Zaprezentowany Projekt Badawczy przygotowano w oparciu o „ procedurę postępowania badawczego w pedagogicznych badaniach środowiskowych” wg Tadeusza Pilcha
ETAP 1: WSTĘPNY
Krok 1. Wybór problematyki badawczej.
Problematyka badawcza dotyczy pedagogiki, a w jej obrębie pracy socjalnej i resocjalizacji uwzględniając korelujące z nimi wybrane inne dyscypliny szczegółowe pedagogiki: pedagogikę wychowania, pedagogikę czasu wolnego i rekreacji, a także pedagogikę społeczną. Skorzystano także z nauk współpracujących z pedagogiką: kryminologii, socjologii i psychologii. Na tym tle sformułowano w ostatecznej postaci temat badawczy w brzmieniu: „Przestępczość nieletnich w środowisku wiejskim na przykładzie Gminy Gniezno.”
Etap 2. Uzasadnienie wyboru problematyki badawczej.
Problematykę badawczą, a ściślej - temat badawczy, uzasadniają dwa rodzaje względów: formalne i nieformalne. W przypadku względu formalnego o jego wyborze zadecydował kierunek studiów Autora projektu i specjalności oraz zapotrzebowanie pedagogiki na nowe w tym zakresie uogólnienia teoretyczne na gruncie pracy socjalnej i resocjalizacji. Tematu nie sugerował prowadzący zajęcia i przedmiotu Metody badań pedagogicznych dr Andrzej Kisielewski, który proponując opracowanie niniejszego projektu studentom zamierzał przybliżyć teorie metodologiczne zamiarem przełożenia jej na praktyczne zastosowanie.
Na gruncie względu nieformalnego wzięto pod uwagę własne zainteresowania i doświadczenie oraz przyszłą pracę zawodową.
Krok 3. Określenie celów badawczych.
Zakładając, że przedstawiony Projekt Badawczy opracowano w odniesieniu do badań cząstkowych zrezygnowano ze sformułowania wszystkich 3 celów badawczych - poznawczego, teoretycznego i praktycznego (charakterystycznych dla badań pełnych), a ograniczając je do jednego, najprostszego - celu poznawczego: ustalenie i poznanie czynników mających wpływ na wkraczanie nieletnich w konflikt z prawem.
Krok 4. Krytyczna analiza literatury przedmiotu.
Krytyczną analizę literatury przedmiotu sprowadzono do dotarcia do pięciu znaczących źródeł w tej problematyce, szczegółowego zaznajomienia się z nimi i wyciagnięcia wniosków pod kątem opracowania koncepcji badań własnych - ich wykaz znajduje się w końcowej części Projektu Badawczego. (patrz: Bibliografia)
Etap 2
Krok 1. Sformułowanie problemów badawczych
Opracowując koncepcję badań własnych najpierw sformułowano problemy czyli pytania badawcze. Na tle różnych możliwości proponowanych przez metodologię badań pedagogicznych wybrano opcję najczęściej w indywidualnych badaniach wykorzystywaną, a wiec w postaci trzech niezależnych od siebie problemów choć korelujących z tematem badawczym i z niego (tego tematu) wynikających:
W jakim stopniu rodziny badanych nieletnich spełniają funkcje opiekuńczą, wychowawczą i socjalizacyjną ?
Jaki jest stopień przestępczości i jakie czyny karalne popełniają badani nieletni ?
Jaka jest sytuacja szkolna badanych ?
Krok 2. Sformułowanie domniemywanych odpowiedzi badawczych.
W stosunku do problemów badawczych sformułowano domniemywane odpowiedzi o charakterze mieszanym, czyli z uwzględnieniem hipotez badawczych oraz założeń wyjaśniających:
Rodziny badanych nieletnich w niewielkim stopniu lub w ogóle nie spełniają funkcji opiekuńczej, wychowawczej i socjalizacyjnej, nie przedstawiają właściwego autorytetu moralnego.
Wielu nieletnim stawia się zarzuty z kilku paragrafów, najczęściej za pobicia, kradzieże i naruszenie nietykalności cielesnej.
