PSYCHOLOGIA

W PRACY RATOWNIKA MEDYCZNEGO

• praca osób niosących pomoc chorym w stanie zagrożenia życia wiąże się z narażeniem na stresujące przeżycia

Naturalne reakcje na zagrożenie własnego życia i innych osób:

Reakcje emocjonalne	lęk, niepokój napięcie psychiczne zdenerwowanie zmartwienie
Reakcje somatyczne	tachykardia wzrost napięcia mięśni suchość w ustach
Reakcje psychologiczne	rozwiązywanie problemu poszukiwanie przydatnych informacji lub pomocy w rozwiązywaniu problemu w przypadku nadmiernie nasilonych reakcji emocjonalnych i somatycznych dążenie do uspokojenia się w celu zwiększenia sprawności w rozwiązywaniu problemu

I. OSTRA REAKCJA NA STRES

• bardziej nasilona reakcja na stres wywołuje znaczny spadek sprawności działania i określana jest jako ostra reakcja na stres

• etapy:

1. oszołomienie - zawężenie pola świadomości i uwagi, dezorientacja, niemożność do odbierania bodźców

2. wycofanie z sytuacji (włącznie z osłupieniem) lub pobudzenie i nadmierna aktywność (włącznie z reakcją ucieczki)

• objawy wegetatywne: tachykardia, pocenie się, zaczerwienienie

• zazwyczaj czas trwania wynosi od kilku godzin do 2-3 dni

• mogą wystąpić zaburzenia pamięci obejmujące ostre reakcje na stres

• kryteria rozpoznawania ostrych reakcji na stres:

• przeżycie sytuacji związanej z ryzykiem utraty życia lub poważnego zagrożenia zdrowia, wywołującej intensywny strach, przerażenie, poczucie beznadziejności

• objawy dysocjacyjne:

1. poczucie sparaliżowania

2. poczucie emocjonalnego zobojętnienia

3. oszołomienie

4. zaburzenia orientacji

5. zaburzenia pamięci

• powracające uporczywe wspomnienia bolesnego wydarzenia

• unikanie wszystkiego co przypomina bolesne wydarzenie

• nasilone objawy lęku i pobudzenia

• zakłócenie sprawności działania

W praktyce często spotyka się stany pośrednie pomiędzy naturalną a ostra reakcja na stres, gdzie dominują lęk i depresyjny nastrój.

PRZEBIEG REAKCJI NA STRES - MECHANIZMY OBRONNE:

• unikanie rozmów z osobami i kontaktu z rzeczami, które kojarzą się ze stresem

• zaprzeczanie - trudności w przypomnieniu sobie szczegółów sytuacji stresowej; poczucie, ze nic strasznego się nie wydarzyło

• mechanizmy przedłużające okres reakcji:

1. nadużywanie alkoholu lub leków

2. stosowanie mechanizmów obronnych, takich jak:

• projekcja - przenoszenie własnej złości na inną osobę, która uznawana jest subiektywnie za przyczynę nieszczęścia

• regresja - ujawnienie się dziecinnej bezradności wobec stresu

ZASADY POSTĘPOWANIA WOBEC OFIAR STRESUJĄCYCH WYDARZEŃ

1. Wsparcie - zasady wspierania przez kontakt:

1. unikanie pośpiechu i impulsywnego działania

2. aktywność i zdecydowanie

3. chęć zrozumienia (gotowość wysłuchania)

4. próba zrozumienia (uświadomienie sobie stanu emocjonalnego ofiary)

5. konsekwentne traktowanie obserwowanych przeżyć i zachowań jako reakcji na stres, a nie jako przejaw złej woli lub głupoty

Główne błędy w nawiązywaniu kontaktu z ofiarą

• pochyła „płaszczyzna kontaktu” - niedopuszczenie do świadomego przeżywania przykrych emocji („patrzenie z góry”); okazywanie ofiarom, że się jest poza ich problemami

• maska, sztuczność:

• poza życzliwości - sztuczny uśmiech i pocieszanie, że wszystko będzie dobrze

• poza władcy - mogę rozwiązać wszystkie problemy

• poza mędrca - wiem, co trzeba w tej sytuacji zrobić

• postawa sędziego - skupianie się na tym, w jakim stopniu osoba dotknięta nieszczęściem zawiniła

Sposoby postępowania:

• stworzenie możliwie komfortowych warunków (spokój, intymność)

• ofiara nie może być pozostawiona sama sobie; nie należy narzucać się, ale być do dyspozycji

• zaproponować coś do picia lub do jedzenia

• pozwolić na wyrażanie uczuć związanych z trudną sytuacją

• unikać komunikowania się przez telefon

• zaproponować pomoc w rozwiązywaniu bieżących problemów, wynikających z sytuacji (opieka nad dziećmi etc.)

• należy pamiętać, że ofiary czasem będą wyrażać uczucia nieuzasadnione lub trudne do zrozumienia

2. PÓŹNE REAKCJE NA STRES

• stres konstruktywny - dobry stres - eustres

• stres nadmierny - distres - zakłóca funkcjonowanie jednostki

• drażliwość w kontaktach z innymi ludźmi

• trudności w koncentracji

• zaburzenia snu

• lęk

• trudności w podejmowaniu decyzji

• nieuzasadnione poczucie winy

• utrata apetytu

• spadek zainteresowań seksualnych

• izolacja

• utrata zainteresowania pracą

PRZYWRÓCENIE HIGIENY PSYCHICZNEJ RATOWNIKA

• zmiana proporcji czasu przeznaczonego na prace, wypoczynek, życie rodzinne

• wprowadzenie regularnych ćwiczeń fizycznych

• usprawnienie organizacji czasu pracy

• zmiana sposobu odżywiania

• redukcja używek

• realizacja innych sposobów relaksacji

• pomoc psychologiczna

TRENINGI PSYCHOHIGIENICZNE

• obecny stan wiedzy wskazuje, że należy zaprzestać wymagania od ofiar i świadków traumatycznych wydarzeń obowiązkowego udziału w tych treningach

• udział powinien być dobrowolny i skierowany do osób odczuwających taką potrzebę

• rodzaje zajęć psychohigienicznych:

1. rozładowanie (defusing) - 10-30 min., możliwość dobrowolnego wyrażenia przez ratownika myśli i uczuć po akcji

2. przedyskutowanie (debriefing) - dłuższe grupowe omówienie przeżyć związanych z trudnymi akcjami

STADIA REAKCJI NA ŚMIERĆ BLISKIEGO:

1. rozpacz, poczucie protestu, odrętwienia, zaprzeczenia informacji

2. tęsknota za zmarłym

3. dezorganizacja funkcjonowania psychicznego

4. reorganizacja - ustępowanie bolesnych uczuć; powrót do normalnego stanu

5. nadmiernie nasilona reakcja na śmierć wymaga pomocy psychoterapeutycznej