Równowaga budżetowa

Istota równowagi budżetowej

Równowaga budżetowa to taki stan, w którym wydatki budżetu równają się jego dochodom. Równowaga budżetowa rozumiana dosłownie nie występuje prawie nigdy. Najczęściej mamy do czynienia z odchyleniami od stanu równowagi. Przyjmuje się, że nierównowaga budżetu (budżet niezrównoważony) występuje wtedy, gdy w budżecie pojawia się deficyt. Budżet państwa wykazujący nadwyżki traktuje się jako zrównoważony.

Znaczenie równowagi budżetowej nie jest możliwe bez uwzględnienia:

1)rodzaju odchyleń od stanu równowagi między momentem wyjściowym a badanym

2)skali odchylenia od stanu równowagi

3)kierunku ewolucji niezrównoważonego budżetu, czyli ustalenia czy zbliża się on, czy oddala od stanu równowagi

4)równowagi bieżącej i równowagi na koniec okresu fiskalnego

5)przyczyn naruszenia równowagi budżetowej

6)relacji między równowagą całego systemu finansów publicznych a równowagą budżetu

7)poziomu równowagi budżetowej

8)źródeł finansowania deficytu budżetowego lub kierunków wykorzystania nadwyżki budżetowej

Czynniki równowagi budżetowej

Należy wyróżnić czynniki o charakterze:

1)ekonomicznym

• charakter realny - rozmiary działalności gospodarczej i inne zjawiska realne

• charakter systemowy - przesądza o rodzajach i wielkości dochodów budżetowych

• wynikające z bieżącej polityki gospodarczej państwa

2)organizacyjnym

• ogólna budowa systemu finansów publicznych uwzględniająca zasady i tytuły przepływu dochodów oraz wydatków między poszczególnymi funduszami

• wewnętrzna struktura organizacyjna systemu budżetowego wraz z zasadami regulującymi źródła i tytuły przepływu pieniądza między elementami systemu

• zakres i zasady funkcjonowania pozabudżetowych finansów publicznych

3)technicznym

• techniki planowania dochodów budżetowych

• techniki planowania wydatków budżetowych

• techniki gromadzenia dochodów budżetowych

• techniki rozdysponowania wydatków budżetowych

• możliwości monitorowania dochodów i wydatków budżetowych

4)politycznym

• określona strategia państwa

Mnożnik zrównoważonego budżetu

Zachowanie równowagi budżetowej przez rządy było podstawą ich oceny przez parlament i społeczeństwo. Sytuacja zmieniła się od czasu wielkiego kryzysu gospodarczego oraz rozwoju interwencjonizmu państwowego. W tej koncepcji państwo powinno posługiwać się dochodami, a zwłaszcza wydatkami w celu oddziaływania na gospodarkę, głównie na przebieg cyklu koniunkturalnego. Możliwe było występowanie deficytu budżetowego , jeżeli wzrastające wydatki państwa pobudzały gospodarkę. To silne oddziaływanie wydatków budżetowych jest związane z wystąpieniem efektu mnożnikowego.

Rola mnożnika wiąże się z zależnością między wydatkami a popytem globalnym oraz wielkością produktu krajowego brutto.

Punktem wyjścia jest założenie zawarte w następnym równaniu:

AP= C + I + G

AP- popyt globalny

C- popyt konsumpcyjny

I- popyt inwestycyjny

G- popyt rządowy(państwowy)

Rodzaje sald budżetowych

Budżet państwa wykazuje na ogół jakieś saldo, czyli nadwyżkę lub deficyt. Pełna interpretacja treści salda budżetu wymaga spojrzenia na nie z różnych punktów widzenia. Rozróżnia się następujące rodzaje sald:

• pierwotne(kredytowe) - oznacza, że państwo nie zaciąga nowych pożyczek publicznych

• majątkowe - informuje o zmianie stanu majątku publicznego państwa

• ogólne - pokrywa się z kredytową koncepcją salda budżetu

• krajowe - uzyskuje się po skorygowaniu salda ogólnego o budżetowe rozliczenia zagraniczne

• realne i nominalne - wpływają na kształtowanie się dochodów i wydatków budżetowych

Równowaga budżetowa jako kryterium oceny działalności władz publicznych

Zachowanie równowagi budżetowej jest zadaniem trudnym. Istotne jest racjonalne podejście do zasady zrównoważenia budżetu. Budżet państwa jest w większym lub mniejszym stopniu odzwierciedleniem działalności państwa, stąd też deficyt budżetowy może kojarzyć się ze złą gospodarką, a nadwyżka budżetowa przeciwnie.

Ważna jest rola i znaczenie budżetu w funkcjonowaniu mechanizmu gospodarczego i społecznego. Należy pamiętać, że:

• w gospodarce rynkowej dominimum ograniczone są metody bezpośredniego oddziaływania państwa na podmioty gospodarcze, państwo wykorzystuje narzędzia pośrednie

• ważny jest rezultat działań regulacyjnych, znajdujący wyraz w dochodach i wydatkach budżetowych

• zrównoważenie budżetu jest ważnym argumentem w grze sił politycznych wewnątrz państwa

• zrównoważenie budżetu państwa może być traktowane jako jedno z kryteriów oceny danego kraju przez( np. Europejski Bank Centralny, Europejski Bank Inwestycyjny, Bank Światowy, OECD, Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju)