Temat: Laseroterapia w medycynie i kosmetyce.
Laseroterapia w medycynie.
Promieniowanie laserowe jest promieniowaniem optycznym, czyli falą elektromagnetyczną. Zakres tego promieniowania obejmuje część widzialną (światło) oraz niewidzialną (ultrafiolet i podczerwień) i zajmuje stosunkowo wąskie pasmo w widmie fal elektromagnetycznych występujących w przyrodzie lub wytwarzanych przez człowieka.
Promieniowanie laserowe ma pewne specyficzne cechy w stosunku do zwykłego promieniowania optycznego. Są one następujące:
Promieniowanie jest emitowane z lasera w postaci mało rozbieżnej wiązki w jednym, określonym kierunku, wyznaczonym przez oś rezonatora optycznego. Wiązka promieniowania ma na ogół małą rozbieżność, to znaczy, że jej średnica nie ulega większym zmianom w miarę oddalania się od lasera. Miarą rozbieżności wiązki jest kąt rozbieżności, który zazwyczaj ma wartość od kilku lub kilkudziesięciu miliradianów (lasery gazowe i lasery ciała stałego) do około 10 stopni (lasery półprzewodnikowe). Mała rozbieżność pozwala na przesyłanie wiązki laserowej na duże odległości, a także na jej silne skupienie przez układ optyczny. Im mniejszy jest kąt rozbieżności wiązki, tym mniejsza średnica plamki skupionego promieniowania w ognisku soczewki. Możliwe jest skupienie wiązki do średnicy od kilku do kilkuset mikrometrów. Ponieważ cała moc promieniowania zawarta jest w wąskiej wiązce laserowej, można po skupieniu uzyskać bardzo dużą gęstość mocy promieniowania w ognisku soczewki rzędu 108 - 1012 W/cm2.
Promieniowanie laserowe jest monochromatyczne. Żadne źródło nie emituje promieniowania o jednej długości fali. Nawet to światło, które wydaje się jednobarwne, jest złożone z fal zawartych w pewnym przedziale długości fali, dającym tzw. szerokość spektralną. Szerokość spektralna promieniowania laserowego jest bardzo mała i może osiągnąć nawet 10-7 nm, przy czym cała energia promieniowania jest zgromadzona w tej wąskiej linii. Ułatwia to ogniskowanie wiązki laserowej i osiąganie bardzo małych rozmiarów ogniska.
Promieniowanie laserowe jest koherentne (spójne). Oznacza to, że występuje stały związek fazowy fali promieniowania w wiązce w czasie (spójność czasowa) i między dowolnymi punktami przekroju poprzecznego wiązki laserowej (spójność przestrzenna).
Wszystkie te właściwości stwarzają olbrzymie możliwości zastosowania promieniowania laserowego.
We współczesnej medycynie znalazło zastosowanie kilkanaście, jeśli nie kilkadziesiąt, różnego rodzaju urządzeń laserowych. Trudno byłoby obecnie wymienić dziedzinę medycyny, która nie korzystałaby z takiego źródła promieniowania, jakim jest laser. Stosuje się je zarówno w diagnostyce, jak i w terapii. A postęp techniczny stwarza nowe możliwości ich wykorzystania.
Ze względu na zastosowania wynikające z charakteru oddziaływania na tkankę lasery stosowane w urządzeniach medycznych dzieli się na dwie grupy:
lasery wysokoenergetyczne (chirurgiczne) - hard lasers,
lasery niskoenergetyczne (biostymulacyjne) - soft lasers.
Inną klasę stanowią urządzenia zwane biostymulatorami laserowymi, w których zastosowano lasery niskoenergetyczne. Moc tych laserów nie przekracza kilkudziesięciu miliwatów. Przy działaniu promieniowaniem małej mocy na tkankę nie obserwuje się jej destrukcji, ale jedynie wpływa ono na procesy prowadzące do zmiany metabolizmu. Biostymulatory laserowe znalazły szerokie zastosowanie między innymi w terapii bólu, medycynie sportowej, dermatologii, reumatologii, stomatologii. Obecnie produkowanych jest kilkadziesiąt typów biostymulatorów. Głównie są one konstruowane na podstawie laserów półprzewodnikowych generujących różne długości fal. Kilkanaście typów tych urządzeń wytwarzanych jest w kraju, a ich parametry są porównywalne do analogicznych zestawów oferowanych przez firmy zagraniczne.
Lasery niskoenergetyczne są też stosowane w diagnostyce i terapii nowotworów (terapia fotodynamiczna - photodynamic theraphy - PDT).
Zakres zastosowań laserów w medycynie zależy od długości fali generowanego promieniowania i jego parametrów energetyczno-czasowych. Praktycznie prawie wszystkie znane typy laserów znalazły zastosowanie w różnych działach medycyny.
