Magdalena Hałasa

WYPRACOWANIE METOD DOBRYCH KONTAKTÓW

Z RODZICAMI I STWORZENIE IM DOGODNYCH WARUNKÓW DO TYCH KONTAKTÓW

Bardzo często słyszy się narzekania, że rodzice mało zajmują się swoimi dziećmi, że zaprzątnięci zarabianiem pieniędzy nie mają czasu ani sił na kontakty ze szkołą, że nie potrafią i nie chcą włączyć się w życie szkoły. Szkoła narzeka na bierność rodziców, rodzice skarżą się na szkołę i nic z tego nie wynika. Ten stan może zmienić tylko szkoła.

Dlaczego?- dlatego, że szkoła:

• jest zorganizowaną strukturą, a rodzice są zbiorem luźnych osób

• zatrudnia fachowców, którzy umieją planować i realizować zamiary.

Zmiana aktywności rodziców to zmiana zasad współpracy, nastawienia nauczycieli do rodziców, całej filozofii szkoły. To także zmiana urządzenia szkoły, zmiana w sposobie organizowania zebrań, stylu korespondencji z rodzicami, to inne imprezy szkolne, to uważne wysłuchiwanie uwag i opinii rodziców. Aby szkoła chciała inaczej myśleć o rodzicach, musi być przekonana, że rodzice są potrzebni szkole.

Po co rodzice są potrzebni szkole?

Na to pytanie można udzielić wielu odpowiedzi:

• Istnieje wspólny cel: zarówno rodzicom, jak i nauczycielom zależy na rozwoju dziecka.

• Rodzice ponoszą odpowiedzialność za opiekę i wychowanie dziecka i nie są z niej zwolnieni, gdy posyłają dziecko do szkoły.

• Szkoła uczy i wychowuje dzieci, dla których niezwykle istotne są jednolite zasady postępowania w sprawach wychowawczych wszystkich dorosłych.

• Rodzice wywierają ogromny wpływ na przyswajane przez dzieci wartości, przekonania i zachowania - szkoła dopełnia działanie domu.

• Bez współdziałania z rodzicami szkoła nie poradzi sobie z takimi problemami jak np. agresja, przemoc, uzależnienia i inne patologie.

• Rodzice są głównymi klientami szkoły.

• Rodzice płacą na szkołę podatki.

• Rodzice mogą pomóc szkole w jej kłopotach organizacyjnych.

• Oczekiwania rodziców to ważna informacja dla szkoły planującej swoje zadania.

• Opinia rodziców o szkole może być pożyteczną informacją i służyć poprawie jakości pracy szkoły.

• Integracja grupy rodziców może przyczynić się do większej integracji dzieci w szkole.

• Wśród rodziców jest wielu fachowców, z których wiedzy i umiejętności szkoła może korzystać.

Aby rodzice chcieli ze szkołą współpracować, muszą znaleźć w niej odpowiedni klimat. Powinni czuć się potrzebni i ważni, nie tylko wtedy, gdy potrzebna jest dodatkowa opieka w czasie wycieczki lub dyskoteki, czy pieniądze na zakup niezbędnego sprzętu. Rodzice muszą poczuć się prawdziwymi partnerami dyrektora i nauczycieli.

Co szkoła może zrobić dla rodziców?

Oto niektóre przykłady stwarzania dogodnych warunków do kontaktów z rodzicami:

• Urządzenie szkoły.

• Spotkania z rodzicami.

• Przekazywanie rodzicom informacji o ocenach i postępach dzieci.

• Rozpoznawanie oczekiwań rodziców.

• Zbieranie opinii rodziców o szkole.

• Przekazywanie informacji.

• Prowadzenie korespondencji.

• Organizowanie wspólnych działań rodziców, nauczycieli i uczniów.

• Szkolenia dla rodziców.

• Wykorzystywanie rodziców - ekspertów.

• System działań prorodzinnych.

Jak szkoła może wdrażać wyżej wymienione formy współpracy?

Urządzenie szkoły.

Szkoła, której zależy na dobrych kontaktach z rodzicami, musi postarać się o stworzenie właściwych warunków i właściwego klimatu spotkań. Musi zadbać o minimum ich wygody:

1. Oddzielny pokój (kącik) do rozmów nauczycieli z rodzicami - nie można o intymnych często sprawach rozmawiać na korytarzu, wśród dzieci; nie można także rozmawiać w pokoju nauczycielskim, wśród innych nauczycieli.

2. Gablota informacyjna dla rodziców - może zawierać stałe informacje o pracy szkoły oraz bieżące komunikaty i informacje, czyli wszystko, co według szkoły rodzic powinien wiedzieć.

3. Biblioteka dla rodziców - umożliwi ona dostęp zarówno do tych książek, które rodzice mogą czytać wspólnie z dziećmi, jak również do poradników zajmujących się problemami wychowawczymi, psychologią, sprawami wieku dojrzewania.

4. Pokój spotkań rodziców, jeśli jest taka możliwość - rodzice, czy rodzice i nauczyciele spotykają się w grupach o wspólnych zainteresowaniach w określone dni.

Spotkania z rodzicami.

Jedną z ważniejszych form współpracy szkoły z rodzicami są spotkania dotyczące przekazywania informacji o postępach i trudnościach szkolnych uczniów. Organizacja i sposób prowadzenia tych spotkań w dużej mierze wpływa na klimat kontaktów nauczyciele - rodzice.

Najczęstszą formą spotkań stanowią zebrania z rodzicami. Odpowiednio przeprowadzone zebrania stanowią wydarzenia ważne i pomocne dla nauczycieli oraz rodziców; tworzą fundament współpracy między dorosłymi uczestnikami procesu edukacji; dostarczają wiedzy potrzebnej rodzicowi, by pomóc dziecku w nauce szkolnej; zapewniają zgodny z oczekiwaniami nauczycieli wpływ rodziców na przebieg edukacji dzieci. Zebrania takie muszą być starannie zaplanowane oraz dobrze przygotowane przez nauczyciela.

Czynności przygotowawcze:

1. Odpowiednio wczesne poinformowanie rodziców o potrzebie spotkania

• zaproszenie na zebranie (najlepiej w formie pisemnej) z podaniem miejsca, czasu rozpoczęcia, przewidywanego czasu zakończenia, celów oraz planowanego porządku spotkania.

2. Przygotowanie danych o uczniach

1. zapoznanie się z dokumentacją dotyczącą ucznia (dziennik lekcyjny, itp.) - oceny, nieobecności, uwagi

2. rozmowy z nauczycielami uczącymi w danej klasie - wyjaśnienie ocen, postępy uczniów i przyczyny trudności w nauce.

3. Sporządzenie zapisu danych o aktualnych postępach uczniów

• wyniki pracy uczniów na lekcjach poszczególnych przedmiotów z zaznaczeniem rodzaju ocenianych dokonań

• informacje o wykonanych przez ucznia pracach oraz jego szczególnych sukcesach, a także dziedzinach wymagających poprawy.

4. Ustalenie porządku zebrania

1. warto sporządzić listę pytań do rodziców dotyczących trudnych czy nierozwiązanych problemów, postaw ucznia, zainteresowań

2. warto przewidzieć pytania rodziców dotyczące kwestii, które mogą zostać na zebraniu poruszone.

5. Przygotowanie odpowiedniego miejsca na spotkanie

• zmienić klasę lekcyjną w miejsce spotkań ludzi dorosłych i równych sobie - wszyscy powinni siedzieć obok siebie, a nie po przeciwnej stronie biurka nauczyciela, by rodzice poczuli się partnerami, a nie uczniami (można zorganizować dodatkowe atrakcje - kawa, herbata, ciasto).

Prowadzenie zebrania z rodzicami:

• Powitanie

• powinno stworzyć przyjazną, nieformalną atmosferę, służącą nawiązaniu dobrego kontaktu

• Prezentacja celów spotkania

1. warto uświadamiać rodziców, że głównym zadaniem nauczyciela jest udzielanie dziecku pomocy, między innymi w pokonywaniu słabości i nadrabianiu zaległości

• Przekazywanie informacji

• najważniejsza część spotkania powinna się zaczynać od ukazania mocnych stron uczniów, co sprzyja nawiązaniu pozytywnego emocjonalnie kontaktu między rodzicami a wychowawcą

• dziedziny wymagające poprawy powinny być omawiane taktownie, na podstawie konkretnych danych

• ważny jest sposób komunikowania się z rodzicami w czasie zebrania - najlepsze jest posługiwanie się językiem potocznym i dostrzeganie komunikatów werbalnych i niewerbalnych oraz umiejętność aktywnego słuchania wypowiedzi

• ważny jest sposób udzielania rad - nie można przyjąć roli wszystkowiedzącego, warto natomiast mówić o zaletach i wadach proponowanych rodzicom sposobów postępowania.

• Podsumowanie i sformułowanie planu działania

1. informacje zebrane od rodziców warto krótko podsumować bądź wypunktować i zastanowić się nad planem dalszego działania oraz tematami kolejnych spotkań

• Zakończenie zebrania

2. należy podziękować rodzicom za przybycie, zainteresowanie dzieckiem i jego sprawami szkolnymi

3. wesprzeć rodziców słabszych uczniów

4. zaprosić do odwiedzania szkoły, rozmów z nauczycielami i korzystania z różnych form kontaktów ze szkołą.

Czynności po zebraniu:

1. Przedstawienie uczniom przebiegu zebrania i przyjętych na nim ustaleń

1. należy to uczynić, aby informacja na temat spraw klasy i uczniów była jednoznaczna, gdyż rodzice mogą dokonać pewnej, nie zawsze właściwej reinterpretacji problemów oraz po to, aby w poruszane na zebraniu sprawy zaangażować wszystkie podmioty uczestniczące w procesie edukacji.

2. Dzielenie się wiadomościami z innymi nauczycielami i pracownikami szkoły

2. należy przekazać prośby lub pytania rodziców do nauczycieli poszczególnych przedmiotów oraz innych pracowników szkoły.

3. Wykorzystanie wniosków z zebrania

3. należy wyciągnąć wnioski z przebiegu spotkania, atmosfery, poruszanych problemów, aby przygotować plan przyszłego zebrania i zaprojektować dalszą współpracę z rodzicami.

Ze wszystkich zebrań szczególne znaczenie ma pierwsze, informacyjne spotkanie rodziców klas pierwszych. Rodzice przybywający na takie spotkania są pełni niepokoju o swoje dziecko. Nie znają szkoły, nauczycieli, szkolnych tradycji i zwyczajów. Celem więc takiego zebrania powinno być pokazanie rodzicom szkoły, wzbudzenie ich zaufania i wyjaśnienie wszystkich wątpliwości.

Inną formą spotkań z rodzicami są spotkania indywidualne, które powinny spełniać wyżej wymienione warunki. Można do nich zaliczyć dwa rodzaje spotkań:

• nauczyciel - rodzic

• należy zadbać o to, by rozmowa odbywała się bez obecności osób trzecich, bez świadomości presji czasu

• nauczyciel powinien doprowadzić do szczerej rozmowy

• spotkanie takie przyczynia się do lepszego poznania się obu stron, do zwiększenia zaufania, do nawiązania współpracy.

2. nauczyciel - rodzic - uczeń

1. podczas takiego spotkania dziecko relacjonuje swoje postępy - lub ich brak - w nauce i zachowaniu oraz przedstawia własne pomysły i sposoby poradzenia sobie z niepowodzeniami, w czym pomagają mu rodzice i nauczyciel

2. trójstronne spotkania dają możliwość lepszego poznania się i pełniejszego zrozumienia oraz podjęcia satysfakcjonującej dla wszystkich współpracy.

Jeszcze inną formę spotkań z rodzicami można zaobserwować w niektórych szkołach społecznych, gdzie liczba dzieci w klasie nie jest zbyt duża. Są to wyjazdowe spotkania za miastem. Poczęstunek organizowany jest wspólnie. Nastrój sprzyja integracji, niekonwencjonalnym kontaktom i rozmowom. Po takim wyjeździe wszystkie sprawy klasowe załatwiane są wspólnie.

Rozpoznawanie oczekiwań rodziców.

