AiOZ

1. Zdefiniuj czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe i niebezpieczne występujące w środowisku pracy.

Czynnik szkodliwy występujący w środowisku pracy - czynnik którego oddziaływanie na pracującego prowadzi lub może prowadzić do schorzenia

Czynnik uciążliwy którego oddziaływanie na pracującego może spowodować złe samopoczucie lub nadmierne zmęczenie nie prowadząc do trwałego pogorszenia stanu zdrowia

Czynnik niebezpieczny występujący w procesie pracy - czynnik którego oddziaływanie n pracującego prowadzi lub może prowadzić do urazu.

2. Sklasyfikuj czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe w środowisku pracy.

PODZIAŁ CZYNNIKÓW NIEBEZPIECZNYCH, SZKODLIWYCH I UCIĄŻLIWYCH

Czynniki fizyczne:

•hałas,

•drgania mechaniczne (wibracje),

•promieniowanie optyczne,

•prąd elektryczny,

•elektromagnetyczne, laserowe, jonizujące,

•mikroklimat.

Czynniki chemiczne:

•substancje toksyczne, drażniące, uczulające,

rakotwórcze, mutagenne, upośledzające

funkcje rozrodcze.

Czynniki biologiczne:

•mikroorganizmy roślinne i zwierzęce

(bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki),

•makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

Czynniki psychofizyczne:

•obciążenie fizyczne (statyczne i dynamiczne),

•obciążenie psychofizyczne (obciążenie umysłu,

niedociążenie, przeciążenie percepcyjne, obciążenie emocjonalne).

3. Scharakteryzuj czynniki niebezpieczne, uciążliwe i szkodliwe.(opisać)

CZYNNIKI WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU PRACY

Czynniki niebezpieczne (urazowe):

•zagrożenie elementami ostrymi lub wystającymi,

•zagrożenie elementami ruchomymi i luźnymi,

•zagrożenie porażenia prądem elektrycznym,

•zagrożenie poparzeniem,

•zagrożenie związane z przemieszczaniem się ludzi,

•zagrożenie pożarem lub/i wybuchem.

Czynniki uciążliwe: mogą spowodować obniżenie sprawności fizycznej i psychicznej pracownika.

Czynniki szkodliwe: mogą spowodować zatrucia, a nawet śmierć.

4. Sklasyfikuj czynniki fizyczne.

Czynniki fizyczne:

•hałas,

•drgania mechaniczne (wibracje),

•promieniowanie optyczne,

•prąd elektryczny,

•elektromagnetyczne, laserowe, jonizujące,

•mikroklimat.

5. Scharakteryzuj czynniki mechaniczne.

Klasyfikacja czynników mechanicznych
Niebezpieczne czynniki mechaniczne można podzielić na następujące grupy:

- przemieszczające się maszyny oraz transportowane przedmioty

- elementy ruchome

- elementy ostre, wystające, chropowate

- elementy spadające

- płyny pod ciśnieniem

- śliskie, nierówne powierzchnie

- ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy)

- położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża (praca na wysokości oraz w zagłębieniach)

- inne, np. powierzchnie gorące lub zimne, żrące substancje, żywe zwierzęta

6. Scharakteryzuj energię elektryczną i elektryczność statyczną jako czynnik fizyczny w środowisku pracy.

Elektryczność statyczna i energia elektryczna
Zagrożenia towarzyszące wykorzystaniu energii elektrycznej
Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia zarówno dla człowieka jak i jego
środowiska. Są to:
- porażenia oraz oparzenia prądem i łukiem elektrycznym
- zagrożenia pożarowe
- zagrożenia wybuchem
- zagrożenia od elektryczności statycznej
- zjawiska związane z wyładowaniami atmosferycznymi.
Zagrożeń tych nie można uniknąć, ale można i trzeba zmniejszać zarówno ryzyko ich występowania, jak i skutki wypadków elektrycznych.
Analizy wykazują, że przyczyną 70÷85% wypadków elektrycznych jest niewłaściwe postępowanie człowieka, wynikające najczęściej z lekkomyślności, nieprzestrzegania przepisów BHP, braku umiejętności bądź wiedzy o zagrożeniu.
Uwaga:
Napięcia w elektrotechnice dzieli się na:
- napięcia niskie (nn) o wartości znamionowej Un do 1000 V
- napięcia wysokie (WN) o wartości znamionowej Un powyżej 1000 V
- dla prądu przemiennego o częstotliwości 50 Hz, oraz
- napięcia niskie o wartości znamionowej Un do 1500 V
- napięcia wysokie o wartości znamionowej Un powyżej 1500 V dla prądu
stałego.

7. Omów działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka.

BEZPOŚREDNIE-gdy przez ciało człowieka przepływa prąd elektryczny i powoduje:

•zakłócenie działania układu nerwowego, co może objawiać się:

-skurczami mięśni,

-zatrzymaniem oddychania,

-migotaniem komór sercowych,

-zaburzeniami krążenia krwi,

•oparzenia wewnętrzne i zewnętrzne.

POŚREDNIE -które powstaje bez przepływu prądu przez organizm człowieka.

Przyjmuje się, że prąd o wartości do 30 mA jest prądem samouwolnienia się człowieka w przeciętnych warunkach otoczenia.

8. Wymień źródła hałasu.

RODZAJE ŹRÓDEŁ HAŁASU

Mechaniczne:

-hałas od maszyn i urządzeń o napędzie mechanicznym, elektrycznym, pneumatycznym; Aerodynamiczne i hydrodynamiczne:

-ruch gazów i cieczy w rurociągach, wentylatorach;

Technologiczne:

-hałas przy kruszeniu i łamaniu materiałów.

9. Omów wpływ hałasu na organizm człowieka.

Skutkiem działania hałasu na organizm człowieka są:

• uszkodzenie słuchu,

• nerwice,

• zwiększona pobudliwość,

• bezsenność i bóle głowy,

• zmniejszony refleks,

• nadciśnienie tętnicze krwi,

• choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy,

• osłabienie czynności narządów trawiennych,

• wzmożone napięcie mięśni,

• obniżenie odporności na choroby,

• zaburzenie wzroku, równowagi i dotyku.

10. Scharakteryzuj hałas infradźwiękowy i ultradźwiękowy.

Infradźwiękowy - w widmie, którego występują składowe o częstotliwościach od 1 - 20 Hz

i o częstotliwościach słyszalnych do 50 Hz,

Ultradźwiękowy - w widmie którego występują składowe o częstotliwościach od 10 Hz - 40 kHz.

Słyszalny - w widmie, którego występują składowe o częstotliwościach słyszalnych

od 20 Hz - 20 kHz,

11. Sklasyfikuj drgania mechaniczne.

WIBRACJE

Drgania mechaniczne -wibracje są to niskoczęstotliwościowe drgania rozprzestrzeniające się w ośrodkach stałych i przekazywane do organizmu człowieka przez bezpośredni kontakt z drgającym ośrodkiem.

W zależności od intensywności drgań i czasu ich oddziaływania na człowieka mogą być:

•czynnikiem uciążliwym,

•czynnikiem szkodliwym,

•czynnikiem niebezpiecznym.

Uwzględniając sposób oddziaływania drgań na organizm ludzki, drgania dzielimy na:

1. Drgania o oddziaływaniu ogólnym przenikające do organizmu człowieka przez jego nogi, miednicę, plecy lub boki;

Oddziałują na człowieka najczęściej przez podłoże, na którym pracują ludzie lub przez siedziska pojazdów.

2. Drgania miejscowe przenikające do organizmu człowieka przez kończyny górne (ręce);

Oddziałują na człowieka głównie przez używane narzędzia ręczne lub maszyny wytwarzające drgania (wiertarki, szlifierki, młoty pneumatyczne itp.)

12. Omów skutki drgań mechanicznych na organizm człowieka.

SKUTKI ODDZIAŁYWANIA DRGAŃ NA ORGANIZM CZŁOWIEKA

•zaburzenia w układzie krążenia (np. zespół „białych palców”),

•zaburzenia w układzie nerwowym ( złe samopoczucie, bezsenność, zaburzenia czucia, ograniczenie zdolności manualnych, bóle rąk i nóg),

•zaburzenia w układzie kostno-stawowym (zmiany zwyrodnieniowe stawów nadgarstkowych, łokciowych i kręgosłupa, torbiele kostne),

•zaburzenia pracy układu pokarmowego,

•zaburzenia ogólne w tym wzroku, mowy, osłabienie, zawroty głowy,

•schorzenia skóry.

13. Scharakteryzuj promieniowanie elektromagnetyczne.

Pola elektromagnetyczne są bardzo zróżnicowanym czynnikiem środowiskowym - od pól statycznych (elektrostatycznych i magnetostatycznych), małej i wielkiej częstotliwości do promieniowania mikrofalowego (o częstotliwościach poniżej 300 GHz). W srodowisku występują zarówno pola sinusoidalnie zmienne w czasie jak i modulowane w bardzo różny sposób.
Do scharakteryzowania pola elektromagnetycznego jako fizycznego czynnika środowiska pracy stosowane są następujące parametry:

- pól sinusoidalnie zmiennych w czasie (w Hz) lub opis zmienności w czasie pól niesinusoidalnych,

- natężenie pól elektrycznych (w V/m),

- natężenie pól magnetycznych (w A/m) lub indukcja magnetyczna (w T),

- gęstość mocy promieniowania (w W/m²),

- czas ekspozycji pracownika.

TYPOWE ŹRÓDŁA FAL POLA ELEKTROMAGNETYCZNEGO PEM

•urządzenia energetyczne : linie wysokiego napięcia, transformatory, generatory, rozdzielnice;•urządzenia telekomunikacyjne: obiekty nadawcze (anteny), radiotelefony, telefony komórkowe;•urządzenia elektrotermiczne: piece łukowe, piece indukcyjne, zgrzewarki elektryczne;•urządzenia medyczne: diatermie krótkofalowe, lancetrony;•monitory telewizyjne i komputerowe oraz telefony komórkowe

14. Omów właściwości promieniowania jonizującego.

Napromieniowanie ze źródeł sztucznych dzieli się na:

- Napromieniowanie ze wskazań lekarskich (badania diagnostyczne za pomocą promieni rentgenowskich), leczenie promieniami rentgenowskimi, badania przy użyciu izotopów promieniotwórczych.

- Napromieniowanie związane z wybuchami jądrowymi, przemysłowymi odpadami promienio­twórczymi oraz skażeniami przypadkowymi.

15. Wyjaśnij wpływ promieniowania jonizującego na organizm człowieka.

Skutki działania promieniowania jonizującego.

Wiele zmian, których przyczyną jest napromieniowanie ciała, występuje dopiero po upływie długiego czasu. Często nawet po kilku lub kilkunastu latach po zadziałaniu promieniowania. Tego rodzaju zmiany nazywane są odleg­łymi lub późnymi skutkami działania promieniowania.

Jednakże nawet po bardzo słabych objawach choroby popromiennej mogą po wielu latach wystąpić tzw. skutki opóźnione. Są to:
- przedwczesne starzenie
- skrócenie życia
- niedokrwistość
- białaczka
- nowotwory np. skóry
- zaćma

16. Scharakteryzuj promieniowanie optyczne.

Promieniowanie optyczne jest to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fal w zakresie od 100 nm do 1 mm. Promieniowanie optyczne dzieli się na:

- promieniowanie nadfioletowe; UV-A , UV- B , UV- C - promieniowanie widzialne (światło) VIS - promieniowanie podczerwone. IR - A, IR - B , IR -C oddziałuje ono na organizm człowieka przez skórę i oczy

Źródłami promieniowania IR są:

•gorące stanowiska pracy w hutach, odlewniach, walcowniach, kuźniach (piece martenowskie i piece łukowe, powierzchnie grzejne pieców o temp. rzędu 500°C),

•roztopiony metal lub masa szklarska,

•paleniska, grzejniki,

•elektryczne promienniki podczerwieni (specjalne źródła żarowe),

•łuki spawalnicze, palniki

17. Wymień skutki oddziaływania promieniowania optycznego na organizm człowieka.

- zapalenie rogówki,

- rumień,

- zaćma,

- zaćma podczerwienna,

- oparzenie skóry,

- oparzenie siatkówki,

- upośledzenie widzenia,

18. Wyjaśnij zasady i rodzaje oświetlenia.

Zasady oświetlenia: zasada fizjologiczna, zasada estetyczna, zasada ekonomiczna

RODZAJE OŚWIETLENIA

Oświetlenie podstawowe:

- oświetlenie ogólne lampy na suficie

- oświetlenie miejscowe lampa na biurku

- oświetlenie złożone

-oświetlenie ogólne i miejscowe zastosowane jednocześnie oświetlenie awaryjne:

•oświetlenie ewakuacyjne:

•oświetlenie dróg ewakuacyjnych,

•oświetlenie strefy otwartej,

•oświetlenie strefy wysokiego ryzyka

•oświetlenie zapasowe

19. Omów źródła światła.

Źródła światła - przedmioty emitujące światło. Przedmioty, które widzimy, mogą same wysyłać światło lub odbijać światło padające na nie. Te, które same emitują światło nazywamy źródłami światła. Dla ludzi najważniejszym źródłem światła jest Słońce. Źródła światła dzielimy na naturalne oraz sztuczne.

