Wykład PSM 13, 20 stycznia 2008

W jaki sposób struktura środowiska międzynarodowego determinuje zachowania państw?

Założenie Van Every: zachowania państw determinowane przez środowisko międzynarodowe (także przez środowisko wewnętrzne, ale w znacznie mniejszym stopniu).

Struktura środowiska międzynarodowego

Zachowania aktorów

A. Struktura środowiska międzynarodowego

• liczba głównych aktorów i dystrybucja siły między nimi.

• Struktura determinuje zachowania państw poprzez:

• elementy semi - strukturalne - wzajemne oddziaływania: struktury środowiska międzynarodowego na zachowania państw i odwrotnie

• modyfikatory strukturalne - czynniki, które modyfikują działanie struktury

B. Modyfikatory strukturalne

1. Normy i instytucje

• prawo międzynarodowe i organizacje międzynarodowe

• modyfikator ten nie determinuje zachowań państwa, natomiast państwa starają się przestrzegać tychże norm

• np. USA, które przed atakiem na Irak starały się zyskać poparcie ONZ

2. Technologia militarna

• nie należy jej utożsamiać z atrybutem jednego aktora, jej istnie może modyfikować zachowania wielu państw, nawet tych, które nie dysponują daną technologią

• np. strzemię, które zrewolucjonizowało rolę kawalerii, bowiem umożliwiało zachowanie równowagi na koniu, przez co kawalerzysta mógł być ciężko uzbrojony, wynalazek ten skutkował masowym budowaniem twierdz

• np. broń jądrowa, która zminimalizowała ryzyko agresji; aktorzy chcą ją mieć lub mieć sojuszników, którzy mają ją w posiadaniu

C. Elementy semi-strukturalne

1. Układy i sojusze

• do czasu powyższej teorii, sojusze były badane w oderwaniu od szerszego kontekstu, nie badano roli sojuszu w stosunków międzynarodowych

• układy dotyczą wsparcia, sojusz jest ich sformalizowaną wersją.

• zachowania państw → struktura środowiska międzynarodowego

• sojusze sprawiają, że powstaje biegun w SM, czyli element struktury.

• struktura środowiska międzynarodowego → zachowania państw

• układy i sojusze tworzą linie wrogości i przyjaźni, czynią strukturę międzynarodową przejrzystą

• np. niewiadomo było czy Francja wesprze USA czy też, jak się stało, sprzeciwi się inwazji w Irakowi (oczywiste było jednak, że nie udzieli Irakowi pomocy militarnej)

• lata '30, przed i po układzie Ribbentrop-Mołotow mieliśmy do czynienia z tą samą strukturą środowiska międzynarodowego, ale z innymi elementami semi-strukturalnymi, zmiana elementu semi-stukturalnego może, ale nie musi zmienić struktury)

2. Wspólne i rozbieżne interesy (w sensie wartości)

• wpływają na tworzenie układów i sojuszy

• interes (rozumiany jako cel) przestaje być atrybutem jednostki, staje się relacją między dwoma aktorami

• zachowania państw → struktura środowiska międzynarodowego

• jeżeli mówimy o interesach jako o wartościach podzielanych, wówczas istnieje dużo większa szansa na ich realizowanie, co wpływa na strukturę środowiska.

• struktura środowiska międzynarodowego → zachowania państw

• gdy pojawi się aktor, który będzie chciał sprzeciwić podzielanym przez społeczność międzynarodową wartościom, wówczas elementy struktury sprzeciwiają się aktorom

3. Potencjały

• to relacje między przeciwnikami, potencjał nigdy nie jest atrybutem aktora, zawsze jest relacją pomiędzy aktorem a innymi aktorami

• potencjał można potraktować jako przewidywaną konsekwencję działania, a nie samo działanie

• stanem struktury nie da się wyjaśnić zachowań państw, można je wyjaśnić dopiero dzięki analizie potencjału aktorów (zbadaniu relacj)

