Determinanty polityki

1. Polityka a ideologia

• Ideologia - idea - kształt, wyobrażenia
  logos - słowo, nauka
  

• Ideologia sensu stricto - usystematyzowany zbiór idei, na podstawie którego można dokonać oceny stosunków społecznych
  

• Ideologia sensu largo - usystematyzowany zespół poglądów (idei), który jest wyrazem interesów jakiejś grupy społecznej, stanowiąc zespól dyrektyw do działania lub też formułowania programu konkretnych działań, zmierzających do utrwalenia lub zmiany danych stosunków społecznych.
  

• Oddzielenie władzy od ideologii jest utopią, gdyż ta ostatnia będzie istnieć tak długo, jak długo będzie istniało wartościowanie.
  

• Uwarunkowania zachodzące pomiędzy polityką a ideologią:
  

• Płaszczyzna metodologiczna

Elementy ideologii:

1. Ogólne przekonania wartościujące - wartości podstawowe

2. Ogólne wyobrażenia o świecie, o jego prawach, zasadach które nim rządzą itp.

3. Zespół twierdzeń określających warunki realizowania przyjęć tych wartości podstawowych

4. Szczegółowe i konkretne programy działania, hasła itp.

Kryteria klasyfikacji ideologii:

1. Społeczna baza ideologii

2. Wewnętrzna struktura ideologii

3. Siła i zasięg ideologii
   

• Ideologia stanowi intelektualną, duchową podbudowę działania politycznego, a więc stosunek ideologii do polityki jest szczególnym przykładem stosunku teorii do praktyki, świadomości do działania.
  

• Związki ideologii z polityką:
  

• Ideologia jako teoretyczna, intelektualna podbudowa działania - ideologia daje ogólny obraz świata, wartości;

• Ideologia może oddziaływać na politykę poprzez stosunki społeczno-ekonomiczne, pozycje, dążenia i interesy poszczególnych grup w jej obrębie;

• Ideologia może być czynnikiem zespalającym ruchy polityczne;

• Ideologia może stanowić zespół czynników o treściach emocjonalnych, które będą sprzyjać intensyfikacji działań jednostki i grupy;

• Relacje pomiędzy ideologią a programami politycznymi
  

• Ideologia nie oddziałuje bezpośrednio na praktykę społeczną. Zwykle mamy do czynienia z istnieniem pośrednich szczebli pomiędzy naczelnymi wartościami i celami ideologii, a praktyką społeczną, stopniowo konkretyzującymi zawarte w ideologii treści.
  

• 
  
  Ideologia Doktryna polityczna Program polityczny

• D.P. stanowi konkretyzację systemu ideologicznego w trojakim wymiarze:
  * konkretno - historycznym - doktryna przeniesieniem ideologii do konkretnych warunków historycznych;
  * zakresowym - przenoszenie twierdzeń ideologicznych do konkretnej działalności ludzkiej;
  * poziomu analizy

• P.P. stanowią wyraz określonych interesów ekonomicznych, politycznych, a także ideologicznych.

PROGRAM POLITYCZNY JEST TO FORMALNY WYRAZ UŚWIDOMIENIA SOBIE PRZEZ GRUPĘ JEJ OBIEKTYWNEJ SYTUACJI ORAZ KIERUNKÓW I MOŻLIWOŚCI DZIAŁANIA W ZAKRESIE PRZEKSZTAŁCANIA STRUKTURY SPOŁECZNEJ, EKONOMICZNEJ I POLITYCZNEJ.

• Relacje pomiędzy ideologią a celami politycznymi, wartościami politycznymi, normami politycznymi oraz środkami ich realizacji
  

• Normy polityczne reglamentują jedynie tę część stosunków społecznych, które dotyczą relacji pomiędzy wielkimi grupami społecznymi oraz między nimi a małymi grupami i jednostkami.
  

• Wartości polityczne - mają znaczenie dla dużych grup społecznych, np. równość, sprawiedliwość społeczną, demokracja, pokój, internacjonalizm itp.
  

• ADEKWACJA POLITYCZNA TO ZGODNOŚĆ MIĘDZY WARTOŚCIAMI ZAKŁADANYMI W PROGRAMACH POLITYCZNYCH A ZBIOREM WARTOŚCI REALIZOWANYCH PODCZAS FUNKCJONOWANIA INSTYTUCJI JE URZECZYWISTNIAJĄCYCH.

