IV cykl koniukturalny Kondratiewa

1940(45) - 1990

I Geneza wzrostu

- cz. polityczne - powstanie systemu dwubiegunowego, zimna wojna, wyścig zbrojeń → wysokie nakłady na zbrojenia i sektor BiR

- cz. gospodarcze - rozbudowa bazy produkcyjnej i naukowo badawczej podczas wojny → wysokie tempo wdrażania postępu n. - t. / upowszechnianie osiągnięć amerykańskich w Europie / popyt odłożony na dobra trwałego użytku /rekonwersja w USA i odbudowa w Europie → rywalizacja gospodarcza wschód - zachód

- cz. społeczne - powstanie państwa opiekuńczego i społeczeństwa dobrobytu - przeciwdziałanie wpływom komunistycznym

II Wytwórczość

1. Przemysły dominujące

- samochodowy (s. - dobro powszechnego użytku → popyt wtórny

- lotniczy (1949 - De Havilland „Comet”, 1969 - Boeing 747, Concord), rakietowy i kosmiczny (1957 - sputnik, 1969 lądownie na księżycu)

- elektroniczny i informatyczny (1948 - tranzystor, 1958 - układy scalone, 1971 - mikroprocesor Intel 4004), telekomunikacyjny - analogowa (1962 - satelita telekomunikacyjny),

- przemysł tworzyw sztucznych (PCV, teflon, materiały kompozytowe, półprzewodniki, światłowody

- przemysł turystyczny

2. Przemysły wschodzące

- przemysł informatyczny - opto i bioprocesory / inżynieria materiałowa (materiały inteligentne)/ genetyka / telekomunikacja - cyfrowa, bezprzewodowa, globalna, przekaz dźwięku i obrazu / odnawialne źródła energii (słońce, wiatr, wodór, kontrolowana synteza termojądrowa)

- rozwój trzeciego sektora → dominacja usług

III Transport

- druga rewolucja prędkości z 45 - 100 km/h do 100 - 1000 km/h

- dominacja transportu indywidualnego na lądzie (samochód) → suburbia i zbiorowego w powietrzu → kurczenie się sieci kolejowej i jednoczesny rozwój szybkiej kolei TGV i metra

- przewozy morskie (maszynę parową wypierają: turbina i silnik wysokoprężny) → wzrost p. z 550 mln t w 1950 do 3313 mln t w 1974

- logistyka i integracja międzygałęziowa w transporcie → palety, kontenery, ładunki całopojazdowe → promy (statki ro-ro) → transport łączony: statek, pociąg, samochód → globalizacja

- łączność - automatyczna, międzykontynentalna, satelitarna, bezprzewodowa →telefon, telefax, fax, Internet, komórki → telewizja → kultura masowa

- poszukiwanie rozwiązań i konstrukcji energooszczędnych (wycofanie Concorde) → optymalizacja transportu → stosowanie samochodu, kolei lub samochodu w zależności od okoliczności (koszt, czas, bezpieczeństwo)

IV Rynek

1. Rynki wewnętrzne

- 1945 - 1974 „ złote lata” - doktryna J.M.Keynsa - gospodarka kierowana → planowanie indykatywne na zachodzie / gospodarka nakazowo - rozdzielcza na wschodzie/ pobudzanie konsumpcji i inwestycji przez państwo → deficyt budżetowy / duże nakłady budżetowe na BiR - rezultaty udostępniane gospodarce

- „trójporozumienie” - rząd, pracodawcy, pracobiorcy → idea solidaryzmu społecznego / łączenie konkurencji i interwencjonizmu

- państwo opiekuńcze - opieka socjalna, polityka pełnego zatrudnienia,

- 1975 - 1990/2000 - doktryna M.Friedmana - neoliberalizm - od 1980 realizowany przez R.Reagana i M.Thatcher /reprywatyzacja i restrukturyzacja gospodarki / niekonsekwencje: deficyt budżetowy w USA i podatek pogłówny w W.Brytanii/ państwo ingeruje w gospodarkę poprzez narzędzia fiskalne i administracyjne