Naturalne źródła światła:

Naturalne źródła światła są to przedmioty stworzone przez naturę emitujące światło. gwiazdy - (Słońce i inne ciała niebieskie)

- czynne wulkany

- piorun lub błyskawica

- ogień, ognisko

- zorza polarna

Organizmy żywe:

- świetliki

- ryby głębinowe

Sztuczne źródła światła

Sztuczne źródła światła są to przedmioty stworzone przez człowieka, które emitują światło.

- świece

- kaganki

- pochodnie

- lampa

- lampy naftowe

- lampy elektryczne

- żarówki m.in. w latarce

- latarnia

- świetlówki

- lasery

- diody świecące

- płomień zapalonej świecy, zapałki

- plazma

- łuk elektryczny / iskra elektryczna

- wyładowanie elektryczne

- wybuch lub eksplozja

20. Scharakteryzuj mikroklimat gorący i zimny.

Mikroklimat: (brak ścisłych granic)

• zimny, poniżej +10ºC

• umiarkowany, (strefa komfortu technicznego) od +10ºC do 25ºC

- gorący, powyżej 25ºC - uciążliwy

21. Omów oddziaływanie mikroklimatu na organizm ludzki.

Wpływ czynników mikroklimatu na organizm:

• temperatura zbyt wysoka - senność, mniejsza wydajność, większa liczba błędów, wzrost ciepłoty ciała

• temperatura zbyt niska - sztywnienie mięśni, brak uwagi

• wilgotność zbyt wysoka - zmniejszenie możliwości pracy w wysokich temperaturach

• wilgotność zbyt niska - wysychanie śluzówek

• zbyt duży ruch powietrza - bóle mięśniowe

zbyt mały ruch powietrza - zmniejszenie możliwości pracy w wysokich temperaturach

Zapobieganie:

• zwiększenie wydajności wentylacji

• nawiew chłodnego powietrza

• zwiększenie intensywności ogrzewania

• nawilżanie powietrza

• zlikwidowanie przeciągów

• zmniejszenie przepływu powietrza

• poprawa wentylacji

22. Scharakteryzuj pyły emitowane na stanowiskach pracy.

Poprzez zanieczyszczenie środowiska (np. pyły) ergonomia zazębia się z ochroną środowiska.

Pyły:

• Mieszane

• Radioaktywne

• Organiczne (roślinne, zwierzęce)

• Nieorganiczne (sztuczne ..., metale)

Oddziaływanie pyłów na człowieka (wynik mierzalny)

• Zwłókniające (pylico twórcze)

• Drażniące (metale, tlenki, subst. Organiczne)

• Alergizujące (subst. chemiczne oraz naturalne - organiczne)

• toksyczne - metale ciężkie

• 
  kancerogenne (nikiel, uran, kobalt) rak

• radioaktywne - pierwiastki promieniotwórcze

• chromatograficzne (rtęć, żelazo, miedź)

• infekcyjnym - grzyby, bakterie, pasożyty, pleśń

Pyłomierze (aspiratory filtracyjne) mierzą ilość pyłów [kg] w zassanym powietrzu [dm³]

Działanie zanieczyszczeń pyłowych zależą od:

• rodzaju pyłu

• składu toksycznego i toksyczności

• wielkość dawki (stężenie)

• wielkość poszczególnych cząstek (dyspersja) i ich kształtu

• czas działania

• rozpuszczalność w płynach ustrojowych

• sposób wprowadzenia pyłu do organizmu

• stanu zdrowia organizmu

24. Sklasyfikuj czynniki chemiczne występujące w środowisku pracy.

W zależności od skutków i działania na organizm człowieka substancje chemiczne dzielą się na:

-drażniące,

-żrące,

-uczulające,

-rakotwórcze,

-mutagenne,

-upośledzające funkcje rozrodcze.

25. Scharakteryzuj czynniki chemiczne występujące w środowisku pracy.

Czynniki chemiczne:

•substancje toksyczne, drażniące, uczulające, rakotwórcze, mutagenne, upośledzające funkcje rozrodcze.

Substancje mutagenne to związki, które maja zdolność

do uszkadzania kodu genetycznego człowieka.

