Cechy grupy:

• ostrość lub mglistość definicji członkowstwa w grupie - grupa może posiadać jasno określone oraz łatwe do uchwycenia kryteria lub kryteria mgliste i trudne do wyodrębnienia;

• stopień zaangażowania jednostek w grupę, do której należą - zakres, w jakim stopień zaangażowania jest normatywnie przypisany i faktycznie realizowany:

• grupy totalitarne - obejmują i regulują uczucia oraz zachowania swoich członków we wszystkich niemal ich rolach społecznych oraz postaciach jaźni,

• grupy wycinkowe - obejmują i regulują tylko ograniczony wycinek jaźni i ról swych członków;

• faktyczny i oczekiwany okres trwania w grupie - faktyczny okres trwania uczestnictwa w grupie oraz społecznie i kulturowo uwarunkowane oczekiwanie odnośnie do trwałości tego uczestnictwa;

• faktyczny i oczekiwany okres istnienia grupy - faktyczny wiek grupy oraz oczekiwania związane z prawdopodobnym okresem jej istnienia;

• absolutna wielkość grupy lub jej części składowych - liczba pozycji w grupowej organizacji;

• względna wielkość grupy albo jej części składowych - liczba osób w grupie w stosunku do liczby osób w innych grupach w tej samej sferze instytucjonalnej;

• otwarty lub zamknięty charakter grupy - stopień ekskluzywności grupy;

• kompletność - stosunek członków faktycznych do potencjalnych, czyli takich, którzy spełniają obowiązujące kryteria członkowstwa;

• stopień społecznego zróżnicowania - liczba statusów i ról, które można wyróżnić w organizacji grupy;

• kształt i wysokość drabiny stratyfikacji - liczba społecznie wyróżnionych i uszeregowanych warstw, ich względna wielkość i względny dystans społeczny między nimi;

• rodzaje i nasilenie więzi społecznej - zakres, w jakim istniejąca w grupie więź opiera się na określonej podstawie:

• więź wzbudzona kulturowo - wynika ze zinternalizowania przez członków wspólnych norm i wartości,

• więź wzbudzona organizacyjnie - z realizacji celów poprzez współzależne działania członków,

• więź wzbudzona strukturalnie - np. z przeciwstawienia grup własnych grupom obcym, z konfliktów między grupami;

• skłonność do podziałów wewnętrznych lub jedność grupy - niektóre grupy wykazują skłonność do kolejnych, często nieplanowanych podziałów wewnętrznych aż do momentu, w którym powstające podgrupy przekształcą się w grupy samodzielne; inne grupy starają się ponownie włączyć powstające podgrupy w szerszą organizację; jeszcze inne wykazują skłonność do kolonizowania, do kształtowania zależnych od siebie grup na swoje podobieństwo;

• zakres interakcji społecznych w obrębie grupy - oczekiwany i faktyczny zakres interakcji pomiędzy jednostkami zajmującymi określone statusy;

• charakter stosunków społecznych w grupie - pierwotne (Gemeinschaft) lub wtórne (Gesellschaft);

• stopień oczekiwanego konformizmu wobec norm grupy - zakres swobody w zachowaniach członków grupy, jaki jest uznawany przez pozostałych uczestników;

• system kontroli normatywnej - zakres, w jakim sprawowana jest w grupie kontrola: poprzez bezpośrednio sformułowane przepisy (prawo), mniej jasno sformułowane przepisy lecz wyraźnie ukształtowane oczekiwania co do zachowań wzmocnione obyczajami lub poprzez zrutynizowane oczekiwania czyli zwyczaje;

• stopień widoczności i obserwowalności w grupie - zakres, w jakim normy i wykonywanie ról w grupie dostępne są obserwacji innych ludzki, zajmujących statusy niższe, rówieśnicze, wyższe;

• ekologiczna struktura grupy - przestrzenne rozmieszczenie członków;

• samodzielność lub uzależnienie grupy - zakres, w jakim samodzielnie lub w uzależnieniu od innych grup i instytucji wypełniają swe funkcje i osiągają cele;

• stopień stabilności grupy - zdolność grupy do przeciwstawiania się opozycji z zewnątrz, do utrzymania swej struktury oraz przechodzenia bez zakłóceń do kolejnych stadiów rozwoju;

• stopień stabilności strukturalnego środowiska grupy - zdolność środowiska społecznego grupy do utrzymania swego charakteru;

• sposoby utrzymywania stabilności grupy i jej środowiska strukturalnego - mechanizmy służące do utrzymywania stabilności:

• sztywność - utrzymywanie bez zmian swoich właściwości,

• elastyczność - utrzymywanie swych cech dzięki odpowiednim zmianom;

• względna pozycja społeczna grupy - uszeregowanie ze względu na prestiż i dostęp do kulturowo cenionych nagród;

• względna siła grupy - zdolność do narzucania swoich zbiorowych decyzji swym członkom i środowisku.

Grupy lub organizacje o tej samej wielkości względnej będą inaczej funkcjonowały w zależności od ich wielkości absolutnej. Grupy o tej samej wielkości absolutnej będą funkcjonowały odmiennie w zależności od ich wielkości w stosunku do innych grup w środowisku społecznym

5b. WSTĘPNA LISTA WŁAŚCIWOŚCI GRUPY

R. Merton, Wstępna lista właściwości grupy…, ss. 244-254

1

SOCJOLOGIA GRUP SPOŁECZNYCH - ĆWICZENIA