Rodzaje kontroli w zakresie bezpieczeństwa - krótka charakterystyka.
Ze względu na usytuowanie podmiotów, które wykonują kontrolę:
Zewnętrzną - organy usytuowane na zewn. administracji, osoby fizyczne i prawne oraz inne jednostki organizacyjne niepaństwowe i państwowe na podstawie uznanego zwyczaju lub przepisów prawnych oraz tylko i wyłącznie na podstawie i w zakresie wyznaczonych przez aktualne przepisy prawne
Kontrola państwowa - Sejm RP, prezydent RP, Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu, NIK, Rzecznik Praw Obywatelskich, PIP, Generalny Inspektor Danych Osobowych, sądy powszechne i administracyjne
Kontrola niepaństwowa - organy nie należące do administracji rządowej (związki zawodowe, środki masowego przekazu)
Wewnętrzną - osoby usytuowane wewnątrz organizacji, czyli pracownika, wewnętrzną jednostkę organizacyjną lub inny podmiot należący do systemu jednostek organizacyjnych administracji. Może to być samokontrola, kontrola innych pracowników. Do tej kontroli może być powołana odrębna jednostka organizacyjna tego urzędu.
Kontrola funkcjonalna - kontrola związana z funkcją, stanowiskiem kierowniczym w jednostce, do której należą czynności kontrolne (gł. księgowy jednostki)
Kontrola instytucjonalna - kontrola prowadzona przez specjalne, wyodrębnione organy kontroli, np w urzędach wojewódzkich
Kryteria kontroli i audytu.
- legalność - zgodność działania z przepisami prawa ogólnie obowiązującymi i lokalnymi (zarządzeniem wewnętrznym, statutem, regulacjami wewnętrznymi), sprawdzenie czy kierownictwo podejmując decyzje i zarządzając nie skłania jednostki di działań niecelowych i nieefektywnych
- gospodarność - czy jednostka osiąga optymalne wyniki, efekty przy najniższych kosztach, nakładach, oznacza również skuteczność i wydajność, kontrolujący bada czy nie ma strat i marnotrawstwa oraz ocenia czy podjęte decyzje nie przekroczyły granic określonego ryzyka
- rzetelność - uczciwość, terminowość, dyscyplina wykonania, sumienność, prawdomówność, słowność, zgodność dokumentów, ewidencji, sprawozdań ze stanem faktycznym
- celowość - czy jednostka działa z wyznaczonym celem, zadaniami określonymi w statucie, regulaminie, realizuje wyznaczone jej działania, zaplanowane efekty i wyniki
- przejrzystość - jawne i dostępne do wiadomości publicznej procedury i regulaminy; obowiązek informowania obywateli o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne
- jawność - podawanie do wiadomości publicznej różnego rodzaju sprawozdań finansowych, bilansów z działalności jednostek.
Podstawy prawne audytu i kontroli.
Ust. 30.6.2005 o finansach publicznych - Audyt wewnętrzny oraz koordynacja kontroli finansowej i audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych.
Rozporządzenie Ministra Finansów z 5.7.2002 w sprawie szczegółowego przeprowadzenia audytu wewnętrznego
Rozporządzenie Ministra Finansów 20.12.2002 w sprawie określenie kwot przychodów oraz wydatków środków publicznych dokonywanych w ciągu roku
Rozporządzenie Ministra Finansów 20.9.2002 w sprawie sposobu organizowania i przeprowadzania egzaminu na audytora wewnętrznego oraz działania komisji egzaminacyjnej
Różnice pomiędzy audytem a kontrolą.
Audyt - ocena danej osoby, organizacji, systemu, procesu, projektu lub produktu. Audyt jest przeprowadzany w celu upewnienia się co do prawdziwości i rzetelności informacji, a także oceny systemu kontroli wewnętrznej. Celem audytu jest wyrażenie opinii na temat osoby / organizacji / systemu itd. w ramach oceny w oparciu o przeprowadzone testy. Ze względów praktycznych, celem audytu jest dostarczenie tylko racjonalnego zapewnienia, o braku istotnych błędów. Dlatego w audycie stosowane są często statystyczne metody doboru próby do badania.
Audyt polega na ocenie przez kompetentny i niezależny zespół audytujący czy dany przedmiot audytu spełnia wymagania. Zespół audytujący składa się z jednego lub więcej audytorów.