Sytuacja szkolna badanych związaną jest z niepowodzeniami i opóźnieniami szkolnymi.
Krok 3. Sporządzenie katalogu zmiennych i wskaźników do nich.
W koncepcji badań własnych uwzględniono dwa podstawowe rodzaje zmiennych, a mianowicie zmienne zależne i niezależne oraz wskaźniki do nich.
W przypadku zmiennych zależnych (wyjaśnianych) zaliczono do nich specyficzne, ważne z punktu widzenia istoty badań, pojęcia o charakterze przedmiotowym:
-życie nieletniego w rodzinie, w szkole oraz w grupie rówieśniczej.
- stosunek nieletniego do rodziny, nauczycieli, przynależność do grupy rówieśniczej,
- kariera szkolna nieletniego,
- wyniki szkolne i zachowanie nieletniego,
- kariera przestępcza nieletniego.
Wskaźnikami do tych zmiennych są definicje operacyjne o charakterze mieszanym określające zakres znaczeniowy tych pojęć:
-życie nieletniego w rodzinie, w szkole oraz w grupie rówieśniczej - rozumiane jako sposób funkcjonowania w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej,
- stosunek nieletniego do rodziny, nauczycieli, przynależność do grupy rówieśniczej - rozumiane jako sposób odnoszenia się i rodzaj kontaktu z rodzina, nauczycielami i rówieśnikami,
- kariera szkolna nieletniego - rozumiana jako przejawiana chęć do nauki,
- wyniki szkolne i zachowanie nieletniego - rozumiane jako oceny z nauki i zachowania,
- kariera przestępcza nieletniego - rozumiana jako charakter czynu przestępczego i ilość czynów karalnych.
Katalog zmiennych niezależnych podmiotowych, tworzą cechy interesującej badacza populacji - cechy upodabniające i różnicujące populację, a mające istotny wpływ na badane zjawisko:
- wiek,
- struktura rodziny,
-sytuacja materialna rodziny,
-ilość rodzeństwa
- wykształcenie
- opóźnienia szkolne.
Wskaźniki do zmiennych niezależnych uszczegóławiają je, bliżej cechy populacji charakteryzujące:
-wiek - faza wiekowa,
-struktura rodziny - pełna, niepełna, rozbita, zrekonstruowana, konkubinat, zastępcza,
-sytuacja materialna - warunki bytowe bardzo dobre, dobre, przeciętne, złe, bardzo złe,
-ilość rodzeństwa - liczba dzieci w rodzinie
- wykształcenie- podstawowe niepełne, podstawowe, zawodowe, średnie, wyższe,
-opóźnienia szkolne - problemy szkolne i niepowodzenia szkolne.
Dopiero na gruncie wyników badań własnych okazuje się, które z wymienionych cech rzeczywiście wpływają na badane zjawisko, a które nie mają znaczenia, czy wreszcie - jakie inne warunkują zjawisko badawcze.
Krok 4. Wybór metody badawczej, technik badawczych i opracowanie narzędzi badawczych.
Na użytek badań własnych wybrano metodę monograficzną oraz dwie techniki badawcze - pierwsza odpowiadające metodzie czyli technikę analizy dokumentów oraz drugą, względnie dowolną technikę ankietową, a także dwa wynikające z technik narzędzia badawcze - pierwsze: plan analizy dokumentów oraz drugie kwestionariusz ankiety.
W sytuacji kiedy niniejszy projekt badawczy nie będzie wdrożony, zrezygnowano od opracowania tych narzędzi znając metodologiczne zasady ich konstruowania.
Krok 5. Dobór próby badawczej.
Próbę badawcza dobrano w sposób mieszany, czyli celowo-losowy. Ogółem liczy ona 88 osób rekrutujące się z populacji 800 badanych różnicujących i upodabniających je do większej zbiorowości. Próba badawcza stanowi dwie grupy osób.
