ELEMENTY WSTĘPU I ZAKOŃCZENIA PRACY MAGISTERSKIEJ

4. Wprowadzenie - wstęp (podręcznik: s. 59-61 - stary

s. 61-70 - nowy)

Każda praca pisana składa się ze wstępu, rozwinięcia i zakończe­nia. Środek pracy powinien mieć kilka części lub rozdziałów, nato­miast wstęp i zakończenie stanowią przeważnie teksty krótkie, choć nie pozbawione ważnych elementów formalnych.

Konstrukcja pracy rządzi się zazwyczaj dwiema zasadami, a mianowi­cie zasadą ciągu wynikania oraz układu hierarchicznego. Pierwsza za­sada - ciąg wynikania - oznacza, że kolejne jednostki równorzędne, na jakie jest podzielona praca, a mianowicie rozdziały, a w obrębie rozdzia­łów (podrozdziały, paragrafy, punkty) są kontynuacją poprzednich. Dla­tego praca powinna być pisana w takim porządku, aby był on zgodny z procesem myślenia. Natomiast zasada układu hierarchicznego każe jednostki większe dzielić logicznie oraz systematycznie na mniejsze. Ze względów przede wszystkim dydaktycznych bieg myśli powinien być ujęty graficznie. Stąd mamy w pracy rozdziały, podrozdziały, punkty czy ich fragmenty. Ważne jest, aby rozdziały, podrozdziały, paragrafy i punk­ty w całej pracy były jednolicie oznaczone za pomocą cyfr i liter.

Metodologicznie wprowadzenie - wstęp jest jasnym, krótkim te­kstem pozwalającym na szybkie zaznajomienie się z problematyką ca­łości pracy. Ta cząstka pracy pozwala na błyskawiczną orientację w poruszanym i rozwijanym zagadnieniu. Wstęp ma na celu wyjaśnie­nie tematu pracy i określenie jego zakresu. Wstęp powinien być napi­sany w sposób interesujący, aby spotęgować (wzbudzić) zaintereso­wanie czytelnika i zachęcić go do przeczytania całej pracy. Wstęp za­wsze stanowi integralną i konieczną część pracy.

Elementy formalne wstępu:

• Nakreślenie tła tematu - uzasadnienie wyboru tematu, jego wy­jaśnienie i przedstawienie celu pracy.

• Sformułowanie problemu i zarysowanie hipotezy jego rozwiąza­nia. Należy wskazać także na aktualność i wagę tematu. To sformuło­wanie problemu powinno być zwięzłe i rzeczowe, nie można pozo­stawiać żadnych niedomówień. Dlatego wszystkie terminy użyte w zdefiniowaniu problemu powinny być precyzyjnie określone. Trze­ba przedłożyć główne racje pisania takiej właśnie pracy (ujawnienie potrzeby a nawet pożytku opracowania podjętej tematyki - można wskazać na racje praktyczne np. katechetyczno-pastoralne). Problem pracy najlepiej jest postawić w formie zasadniczego pytania, na jakie ma ona dać odpowiedź, ponieważ właśnie pytanie pozwala najdokła­dniej wyrazić i określić istotę problemu. Przy tej sposobności można postawić główną tezę pracy, zakreślić cel i podać problematykę ba­dawczą (pytania szczegółowe, które łączą się z podjętym tematem). Czasem - dla jasności sprawy - trzeba wyjaśnić treść i podać zakres pojęć występujących w tytule pracy.

• Krótka prezentacja aktualnego stanu badań. Należy więc wska­zać na dotychczasowy dorobek wiedzy w dziedzinie, której dotyczy nasza praca lub na zagadnienie, które chcemy omówić. Należy zatem pokazać, co już zrobiono w zakresie wybranego tematu, podejmowa­nego problemu czy zagadnienia. Z tego bowiem wynika jego aktual­ność i zasadność zajmowania się nim.

• Ogólne omówienie źródeł, które posłużą do przygotowania pracy. Nie chodzi o podanie w tym miejscu bibliografii załącznikowej, ale o syntetyczne przedstawienie spożytkowanej literatury. W pracach hi­storycznych należy w tym miejscu dokonać krytyki źródeł, jak również ujawnia się trudności, które zachodziły przy poszukiwaniu i opraco­wywaniu literatury. Natomiast jeżeli praca jest pisana na podstawie ba­dań ankietowych, wówczas we wstępie mówi się o nich tylko ogól­nie, ponieważ w takim przypadku wymaga się zwykle odrębnego roz­działu. W każdym przypadku należy u czytelników, a szczególnie u recenzentów spowodować wrażenie-przekonanie, że autor pracy dobrze zna literaturę przedmiotu.

• Wskazanie metody zastosowanej w pracy. Należy też podać uza­sadnienie jej wyboru. Ma to szczególne znaczenie w pracach opartych na metodach empirycznych czy statystycznych, lecz nie tylko. Należy więc zastosować opis metod, którymi autor pracy posłużył się przy jej przygotowaniu, aby dać dowód świadomości metodologicznej. Funkcję opisu metody może spełnić dobrze sporządzony opis poszczegól­nych działań badawczych.

