„ Wykorzystanie komputera w nauczaniu”
W ciągu ostatnich lat komputer zagościł we wszystkich dziedzinach naszego życia. We współczesnym świecie szybki dostęp do informacji, jej przenoszenie, przesyłanie decyduje o skuteczności podejmowanych działań.
Jednym z nich jest przygotowanie do życia w społeczeństwie informatycznym.
Siłą napędową tego społeczeństwa jest produkcja i gromadzenie informacji.
Współczesny człowiek mający dostęp do informacji staje się animatorem własnej drogi kształcenia .
Doceniając rolę technologii informatycznej we współczesnym świecie
szkoła powinna stworzyć uczącym się pełne możliwości zapoznania się z jej podstawami. Komputer może zostać użyty jako dodatkowy środek wspomagający nauczyciela w przekazywaniu wiedzy i umiejętności uczniom, a także uczniowie mogą korzystać z niego przy wykonywaniu ćwiczeń w klasie pod nadzorem nauczyciela. Wykorzystanie komputera zwiększa efektywność działań edukacyjnych nauczyciela.
W swojej pracy pragnę ukazać w jaki sposób można wykorzystać komputer do wspomagania nauczania przyrody.
Zastosowanie komputera w edukacji.
Komputery (wraz ze stosownym oprogramowaniem) mogą być pomocne w realizacji szeregu zadań, jak: budzenie zainteresowań poznawczych, rozwój zdolności twórczych, czy też takich przedsięwzięć jak : edycja prasy uczniowskiej, kopiowanie materiałów tekstowych i graficznych ( za pomocą skanera), rejestracja i przetwarzanie zapisu dźwiękowego komponowanej przez uczniów muzyki, przygotowanie wystaw szkolnych, nawiązywanie kontaktów i bezpośrednia komunikacja między uczniami z odległych miejsc (poczta elektroniczna).
W literaturze pedagogicznej można spotkać różne podziały zakresów edukacyjnych zastosowań komputerów. Jednym z nich jest podział według W. Skrzydlewskiego (1990), który wyodrębnia trzy etapy, w których komputer okazuje się narzędziem użytecznym:
projektowania i przygotowania kształcenia
realizacji procesu kształcenia
procesu uczenia się w ramach zorganizowanych zajęć dydaktycznych i nauki własnej (także poza formami zinstytucjonalizowanymi).
Funkcje komputera jako środka dydaktycznego.
W procesie dydaktycznym komputer spełnia następujące funkcje (A. Hassa, 1998):
aktywizująco - motywacyjną - jeśli wyzwala wszechstronną aktywność uczniów i pobudza ich zainteresowania;
poznawczo - twórczą - jeśli służy jako źródło wiedzy tym bardziej cenne, o ile uczeń korzysta z niego rozwiązując napotykane sytuacje problemowe;
ćwiczeniową - jeśli zadania wykonywane samodzielnie przez uczniów służą utrwalaniu wcześniej poznanych wiadomości i umiejętności;
kontrolną - jeśli podczas pracy z komputerem uczniowie poddawani są kontroli (także samokontroli) bieżącej i końcowej w celu nie dopuszczenia do powstania zaległości i błędów; komputer ułatwia przeprowadzenie testów dydaktycznych; gromadzi w pamięci zadania tekstowe i po określeniu przez nauczyciela warunków kontroli wybiera odpowiednią liczbę i poziom zadań, a po ich wykonaniu sprawdza i opracowuje wyniki testu;
wychowawczą - jeśli stwarza dobre warunki oddziaływania na osobowość ucznia;
terapeutyczną - jeśli umożliwia usuwanie zaburzeń rozwojowych.
Na wstępnym etapie nauczania informatyki komputer spełnia zawsze funkcje aktywizująco - motywująca, ponieważ ma duży wpływ na aktywizowanie typu lub etapu lekcji. Pozostałe funkcje realizowane są w zależności od typu lub etapu lekcji. Funkcje terapeutyczną komputer spełnia na zajęciach zespołów korekcyjno - kompensacyjnych.
Cele komputerowego wspomagania nauczania.
