14.04.2011

LEKI STOSOWANE W ZAKAŹENIACH

CHEMIOTERAPEUTYKI

Chemioterapeutyk - substancja, która powoduje uszkodzenie lub śmierć drobnoustrojów oraz działa w dawkach nie wykazujących w większym stopniu toksyczności dla ludzi

Zakres działania:

• choroby bakteryjne

• choroby wirusowe (odra, różyczka, HIV)

• grzybice

• choroby wywołane przez pierwotniaki (toksoplazmoza, malaria)

• robaczyce

• w zakażeniach bakteryjnych, grzybicach, choroby wywołane przez pierwotniaki oraz w robaczycach najczęściej istnieje możliwość pełnego wyleczenie pacjenta

• choroby wirusowe w mniejszym stopniu poddają się chemioterapii

Rodzaj działania na bakterie:

• bakteriostatyczne: substancje bakteriostatyczne hamują namnażanie bakterii, ale ich nie zabijają; drobnoustroje niszczone są przez układ immunologiczny. UWAGA! Konieczność przestrzegania reżimu dawek i czasu terapii!

• Bakteriobójczce - powodują śmierć bakterii

Zasady chemioterapii:

• każda chemioterapia wymaga określenia ścisłego wskazania

• antybiotyk należy dobrać w zależności od rodzaju drobnoustrojów i ich wrażliwości

• dawka antybiotyku musi być odpowiednio duża, a czas leczenia wystarczający do zlikwidowania zakażenia; leczenie zbyt małymi dawkami i zbyt krótko (np. do spadku temperatury) prowadzi do niepowodzeń i powstania szczepów opornych

• w zakażeniach mieszaną florą bakteryjną należy określić wrażliwość wszystkich szczepów

• antybiotyki są nieskuteczne w zakażeniach wirusowych; powszechne ich stosowanie w wirusowych zakażeniach górnych dróg oddechowych jest pozbawione racjonalnych podstaw i jest główną przyczyną narastania odporności w naszym klimacie

• preferencje do monoterapii

• kiedy stosujemy terapię skojarzoną antybiotykami? - zakażenia mieszane, których nie możemy opanować monoterapią; w razie zakażeń zagrażających życiu kiedy nie ma możliwości natychmiastowego wykrycia drobnoustroju patogennego (tzw. terapia interwencyjna); w celu opóźnienia rozwoju oporności (głównie przy długotrwałym stosowaniu antybiotyków)

Błędy w stosowaniu antybiotyków:

• stosowanie pomimo braku wskazań

• niewłaściwy dobór antybiotyku

• nieprawidłowe dawkowanie, najczęściej zbyt małe

• zbyt krótki okres leczenia

• nieprawidłowo wybrana droga podania

• interakcje antybiotyków z pokarmem bądź lekami

Do czego może prowadzić nieuzasadnione stosowanie antybiotyków?

• lekooporność

• utrudnione diagnozowanie (efekt „maskowania”)

• uszkodzenie flory jamy ustnej bądź jelitowej

• reakcje alergiczne lub toksyczne

Antybiotyki:

• antybiotyki β-laktamowe

• linkosamidy

• antybiotyki makrolidowe

• antybiotyki aminoglikozydowe

• tetracykliny

• antybiotyki polipeptydowe

• antybiotyki glikopeptydowe

• chinolony

Spektrum działania:

• antybiotyki wąskowidmowe np. polimyksyny

• antybiotyki szerokowidmowe np. tetracykliny

Mechanizm działania:

⇒ hamujące syntezę ściany komórkowej - β-laktamowe, wankomycyna, baktramycyna

⇒ hamujące syntezę białek - aminoglikozydy, tetracykliny, makrolidy, chloramfenikol, linkosamidy, streptoaminy

⇒ hamujące syntezę kwasu nukleinowego - fluorochinolony, rifamyciny

⇒ zaburzenie ciągłości błony komórkowej - polimyksyny B

⇒ hamujące szlaki metaboliczne - sulfonamidy, trimetoprim

Antybiotyki hamujące syntezę ściany komórkowej

• ściana komórkowa bakterii zawiera peptydoglikany

• antybiotyki hamują syntezę ściany komórkowej nie działając na komórki eukariotyczne, które nie mają ściany

• bardzo wysoki indeks terapeutyczny

• grupy: β-laktamowe, wankomycyna, bacytrycyna

Antybiotyki β-laktamowe

• penicyliny

• cefalosporyny

• karbapenemy

• monobaktamy

• działają bakteriobójczo i wykazują małą toksyczność

• wspólny mechanizm działania, który polega na hamowaniu syntezy ściany komórkowej; osłabiona ściana komórkowa nie wytrzymuje ciśnienia osmotycznego; Komórka pęka ulegając lizie

• ta grupa antybiotyków ma w swojej cząsteczce pierścień β-laktamowy

• niektóre bakterie mają zdolność wytwarzania β-laktamaz - enzymy niszczące wiązanie β-laktamowe; dochodzi do utraty właściwości przeciwbakteryjnych

Penicyliny naturalne:

• benzylopenicylina (penicylina G, penicylina benzylowa)

• zakres działania: bakterie G+ i G-, krętki blade, promieniowce bydlęce

• nieskuteczne: Nocardia, Pseudomonas

• wrażliwe na ? pH, podanie tylko pozajelitowe

• niepożądane: drgawki (hamowanie przekaźnictwa GABA-ergicznego), nadwrażliwość (wstrząs anafilaktyczny - próba uczuleniowa z testarpenem); ze względu na ryzyko wystąpienia zespołu Nicolai nie należy stosować u niemowląt i małych dzieci (zatory w drobnych tętniczkach spowodowane przez kryształki -> rozerwanie mięśnia -> zgorzel)

Penicyliny stosowane doustnie o zakresie działania zbliżonym do benzylopenicylin

• fenoksymetylopenicylina

• propiocylina

• zastosowanie: zakażenia o łagodnym przebiegu, głównie paciorkowecem β-hemolizującym grupy A (angina, róża, płonica, choroba reumatyczna)

---