Organizacja administracji państwowej i samorządowej.

1. Struktura organizacji państwa.

Zgodnie z art. 10 Konstytucji ustrój Rzeczypospolitej Polskiej opiera się na zasadzie trójpodziału władzy, czyli tzw. triadzie władzy tj. na władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.

Władza ustawodawcza

Władzę tę sprawuje Sejm ( 460 posłów ) i Senat ( 100 senatorów ), który razem tworzy Zgromadzenie Narodowe. Spośród głównych funkcji wykonywanych przez Sejm, należy wymienić :

• funkcję ustawodawczą ( w procesie legislacyjnym uczestniczy również Senat i Prezydent),

• funkcję kontrolną ( na posiedzeniach plenarnych oraz na forum komisji sejmowych, poprzez udzielenie absolutorium, a także w ramach interpelacji i zapytań poselskich).

Władza sądownicza

Władzę sądowniczą stanowią Sądy i Trybunały, które są władzą odrębną i niezależną od innych władz. Wymiar sprawiedliwości sprawują :

• Sąd Najwyższy,

• sądy powszechne ( sądy rejonowe, okręgowe i apelacyjne ),

• sądy administracyjne,

• sądy wojskowe.

Postępowanie sądowe jest co najmniej dwuinstancyjne.

Sąd Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością sądów powszechnych i wojskowych w zakresie orzekania. Podstawowym zadaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest kontrola działalności administracji publicznej, w tym również kontrola zgodności z prawem uchwał organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenowych organów samorządu terytorialnego i aktów normatywnych terenów organów administracji rządowej oraz ich aktów nadzorczych w stosunku do uchwał samorządu terytorialnego.

Na straży niezależności sądów i niezawisłości sędziów stoi Krajowa Rada Sądownictwa.

Do władzy sądowniczej Konstytucja RP zalicza również : Trybunał Konstytucyjny i Trybunał stanu.

Trybunał konstytucyjny orzeka w sprawach :

• zgodność ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,

• zgodność ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

• zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy podstawowe z Konstytucją,

• zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

• skargi konstytucyjnej

Ponadto Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Trybunał Stanu orzeka o odpowiedzialności konstytucyjnej osób pełniących najważniejsze stanowiska w państwie za naruszenie Konstytucji lub ustawy. Do osób podlegających odpowiedzialności należą :

• Prezydent RP,

• Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

• Prezes Narodowego Banku Polskiego,

• Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

• członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

• osoby, którym Prezes powierzył kierowanie ministerstwem,

• Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych

• posłowie i senatorowie w zakresie prowadzenia działalności gospodarczej z osiągnięciem korzyści z majątku Skarbu Państwa lub samorządu terytorialnego lub nabywający ten majątek.

Władza wykonawcza.

Organ administracyjny to wyodrębniona część aparatu państwowego ( jednostka organizacyjna ), która wyposażona w przepisy prawa w określony zakres kompetencji wykonuje zwierzchnią władzę państwa w formach administracji.

Organ administracji publicznej jest to jednostka organizacyjna, której głównym celem jest administrowanie, tzn. organizacja życia społecznego zgodnie z zajmowaną przez niego pozycję i powierzonym mu przez prawo zakresem kompetencji. Organy administracji publicznej są zarówno rządowe, jak i samorządowe.

Wśród organów administracji należy wymienić :

1. Naczelne organy administracji państwowej :

• Prezydent RP wybierany w wyborach (powszechnych, równych, bezpośrednich i tajnych) na pięcioletnią kadencję. Posiada następujące uprawnienia :

• w sferze stosunków międzynarodowych (np. ratyfikuje i wypowiada umowy

międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat),

• w sferze prawodawstwa nadzwyczajnego (może wprowadzić stan wojenny i wyjątkowy),

• w sferze prawodawstwa zwykłego (np. wydawanie rozporządzeń),

• w sferze obsadzania stanowisk (np. członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji)

• w sferze uprawnień o charakterze organizacyjnym i decyzyjnym (np. przewodniczy Radzie Gabinetowej czy nadaje obywatelstwo)

• Rada Ministrów, w której skład wchodzą : Prezes Rady Ministrów jako jej przewodniczący, wiceprezesi Rady Ministrów, ministrowie, przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Do kompetencji Rady Ministrów przykładowo należy :

• zapewnienie wykonywania ustaw,

• wydawane rozporządzeń,

• koordynowanie i kontrola pracy organów administracji rządowej,

• ochrona interesów Skarbu Państwa,

• uchwalanie projektu budżetu państwa,

• zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego państwa oraz porządku publicznego,

• Prezes Rady Ministrów, do którego kompetencji należą :

• reprezentowanie Rady Ministrów,

• kierowanie pracami Rady ministrów,

• wydawanie rozporządzeń,

• zapewnienie wykonywania polityki Rady Ministrów i określenie sposobów jej wykonywania,

• koordynowanie i kontrolowanie pracy członków Rady Ministrów,

• sprawowania nadzoru nad samorządem terytorialnym,

• zwierzchnictwo nad korpusem, służby cywilnej.

• Ministrowie. Każdy z jednej strony jest członkiem Rady ministrów, z drugiej zaś jest samodzielnym organem administracji powołanym do kierowania określonym resortem.