Szkoła jest instytucją, która oferuje usługę oświatową. Jej klientami są uczniowie i rodzice. Jak w każdej innej usłudze, jakość jest mierzona stopniem zadowolenia klientów oraz poziomem zaspokojenia ich oczekiwań. Aby sprostać wymogom wysokiej jakości, dyrekcja i nauczyciele powinni poznać oczekiwania klientów. Żeby to zrobić muszą o nie zapytać.

O co warto pytać rodziców:

3. o to, jakiej formy współpracy oczekują od szkoły

4. o sprawy organizacyjne - czy proponowane przez szkołę rozwiązania wydają im się właściwe

5. o priorytetowe, ich zdaniem, zadania szkoły.

Oddzielną sprawą jest poznanie oczekiwań rodziców w stosunku do indywidualnych potrzeb ich dziecka. Nauczyciel powinien dobrze poznać swoich wychowanków, ich możliwości i potrzeby. Klasa szkolna to przecież zbiór indywidualnych jednostek. A troska o poznanie potrzeb dziecka to najlepszy sposób wzbudzenia zaufania rodziców.

Formy poznawania oczekiwań rodziców:

• rozmowa - jej wynikiem może być uzgodniona propozycja określonych działań szkoły, zgodnych z oczekiwaniami rodziców

• ankieta - dostarcza szkole wszystkich potrzebnych informacji, wyniki ankiet powinny być przekazane wszystkim zainteresowanym i wszyscy powinni znać wnioski, do których analiza ankiet doprowadziła

Zbieranie opinii rodziców o szkole.

Współpraca szkoły z rodzicami wpływa na jakość szkoły, a ocena tej współpracy jest bardzo ważna. Musimy więc pytać rodziców o ich poziom zadowolenia z kontaktów ze szkołą. Rodziców warto i należy pytać o te działania szkoły, które są do nich skierowane lub te, o których mogą bezpośrednio wiedzieć, np.:

• ocenę kontaktów z nauczycielami i wychowawcą

• zebrania organizowane przez szkołę

• prace domowe dzieci

• korepetycje i ich przyczyny

• przekazywanie informacji o ocenach i postępach dzieci.

Najczęściej stosowane formy zbierania opinii rodziców to:

• rozmowy

• ankiety

Przekazywanie informacji.

Szkoła może dostarczać rodzicom wielu interesujących dla nich informacji.

Informacja dla rodziców powinna być:

• rzetelna i dokładna

• napisana prostym językiem

• możliwie krótka

• atrakcyjna edytorsko

Oto przykłady informacji jakie mogą być przekazywane rodzicom:

• raporty o szkole, foldery, broszury

• dane dotyczące wyników nauczania i losów absolwentów

• informacje o programach nauczania i programie wychowawczym

• informacje o głównych osiągnięciach uczniów

• informacje o organizacji roku i planach szkoły

• informacje o nauczycielach uczących w szkole

• oferty szkoleń dla rodziców

• o prawach przysługujących rodzicom

• informacje doraźne, np. o organizowanych imprezach

Prowadzenie korespondencji.

Przydatnym sposobem informowania rodziców o szkole i o postępach ich dzieci jest korespondencja - w tym również korespondencja przy pomocy poczty elektronicznej.

Korespondencja szkoły z rodzicami powinna:

4. być opatrzona wszystkimi elementami wzajemnego szacunku

5. zawierać konkretną informację, napisaną jasnym językiem

6. dotyczyć wszystkich ważnych dla rodziców wiadomości, a nie tylko złych

7. mieć elegancką formę edytorską

8. być poufna, jeżeli zawiera treść przeznaczoną „tylko dla dorosłych”.

Jeśli nie od razu, to na pewno po jakimś czasie, także rodzice odpowiedzą w podobnej formie. A dla ucznia będą to przykłady szacunku i kultury we wzajemnych kontaktach.

Organizowanie wspólnych działań rodziców, nauczycieli i uczniów.

Personel szkoły może zaprosić rodziców do wspólnych działań. Dodatkowe dla rodzica zajęcie, jakim jest działanie na rzecz szkoły, powinno być:

• efektywne

• celowe

• potrzebne

• satysfakcjonujące

• dobrze przygotowane

• interesujące dla rodziców

• odbywać się w miłej atmosferze

• być wykonywane wspólnie przez rodziców i nauczycieli.

