pawow2, psychologia


Poznań, 21. 04. 2008r

Dylicka Anna

Kulturoznawstwo III rok

Iwan Pietrowicz Pawłow (ur. 14 (26) IX 1849- zm. 27 II 1936)

- twórca metody i teorii odruchów warunkowych tzw. fizjologii wyższych czynności nerwowych

- obronił pracę doktorską pt. „O nerwach odśrodkowych serca” w 1883 r.

- w latach 1888-1903 zajmował się badaniem fizjologii trawienia, a następnie (po 1903) fizjologii wyższych czynności nerwowych

- Swoje odkrycia zrelacjonował w 1904 r. na międzynarodowym kongresie fizjologów w Madrycie. Na tym samym kongresie Pawłow zasygnalizował ciekawe zjawiska związane z działalnością układu nerwowego, rozwiązaniu których poświęcił następne 35 lat życia.

- laureat Nagrody Nobla w 1904 roku z dziedziny medycyny za wieloletnie badania nad fizjologią trawienia

- prace badawcze prowadził w fizjologicznym laboratorium Botkina, a od 1924 Akademia Nauk ZSSR utworzyła specjalny Instytut Fizjologii pod jego kierownictwem

- główne prace: „Dwadzieścia lat badań wyższej czynności nerwowej...” (1923, wyd. pol. 1952); „Wykłady o czynności mózgu” (1927, wyd. pol. 1938)

Początkowo Pawłow prowadził badania laboratoryjne nad funkcją gruczołów trawiennych jako fizjolog. Przy okazji zaobserwował psychiczne pobudzenie gruczołów ślinowych, które polega na tym, że u głodnego zwierzęcia na widok jedzenia, a u człowieka także podczas rozmowy lub nawet myśli o jedzeniu zaczyna cieknąć ślina. Wpadł na pomysł, ażeby wykryte przez siebie tzw. psychiczne wydzielanie śliny badać w taki sam obiektywny sposób. Obiektywnie- tzn. od strony zewnętrznej, tj. rejestrując dokładnie, jakie bodźce w danej chwili dochodzą do zwierzęcia i obserwując jego reakcje ruchową, pod postacią wydzielania.

W ten sposób Pawłow przeszedł do historii nauki jako wybitny fizjolog, twórca drugiego działu fizjologii układu nerwowego, regulującego już nie wzajemne zależności między różnymi częściami organizmu, ale główne stosunki między organizmem a otaczającym światem. Zewnętrzne zachowanie zwierząt, badane przez siebie, Pawłow nazywa „wyższą czynnością nerwową” (zamiast dawnego terminu „psychiczne”), będącą funkcją półkul mózgowych i najbliższych okolic podkorowych i zapewniającą normalne złożone stosunki całego organizmu ze światem zewnętrznym. Wcześniej od niego podobne zależności badał Thorndike i opisał je w „Inteligencji zwierzęcej” w 1898 roku (eksperymenty ze zwierzęciem w klatce, które uczy się otwierać klatkę by dojść do pokarmu).

Pawłow zauważa, że przed powstaniem fizjologii wyższej czynności nerwowej istniały: dwie dziedziny wiedzy ludzkiej (fizjologia i psychologia), którym materiału dostarczała czynność tego samego narządu w ciele ludzkim i zwierzęcym, tj. półkule mózgowe, a które szły zupełnie samoistnymi drogami. Zauważa, że fizjologowi nie opłaca się zwracać do psychologii, bo ta wciąż nie ma mocnego statusu nauki przyrodniczej. Postulował redukcjonistyczny program stworzenia psychologii jako obiektywnej nauki przyrodniczej, przyrodniej siostry fizjologii. To dla niego jedyna racja dalszego istnienia psychologii. Połączenie tych obu nauk odzwierciedliło się w podejściu Pawłowa do wykrytego przez siebie odruchu warunkowego- uważał go za elementarne zjawisko psychiczne, które jednocześnie jest zjawiskiem czysto fizjologicznym. Ten czasowy związek nerwowy jest wg niego najbardziej uniwersalnym zjawiskiem fizjologicznym w świecie zwierząt i ludzi, a jednocześnie jest zjawiskiem psychicznym, które psychologowie nazywają asocjacją.

