zaznacza się skupienie endemitów w rejonie Niecki Nidziańskiej( chodzi tu o swoiste zespoły muraw kserotermicznych)

• Na niżu znanu jest jeden zespół endemiczny ( kserotermiczne zbiorowisko leśno-zaroślowe eksponowanych ku południowi stromych zboczach Doliny Dolnej Odry w Bielinku

• Jest to jedyne w Polsce stanowisko kilku gatunków o oceaniczno-przyśródziemnomorskim typie zasięgu, a wśród nich dębu omszonego (Quercus pubescens)

Endemity na niżu

Mimo, że flora naszego niżu jest uboga w endemity, nie brak wśród nich roślin drzewiastych, tj.:

• -Brzoza ojcowska (Betula oycoviensis)

• -Brzoza czarna (Betula obcura)

• -Modrzew polski (Larix polonica)

Spośród zielnych endemitów naszego niżu należy:

• Warzucha polska (Cochlearia polonica)

Endemitem zachodniej i południowej części niżu polskiego a raczej głównie wyżyn jest:

• Tłustosz dwubarwny (Pinguicula bicolor)

Z endemitów właściwego niżu polskiego najwięcej znanych jest z Wielkopolski:

• Róża zapoznana (Rosa cujavica)

• Turzyca pozanańska (Carex posnaniensis)

• Turzyca oścista (Carex aristata)

• Kostrzewa ametysowa (Festuca amethystina)

• Dziewięćsił popłocholistny (Carlina onopordifolia)

Wybitne różnice, jakie wykazują rośliny w swym pionowym rozmieszczeniu w górach nasuwają potrzebę podziału flory na dwie grupy roślin:

• Rośliny niegórskie (niżowe), które występują albo wyłącznie na niżu, albo też zarówno na niżu, jak i w górach.

• Rośliny górskie, które występują wyłącznie w górach albo są w górach znacznie częstsze niż na niżu.

Roślin niżowych, nie występujących w górach zupełnie, jest u nas niewiele. Należą do nich gatunki, które osiągają na naszym terenie granicę południową lub południowo- wschodnią, występując tylko w północnej, środkowej lub zachodniej części niżu.

Należą do nich:

• Brzoza niska (Betula humilis)

• Grążel drobny (Nuphar pumilum)

• Dereń szwedzki (Cornus suecica)

• Chamedafne północna (Chamedaphne calyculata)

• Turówka leśna (Hierochloe australis)

• Turówka wonna (Hierochloe odorata)

Rośliny nadmorskie jak np.

-Groszek nadmorski (Lathyrus maritimum),

-Mikołajek nadmorski (Eryngium maritimum),

oraz szereg roślin stepowych, jak np.

-Stulisz miotłowy (Sisimbrium polymorphum)

-Len włochaty ( Linum hirsutum),

-Dziewięćsił popłocholistny ( Carlina onopotolifolia) i in.

Dużo większa jest liczba takich roślin niżowych, które wchodzą w góry, ale sięgają w nich nie wysoko, jak np.

• Dąb szypułkowy (Quercur robur)

• Dąb bezszypułkowy (Quercus sessilis)

• Topola biała (Populus alba)

• Grzybienie białe (Nymphaea alba)

• Grążel żółty (Nuphar lutea)

Znaczna ilość roślin niżowych sięga w górach po regiel dolny lub górny. Tu należą liczne gatunki leśne z rzędu Fagetalia silvaticae, jak np..

• Kopytnik pospolity (Asarum europaeum )

• Żywiec cebulkowy (Dentaria bulbifera)

• Żankiel zwyczajny (Sanicula europaea )

• Marzanka wonna (Asperula odorata )

• Kostrzewa olbrzymia (Festuca gigantea)

oraz z rzędu Vaccino-Piceetalia, jak np.

• Siódmaczek leśny (Trientalis europaea)

• Gruszyczka jednokwiatowa (Pirola uniflora

Podobnie zachowuje się szereg roślin błotnych i torfowiskowych, jak np.

• Bagno zwyczajne (Ledum palustre)

• Modrzewnica zwyczajna (Andromeda polifolia)

• Bagnica torfowa (Scheuzeria palustris)

• Turzyca Davalla (Carex davalliana)

• Turzyca obła (Carex diandra)

• Turzyca dwupienna (Carex dioica)

• Turzyca bagienna (Carex limosa)

• Turzyca tunikowa (Carex paradoxa)

• Turzyca pęcherzykowata (Carex resicaria)

• Manna jadalna (Glyceria fluitans)

Oraz łąkowych

• Gwiazdnica trawiasta (Stellaria graminea)

• Dzwonek rozpierzchły (Campanula patula)

• Chaber łąkowy (Centaurea jacea)

• Mieczyk dachówkowaty (Gladidus imbricatus)

• Wiechlina zwyczajna (Poa trivalis )

• Kostrzewa łąkowa (Festuca pratensis

Z wyżej wymienionych roślin część jest rozpowszechniona na niżu i w górach, część jest natomiast w górach znacznie rzadziej, np.:

• Siódmaczek leśny (Trientalis europaea)

• Bagno zwyczajne (Ledum palustre)

• Modrzewnica zwyczajna (Andromeda polifolia)

• Bagnica torfowa (Scheuchzeria palustris)

Rośliny rozpowszechnione na niżu i w górach, gdzie sięgają bardzo wysoko:

• Borówka czarna (Vaccinium myrtillus)

• Borówka bagienna (Vaccinium uliginosum)

• Borówka brusznica (Vaccinium vitis-idaea)

poza tym

• Rdest wężownik (Polygonum bistorta )

• Tomka wonna (Anthoxanthum odoratum)

• Dziewięciornik błotny (Parnassia palustris)

• Śmiałek darniowy (Deschampsia caespitosa)

• Wrzos pospolity (Calluna vulgaris )

• Śmiałek pogięty (Deschampsia flexuosa)

FAUNA

Pod względem zoogeograficznym Polska należy do eur.-zachodniosyber. prowincji (część Palearktyki); w jej średnio bogatej faunie występuje:

• 89 gat. ssaków,

• 220 gat. ptaków gniazdowych,

• 9 gat. gadów,

• 18 gat. płazów,

• 55 gat. ryb słodkowodnych,

• ponad 25 tys. gat. owadów i ok. 1400 gat. pajęczaków.