Przykłady działań, jakie mogą zbliżyć rodziców do szkoły:

1. tworzenie programu wychowawczego szkoły

2. urządzanie zabawy

3. sport rodzinny

4. teatr rodzinny

5. zdrowa szkoła

Szkolenia dla rodziców.

W każdej szkole jest grupa rodziców, którzy martwią się swoimi porażkami wychowawczymi, którzy chcieliby zrozumieć na czym polega np. trudny okres dojrzewania i jak mogą pomóc własnemu dziecku? Szkoła może rodzicom pomóc, jeśli ma:

• odpowiednią kadrę

• odpowiednią bazę

• odpowiednie materiały

• odpowiedni klimat do spotkań z rodzicami.

W szkole mogą być organizowane szkolenia dotyczące uzależnień. Szkoła może organizować warsztaty dla rodziców.

Wykorzystywanie rodziców - ekspertów.

Szkole powinno zależeć na kontaktach z ciekawymi ludźmi o różnych umiejętnościach i doświadczeniu. Wśród rodziców znajdują się ludzie różnych zawodów i o różnej wiedzy.

Co rodzice fachowcy mogą dla szkoły zrobić?

1. poprowadzić wykład, czy nawet serię wykładów (np. archeolog uzupełni wiedzę z historii)

2. wygłosić pogadankę (np. weterynarz opowie o opiece nad zwierzętami)

3. opowiedzieć o swoich przygodach (np. podróżnik)

4. poprowadzić zajęcia pozalekcyjne (np. fotograf, kosmetyczka - może udzielić kilku rad - poprowadzić kilka spotkań)

5. udzielić fachowych wskazówek teatrowi szkolnemu (aktor, reżyser)

6. poprowadzić krótki kurs udzielania pierwszej pomocy (lekarz, pielęgniarka)

7. pomóc w preorientacji zawodowej (spotkania w szkole lub nawet w miejscu pracy rodzica dla uczniów kończących szkołę)

8. pełnić rolę eksperta na spotkaniu dyskusyjnym (np. filozof, dziennikarz, naukowiec, krytyk filmowy)

System działań prorodzinnych.

Szkoła nie musi przejmować odpowiedzialności za pomoc rodzinie, to powinny robić wyspecjalizowane instytucje. Ale szkoła musi w sposób czuły reagować na potrzeby dziecka, na sytuacje, gdy jego rodzina staje się niewydolna wychowawczo. System działań prorodzinnych wymaga poznania dziecka w jego warunkach naturalnych.. Współpraca z rodzicami jest więc niezbędnym warunkiem tych działań.

Omówione różnorodne działania szkoły poprawiające współpracę z rodzicami dotyczyły rodziców jako indywidualnych klientów. Szkole powinno zależeć na aktywnej reprezentacji rodziców, którzy formalnie włączą się we współdecydowanie o organizacji szkoły. Dobry klimat sprzyja powołaniu rady szkoły. Rada szkoły jest lepsza niż rada rodziców, ponieważ:

• decyzje zapadają wspólnie - podejmują je rodzice, nauczyciele i uczniowie

• ma większe uprawnienia

• nie tworzy klimatu rywalizacji nauczyciele - rodzice

• kształtuje poczucie współodpowiedzialności, a nie recenzowania czy krytyki.

W jakim zakresie rodzice rzeczywiście uczestniczą w edukacji szkolnej dzieci, czy mają tendencję do dzielenia się odpowiedzialnością za jej przebieg oraz jaka jest ich świadomość i jak są wspomagani i uzupełniani przez nauczycieli, zależy jednak przede wszystkim od świadomości personelu pedagogicznego i przebiegu procesu komunikacji nauczycieli i rodziców, a przede wszystkim od tego, czy został podjęty między nimi rzeczywisty dialog. Ważną rzeczą jest, by nauczyciele i rodzice rozumieli, że tylko aktywna współpraca pozwoli osiągnąć wspólny cel - edukację i wychowanie naszych dzieci.

Literatura:

Irena Dzierzgowska - „Rodzice w szkole” - poradnik dla dyrektorów szkół, nauczycieli i rodziców. Wyd. CODN Warszawawa 2000.

---