Jednym z podstawowych celów nauczania wspomaganego komputerowo jest wspieranie takich działań uczącego się, które prowadzą do stymulowania twórczego myślenia oraz samodzielnego wykorzystania komputerów w przyszłości. W komputerowym wspomaganiu kształcenia wyróżnia się : cele ostateczne, pośrednie i zadania.
Według Stanisława Juszczyka (1996) cele ostateczne można ująć następująco:
1. Rozwijanie umiejętności korzystania z powszechnie występujących
komputerów od pierwszych dni edukacji w sposób gwarantujący
humanistyczny rozwój, czyli :
ukształtowanie umiejętności zastosowania komputerów do wsparcia myślenia twórczego,
postrzeganie pracy z komputerem poprzez pryzmat wartości ogólnoludzkich.
2. Przygotowanie do:
współuczestnictwa w odbiorze wiedzy ujmowanej systemowo,
samodzielnego zdobywania wiedzy z sieci komputerowych,
interdyscyplinarnego rozwiązywania problemów.
3. Kształtowanie szeroko rozumianej kultury informatycznej.
4. Uchwycenie elementarnych struktur wiedzy.
5. Zapewnienie motywacji do samokształcenia.
Wśród celów pośrednich wyżej wymieniony autor wyróżnia:
1. Wytworzenie umiejętności obserwowania różnych sytuacji w szerszym
kontekście.
2. Precyzowanie problemów w sposób zapewniający ich rozwiązanie z
pomocą techniki komputerowej.
3. Wyrobienie u uczącego się przekonania, że platforma sprzętowa i
oprogramowanie muszą być traktowane łącznie.
4. Orientacja w tendencjach rozwojowych sprzętu i oprogramowania.
5. Samokształcenie w zakresie nowych zastosowań technologii komputerowej.
Cele zadaniowe są następujące:
1. Biegłość w posługiwaniu się klawiaturą, myszą i innymi urządzeniami
zewnętrznymi.
2. Wytworzenie nawyków właściwego obchodzenia się ze zbiorami danych.
3. Opanowanie podstawowych terminów i pojęć informatyki w zakresie
dotyczącym zwykłego użytkownika.
4. Umiejętność doboru właściwych narzędzi informatyki do rozwiązywania
określonych problemów.
5. Umiejętność wyszukiwania wiadomości przydatnych przy ocenianiu
wartości programowych.
6. Wyrabianie samodzielności przy pracy z nowymi programami.
Zaprezentowany podział celów ulega systematycznym zmianą wraz z postępem technologicznym oraz z ewolucją potrzeb kształcenia.
Cechy komputerowych programów edukacyjnych.
Prawidłowo skonstruowany program edukacyjny powinien mieć charakter uniwersalny, czyli nie powinien służyć do realizacji tylko jednego tematu lekcji lub jednego przedmiotu, lecz obejmować swoim zasięgiem różne przedmioty; tylko w szczególnych przypadkach może być narzędziem specjalistycznym. Powinien uwzględniać aspekty psychologiczne, dydaktyczne i techniczne. Nowoczesny program edukacyjny powinien charakteryzować się następującymi cechami:
łączyć cechy dobrej zabawy i wartościowego materiału dydaktycznego,
uczyć logicznego i twórczego myślenia,
wykorzystywać wyobrażenia znane już użytkownikowi,
uczyć kojarzenia wspólnych cech elementów programu,
uczyć planowania przyszłych posunięć ucznia,
wyrabiać poczucie estetyki,
stwarzać bodźce do rywalizacji pomiędzy nim a uczniem,
ćwiczyć koordynację wzrokowo - ruchową,
dostarczać dzieciom znakomitej zabawy w czasie uczenia się,
wynagradzać dziecko za dobre rozwiązanie, krótką melodyjką lub miłym efektem dźwiękowym,
sam program powinien być prosty w obsłudze,
w każdej chwili powinno się mieć możliwość przerwania pracy z programem.
Program powinien pobudzać uczniów do aktywności i prób samodzielnego rozwiązywania problemów. Powinien być także elastyczny w użytkowaniu, czyli nie powinien narzucać szczegółowej metodyki wykorzystania go na lekcji.