• Świat zwierzęcy na obszarze Polski jest rozmieszczony niejednolicie

• Najbogatszy świat zwierzęcy jest na północnym-wschodzie( Pojezierze Mazurskie, Dolina Biebrzy, Puszcza Białowieska) oraz w górach

• Większość to zwierzęta leśne (żubr, jeleń, sarna, dzik, wilk, liczne ptaki);

• wśród zwierząt pn.-wsch. części kraju znajdują się typowe gat. tundry i tajgi (puszczyki, zając bielak, łoś, jarząbek, głuszec, cietrzew, orzechówka);

• na obszarach pd. i wyspowo występują rzadkie gat. stepowe (susły, żołna, wąż Eskulapa);

• brak na nizinach ziem Polski endemitów, większość zaś stanowią zwierzęta rozprzestrzeniające się łatwo i szybko, rozmieszczone w zasadzie od O. Atlantyckiego do Uralu, jak: lin i karp, ropucha szara, padalec i zaskroniec, zięba, kaczka krzyżówka i jastrząb, wiewiórka pospolita, zając szarak, sarna i jeleń szlachetny. Są one typowe dla strefy lasów liściastych i mieszanych.

Nizinne gatunki płazów

• Traszka zwyczajna (Występuje ona licznie na całym niżu oraz na wyżynach)

• Traszka grzebieniasta (Jest to jednak gatunek wybitnie nizinny. z reguły nie przekraczający 700 m npm )

• Kumak nizinny (jest mieszkańcem nizin. w górach może dochodzić jednak do 300 m npm )

• Grzebiuszka ziemna

• Ropucha szara

• Ropucha zielona

• Ropucha paskówka (Ropucha ta jest gatunkiem wybitnie nizinnym, dochodzącym wyjątkowo do 1200 m npm )

• Rzekotka drzewna

• Żaba jeziorkowa

• Żaba wodna

• Żaba moczarowa

• Żaba smieszka

• Żaba trawna

Niżowe gatunki gadów:

• Padalec

• Zaskroniec zwyczajny

• Gniewosz plamisty

• Żółw błotny

• jaszczurka zwinka

SSaki

Nazwa		Rodzina		Rząd		Występowanie
Jeż wschodni		Jeżowate		Owadożerne		Głównie w Parkach i ogrodach całej Polski
Jeż zachodni		Jeżowate		Owadożerne		Głównie w Parkach i ogrodach całej Polski
Ryjówkowate - wszystkie gatunki		Ryjówkowate		Owadożerne		Głównie Puszcza Białowieska
Kret*		Kretowate		Owadożerne		Cała Polska
Mroczkowate - wszystkie gatumki		Mroczkowate		Nietoperze		Zachodnia i południowa Polska
Zająć Bielak		Zającowate		Zającokształtne		Puszcza Białowieska,Augustowska, Romnicka
Wiewiórka		Wiewiórkowate		Gryzonie		Spotykana na terenie całego kraju
Suseł perełkowany		Wiewiórkowate		Gryzonie		Między Wieprzem,a Bugiem
Smużka leśna		Smużkowate		Gryzonie		Pobrzeże Bałtyku, Mazury,Nizina Mazowiecka
Smużka stepowa		Smużkowate		Gryzonie		Bardzo rzadko spotykana, wschód Polski.
Chomik europejski		Chomikowate		Gryzonie		Południowo-Wschodnia i środkowa Polska,
Wilk		Psowate		Drapieżne		Wschodnia i Południowo wschodnia Polska.
Nazwa	Rodzina		Rząd		Gromada		Występowanie
Bóbr Europejski	Bobrowate		Gryzonie		Mammalia - Ssaki		Pojezierza, Niziny, Bory.
Wydra	Łasicowate		Drapeżne		Mammalia - Ssaki		Pojezierze Pomorskie, Mazury, Podlasie,Polesie, Karpaty.

Ptaki:

• Perkoz rdzawoszyi(nielicznie w rozproszeniu na nizinnych terenach kraju)

• perkozem( niemal cały niż polski)

• Kormoran czarny( gnieździ się nierównomiernie, jednak coraz liczniej na całym niżu polskim; najliczniej na północy)

• Bączek( niemal cały niż polski, najliczniej w dolinie Biebrzy, Baryczy, Górnej Narwi Noteci)

• Czapla siwa( niemal cały niż Polski)

• Łabędź niemy(niemal cały niż polski)

• Łabędź polski( w rozproszeniu cały niż Polski)

• Gęgawa( niemal cały niż Polski)

• Płaskonos( większa część nizu)

• Rożeniec(wyspowo-dolina Biebrzy, Narwi, Warty i Bzury)

• Bielik( gł. Wyż . lubelska, zach. Część Polski, warmińsko-mazurskie, podlaskie)

• Orlik grubodzioby(pół.-wsch. Część kraju, głównie w dorzeczu Biebrzy)

• Sowa błotna( gł. W pół.-wsch. Polsce)

---