12.12.2012

Wykładnia prawa

• czynności prowadzące ustalenia prawidłowego znaczenia przepisu prawnego

• proces rozumienia przepisów prawa

Jakie metody wykładni wykorzystujemy ?

• lingwistyczne (gramatyczna i językowa) - nie zawsze łatwe, bo wyrażenia są bardzo często nieostre, niejasne, wieloznaczne

• systemowe - przepis ma określone miejsce w kacie normatywnym, w gałęzi prawa. Rozumienie każdego przepisu musi być zharmonizowane z rozumieniem innych przepisów

• funkcjonalne - czynniki społeczne, ekonomiczne i moralne (no. intencja ustawodawcy)

Kto dokonuje wykładni ?

1. Wykładnia autentyczne - przez ten sam organ, który ustanowił daną normę. Może być oficjalna (zawarta w akcie prawnym) lub nieoficjalna (np. dokumenty robocze).
   

2. Legalna - przez organ upoważniony przez samo prawo do interpretacji określonych przepisów prawa.
   

3. Operatywna - przez sądy i inne organy stosujące prawo w toku rozpoznawania indywidualnych. Wiąże jedynie w tej sprawie, w której jej dokonano.
   

4. Doktrynalna (naukowa) - dokonywana w głosach do orzeczeń, w komentarzach do tekstów prawnych i opracowaniach naukowych. Nie wiąże, ale ma znaczny wpływ.

Jaki wynik wykładni ?

• wykładnia literalna - zgodna z literą prawa; przyjmujemy znaczenie językowe

• wykładnia rozszerzająca - daje wynik szerszy od wykładni językowej

• wykładnia zwężająca - przyjmujemy znaczenie węższe od językowego, ponieważ normodawca powiedział więcej niż zamierzał

Inne reguły wykładni

• różnym zwrotom nie należy nadawać tego samego znaczenia

• tym samym zwrotom nie należy nadawać różnych znaczeń

• nie wolno interpretować przepisów prawnych tak by pewne ich fragmenty okazały się zbędne

Materiały interpretacyjne

1. Wszystkie jakie są potrzebne do ustalenia sensu przepisu prawnego, np:

• akt normatywny, orzecznictwo sądowe, literatura naukowa, materiały przygotowawcze, projekty aktów, teksty uchylonych aktów, obce teksty prawne, orzecznictwo i doktryny, ekspertyzy naukowe, wiedza specjalistyczna, nie prawnicza

Ciężar dowodu

• z łacińskiego onus probandi

• kto powinien przedstawić dowody ?

• kto poniesie ryzyko nie udowodnienia określonych twierdzeń ?

Przykłady domniemań

• dziecko urodziło się żywe (art. 9 k.c.)

• osoba, która obcowała z matką dziecka w okresie koncepcyjnym jest jego ojcem (art. 85 § 1 k.r.o.)

• schemat "jeżeli zaszedł fakt A, to domniemywa się zajście faktu B".

Rodzaje dowodów

• dowód poszlakowy - dowód, którym poszczególne fakty dowodowe izolacji nie stanowią dostatecznej podstawy do ustalenia faktu sprawy (w tym sensie są one poszlakami), ale w całości już mogą

• dowód ze słyszenia - brak naocznego świadka, ale istnieją świadkowie, którym świadek naoczny przekazał informacje o danym zdarzeniu

• dowód osobowy - źródłem informacji jest osoba

• dowód rzeczowy - źródłem informacji jest rzecz

• ordalia - sąd boży

Podstawowe kategorie dowodów

• zeznania świadków

• przesłuchanie stron

• opinia biegłych

• dokumenty

• oględziny

Zasady oceny dowodów

• określają kryteria jakie muszą być spełnione by organ stosujący prawo mógł uznać dane twierdzenie za udowodnione

• historycznie dwie zasady: legalnej oceny dowodów i swobodnej oceny dowodów. Teraz dominuje ta ostatnia.

Postępowanie odwoławcze

Każda ze stron ma prawo do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w I instancji. Współczesne prawo każdego człowieka - podstawą odwołania jest błąd co do prawa - sąd błędnie zastosował prawo albo błąd co do faktu - błędna ocena materiału dowodowego.

Zakazy dowodowe

• zakazy dowodu określonych faktów oraz stosowania określonych środków i metod dowodowych

• np. obrońcy, duchownego, stosując przymus fizyczne lub psychiczny (adwokat nie może być przesłuchiwany, spowiedź u księdza również nie może być ujawniona)

System polski - sądy

1. Sądy powszechne

• rejonowe, okręgowe i apelacyjne oraz Sąd Najwyższy

2. Sądy szczególne - wojskowe i administracyjne
   

3. Środki odwoławcze: apelacja, kasacja, wznowienie postępowania
   

4. Regułą w Polsce jest postępowanie dwuinstancyjne
   

Osoba prawna

1. Jednostka organizacyjna z przyznaną wyraźnie przez ustawę zdolnością prawną, może nabywać prawa i obowiązki, może mieć majątek, którym odpowiada za swoje zobowiązania. Działa za pośrednictwem organów.
   

2. Przykłady osób prawnych: skarb państwa, przedsiębiorstwa państwowe, szkoły wyższe, banki, samorządy terytorialne, kapitałowe spółki handlowe, stowarzyszenia.

Państwo prawa - cechy

1. Sprawowanie władzy musi się opierać na regułach prawa, a nie fanaberiach władców.
   

2. Obywatelowi wolno wszystko, czego mu prawo nie zabrania, organom państwa wolno tylko to, na co im prawo wyraźnie zezwala.

12.12.2012

Prawo karne (materialne)

• dziedzina prawa określająca czyny będące przestępstwami, kary grożące za popełnienie przestępstw, środki karne i środki zabezpieczające stosowane w związku z naruszeniem prawa karnego oraz zasadami odpowiedzialności karnej

Inne prawa karne

• prawo karne procesowe - reguły postępowania organów państwowych w procesie karnym

• prawo karne wykonawcze - tryb wykonywania kar orzeczonych za przestępstwo oraz uprawnienia osób skazanych (jego częścią jest prawo penitencjarne)

• prawo karne skarbowe - sytuacja gdy unikamy płacenia podatków

• postępowanie karne wojskowe

• postępowanie w sprawach nieletnich

• prawo o wykroczeniach

• międzynarodowe prawo karne

Nauki pokrewne prawa karnego

• kryminologia - o przestępczości i przestępcach

• wiktymologia - o ofierze przestępstwa

• kryminalistyka - o metodach i środkach wykrywania przestępstw, wykrywania i ścigania ich sprawców oraz uzyskiwania i utrwalania środków dowodowych dla celów procesu karnego

Zasady prawa karnego

1. Odpowiedzialności karnej za czyn

2. Winy

3. Odpowiedzialności osobistej i indywidualnej

4. Humanitaryzmu

5. Nullum crimen sine lege - nie ma kary bez ustawy

6. Zakaz analogii

7. Lex retro non agit - prawo nie działa wstecz