2. Polityka a ekonomika

• Ekonomika - całokształt stosunków produkcji w danym państwie.
  

• Polityka uważana jest za skoncentrowane wyrażenie ekonomiki i jej uogólnienie.
  

• Polityka wyraża w formie najbardziej ogólnej podstawowe interesy ekonomiczne grupy społecznej będące u władzy, charakteryzuje przy tym jej sytuację w systemie produkcji społecznej.
  

• Trzy zasadnicze relacje łączące ekonomikę z polityką:
  

• Prymat ekonomiki nad polityką - polityka jest ściśle uzależniona od stanu gospodarki, a doprowadzenie gospodarki danego kraju do optymalnego wzrostu i stałe utrzymywanie tej tendencji jest głównym zadaniem polityki; zw. z tendencjami skrajnie liberalnymi w gospodarce, ograniczającymi wpływy państwa na ekonomikę;

• Prymat polityki nad ekonomiką - odnosi się głównie do państw socjalistycznych - naczelna zasada ustrojowa; ekonomika określa rozwój polityki, ale z kolei polityka jest skoncentrowanym wyrazem ekonomiki, jej uogólnieniem i uwieńczeniem. W nadbudowie politycznej wyraża się bowiem panowanie określonej klasy społecznej.

• Względna niezależność polityki od ekonomiki i odwrotnie - stosunkowo najwłaściwsza w zapewnieniu prawidłowego rozwoju danego kraju;

3. Polityka a prawo

• PRAWO JEST TO OGÓŁ USTANOWIONYCH LUB USANKCJONOWANYCH PRZEZ PAŃSTWO NORM I REGUŁ POSTĘPOWANIA, KTÓRYCH STOSOWANIE ZAGWARANTOWANE JEST PRZYMUSEM PAŃSTWOWYM.
  

• Polityka to działalność związana z rządzeniem państwem i organizacją wszelkich dziedzin życia, polegającą na umiejętnym sprawowaniu władzy. A podstawowym środkiem mającym umożliwić utrzymanie określonego ładu politycznego we względnej stabilności jest prawo.
  

• Normom politycznym podlegają głównie podmioty sprawujące władzę, normom prawnym - wszyscy obywatele i zarazem wszystkie organy państwa.
  

• Normy polityczne wyznaczają faktyczna możliwość ustanowienia norm prawnych przez określone podmioty, natomiast normy prawne legitymują (uprawomocniają) normy polityczne, uznając je za zależne od podsystemu prawnego.
  
  
  

• Trzy rodzaje norm wg. K. Pałeckiego:
  

• Gwarantujące określoną asymetrię uprawnień i obowiązków stron w stosunku władzy politycznej (prawo represyjne)

• Gwarantujące określoną kontrasymetrię uprawnień i obowiązków stron stosunku władzy politycznej (prawo obywatelskie)

• Gwarantujące określoną symetrię uprawnień i obowiązków stron stosunku władzy politycznej (prawo społeczne)
  

• Trzy relacje zachodzące między polityką a prawem:
  

• Prymat prawa nad polityką - państwo prawa; konstytucja, przepisy jasne, ogólnodostępne, precyzyjne, powszechne, hierarchizacja, prawo nie działa wstecz, ścieżka legislacyjna;

• Prymat polityki nad prawem - prawo traktowane jako instrument realizacji interesów polityków; „naginanie prawa”; przemoc polityczna;

• Absolutnej władzy politycznej - organ władzy posiada niczym nieograniczone uprawnienia, a podmiot podporządkowany musi spełniać wszelkie świadczenia na rzecz rządzącego;

Sprawiedliwość fundamentem władzy.

• Prawo powinno mieć prymat nad polityką. Można je zmieniać, przekształcać, reformować - nie można zaś łamać!

4. Polityka a moralność

• Cztery główne ujęcia problemu relacji między moralnością a polityką:
  

• Amoralistyczne - zakładają jakościową odmienność moralności od polityki;

• Moralistyczne - zakłada jedność moralności i polityki; Niech się stanie zadość sprawiedliwości, choćby zginąć miał świat. Mahatma Gandhi, Martin Luter King.

• Makiawelistyczne - akcentuje przeciwstawność moralności i polityki; Cel polityczny uświęca wszystkie, choćby najbardziej niegodziwe z moralnego punktu widzenia środki.