- po 1974 r. przechodzenie od technologii energo i pracochłonnych do energo i pracooszczędnych

- modernizacja technologiczna (informatyzacja) i strukturalna (zmierzch gospodarek opartych o przemysł wydobywczy i ciężki) / jednak gospodarka rozwija się wolniej, na nielicznych obszarach, konwulsyjnie, kryzysy 1976 / 1979 - 1982 / 1987 / 1989 / BiR finansowane przez państwo ale badania stosowane przez sektor prywatny na zasadach komercyjnych

- koniec „trójporozumienia” - silne rozwarstwienie społeczne

2. Rynki Zewnętrzne

- skutki gospodarcze II wojny światowej → świat dwubiegunowy, rywalizacja gospodarcza wschód - zachód / dominacja gospodarcza USA / Europejski Plan Odbudowy / ustabilizowane stosunki walutowe do 1971 r.

- włączanie się do gospodarki międzynarodowej kolejnych państw: Włochy, Skandynawia, Japonia oraz dalekowschodnie „Tygrysy”/ fenomen państw eksporterów ropy naftowej → stopniowa utrata pozycji dominującej przez USA

- dążenie do pogłębienia międzynarodowego podziału pracy i konkurencji globalnej poprzez liberalizację handlu międzynarodowego (GATT i WTO) / zanikanie tendencji do hamowania wdrożeń nowoczesnej techniki

- powstanie multinarodowych koncernów i konglomeratów - duża władza niewielka odpowiedzialność → przesuwanie przemysłów tradycyjnych (pracochłonnych) do Trzeciego Świata ( dualizm struktury gospodarczej w tych państwach/ centrum gospodarcze świata nad Pacyfikiem

- nowoczesne metody transportu towarów i informacji → gospodarka globalna / konwergencja

3. Płace i siła robocza

- do 1974 - monopolistyczna pozycja związków zawodowych/ niewielkie bezrobocie koniunkturalne a nawet brak rąk do pracy np. RFN / stały wzrost płac we wszystkich sektorach - po 1967 r. szybszy niż wzrost wydajności → inflacja

- po 1974 - słabnąca pozycja ZZ / bezrobocie strukturalne jako rezultat wprowadzania technologii energo i pracooszczędnych i zmian strukturalnych w gosp. (np. spadek znaczenia przemysłu ciężkiego) / płace wolno rosną ale występuje silne zróżnicowanie międzygałęziowe i hierarchiczne (kominy płacowe menedżerów)

4.Ceny

konkurencja oligopolistyczna wymusza obniżkę cen, konkurencja poza cenowa (marka, nowy produkt) pozwala przez pewien czas życia produktu utrzymywać wysoką cenę

V Podsumowanie IV cyklu

- szybki wzrost dobrobytu - do 1970 zjawisko powszechne („złote lata”), po 1970 w wybranych rejonach świata /

- zmienna rola państwa (zmienny stosunek gospodarki do państwa )/ państwo niweluje koszty społeczne wdrażania postępu technicznego / odgrywa decydującą rolę w sferze ochrony środowiska i planowania regionalnego

- do 1974 wysokie nakłady państwowe na BiR - gospodarka prywatna korzysta z rezultatów ale nie ponosi ryzyka handlowego

- dominacja konkurencji poza cenowej → wprowadzanie nowych lub ulepszonych produktów → konkurencja oligopoli o podział rynku i zmianę jego struktury / dywersyfikacja produkcji metodą na zwiększanie bezpieczeństwa rynkowego / ekonomia podaży

- ekspansja kapitałowa koncernów multinarodowych / wzrost znaczenia ryków kapitałowych (giełdy i banki)

- po 1975 r. usługi zdobywają dominującą pozycję w gospodarce

- ideologia otwartego rynku / wolny przepływ towarów, usług, ludzi i kapitałów - globalizacja i konwergencja

- konkurencja gospodarcza wschód - zachód zanika / pozostaje konflikt bogata północ - biedne południe