Wykłady o czynności mózgu: Kora mózgowa- to wyższy poziom ośrodkowego układu nerwowego. Ma skomplikowaną strukturę: składa się z miliarda komórek, tj. ośrodków, czyli ognisk czynności nerwowej. Uszkodzenie jej czyni ze zwierzęcia czy człowieka- kalekę.

Od Descartesa przywołuje pojęcie odruchu- oznacza to, że ten czy inny odbiorczy przyrząd nerwowy uderza taki czy inny czynnik świata zewnętrznego lub wewnętrznego organizmu. Uderzenie to zostaje przekształcony w proces nerwowy, w zjawisko pobudzenia nerwowego. Pobudzenie biegnie wzdłuż włókien nerwowych jak po przewodnikach do ośrodkowego układu nerwowego, a stamtąd, dzięki ustalonym połączeniom, po innych przewodach przenosi się do narządu wykonawczego, przekształcając się w proces swoisty dla komórek tego narządu. Jest oczywiste, że całe funkcjonowanie organizmu musi się odbywać według określonych praw. Organizm jako określony zamknięty układ materialny może istnieć tylko dopóty, dopóki w każdej chwili pozostaje w równowadze z warunkami zewnętrznymi. Odruchy są to elementy tego stałego przystosowania czy też stałej równowagi. Zespół wszystkich odruchów stanowi podstawę czynności nerwowej zarówno u człowieka, jak i u zwierząt. Podstawowe reakcje nerwowe tak zwierząt, jak i człowieka są wrodzone w postaci odruchów. Cała pozostała czynność organizmu nadbudowuje się na ich fundamencie. Tak więc podstawową, najbardziej ogólną czynnością kory mózgowej jest czynność sygnalizacyjna, rozporządzająca niezliczoną masą sygnałów i możliwością ich modyfikacji.

Odruchy bezwarunkowe (zwane też wrodzonymi, gatunkowymi lub przewodzącymi) są gotowe od dnia urodzenia, automatyczne, wrodzone, tj. uwarunkowane organizacją danego układu nerwowego. Zachodzi przez pobudzenie odpowiednich receptorów zakończeń nerwowych nerwów czuciowych oraz pobudzenie organów efektorowych (głównie mięśni) poprzez nerwy ruchowe lub autonomiczne. Reakcja odruchowa przebiega bez uświadomienia, to znaczy, że nerwy wywołują odruch (pobudzją mięśnie) przed powiadomieniem mózgu. Odruchy wrodzone zabezpieczają co prawda, do pewnego stopnia, istnienie organizmu, czynią to jednak w sposób niedostateczny, tak, że jeżeli pozbawimy zwierząt określonej części działalności nerwowej, to rozporządzając tylko odruchami wrodzonymi, pozostawione samo sobie, skazane jest ono na kalectwo, a nawet śmierć.

Całokształt warunków życia codziennego wymaga bardzo szczegółowego i specjalnego ustosunkowania się zwierzęcia do świata otaczającego. To ustosunkowanie wytwarza się jedynie za pomocą najwyższej części ośrodkowego układu nerwowego- kory mózgowej. To sygnalizacyjna czynność kory mózgowej, która stanowi o powstawaniu nowych odruchów- odruchów warunkowych (tzw. nabytymi, osobniczymi lub zamykającymi). Są one nabytą reakcją organizmu. Odruchy warunkowe powstają podczas życia osobnika. Występuje dopiero po analizie danego bodźca przez ośrodek kojarzenia w mózgu. Powtarzanie pewnych czynności, spowoduje utrwalenie i stanie się nawykową reakcją warunkową. Te odruchy warunkowe to włączenie nowej drogi nerwowej.

Pawłow wylicza, w jakich tworzy się odruch warunkowy:

  1. ważne, żeby jakikolwiek czynnik zewnętrzny występował jednocześnie z działaniem bodźca bezwarunkowego, np. uderzenia metronomu i podawanie pokarmu

  2. czynnik obojętny powinien trochę poprzedzać działanie bodźca bezwarunkowego, czyli musi go poprzedzać, np. dzwonek po podaniu pokarmu nie stawał się odruchem warunkowym

  3. wymagany jest stan czynny kory mózgowej- tzn. zwierzę musiało być czujne (nie senne i nie odurzone)

  4. kora mózgowa nie powinna być wówczas zajęta innymi czynnościami (np. odruch nie tworzył się gdy nacisk stojaka wywierał szkodliwy wpływ)

  5. zdrowie

  6. odruch warunkowy z łatwością wytwarza się z czynników mniej lub bardziej obojętnych

Różnica między odruchem bezwarunkowym a warunkowym:

Odruch bezwarunkowy

Odruch warunkowy

-To stały związek nerwowy.