• Realizm polityczny - w sytuacjach konfliktowych należy kierować się zasadą mniejszego zła;

5. Kultura polityczna

• cultura - uprawa, kształcenie - specyficzny stosunek człowieka do natury, przede wszystkim do ziemi.
  

• Pojęcie kultury politycznej powstało w XIX wieku, jednakże zdaniem G. A. Almonda, coś na jej kształt towarzyszy człowiekowi od chwili, gdy po raz pierwszy wypowiedział się na temat polityki.
  

• Na gruncie polskiej nauki termin ten pojawił się w publicystyce w czasie rewolucji 1905 r. Oznaczał on powściągliwość polityczną, powstrzymywanie się od czynów ekstremalnych.
  

• Trzy ujęcia kultury politycznej:
  

• Psychologiczne - zwraca się szczególną uwagę na zachowania polityczne członków społeczeństwa. G. A. Almond, G. B. Powell; Kultura polityczna jest całokształtem indywidualnych postaw i orientacji uczestników danego systemu politycznego.

• Socjologiczne - ważne są wytwory zachowań politycznych w danym społeczeństwie; K. Biskupski: kultura polityczna to poglądy, idee i teorie, normy postępowania oraz faktyczne działania jednostek i grup w ramach współżycia państwowego.

• Systemowe - utożsamianie zjawisk kultury politycznej z całością zjawisk politycznych; H. Groszczyk i A. Korybski: kultura polityczna to część kultury globalnej, która dotyczy działań politycznych, a więc działań skierowanych na realizację interesów i zaspokajanie potrzeb poprzez system władzy państwowej.
  

• KULTURA POLITYCZNA TO CAŁOKSZTAŁT WARTOŚCI, NORM I REGUŁ ZACHOWANIA UTRWALONYCH W ŚWIADOMOŚCI PODMIOTÓW BIORĄCYCH UDZIAŁ W DZIAŁANIACH POLITYCZNYCH.
  

• Trzy funkcje kultury politycznej:
  

• Regulacyjna - porządkowanie i ujednolicanie działań politycznych;

• Socjalizacji politycznej - odzwierciedla proces wchodzenia członków danej społeczności w kulturę polityczną;

• Integracyjna - tworzenie podstaw koordynacji działań politycznych oraz współdziałania i współpracy jednostek i grup w dążeniu do osiągnięcia określonych wartości i dóbr;
  

• Elementy składowe kultury politycznej wg. Z. Pustelnika i J. Wołocha:
  

• Postawy polityczne - określane przez relacje pomiędzy władzą polityczną a obywatelami, gdzie przejawia się wiedza o polityce, sądy wartościujące i czynniki emocjonujące;

• Uznane w danym społeczeństwie wzory zachowań i działań politycznych, określające sposób postępowania w życiu politycznym;
  

• Elementy składowe kultury politycznej wg. M. Sobolewskiego:
  

• Wartości i cele polityczne, do których winien dążyć system, a także wartości, jakie powinny determinować działania polityczne;

• Podstawowe metody działania politycznego, reguły zachowania politycznego jednostek i grup;

• Podstawowe instytucje polityczne i ich rola w systemie politycznym;
  
  
  

• Elementy składowe kultury politycznej wg. J. J. Wiatra:
  

• Wiedze o polityce, znajomość faktów, zainteresowanie nimi;

• Ocena zjawisk politycznych, sądy wartościujące dotyczące tego, jak powinna być sprawowana władza;

• Emocjonalna strona postaw politycznych (np. miłość do ojczyzny);

• Uznane w danym społeczeństwie zwroty zachowań politycznych;
  

• Elementy składowe kultury politycznej wg. C. Mojsiewicza:
  

• Intelektualny (wiedza)

• Normatywny (wartościowanie)

• Emocjonalny (stosunek do polityki i do tego, co się z polityką wiąże)

• Czynnościowy (zachowanie i postępowanie w praktyce)
  

• TYPY KULTURY POLITYCZNEJ (wg. G. A. Almonda i S. Verba):
  

• Parafialny (parochial)

• Poddańczy (subject)

• Uczestniczący (participant)
  

• TYPY KULTURY POLITYCZNEJ (wg. J. Mieleckiego):
  

• Demokratyczny (konserwatywno - liberalny, liberalno - demokratyczny)

• Autokratyczny