Celem audytu może być weryfikacja, czy cel wyznaczony przez organizację audytowaną został osiągnięty lub czy jej działania są zgodne z zaakceptowanymi standardami, statusem czy praktykami. Audyt ocenia także procedury kontrolne celem stwierdzenia, czy przedmiot audytu także w przyszłości będzie odpowiadał uzgodnionym do stosowania wymaganiom. Oprócz oceny wskazuje także zalecenia zmian w procedurach, w tym sprawdzających oraz w politykach.
Kontrola - ogólnie porównywanie stanu faktycznego ze stanem założonym. W innym sensie nadzór nad czymś i dopilnowywanie, aby to funkcjonowało zgodnie z ustalonymi zasadami.
Kontrola jest to obserwowanie, ustalanie lub wykrywanie stanu faktycznego, porównywanie rzeczywistości z zamierzeniami, występowanie przeciwko zjawiskom niekorzystnym oraz informowanie właściwych jednostek o dokonanych spostrzeżeniach, jednakże bez decydowania o zmianie kierunku działania jednostki kontrolowanej. Kontrola polega na: - ustaleniu istniejącego stanu rzeczy, - ustaleniu jak być powinno, - zestawieniu tego, co istnieje z tym, co być powinno, według odpowiednich wzorców i norm postępowania oraz opisaniu różnic, ustaleniu przyczyn wystąpienia różnic i sporządzeniu zaleceń w celu usunięcia niepożądanych zjawisk.
Rys historyczny audytu.
Historia audytu sięga głębokiej starożytności. Ponad 5,5 tys lat temu w Mezopotamii dostrzeżono potrzebę weryfikacji dokumentów handlowych i stworzono specjalne stanowisko, którego było to zadaniem. Był to pierwszy system kontroli, za pomocą stawiania kropek i kratek na marginesach dokumentów. Podobne oznaki wykryto także w dokumentach egipskich, chińskich, perskich i żydowskich. Egipcjanie wymagali potwierdzenia ilości dostarczonego zboża poprzez przedstawienie naocznego świadka i pisemnego pokwitowania. Starożytni Grecy wprowadzili relatywnie zaawansowany system kontroli swoich operacji finansowych, oparty na przyznawanych uprawnieniach oraz niezależnej weryfikacji zapisanych danych. Wprowadzili także 3 fundamentalne zmiany w porównaniu do wcześniejszych systemów:
- obowiązek autoryzacji transakcji finansowych
- niewolnicy sprawowali pieczę nad dokumentami handlowymi
- w sytuacjach wątpliwych niewolników poddawano torturom.
Przykłady historyczne:
ok. 3600 r. p.n.e. - Mezopotamia, weryfikacja dokumentów handlowych
III - I tysiąclecie p.n.e. - Egipt, Persja, Judea przyjęcie systemu mezopotamskiego
Od V wieku p.n.e. - Grecja prócz weryfikacji wymóg autoryzacji dokumentów
XVIII wiek - Anglia, brytyjskie kampanie zaczęły zatrudniać oprócz księgowych, niezależnych kontrolerów finansowych, wyodrębnił się samodzielny zawód audytora; nowym zadaniem audytu była ocena systemów wewnątrz organizacji niż poszukującego winnych lub odpowiedzialnych za oszustwa
Od 1918 r. - USA, wzrost ekonomiczny wywołuje wzrost udzielanych kredytów, banki nie ufając kredytobiorcom zatrudniają coraz więcej audytorów
1941 r. - Instytut Audytu Wewnętrznego
1977 r. - powstaje Europejski Trybunał Audytorów, podstawowym jego zadaniem jest kontrola wykonania budżetów UE
2001 r. - Polska, wprowadzenie z mocą ustawy instytucji audytu wewnętrznego w polskim sektorze finansów publicznych
Kontrola i audyt w Polsce.
Kontrola i audyt w UE.
Pułapka innowacyjna (cykl życia organizacji)
Wymagania prawne audytora.
formalne - określone przez ustawę o finansach publicznych. Zgodnie z art. 58 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych audytorem wewnętrznym może być osoba, która:
- ma obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa członkowskiego Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA)
- ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych;
- nie była karana za przestępstwo popełnione z winy umyślnej;
- posiada wyższe wykształcenie;
kwalifikacyjne - audytor posiada odpowiednie kwalifikacje zawodowe do przeprowadzenia audytu wewnętrznego:
- certyfikaty;
- ukończył aplikację kontrolerską i złożył egzamin kontrolerski z wynikiem pozytywnym przed komisją egzaminacyjną powołaną przez Prezesa Najwyższej Izby Kontroli,
- złożył z wynikiem pozytywnym egzamin kwalifikacyjny na stanowisko inspektora kontroli skarbowej,
- uprawnienia biegłego rewidenta.
Czy audyt to kontrola kontroli?