• Omówienie planu pracy - zapis struktury pracy. Polega on przede wszystkim na ujawnieniu zasad konstrukcji planu, jego uzasadnieniu oraz wskazaniu, co będą zawierać poszczególne części (rozdziały i pa­ragrafy). Należy pamiętać, że ten punkt wstępu ma pokazać sposób konstruowania planu, a nie efekt tej czynności. Sporządzając zapis, do­brze jest stosować zamiennie stronę czynną i bierną: „W rozdziale pierwszym zaprezentujemy [...]". „Rozdział drugi zostanie poświęcony [...]". Błędne jest natomiast sformułowanie typu: „Rozdział pierwszy mówi o [...]". Rozdział nie mówi. Mówi autor. W dodatku pisze... W tym miejscu można także przedstawić przewodnią myśl poszcze­gólnych rozdziałów i ich wzajemne powiązania, które tworzą logicz­ną całość. Układ pracy przedstawiamy w sposób ogólnikowy.

Biorąc pod uwagę te wszystkie elementy formalne, które należy umieścić we wstępie, ostateczną redakcję wprowadzenia wykonujemy po zakończeniu pisania całej pracy. Można jednak już na początku przedstawić szkic proponowanych elementów formalnych. Po napisa­niu każdego rozdziału należy znaczniej ten szkic rozwinąć, a na koń­cu pracy dopiero nadać mu ostateczny kształt. Bowiem dopiero po napisaniu całości autor może być pewny co mógł zrobić w obranym temacie. Nie należy także rozpaczać, gdy okaże się że po napisaniu całości nie zdołaliśmy stworzyć dzieło doskonałe. Na pewno sumien­nemu autorowi i badaczowi udało się stworzyć trochę mniejsze dzieł­ko, jakim jest praca magisterska.

Wstęp powinien stanowić 1/8 - 1/10 całej pracy. Należy zawsze stosować złoty środek, a więc unikać pewnych schematyzmów. Zbyt krótki wstęp - ostatecznie jednostronicowy, może świadczyć o tym, że piszący nie dostrzegł wyraźnie tła, aktualności i celu podejmowanej pracy.

Wstęp nie wymaga dokumentacji w przypisach. Jeżeli jednak się pojawiają, to nie powinno być ich zbyt dużo. Wstęp stanowi odrębną część pracy, poprzedzającą jej pierwszy rozdział. Gdy jednak praca rozpoczynała się od rozdziału wstępnego, którego celem jest naszki­cowanie kontekstu podejmowanego problemu, to elementy formalne wstępu muszą się znaleźć w tym rozdziale. W pracach magisterskich należy jednak unikać takich rozwiązań.

6. Zakończenie pracy (podręcznik: s. 64-65 - stary

s. 72-74 - nowy)

Zakończenie jest oddzielną, lecz integralną i ważną częścią pracy. Powinno być krótkie i zwięzłe, podobnie jak wstęp. Ostatnia część w prezentowanej pracy naukowej powinna rzeczywiście zasługiwać na nazwę zakończenie, a więc rzeczywiście powinna kończyć prezen­tację trudu naukowego.

Zakończenie ma również sobie właściwe elementy formalne, w których należy z przekonaniem zaprezentować, że trud badawczy nie był podjęty w sposób nieroztropny i bezcelowy. Zatem:

- trzeba wykazać, że postawione na początku zadanie zostało wy­konane, cel został osiągnięty, problem rozwiązany, a hipoteza robo­cza została sprawdzona. Dlatego w kilku zdaniach należy zrekapitulować całą pracę. Należy przypomnieć wyniki poszukiwań, rezultaty analiz, konkluzje poszczególnych rozdziałów. W zakończeniu nie wprowadzamy żadnych nowych elementów dowodowych. Autor pracy powinien swoje podsumowanie opierać tylko na tym, co zostało na­pisane w pracy. Należy uważać, aby nie wyciągnąć wniosków prze­kraczających osiągnięcia przedstawione w poprzedzających rozdzia­łach. Zakończenie ma zatem charakter ważnego streszczenia, ponie­waż wielu czytelników rozpoczyna studium dzieła od przeczytania za­kończenia. Jeżeli zatem jest ono napisane w sposób interesujący i w dodatku ukazuje nowe aspekty zagadnienia, będzie zachętą do przeczytania całej pracy lub jej istotnych fragmentów.

- powinno zawierać stwierdzenie, że zaproponowane rozwiązanie,
jest jedną z prób przybliżenia danego problemu, która domaga się dal-
szych studiów i pogłębionych poszukiwań. Należy zatem ukazać tak-
że i to, czego nie ujęliśmy w naszej pracy, a co - jak się okazało w to­
ku badań - jest z tematem lub zagadnieniem bezpośrednio lub pośrednio związane. Należy ukazać granice (obszar) naszych poszukiwał
i dokonany merytorycznie wybór uzasadnić.

- warto wskazać na problemy, które należy jeszcze bardziej szcze­gółowo opracować. Świadomość ograniczonego charakteru pracy wcale nie ujmuje jej wartości, lecz wskazuje na nowe perspektywy po­szukiwań oraz naukowych badań. Może to być cenną wskazówką dla innych, aby mogli prowadzić swoje poszukiwania i napisać pracę na­ukową, która będzie dopełnieniem naszego naukowego trudu.

- Zakończenie powinno zawierać praktyczne wnioski, które wyni­kają z pracy.

---