PROBLEMATYKA UZALEŻNIEŃ

KRYTERIA DIAGNOSTYCZNE ZESPOŁU UZALEŻNIENIA

Uzależnienie stwierdza się, jeśli w ciągu minionego roku

ujawniły się co najmniej 3 z wymienionych zjawisk:

1. Silne pragnienie lub przymus zażycia substancji.

2. Trudności w kontrolowaniu zachowania związanego z zażywaniem.

3. Fizjologiczne objawy stanu odstawienia (zespół abstynencyjny).

4. Stwierdzenie tolerancji.

5. Zaniedbywanie innych źródeł przyjemności lub zainteresowań.

6. Zażywanie substancji mimo wyraźnych dowodów szkodliwych następstw.

PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY UZALEŻNIENIA

Mechanizm nałogowej regulacji emocji:

• różne stany emocjonalne, niezależnie od ich źródeł są doświadczane przez osobę uzależnioną jako pragnienie substancji,

• osoba uzależniona radzi sobie ze stresem przy pomocy prób bezpośredniego łagodzenia przykrych emocji, zamiast prób zmiany okoliczności wywołujących stres,

• w chwilach stresu pojawia się proces panicznego poszukiwania natychmiastowej ulgi, co nadaje uzależnieniu charakter wewnętrznego przymusu,

• obniżona tolerancja na monotonię t.j. potrzeba wprowadzania szybkich i bezpośrednich zmian w stanie emocjonalnym,

• pozytywne doświadczenia związane z zażywaniem substancji kształtują u osoby uzależnionej przyjemne oczekiwania co do skutków zażywania substancji.

Mechanizm iluzji i zaprzeczania:

• zniekształcenia pracy umysłu, służą podtrzymywaniu zażywania substancji, pomimo szkód jakie ono powoduje (utrudnia to rozpoznawanie negatywnych konsekwencji zażywania substancji i prowadzi do złudnej myśli pozytywnego życia z substancją),

• powstaje „nałogowa logika” - „to nie ja”, „to nie dlatego”, „to nie mnie dotyczy”, „od jutra będzie inaczej” itp. - co sprzyja podtrzymywaniu złudnych przekonań o własnej mocy, kontroli i wartości.

Mechanizm rozpraszania i rozdwajania Ja:

• osłabione poczucie własnego Ja, uniemożliwia budowanie solidnych podstaw do kierowania własnym życiem, stopniowemu wypaczeniu ulegają dokonywane wybory moralne,

• wytwarzają się biegunowe wersje Ja - „Ja potężne” (złudne poczucie własnych możliwości) i „Ja upadłe” (negatywne opinie o własnych porażkach i winach), w centrum struktury osobowości wytwarza się próżnia psychiczna (pojawia się uczucie wydrążenia powiązane z poczuciem braku sensu i znaczenia).

Materiały dydaktyczne dla studentów I roku Ratownictwa Medycznego, rok akademicki 2006/2007. Opracowanie: mgr Agnieszka Dziurowicz-Kozłowska, na podstawie: Mellibruda, J. (2000). Psychologiczna problematyka uzależnień od alkoholu i narkotyków. W: Strelau, J. (red.). Psychologia. Podręcznik Akademicki, Tom 3, Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 691-710.