Charakteryzując badaną młodzież uwzględniono te cechy społeczno - demograficzne, które wydały się najistotniejsze dla podjętych badań nad przestępczością nieletnich. Bowiem cały proces socjalizacji dokonuje się zawsze podczas uczestnictwa we wszelakiego rodzaju grupach społecznych, w których zdecydowaną rolę w tym procesie odgrywają tzw. grupy pierwotne : rodzina, grupy rówieśnicze i szkoła. W tym kontekście za ważne uznano: strukturę rodzin, wykształcenie rodziców, opóźnienia szkolne i niepowodzenia, rodzaje i ilość popełnionych przestępstw, środowisko szkolne, środowisko rówieśnicze. W badanej próbie zanalizowano dokumentację 88 zatrzymanych nieletnich (w tym 10 dziewcząt) w wieku od 14 - 17 lat.
Krok 6. Wybór terenu badań.
Badania własne zaplanowano zrealizować w Gminie Gniezno Podstawę analizy badawczej stanowią dane z dokumentacji Komendy Powiatowej Policji w Gnieźnie
Krok 7. Ustalenie czasu badań.
Realizacje badań w zakresie zbierania przy pomocy narzędzi badawczych informacji badawczych przewidziano w czasie optymalnym, a wiec korzystnym dla problematyki badawczej, możliwości badanych i badacza w przedziale czasowym od 20 stycznia do 3 lutego 2010 roku.
Krok 8. Przeprowadzenie badań pilotażowych.
Biorąc pod uwagę, że niniejszy Projekt Badawczy symuluje sytuację badawczą w związku z czym w kroku 4 etapu II z nazwy wskazano dwa narzędzia badawcze rezygnując z ich opracowania w związku z czym nie było możliwości ich praktycznego poddania badaniom pilotażowym.
Krok 9. Opracowanie ostatecznej koncepcji badawczej.
Zaprezentowany Projekt Badawczy jest jego ostateczną postacią po wprowadzeniu do niego niezbędnych weryfikacji.
Krok 10. Organizacyjne zabezpieczenie badań własnych.
Organizacyjne zabezpieczenie badań własnych należy przeprowadzić z uwzględnieniem 4 aspektów: rzeczowego, finansowego, osobowego i czasowego.
W przypadku aspektu rzeczowego należy przygotować w odpowiedniej ilości narzędzia badawcze czyli kwestionariusze ankiety i plan analizy dokumentów, a także załączniki do pracy. Trzeba zadbać o materiały biurowe: papier, długopisy, komputer, a także samochód jako środek łączności. Następnie trzeba ustalić sposób wydruki pracy i miejsce jej oprawy.
Na gruncie aspektu finansowego opracowano kosztorys zakładający wydatki w kwocie ogółem 400 zł, w tym koszt wydruki narzędzi badawczych, wydruku i oprawy gotowej pracy, także koszty związane z przyborami do pisania i z dojazdem do Komendy Powiatowej Policji w Gnieźnie.
W przypadku aspektu osobowego jestem w stanie samodzielnie przeprowadzić badania.
Aspekt czasowy uwzględnia harmonogram prac w przedziałach czasowych - od realizacji badań głównych do sporządzenia opracowania końcowego, w przedziale od 20 stycznia do 30 kwietnia 2010 roku.
Bibliografia:
Bukraba - Rylska I., Socjologia wsi polskiej, Warszawa 2008.
Błażejewski Z., Przestępczość nieletnich w środowisku wiejskim, Szczecin 1994.
Czarnecka - Działuk B., Nieletni sprawcy czynów karalnych przed sądem rodzinnym. Zagadnienia procesowe, Warszawa 1993.
Han - Ilgiewicz N., Dziecko w konflikcie z prawem karnym, Warszawa 1965.
J. Konopnicki, Niedostosowanie społeczne, Warszawa 1971, s. 112.
Kozaczuk F., Konflikt nieletniej młodzieży wiejskiej z prawem karnym, Rzeszów 1988.
Rdzanek - Piwowar G., Nieletniość i jej granice, Warszawa 1993.
Pilch T., Bauman T., Zasady badań pedagogicznych. Strategie ilościowe i jakościowe, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2001
F. Kozaczuk, System wartości a aspiracje życiowe młodzieży wiejskiej, [w:] Młodzież, kultura, wieś, Warszawa 1985, s. 133.
J. Konopnicki, Niedostosowanie społeczne, Warszawa 1971, s. 112.
7