• Akt specyficzności sił

• potencjał militarny różnych krajów może być porównywany, ale proste porównanie nie wiele obrazuje, gdyż dane zasoby mogą być podczas różnych konfliktów mniej lub bardziej przydatne

• np. Rosja nie wykorzysta broni nuklearnej przeciw Polsce ze względu na bliskość geograficzną; konflikt rosyjsko-czeceński, Wietnam vs USA z niższym progiem bólu

• akt specyficzności sił używany jest nie tylko do analizy potencjałów przeciwników, ale i do analizy sojuszów

• specyficzność sił w sojuszu jest tym większa, im bardziej komplementarni są sojusznicy, to znaczy im bardziej przybliżamy się do sytuacji, gdy jeden z sojuszników dysponuje zasobami tylko A, a drugi sojusznik dysponuje tylko zasobami B - wówczas sojusznicy są sobie niezbędni

• Dynamika kryzysu

• rzeczywiste koszty wojny dla każdego aktora mogą być zrozumiałe tylko dzięki analizie potencjałów przeciwników

• np. Amerykanie ostrzeliwali namioty talibów kosztownymi rakietami Tomahawk (wartymi 1,5 mln)

• 1,5 mln $ za rakietę to dla USA mniejszy koszt, niż 10$ za namiot dla talibów

• Równowaga ofensywno-defensywna

• przekonanie decydentów o większej użyteczności (skuteczności) działań ofensywnych lub defensywnych w danym okresie

• Clausewitz wyróżnia dwie formy walki: atak i obrona

• względnie stała w grupie uczestników w danym okresie

• wynika z rozwoju technologii militarnej i zmienia się cyklicznie

• umożliwia wyjaśnianie różnice zachowania państw podczas I i II wojny światowej

• Przed I WŚ przeważał pogląd, że najskuteczniejsze działania są ofensywne, dlatego też wikłano się w wojnę. Okazało się, że błędnie zinterpretowano sytuację - bardziej rozwinięta była defensywa. Podczas II WŚ państwa zakładały, że skuteczniejsza jest defensywa (stąd m.in. linia Maginota), tymczasem Niemcy dobrze zauważyli, iż dominującą i skuteczniejszą formą dzięki zastosowaniu czołgu, samolotu i radiostacji, była ofensywa.

4. Współzależności

• 
  relacje między sojusznikami (a nie przeciwnikami, co różni je od potencjałów)

• stopień uszkodzenia przez zaniechanie

• zależność od sojusznika wynika

• ze stopnia zagrożenia ze strony przeciwnika

• z wkładu sojusznika w odstraszanie

• z dostępności alternatyw

• zagrożenie wynika z:

• konfliktu interesów

• prawdopodobieństwa rozwiązania konfliktu przez przeciwnika przy użycia siły

• potencjału militarnego

D. Zachowania aktorów - matryca interakcji

	Interakcje oponentów		Interakcje sprzymierzeńców
		Konflikt	Współpraca	Współpraca	Konflikt
Przygotowanie	Zbrojenie	Rozbrojenie	Wspólne planowanie i podział obowiązków sojuszniczych	Ignorowanie zagrożenia i brak przygotowań
Dyplomacja	Groźby	Wzajemne ustępstwa	Obietnica wsparcia (Ententa)	Groźba porzucenia
Akcja	Wojna	Proces pokojowy	Wsparcie	Porzucenie

Dygresje:

• procedury decyzyjne w sojuszach faworyzują słabszych

• interwent, aby był skuteczny, musi dysponować możliwością udzielana kar lub nagród

• interwent w konflikcie może występować w kilku rolach, np. manipulatora: prowadzi on negocjacje w taki sposób, aby jedynym możliwym rozwiązaniem był kompromis, stosuje metodę: Ty podziel, a on wybierze.

modyfikatory

strukturalne

elementy

semi-strukturalne

1. Układy i sojusze

2. Wspólne i rozbieżne interesy

3. Potencjały

4. Współzależności

1. Normy i instytucje

2. Technologia militarna

[nie łączyć z poprzednimi wykładami]