Do zakresu działalności ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji należą m. in. :

• sprawy związane z inicjowaniem polityki rządu w zakresie bezpieczeństwa państwa i porządku publicznego,

• nadzór nad działalnością Policji, Państwowej Straży Pożarnej, Straży Granicznej i Obrony Cywilnej,

• koordynacja działań porządkowo - ochronnych oraz czynności ratowniczych w razie klęsk żywiołowych i innych podobnych zdarzeń zagrażających bezpieczeństwu powszechnemu,

• sprawy z zakresu organizacji i planowania cywilnej ochrony ludności, mienia środowiska w okresie pokoju i wojny.,

2. Centralne organy administracji państwowej.

Centralne organy administracji państwowej nie wchodzą w skład Rady Ministrów. Organy te nie wydają rozporządzeń. Są powoływane najczęściej przez Prezesa Rady Ministrów, z tym, że organami zwierzchnimi są : Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów czy poszczególni ministrowie. Ministrowi Spraw Wewnętrznych i Administracji podlegają m. in. następujące centralne organy administracji rządowej :

• Komendant Główny Policji,

• Komendant Główny Straży Granicznej,

• Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej,

• Szef Obrony Cywilnej Kraju.

Centralnym organem administracji rządowej, właściwym w sprawach ochrony bezpieczeństwa ludzi oraz utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego jest Komendant Główny Policji, podległy ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

3. Terenowe organy administracji rządowej.

Administrację rządową na obszarze województwa wykonują :

• wojewoda,

• podwładni wojewody, kierownicy zespolonych służb, inspekcji i straży,

• organy administracji niezespolonej, (np. dyrektorzy izb skarbowych)

• organy samorządu terytorialnego, jeżeli wykonywanie zadań administracji rządowej wynika z ustawy lub zawartego porozumienia,

• podwładni starosty kierownicy powiatowych służb, inspekcji i straży,

• organy innych samorządów,

Wojewoda

Wojewodę powołuje i odwołuje, a także sprawuje nadzór nad jego działalnością Prezes Rady Ministrów. Wojewoda jest przedstawicielem Rady Ministrów na obszarze województwa i w ramach tej funkcji m. in. zapewnia współdziałanie wszystkich jednostek organizacyjnych administracji rządowej i samorządowej, działających na obszarze województwa i kieruje ich działalnością w zakresie zapobiegania zagrożeniu życia, zdrowia lub mienia oraz zagrożeniom środowiska, bezpieczeństwa państwa i utrzymania porządku publicznego, ochrony praw obywatelskich, zapobiegania klęskom żywiołowym i innym nadzwyczajnym zagrożeniom oraz zwalczania i usuwania ich skutków. Wojewoda stanowi również akty prawa miejscowego, takie jak przepisy wykonawcze i rozporządzenia porządkowe.

2. Struktura organizacji samorządowej.

Samorząd jest formą administracji, która charakteryzuje się wykonywaniem zadań publicznych przez organy wyłonione wśród bezpośrednio zainteresowanych środowisk społecznych. Drugą, z punktu widzenia prawnego, najistotniejszą cechą samorządu jest jego samodzielność i niezależność w działaniu od centralnego rządu.

Samorząd w Polsce jest trójstopniowy :

• pierwszy stopień - gmina,

• średni stopień - powiat,

• najwyższy stopień - województwo.

Organami samorządu są :

• organy stanowiące i kontrolne :

■ rada gminy,

■ rada powiatu,

■ sejmik województwa.

• organy wykonawcze :

■ zarząd gminy (wójt albo burmistrz (prezydent miasta) jako przewodniczący ich

zastępcy oraz pozostali członkowie),

■ zarząd powiatu (starosta jako jego przewodniczący, wicestarosta oraz pozostali

członkowie),

■ zarząd województwa (marszałek województwa jako jego przewodniczący,

wiceprzewodniczący i pozostali członkowie).

Organy stanowiące i kontrolne pochodzą z wyborów. Ich kadencja trwa 4 lata. Do ich uprawnień należą m. in.:

• stanowienie aktów prawa miejscowego,

• wybór i odwoływanie zarządów,

• uchwalenie budżetu,

• podejmowanie uchwał w sprawach majątkowych samorządu.

Zadania samorządu.

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Do zadań samorządu należy :

• gospodarka komunalna (zarządzanie infrastrukturą techniczną gmin, komunalne budownictwo mieszkaniowe),

• infrastruktura społeczna (oświata, ochrona zdrowia, pomoc społeczna),

• gospodarka przestrzenna,

• bezpieczeństwo (ochrona pożarowa, utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego).

Powiat wykonuje określone ustawami zadania publiczne o charakterze ponad gminnym,

m. in. w zakresie :

• porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli,

• ochrony przeciwpowodziowej, przeciwpożarowe i zapobiegania innym nadzwyczajnym zagrożeniom życia i zdrowia ludzi oraz środowiska,

• utrzymania powiatowych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów.

Oprócz zadań własnych samorząd wykonuje również zadania zlecone obejmujące także sprawy utrzymania bezpieczeństwa i porządku publicznego, np. przy zgromadzeniach.

LITERATURA :

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, Dz. U. Nr 78, poz. 438.

2. Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o trójstopniowym podziale administracyjnym,

Dz. U. Nr 96, poz. 603.

3. Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym, Dz. U. Nr 91,

poz. 578.

4. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o strażach gminnych, Dz. U. Nr 123, poz. 779.

5. Skrzydło W., Zarys prawa konstytucyjnego, Lublin, 1997 r.

PYTANIA KONTROLNE :

1. Co rozumiesz pod pojęciem triada władzy ?

2. Zakres kompetencji Trybunału Stanu i Trybunału Konstytucyjnego.

3. Zakres kompetencji Prezesa Rady Ministrów, Rady Ministrów i Ministrów.

4. Zakres kompetencji Prezydenta

5. Na czym polega różnica pomiędzy naczelnymi i centralnymi organami administracji państwowej ?

6. Uprawnienia wojewody.

7. Podaj strukturę organizacji samorządowej oraz zakres kompetencji.

1

88

---