Wioletta Russ, Lucyna Rudek, Monika Waszkiewicz, Bożena Andrzejewska, Katarzyna Szymańska

Temat: Dane i pseudodane w procesie postrzegania ludzi. Stereotypy i uprzedzenia.

Literatura: E.Aronson,T.D.Wilson,R.M.Akert Psychologia społeczna; Poznań 1997

• Uprzedzenie- wszechobecne zjawisko społeczne; wroga, negatywna postawa wobec wyróżnionej grupy ludzi wyłącznie z powodu ich przynależności.

• Stereotyp- poznawczy komponent postawy tendencyjnej; uogólnienie, przypisywanie identycznych cech prawie wszystkim członkom grupy, bez uwzględniania rzeczywistych różnic pomiędzy nimi.

• Dyskryminacja- komponent behawioralny postawy tendencyjnej; nieuzasadnione, szkodliwe działanie wobec członków danej grupy, ze względu na ich przynależność.

• Co powoduje uprzedzenia? Cztery aspekty: sposób myślenia, sposób nadawania znaczeń, sposób podziału zasobów, sposób postrzegania reguł społecznych. Poznanie społeczne: kategoryzacja ludzi prowadzi do spostrzegania ich w perspektywie grup własnych lub obcych; w jej wyniku spostrzegamy też jednorodność grupy obcej.

• Korelacja pozorna- mechanizm przetwarzania poznawczego; mamy skłonności dopatrywania się korelacji tam, gdzie jej nie ma.

• Podstawowy błąd atrybucji- odnosi się do uprzedzeń- wyjaśniając czyjeś zachowanie, mamy skłonność do przeceniania roli czynników dyspozycyjnych. Stereotypy możemy opisać jako krańcowy błąd atrybucji, czyli formułowanie wobec całej grupy negatywnych atrybucji z dyspozycji. Jeśli członkowie danej grupy zachowują się niestereotypowo, przypisujemy im atrybucje sytuacyjne, i tak pozostając przy stereotypie.

• Krytyczne sądy o ofiarach nieszczęść oraz członkach grup zewnętrznych ( uważamy, że sami sprowadzili na siebie zdarzenia i okoliczności, które ich dotknęły) nazywamy zjawiskiem obwiniania ofiary.

• Proces atrybucyjny, w którym znajdujemy potwierdzenie i uzasadnienie naszych stereotypów, nie zdając sobie sprawy, że swoim traktowaniem członków grupy obcej wywołujemy ich stereotypowe zachowania nazywamy samospełniającym się proroctwem.

• Teoria rzeczywistego konfliktu- uprzedzenia są nieuchronnym produktem ubocznym konfliktu między grupami w warunkach niedoboru zasobów, np. dóbr materialnych, władzy itp. Rywalizacja o zasoby prowadzi do niechęci wobec konkurencyjnej grupy obcej i do przejawów dyskryminacji.

• Czasem dochodzi do sytuacji, gdy niezadowoleni i sfrustrowani ludzie przenoszą swoją agresję ze źródła rzeczywistego na obiekt „wygodny” ( grupę zewnętrzną, nielubianą, stosunkowo słabą i wyraźnie wyróżniającą). Ten proces w psychologii nazywamy poszukiwaniem kozła ofiarnego.

• Zinstytucjonalizowany rasizm i seksizm są normami działającymi w całej strukturze społeczeństwa.

• Konformizm wobec norm- jest to pragnienie akceptacji i dostosowania, prowadzące nas do ulegania stereotypowym przekonaniom i niekwestionowania ich.

• Współcześnie ludzie umieją ukrywać swoje uprzedzenia w sytuacjach, których groziłoby im miano rasistów (współczesny rasizm).

• Sześć warunków, które pomogą w ograniczaniu uprzedzeń: wzajemna zależność, wspólny cel, równy status, nieformalny kontakt interpersonalny, interakcje z wieloma osobami, społeczne normy równości. (Doskonałym przykładem ograniczania uprzedzeń wśród dzieci z różnych grup etnicznych jest stworzenia tzw. klas mieszanych)