Korzyści i wady komputerowego wspomagania nauczania.
Wiele szkół unowocześnia swe metody nauczania wprowadzając
nowe środki dydaktyczne, wśród których dominuje komputer wraz z układami multimedialnymi. Do korzyści płynących z zastosowania komputera w procesie nauczania należą:
uatrakcyjnianie lekcji,
dyscyplinowanie uczniów,
wspomaganie rozwoju osobowości,
rozwijanie myślenia twórczego,
uzyskiwanie lepszych wyników nauczania - uczenia się,
diagnozowanie zaburzeń rozwojowych.
Natomiast nie kontrolowana przez dorosłych praca z komputerem może stać się źródłem nerwic, lęków czy negatywnych postaw, ponieważ nie daje możliwości ciągłego, żywego, dwustronnego kontaktu między dorosłym, a dzieckiem. Nauczyciel powinien więc uzmysłowić uczniom, że niewłaściwie eksploatowany komputer może:
ograniczać aktywność fizyczną, sprzyjać bezruchowi, zaburzeniom pracy układu oddechowego oraz krążenia,
przyczyniać się do pogorszenia wzroku,
sprzyjać rozleniwieniu intelektualnemu,
być powodem zmęczenia psychicznego,
sprzyjać agresywnym zachowaniom i zobojętnieniu na obraz przemocy.
Multimedia w szkole.
Układy multimedialne łącza wiele sposobów prezentowania informacji, czyli tekstu, grafiki, dźwięku, animacji i filmów wideo. Główną cechą multimediów jest nie tylko to, że nadają informacjom atrakcyjną i urozmaiconą formę, ale również czynią atrakcyjnym sam proces uczenia się. Pobudzają także aktywność uczniów w czasie lekcji.
Komputer wraz ze specjalnym oprogramowaniem, stanowi świetne narzędzie do opracowania prezentacji multimedialnych. Zastosowanie programu prezentacyjnego pozwala na przygotowanie i sterowanie kolejnością slajdów zawierających tekst, obrazy, podkład muzyczny, komentarz słowny, sekwencje animowane lub wideo. Osobliwym walorem prezentacji multimedialnej jest możliwość dynamicznego przedstawiania statycznych treści kształcenia.
Komputer stanowi dobrodziejstwo techniki dla współczesnego świata. Wykorzystanie go w nauczaniu stanowi duża atrakcję dla dzieci. Na lekcjach powinien pojawiać się w sposób naturalny jako wygodne narzędzie pracy i urządzenie pomocnicze. Komputer oddziałuje bowiem na szereg zmysłów (wzrok, słuch, dotyk) pozwalając nauczycielowi nie tylko przekroczyć granicę werbalizmu, ale także zaangażować uczniów emocjonalnie poprzez kojarzenie wartości poznawczych z estetycznymi (tekst + słowo + grafika + film).
Przemyślne wykorzystanie komputera w procesie nauczania - uczenia się stwarza nauczycielowi przestrzegającemu zasad dydaktycznych realną szansę wprowadzenia jakościowych zmian w realizacji ogólnych celów kształcenia.
Opracowała: mgr Barbara Kicińska
Literatura :
1. Drogowski A. Elementy informatyki
Agencja Wyd.-Rekl. „Czarny Kruk”,
Bydgoszcz 1998
2. Hassa A. Komputer jako środek dydaktyczny
Komputer w szkole 1998, nr 3, Warszawa
3. Jaskuła B. Psychologiczno- pedagogiczne aspekty
komputeryzacji procesu nauczania -
- uczenia się
Wyd. Oświatowe FOSZE, Rzeszów 1995
4. Juszczyk St., Gruba P. Elementy informatyki dla pedagogów
Wyd. „Śląsk” Sp. oo, Katowice 1996
5. Juszczyk st. , Gruba P. Komputer w edukacji wczesnoszkolnej
Komputer w Szkole 1997, nr 3, Warszawa
6. Skrzydlewski W. Technologia kształcenia. Przetwarzanie
informacji. Komunikowanie.
Poznań 1990