- To czynność niższego ośrodka ośrodkowego układu nerwowego.

-Np. gdy gruczoł ślinowy zaczyna pracować przy wprowadzaniu do ust pokarmu albo innych substancji drażniących.

-Przykład doświadczenia: gdy wlewamy do pyska psa słaby rozczyn kwasu - wytworzy się reakcja obronna w postaci wydzielenia się śliny, która rozcieńczy kwas

-Te odruchy są warunkiem doskonałości procesu utrzymania równowagi w kontakcie organizmu ze światem wewnętrznym

-To czasowe połączenie, czasowe- bo może tracić na sile i zanikać, gdy przestanie mu towarzyszyć odruch bezwarunkowy.

-To właśnie badanie odruchu warunkowego doprowadziło do utworzenia nowego działu w fizjologii- fizjologii wyższej czynności nerwowej

-Np. gdy pies spostrzeże pokarm, myśl o nim powoduje wydzielenie się śliny- to pobudzenie psychiczne.

-Przykład doświadczenia: gdy kilka razy poprzedzimy wlanie rozczynu kwasu do pyska dźwiękiem dzwonka , z czasem reakcja obronna wyzwoli się już tylko po dźwięku dzwonka

- Te odruchy powstają, ponieważ otoczenie nie jest absolutnie niezmienne

- fizjolog nazywa go związkiem czasowym, psycholog- asocjacją, zatem związek warunkowy to asocjacja przez zbieżność w czasie

Wzmocnienie- to bodziec pojawiający się w odruchu warunkowym klasycznym po bodźcu warunkowym. W warunkowaniu klasycznym (tj. pawłowowskim) wzmocnienie jest identyczne z bodźcem bezwarunkowym. Np. pies będzie ślinił się na widok zapalanej lampki pod warunkiem, że wcześniej przez pewien czas będzie otrzymywał pokarm zaraz po jej zapaleniu. Aby ślinienie z czasem nie zanikło od czasu do czasu musi być wzmocniane faktycznym podaniem pokarmu.

Schemat powstawania odruchu warunkowego:

Operacje: Ponad 10 lat zajęło mu opracowanie trwałej metody uzyskiwania przetoki żołądkowej. Trudność polegała na tym, że sok żołądkowy, trawił ścianki żołądka w miejscach cięcia i przedostawał się do jamy brzusznej powodując liczne powikłania psujące eksperymenty. W końcu udało mu się opracować skuteczną metodę (wszywał blaszane rurki z szerokim kołnierzem osłaniającym miejsce cięcia), dzięki której mógł uzyskiwać czyste soki trawienne z przetoki żołądkowej. Dołączając do tego inne przetoki rozmieszczone na całej długości przewodu pokarmowego, od ślinianek a na jelicie grubym kończąc, mógł pobierać i badać wydzieliny z różnych obszarów układu trawiennego i poddawać je badaniom. Robił eksperymenty z pozornym karmieniem (pokarm po pogryzieniu i przełknięciu nie dostawał się do żołądka, lecz wylatywał na zewnątrz oraz z pozorną defekacją (zaszywał przewód pokarmowy na początku dwunastnicy). Dzięki tym operacjom odkrył wiele nowych, fundamentalnych faktów z dziedziny fizjologii trawienia i odruchów wydzielniczych. Dodatkowo pracownie swe umieścił w specjalnym budynku, gdzie poszczególne pokoje zostały wyciszone, a sam budynek odseparowano od pozostałych m. in. rowami.

I. Pawłow zajmował się także działalnością układu nerwowego jako całości. Na podstawie swoich badań określił cztery rodzaje układu nerwowego jako fizjologiczną podstawę typologii temperamentów Hipokratesa-Galena. Kryteriami służącymi wyodrębnianiu tych rodzajów były: siła układu nerwowego, jego zrównoważenie oraz siła procesów pobudzania/hamowania, gdzie:

1


Wyszukiwarka