POLITYKA PIENIĘŻNA dn. 15.11.2014

Geneza i rozwój bankowości centralnej

• Pojawienie się banknotu

• Pierwsze banki

• Od banku emisyjnego do banku centralnego

• Wzrost gospodarczej roli państwa i rozwój funkcji banku centralnego

Bank centralny i banki komercyjne w dwupoziomowym systemie bankowym

• Bank centralny

• Ogół banków komercyjnych niezależnych od:

• Rodzajów działalności

• Charakteru rynku

• Formy własności

• Formy org.

• Formy prawnej

Pierwsze banki emisyjne:

• Bank Szwecji (1668r.)

• Bank Anglii (1694 r.)

• Bank Francji (1800 r.)

• Bank Holandii (1814 r.)

• Narodowy bank Austrii (1817 r.)

• Bank Polski (1828 r.)

• Bank Belgii (1850 r.)

• Bank Rosji (1860 r.)

• Niemiecki bank rzeszy (1875 r.)

• System rezerwy federalnej (1913 r.)

Bank centralny w rozwiniętej gospodarce rynkowej odgrywa zasadniczą rolę. Pełni on 3 podstawowe funkcje, jako:

• Bank emisyjny

• Bank banków (bank centralny wszystkie pozostałe banki)

• Bank państwa

Funkcja emisyjna- polega na tym, że bank centralny emituje znaki pieniężne, które są prawnym środkiem płatniczym w Polsce oraz organizuje obrót gotówkowy. Bank centralny wycofuje także uszkodzone znaki pieniężne oraz zaopatruje banki i instytucje w te znaki, przeciwdziała tzw. Praniu brudnych pieniędzy.

Bank centralny określa także wielkość emisji znaków pieniężnych, a także moment wprowadzenia do obiegu oraz reguluje ilość pieniądza w obiegu.

Bank banków- biorąc pod uwagę bank centralny jako bank banków, można powiedzieć, że oddziałuje on na system bankowy - banki komercyjne- zgodnie z podstawowymi założeniami polityki pieniężnej, prowadzi politykę refinansowania banków oraz oprocentowania kredytów państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych, a także realizuje ich zlecenia płatnicze.

Przedstawiając funkcję banku centralnego jako banku banków, należy wspomnieć, iż tworzy on rodzaje pieniądza takie jak:

• banknot jako pieniądz gotówkowy

• pieniądz żyrowy (krążyć), czyli centralny pieniądz rezerwowy

Poprzez funkcję banku banków, bank centralny:

• przejmuje rezerwy gotówkowe banków komercyjnych i udziela im kredytów

• wpływa na potencjał kredytowy banków komercyjnych przez instrumenty polityki pieniężnej

• reguluje wielkość tworzonego przez banki komercyjne pieniądza oraz płynność systemu bankowego

• przechowuje papiery wartościowe innych banków oraz zarządza nimi

• prowadzi konta walutowe banków oraz kupuje i sprzedaje po cenach urzędowych waluty wymienialne

• stwarza warunki do zapewnienia prawidłowego obrotu płatniczego w kraju, a także za granicą

Jako bank państwa, bank centralny zajmuje się czynnościami takimi jak:

• prowadzenie rachunków jednostek budżetowych oraz bieżącą obsługę budżetu państwa

• pełnienie roli agenta rządu w zakresie długu państwowego

• pełnienie roli depozytariusza rządu i jego agenta

• administrowanie rezerwami dewizowymi państwa oraz złotem

• realizowanie polityki kursu walutowego oraz rezerw walutowych państwa

• pełnienie roli doradcy oraz koordynatora rządu jego jednostek organizacyjnych

Narodowy Bank Polski:

• bank centralny RP

• działa na rzecz stabilności monetarnej i stabilności systemu finansowego, w celu stworzenia podstaw długotrwałego rozwoju gospodarczego

Zadania NBP określa:

• art. 227 Konstytucji RP

• ustawa o NBP

• ustawa Prawo bankowe

Zgodnie z ustawą NBP z 1997 r. (art.3):

„ podstawowym celem NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu”

Organy NBP:

• Prezes NBP

• Zarząd NBP

• Rada Polityki Pieniężnej

Prezes NBP:

• Powoływany przez Sejm na wniosek Prezydenta RP

• 6-letnia kadencja

• Przewodniczący:

• Rada Polityki Pieniężnej

• Zarząd NBP

• członek Komisji Nadzoru Finansowego

Zarząd NBP:

• kieruje działalnością NBP

• podejmując uchwały w sprawach nie zastrzeżonych w ustawie o NBP do wyłącznej kompetencji innych organów NBP

• podstawowe zadania:

• realizacja uchwał Rady Polityki Pieniężnej

• uchwalanie i realizowanie planu działalności NBP

• wykonywanie zatwierdzonego przez RPP planu finansowego

• Realizacja zadań z zakresu polityki kursowej i systemu płatniczego

Rada Polityki Pieniężnej:

• organ NBP

• skład:

• przewodniczący - Prezes NBP

• 9 członków (nie można ich odwołać), powołanych w równej liczbie przez Prezydenta RP, Sejm i Senat

• Członkowie rady powoływani są na 6-letnie kadencje (nieodnawialna)

• Członkowie RPP są niezależni od rządu i nieodwoływani

Zadnia RPP:

• Ustalanie corocznie założeń polityki pieniężnej

• Składanie Sejmowi sprawozdań z wykonania założeń polityki pieniężnej w ciągu 5-ciu miesięcy od zakończenia roku budżetowego (01.01-31.12), Rada składa sejmowi sprawozdanie, ale Sejm może „sobie pogadać”, ale nie może nic z tym zrobić

• Ustalanie wysokości podstawowych stóp % NBP

• Ustalanie zasad i wysokości stopy rezerwy obowiązkowej banków

• Ustalanie zasad operacji otwartego rynku

Instrumenty Banku Centralnego:

• Operacje otwartego rynku (minimalną rentowność krótkookresowych operacji otwartego rynku- stopa referencyjna)

• Rezerwa obowiązkowa

• Operacje kredytowo - depozytowe

Realizacja polityki:

• Kształtowanie wysokości krótkoterminowych stóp %

• Stopa referencyjna

Operacje otwartego rynku:

• transakcje prowadzone przez bank centralny z bankami komercyjnymi, dokonywane z inicjatywy banku centralnego

• Bank Centralny jest aktywnym uczestnikiem rynku pieniężnego, wpływa na poziom krótkoterminowych stóp % na rynku międzybankowym

• emisja 7-dniowych bonów pieniężnych NBP

• przetargi odbywają się raz w tygodniu (piątek)

• rentowność określana jest przez stopę referencyjną ustalana przez RPP

• skala emisji- uzależniona jest od aktualnej sytuacji na rynku i bieżącej nadpłynności sektora bankowego

Operacje bezwarunkowe (outright):

• najprostsza forma operacji- bank centralny może kupić bądź sprzedać papiery wartościowe

• zakup papieru wartościowego przez bank centralny dostarcza płynności (dodatkowych środków) systemowi bankowemu

• sprzedaż papieru wartościowego tę płynność absorbuje

Operacje warunkowe:

• najczęściej stosowane przez NBP

• bank centralny kupuje (repo) lub sprzedaje (reverse repo) papiery wartościowe

• zakup (repo)- zakup papieru przez bank centralny od banku komercyjnego, z jednoczesnym zobowiązaniem banku komercyjnego do odkupienia tego papieru wartościowego po określonej cenie i w określonym terminie (7dni)

• odpowiednik zabezpieczonego kredytu udzielanego bankowi komercyjnemu przez bank centralny

• warunkowa sprzedaż (reverse repo)- sprzedaż papieru przez bank centralny bankowi komercyjnemu, z jednoczesnym zobowiązaniem banku komercyjnego do odsprzedania tego papieru wartościowego po określonej cenie i w określonym terminie

• odpowiednik lokaty złożonej przez bank komercyjny w banku centralnym

Operacje otwartego rynku- ujęcie funkcjonalne:

• podstawowe- operacje przeprowadzana standardowo w sposób regularny (raz w tygodniu). W warunkach nadpłynności sektora bankowego polegają na emisji bonów pieniężnych NBP z 7-dniowym terminem zapadalności

• dostrajające- (in. precyzyjnej regulacji), operacje, które mogą być podjęte przez NBP w celu ograniczenia wpływu zmian w warunkach płynnościowych w sektorze bankowym na wysokość krótkoterminowych rynkowych stóp %. Polegają na emisji bonów pieniężnych w terminach zapadalności: 1,2,3 i 4 dni.

• strukturalne- operacje prowadzone w celu długoterminowej zmiany struktury płynności w sektorze bankowym. W ramach tych operacji bank centralny może przeprowadzić następujące operacje strukturalne: emisję obligacji, przedterminowy wykup obligacji, zakup lub sprzedaż papierów wartościowych na rynku wtórnym

Rezerwa obowiązkowa:

• wyrażona w złotych część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, środków uzyskanych ze sprzedaży papierów wartościowych oraz innych środków przyjętych przez bank, podlegających zwrotowi, z wyjątkiem środków przyjętych z zagranicy na co najmniej 2 lata, naliczana i utrzymywana w PLN

• pomniejszana o kwotę 0,5mln euro dla każdego banku

• utrzymywana jest na rachunkach w NBP

• cel- łagodzenie wpływu bieżących zmian płynności systemu bankowego na stopy % rynku międzybankowego

• od 1.05.2004 r. środki rezerwy obowiązkowej są procentowane - 0,9% stopy redyskontowej weksli

Operacje kredytowo- depozytowe:

• prowadzone z bankami komercyjnymi z ich inicjatywy

• stopy wykorzystywane w operacjach kredytowo- depozytowych wyznaczają przedział jednodniowych wahań stóp O/N rynku pieniężnego:

• kredyt lombardowy- ograniczenie O/N od góry

• lokatę terminową na koniec dnia- ograniczenie O/N od dołu

• operacje kredytowo- depozytowe są odpowiednikiem tzw. standing facilities prowadzonych przez Europejski Bank Centralny

• mają służyć łagodzeniu wpływu zmian płynności na poziom stawek rynkowych tworząc pasmo wahań dla stóp O/N

Kredyt lombardowy:

• źródło krótkoterminowej, jednodniowej płynności, możliwość elastycznego pokrywanie krótkookresowych niedoborów płynności w bankach komercyjnych

• umożliwia zaciąganie kredytu na bazie O/N

• udzielany przez NBP na podstawie zawartej z bankami umowy ramowej na następujących zasadach:

• zastawem są skarbowe papiery wartościowe, a wysokość kredytu nie może przekroczyć 80% ich wartości nominalnej

• termin spłaty kredytu przepada w następnym dniu operacyjnym po dniu jego udzielenia

• warunkiem udzielenia kredytu jest uprzednia spłata kredytu zaciągniętego w poprzednim dniu operacyjnym

• zabezpieczany papierami wartościowymi

• górną granicę zadłużenia banków w NBP z tyt. kredytu lombardowego wyznacza zasób możliwych do zastawienia skarbowych papierów wartościowych będących w posiadaniu banków

Krótkookresowy (jednodniowy) depozyt:

• dostępny w NBP od XII 2001 r.

• dostęp do tego instrumentu mają wszystkie banki, które posiadają rachunku w banku centralnym

• lokaty przyjmowane do końca dnia operacyjnego, a zwrot kwoty depozytu wraz z należnymi odsetkami ma miejsce w następnym dniu operacyjnym

• oprocentowanie lokat (stopa depozytowa) jest niże od minimalnego oprocentowania operacji otwartego rynku z 14-dniowym terminem zapadalności (stopy referencyjnej)

• pozwala bankom komercyjnym na zagospodarowanie nadwyżek płynnych środków

• przeciwdziała spadkowi krótkookresowych stóp na rynku międzybankowym poniżej stopy depozytowej

Stopami wyznaczającymi kierunek prowadzonej polityki pieniężnej są:

• referencyjna- określa minimalną rentowność podstawowych operacji NBP, wpływając jednocześnie na poziom oprocentowania depozytów na rynku międzybankowym o porównywalnym terminie zapadalności

• lombardowa- wyznacza maksymalny koszt pozyskania pieniądza w NBP, określając górny pułap dla wahań rynkowych stóp O/N

• depozytowa- ogranicza wahania stóp rynkowych „ od dołu”. Banki mogą złożyć jednodniowy depozyt w banku centralnym w przypadku dysponowania wolnymi środkami

Krótkoterminowy kredyt:

• pełni rolę instrumentu usprawniającego rozliczenia i zarządzanie płynnością w systemie bankowym w skali dnia operacyjnego

• nieoprocentowany, zaciągnięty i spłacany w ciągu tego samego dnia operacyjnego, zabezpieczany skarbowymi papierami wartościowymi

ISTOTA DYSKONTA I REDYSKONTA

Klient oddaje weksel do dyskonta w banku komercyjnym	Klient oddaje weksel do dyskonta w banku komercyjnym
Przyjmując weksel, bank komercyjny udziela swojemu klientowi pożyczki	Przyjmując weksel, bank komercyjny udziela swojemu klientowi pożyczki
Termin do wykupu	Przed terminem do wykupu
Kiedy nadejdzie termin płatności weksla, bank komercyjny odzyskuje środki po wykupieniu weksla przez płatnika	Jeśli bank komercyjny poszukuje dodatkowych źródeł płynności, może oddać ten weksel do redyskonta w banku centralnym

*Stopa redyskontowa- 2,25%

CHARAKTERYSTYKA KREDYTU REDYSKONTOWEGO

KREDYT REDYSKONTOWANY
Bank centralny, przyjmując przedstawienie mu do wykupu weksle, udziela bankom kredytu pod zastaw tych weksli	Przyjmując weksel do banku komercyjnego, bank centralny potrąca od nominalnej kwoty weksla redyskonto	Bank centralny wpływa na jakość dyskontowanych przez banki komercyjne i przestawianych mu do redyskonta weksli

Operacje typu SWAP walutowy- operacje, w ramach których NBP ma możliwość zakupu (lub sprzedaży) złotego za walutę obcą, na rynku kasowym i jednocześnie sprzedaży (lub odkupu) złotego, w ramach transakcji terminowej, w określonej dacie waluty.

Rynek kasowy- rynek, na którym instrumenty finansowe, są kupowane i sprzedawane w transakcjach natychmiastowych (według kursu dnia dzisiejszego).

Rynek terminowy- rynek, na którym instrumenty finansowe są kupowane i sprzedawane w transakcjach z datami realizacji odsuniętymi w czasie oraz po cenach uzgodnionych już w momencie zawierania umowy.

Stopa lombardowa- 3% (na dzień dzisiejszy)

Stopa referencyjna- 2%

Stopa depozytowa- 1%