26. Omów drogi wchłaniania szkodliwych związków chemicznych.

WCHŁANIANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH PRZEZ UKŁAD ODDECHOWY

Układ oddechowy jest główną drogą przedostawania się substancji chemicznych do organizmu

WCHŁANIANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH PRZEZ SKÓRĘ

Uszkodzenia skóry, podwyższona temperatura i wilgotność otoczenia zwiększają zdolność wchłaniania substancji przez skórę

WCHŁANIANIE SUBSTANCJI CHEMICZNYCH PRZEZ UKŁAD POKARMOWY

Przez układ pokarmowy substancje chemiczne dostają się do żołądka najczęściej drogą pośrednią przeniesione rękoma, wraz z pożywieniem, w czasie picia napojów lub palenia papierosów

27. Sklasyfikuj czynniki biologiczne występujące w środowisku pracy.

Dzieli się na dwie grupy:

- mikroorganizmy: (priony, bakterie, wirusy, riketsje, grzyby, pierwotniaki) i wytworzone przez nie substancje (toksyny, alergeny)

- makroorganizmy: (rośliny, zwierzęta)

GRUPY CZYNNIKÓW BIOLOGICZNYCH

•wirusy

•bakterie

•grzyby

•riketsje

•stawonogi

•mukoplazmy

•pierwotniaki

•robaki pasożytnicze

28. Scharakteryzuj mikroorganizmy roślinne i zwierzęce oraz wytwarzane przez nie toksyny.

Mikroorganizmy roślinne i zwierzęce(bakterie, wirusy, grzyby, pierwotniaki, oraz wytwarzane przez nie substancje - toksyny i alergeny)

29. Scharakteryzuj makroorganizmy roślinne i zwierzęce.

Makroorganizmy roślinne i zwierzęce (rośliny, pajęczaki i owady, zwierzęta kręgowe oraz wytwarzane przez nie substancje)

30. Scharakteryzuj obciążenie fizyczne i psychonerwowe występujące w środowisku pracy.

Obciążenie psychonerwowe jest charakterystyczne dla pracy umysłowej. Jego nasilenie zależy przede wszystkim od złożoności, zmienności, powtarzalności, ważności i dokładności wykonywanych czynności.

Fazy

W procesie wykonywania pracy ludzkiej możemy wyróżnić następujące 3 fazy:

* faza uzyskania informacji,

* faza podejmowania decyzji,

* faza wykonywania czynności.

Każda faza jest związana z ryzykiem wystąpienia obciążenia psychicznego.

Pierwsza z nich dotyczy bezpośredniej obserwacji procesu produkcyjnego, różnego rodzaju przyrządów i maszyn, a także zachowania się innych pracowników. Wymaga zrozumienia różnorodnych informacji wzrokowych, słuchowych oraz dotykowych i odpowiedniej na nie reakcji. Powoduje to zaabsorbowanie określonych zasobów umysłowych, a w szczególności pamięci i uwagi. Im bardziej złożona jest maszyna, tym większa ilość informacji i wiedzy jest potrzebna, aby ją prawidłowo obsłużyć. Ponieważ pamięć ludzka ma ograniczoną pojemność, sytuacja taka może prowadzić do poważnego przeciążenia psychicznego i stać się źródłem zagrożeń dla zdrowia i życia człowieka. Dlatego ważne jest, aby dbać o prawidłowe rozmieszczenie i czytelność znaków, sygnałów i tablic.

Druga faza dotyczy sytuacji, gdy pracownik musi podjąć działanie z uwzględnieniem więcej niż jednej informacji. W przypadku decyzji powtarzalnych, które na ogół podejmowane są szybko, a nawet odruchowo, wysiłek psychiczny z nimi związany jest niewielki. Natomiast jeśli podejmowana decyzja jest bardziej złożona, wymaga wykorzystania dużej ilości informacji, często niepełnych i wiąże się z dużą odpowiedzialnością, to w takim przypadku obciążenie psychiczne jest większe. Przy dużej ilości takich decyzji człowiek zaczyna odczuwać stałą presję stresową, co w konsekwencji może prowadzić do zakłóceń w działaniu jego układu nerwowego.

Promieniowanie jonizujące to  promieniowanie elektromagnetyczne (γ, X)  lub cząstkowe (korpuskularne, np. α, β), które w czasie przenikania przez materię ma zdolność wytwarzania, bezpośrednio lub pośrednio, jonów (z wyłączeniem fotonów promieniowania ultrafioletowego). Pojęcie promieniowania wiąże się z wysyłaniem i przekazywaniem energii.  Gdy więc mówi się, że ciało promieniuje, to znaczy, że wysyła (emituje) energię.

---