Efekty biostymulacji są związane z absorpcją promieniowania laserowego o małej mocy. Powoduje to biostymulację tkanki bez jej destrukcji. Zjawisko to nie jest jeszcze dokładnie poznane, ale przypuszcza się, że zaabsorbowane promieniowanie stymuluje m.in. transport elektronów w łańcuchu oddechowym i kumulację energii w ATP. Biostymulacja laserowa jest stosowana najczęściej do terapii bólu, urazów itp. oraz do przyspieszania gojenia ran, odleżyn, opryszczek i innych zmian skórnych. Biostymulacja laserowa może być łączona z akupunkturą.
Promieniowanie laserowe może być dostarczane do tkanki w sposób ciągły lub impulsowy. Jest to związane z rodzajem i właściwościami lasera oraz w pewnym zakresie określone przez użytkownika lasera. Do grupy laserów o pracy ciągłej należą: CO2, Nd:YAG, argonowy, kryptonowy, barwnikowy, półprzewodnikowy. Do grupy laserów o pracy impulsowej należą: CO2 (impulsowy), Nd:YAG (impulsowy), Ho:YAG, Er:YAG, aleksandrytowy, KTP, ekscymerowy XeCl, ArF i KrF, barwnikowy (impulsowy), półprzewodnikowy (impulsowy).
Lasery wykorzystuje się do leczenia:
trudno gojących się ran,
zmian skórnych (np. łuszczyca, trądziki)
dyskopatii,
bólów stawowych,
bólów kręgosłupowych.
II. Laseroterapia w kosmetyce.
Wygląd naszej skóry w dużej mierze zależy od higienicznego trybu życia, regularnych wizyt u kosmetyczki i odpowiedniego doboru kosmetyków. Unikanie nadmiernej mimiki (mrużenia oczu, marszczenia czoła, nosa) zapobiega powstawaniu przedwczesnych zmarszczek, a stosowanie naturalnych preparatów (np. aloesu, avocado, alg morskich, mleczka pszczelego czy na nowo odkrytego korzenia żeń-szeń) wpływa na opóźnienie procesu starzenia się skóry. Dobre efekty daje też stosowanie kremów z liposomami. Od niedawna pojawiły się nowe możliwości, polegające na wykonywaniu zabiegów kosmetycznych za pomocą aparatów do biostymulacji komórek skóry i mięśni, np. laserów helowo-neonowych lub półprzewodnikowych. Leczenie laserem polega na pobudzeniu skóry twarzy za pomocą fali elektromagnetycznej. Można stosować naświetlanie punktowe lub powierzchniowe. Efektem leczniczego działania promieniowania laserowego jest poprawienie ukrwienia i dotlenienia skóry, wzrost liczby włókien kolagenowych i elastycznych, lepsze wchłanianie wilgoci, uregulowanie procesów barwnikotwórczych i rogowacenia. Dzięki tym zabiegom skóra staje się sprężysta, elastyczna (wygładzają się zmarszczki), jest lepiej nawilżona, znikają bądź bledną plamy i przebarwienia, zamykają się pory, ustępuje rogowacenie. Aby leczenie laserem dało pożądany efekt, należy wykonać 10 do 20 zabiegów w odstępach 2 - 3-dniowych. Potem co 6 - 8 tygodni wskazane są zabiegi podtrzymujące. Pełną kurację można wykonywać dwa razy w roku. Działanie lasera nie ma jednak nic wspólnego z cudem i ostateczny efekt zależy od wielu innych czynników, m.in. od stosowania odpowiednich kremów po zabiegach, zaniechania szkodliwych nawyków, a więc nadużywania alkoholu, palenia papierosów, braku ruchu na świeżym powietrzu, niedosypiania i nadmiernej mimiki. Zabiegom odmładzającym można poddać nie tylko skórę twarzy, ale także brzucha, ud lub piersi. Laser to urządzenie wytwarzające i wzmacniające wiązkę promieniowania elektromagentycznego (zwykle światła), przy czym otrzymywne promieniowanie charakteryzuje się znacznie większym natężeniem niż konwencjonalne źródła światla. Nazwa pochodzi od pierwszych liter angielskiej nazwy tego procesu. Light Amplification by Stimulated Emission of Radiation, co znaczy: wzmacnianie światła przez wymuszoną emisję promieniowania. Właściwości promieniowanie wytwarzanego w laserze dość zasadniczo różnią się od promieniowana emitowanego przez słońce lub żarówkę. Na świecie już od ponad 25 lat stosuje się lasery zarówno w medycynie, jak i w kosmetyce. Również u nas od kilku lat wykonuje się laserem różne zabiegi. Nie wszystkie skutki oddziaływania promieni laserowych na skórę zostały dokładnie poznane. Wiadomo jednak, że wpływają na:
Wśród najpopularniejszych typów laserów można wyróżnić następujące: rubinowy, aleksandrytowy, neodymowy, holmowy, erbowy, argonowy, CO2, helowo-neonowy, półprzewodnikowy. Pierwszych siedem typów określane są mianem laserów "twardych", a moc ich promieniowania (w porównaniu ze źródłami konwencjonalnymi) jest duża bądź bardzo duża. Noszą też miano skalpeli laserowych. Zabiegi laserami twardymi wykonywane są przez lekarzy. Lasery CO2 oraz neodymowy są urządzeniami tnącymi (skalpele). Można nim usuwać brodawki zwykłe, blizny, tatuaże, a także leczyć niektóre nowotwory skóry. Jego zalety polegają na zmiejszaniu krwawienia, przyspieszeniu gojenia się oraz wyjałowieniu tkanki. Naświetlanie laserem argonowym stosuje się przy leczeniu plam i przebarwień, znamion naczyniowych, teleangiektazji (rozszerzonych naczynek krwionośnych) czy nowotworów naczyniowych. Zielone promieniowanie tego lasera jest bowiem najmocniej pochłaniane przez materiały i tkanki koloru czerwonego, a więc w organizmie przede wszystkim przez hemoglobinę. Można nim zatem usuwać zarówno pojedyncze rozszerzone naczyńka krwionośne, jak i duże znamiona naczyniowe twarzy. Trzeba zaznaczyć, że u niektórych pacjentów istnieją przeciwwskazania stosowania promieniowania laserowego szczególnie przy leczeniu odkrytych obszarów skóry. Najistotniejszym z nich jest skłonność do bliznowacenia. Dlatego przed przystąpieniem do właściwego zabiegu, szczególnie przy użyciu laserów dużej mocy, stosuje się naświetlenia próbne na niewielkiej powierzchni ciała. Jeśli po takim zabiegu skóra dobrze się goi, blizna jest mało widoczna, to można sądzić, że ostateczny efekt całego zabiegu będzie pozytywny. Jeśli natomiast po próbnym naświetleniu długo utrzymuje się stan zapalny, a potem pozostaje widoczna blizna, z wykonania zabiegu tą metodą należy zrezygnować. Ponieważ sam przebieg zabiegu nie jest też całkowicie bezbolesny, na ogół nie stosuje się terapii laserowej u dzieci, które też mają większą niż dorośli skłonność do bliznowacenia. Oczywiście indywidualna reakcja na ból u poszczególnych pacjentów może być różna. Na ogół nie stosuje się znieczulenia, gdyż środki znieczulające powodują zwężenie drobnych naczyń krwionośnych, co utrudnia precyzyjne wykonanie zabiegu. Ból jednak nie jest tak dotkliwy, by pacjentowi trudno było go znieść. Stosowanie terapii laserowej wymaga też od pacjenta pewnej dozy wytrwałości, gdyż zabiegi należy zwykle powtarzać kilkakrotnie, a widoczną poprawę można zauważyć po około trzech miesiącach od rozpoczęcia kuracji. Lasery holmowy i erbowy oferują całkowicie nowe możliwości terapeutyczne w dermatologii i estetycznej chirurgii. Lasery te nietylko mogą być stosowane jako narzędzia tnące, ale powodują również ablację (momentalne odparowanie) tkanki. Unika się w ten spoób nekrozy tkanki. Jest idealnym narzędziem dla usuwania cienkich warst skóry, praktycznie bez obrażeń. Laser erbowy można z powodzeniem stosować także do usuwania zmarszczek (skin resurfacing). Jest to laser znacznie bardziej przyjazny dla pacjenta, przyspieszając procesy gojenia z rewelacyjnymi efektami estetycznymi. Lasery o małej mocy, zwane laserami "miękkimi" ( bądź biostymulacyjnymi ), helowo-neonowe i półprzewodnikowe, stosowane są w gabinetach kosmetycznych. Naświetlania laserem helowo-neonowym i półprzewodnikowym przyspieszają gojenie się ran i owrzodzeń oraz pobudzają produkcję kolagenu, który nadaje skórze sprężystość. Za pomocą laserów miękkich można likwidować zmarszczki, przebarwienia skóry, plamy barwnikowe, ostudę oraz blizny, a także leczyć trądzik pospolity i zaburzenia rogowacenia skóry. Ponadto lasery te mogą być używane w celu przyspieszenia gojenia się ran i owrzodzeń podudzi, a także w leczeniu różnego typu łysienia. Oprócz wymienionych chorób lasery miękkie mogą być stosowane przy leczeniu egzemy, uporczywego swędzenia, opryszczki, liszaja płaskiego, oparzeń i odleżyn. Zabiegi takimi laserami mogą być wykonywane przez odpowiednio przeszkolone i doświadczone pielęgniarki i kosmetyczki. Należy podkreślić, iż przy posługiwaniu się laserem trzeba zwrócić szczegolną uwagę na to, by w żadnym przypadku nie skierować promieniowania laserowego bezpośrednio na siatkówkę oka. Niezależnie bowiem od mocy lasera może to doprowadzić do uszkodzenia wzroku. Dlatego tak pacjent, jak i osoba wykonująca zabieg powinni w czasie pracy lasera nosić okulary ochronne dobrane do długości fali promieniowania lasera, a jednocześnie nie ograniczające zbytnio widoczności. |
|
5
1