PRAWO FINANSOWE - WYKŁADY.

Wykład z dnia 13.04.2012 r.

Podstawowe zagadnienia ustawy o finansach publicznych.

Podstawowym źródłem prawa finansowego obok Konstytucji jest ustawa o finansach publicznych .

Ustawa z 30.06.2005 r. stanowi podstawę prawną prowadzenia publicznej gospodarki finansowej państwa, czyli stanowi podstawę prawną finansów publicznych i obejmuje kwestie zarówno o charakterze ogólnym i podstawowym jak i różne rozwiązania prawne o charakterze finansowym. Ustawa obejmuje różnego rodzaju zagadnienia, nazywana bywa kodyfikacją prawa finansowego.

Ona operuje pewnymi podstawowymi pojęciami :

• Sektor finansów publicznych

Trudno jednoznacznie jest określić co to jest sektor finansów publicznych ale możemy posłużyć się ustawą która wymienia w sposób imienny podmioty, które kwalifikują się do tego sektora, zwłaszcza art.4 ust.1 ustawy o finansach publicznych.

Sektor finansów publicznych to jest taki sektor który składa się z różnych podmiotów, podmiotów sklasyfikowanych rodzajowo bądź też wskazanych imiennie.

Nie ma jakiegoś jednolitego kryterium, podziału podmiotu sektora finansów publicznych. Z tego też powodu klasyfikacje sektora finansów publicznych nie jest ani klasyfikacją przejrzystą ani klasyfikacją pełną czy zamkniętą. Ona wręcz odwrotnie powoduje pewne wątpliwości w nauce prawa finansowego, ale także w praktyce tego prawa.

W pewnym uproszczeniu możemy powiedzieć, że w ramach sektora finansów publicznych można wyróżnić:

• Organy władzy publicznej zarówno na poziomie rządowym jak i samorządowym, czyli na poziomie administracji państwowej i samorządowej, chodzi tu o organy władzy ustawodawczej, wykonawczej, sądowniczej oraz o organy ochrony i kontroli państwa

• Publiczne placówki naukowe i kulturalne, np.: Polska Akademia Nauk, uczelnie publiczne, różnego rodzaju jednostki badawczo - rozwojowe, państwowe i samorządowe instytucje kultury naukowej itd.,

• Imiennie wskazane podmioty, które działają w zakresie ochrony zdrowia i ubezpieczeń społecznych, np.: Zakłady Opieki Zdrowotnej, Zakład Ubezpieczeń Społecznych itd.,

• Państwowe i samorządowe osoby prawne, chodzi tu o tego typu osoby prawne których celem jest wykonywanie zadań publicznych przy założeniu że są one założone na podstawie odrębnych ustaw z wyjątkiem przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego,

• Fundusze celowe,

• Jednostki budżetowe,

• Zakłady budżetowe,

• Gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych.

I tak rozumiany sektor finansów publicznych czyli te podmioty w zakresie sektora finansów publicznych , można podzielić na trzy charakterystyczne podsektory:

• Rządowy

To jest taki podsektor, który obejmuje:

• organy władzy i administracji publicznej,

• organy kontroli i ochrony prawa,

• sądy, trybunały,

• państwowe osoby prawne,

• państwowe fundusze celowe,

• państwowe jednostki budżetowe,

• zakłady budżetowe,

• czy tzw. gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych.

• Samorządowy

To jest taki podsektor, który obejmuje:

• jednostki samorządu terytorialnego,

• samorządowe osoby prawne,

• samorządowe fundusze celowe,

• samorządowe jednostki budżetowe,

• samorządowe zakłady budżetowe.

• Ubezpieczeń społecznych.

To np.: Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego, bądź inne fundusze zarządzane przez te podmioty .

• Środki publiczne

Katalog środków publicznych jest bardzo szeroki, bardzo zróżnicowany , a w istocie sprowadza się do wskazania różnego rodzaju wpływów pieniężnych , które mogą być osiągane przez podmioty zaliczane do wymienionego sektora finansów publicznych .

W ramach środków publicznych możemy wyróżnić , wyodrębnić trzy grupy:

• Dochody publiczne,

Dochody publiczne w ramach środków publicznych są tego typu środkami które zasługują na szczególną uwagę.

Już sam art.5 ust.2 ustawy o finansach publicznych używając pojęcia dochodów publicznych nie posługuje się tym pojęciem w sposób jednolity .

Wskazuje natomiast poszczególne rodzaje dochodów i kryteria odróżniania tych dochodów. Te kryteria są na tyle zróżnicowane że budzą różnego rodzaju wątpliwości.

Klasyfikacja dochodów publicznych, którego jest to klasyfikacja ustawowa:

• Daniny publiczne ,

Do danin publicznych zalicza się:

• Podatki,

• Opłaty,

• Składki,

• Inne przymusowe świadczenia pieniężne na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, funduszy celowych czy innych jednostek sektora finansów publicznych.

Także cła zalicza się do danin publicznych.

Rzeczą charakterystyczną jest to, że obowiązek świadczenia tego typu danin publicznych, może wynikać z różnych odrębnych ustaw.

• Inne dochody o zróżnicowanym charakterze.

Jeżeli chodzi o katalog innych dochodów publicznych, wskazuje się w sposób imienny kilka rodzajów tego typu dochodów, generalnie można je podzielić na 5 grup:

1. Dochody z mienia będącego własnością państwa, samorządu, czy innych jednostek sektora finansów publicznych.

Np.: z tytułu najmu, dzierżawy, sprzedaży nieruchomości, z sprzedaży rzeczy ruchomej, sprzedaży praw majątkowych itd.

2. Dochody uzyskane z tytułu wpływów ze sprzedaży towarów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych.

3. Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych z tytułu gwarancji, poręczeń i odszkodowań.

4. Dochody pochodzące z dobrowolnych , sporadycznych czynności cywilno - prawnych.

Np.: pieniężne darowizny, spadki, zapisy na rzecz jednostek sektora finansów publicznych itd.

5. Dochody, które nie zostały wskazane imiennie , są to dochody uzyskiwane przez jednostki sektora finansów publicznych na podstawie bądź to odrębnych ustaw bądź umów międzynarodowych.

• Przychody publiczne,

Przychody publiczne mogą pochodzić z różnych źródeł, generalnie można je podzielić na dwie grupy:

• Wpływy pieniężne ,które są rezultatem dokonywania w sektorze finansów publicznych różnych operacji finansowych o charakterze zwrotnym.

Np.: wpływy ze sprzedaży papierów wartościowych, składki pożyczek udzielonych ze środków publicznych czy wpływy z utrzymanych pożyczek i kredytów.

• Przychody pochodzące z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa bądź z prywatyzacji majątku samorządu terytorialnego.

Tego typu wpływy mają charakter bezzwrotny, doraźny i ostateczny.

• Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, które nie podlegają zwrotowi.

Chodzi tu o wskazane w sposób imienny środki pochodzące z budżetu Unii Europejskiej, czy też z tytułu pomocy udzielanych przez państwa członkowskie tzw. Europejskiego Porozumienia O Wolnym Handlu.

Jeżeli chodzi o samo rozumienie dochodów publicznych, to możemy powiedzieć że najogólniej dochody publiczne są to wszelkie wpływy pieniężne uzyskane przez państwo lub jednostki samorządu terytorialnego niezależnie od charakteru i źródeł pochodzenia tych wpływów.

Możemy przyjąć pewną klasyfikację dochodów publicznych przy założeniu że różnorodność tych dochodów jest przyczyną wielości , kryteriów klasyfikacyjnych dochodów publicznych (kryterium teoretycznym) i tą klasyfikację dochodów publicznych kryteria w oparciu o które dochody publiczne możemy od siebie odróżniać.

• Wydatki publiczne

• Rozchody publiczne

• Deficyt sektora finansów publicznych

• Nadwyżka sektora finansów publicznych

• Państwowy Dług Publiczny