Prawo minimum (stare): niedostatek jednej substancji przyswajalnej w glebie ogranicza działalność innych substancji i w ich następstwie powoduje obniżkę plonu. Prawo maksimum (nowe): nadmiar substancji przyswajalnej w glebie ogranicz skuteczność działania innych substancji, co w następstwie powoduje obniżkę plonu. Prawo zwrotu (stare): aby otrzymać żyzność gleby, konieczne jest jej zwrócenie wszystkich substancji pokarmowych pobranych przez rośliny. Twórcy tej teorii - Deren i Busendoff. Prawo to było stosowane gdy nie znano nawozów mineralnych. Prawo zwrotu (nowe): aby utrzymać żyzność gleby konieczne jest zwracanie jej substancji przyswajalnych które zanikły w następstwie stosowania 4 podstawowych składników nawozowych (N, P, K, Ca). Nawożenie sadów młodych 1-3lat
Nawożenie w kg na 1 ha.: N- 10-20mg/m^2, K2O- 50-80mg/m^2 MgO5- 6-12g/m^2 Obornik- 15-30t/ha Nawozy azotowe i magnezowe rozsiewa się wokół drzewek, średnica nawożonej powierzchni powinna być 1,5 razy większa od średnicy korony. Nawożenie potasem młodych drzewek rozpoczyna się od trzeciego roku, potasem nawozi się całą powierzchnię. W młodym sadzie w 1 i 2 roku obornik można stosować jako ściółkę wokół drzew. Nawożenie fosforem dopiero wtedy gdy analiza gleby wykaże niedobór tego składnika. Fosforowe i potasowe jesienią, azotowe po okresie kwitnienia lub zrzucania zawiązków (wiosna) NAWOŻENIE SADÓW (POWYŻEJ 4lat N 50-80kg/ha ; K2O 60-100kg/ha ; MgO 60-120kg/ha Nawożenie magnezem stosować na podstawie analiz. W starszych sadach nawozy rozsiewa się rozrzutnikiem. Dawki dajemy po zrobieniu analizy gleby z pasu herbicydowego, pasu murawy i próbki liści. Fosforowe i potasowe- jesienią. Azotowe- wczesną wiosną. Zaleca się jesienne nawożenie sadów mocznikiem około 40% rocznego zapotrzebowania na nawozy azotowe. Azotowe na 6-8 tygodni przed kwitnieniem a w sadach z czarnym ugorem na 4 tyg. przed kwitnieniem. Przy silniejszych cięciach należy wzmocnić nawożenie azotem nie później niż w drugiej połowie czerwca. Nawożenie dolistne azotem 0,5% mocznika, 1 raz po kwitnieniu, 2-3 co dwa tygodnie w połowie wegetacji.Nawożenie warzyw w uprawie polowej: *analiza gleby oraz materiału siewnego; *sprawdzenie stanu zasolenia; *wapnowanie co 3-4 lata (40-60t/ha); *P i K dajemy jednorazowo przedsiewnie (dawka duża dla K to 200-400mg/dm^3; mała 100-150mg/dm^3; dla P mała 75-120mg/dm^3; duża 100-150mg/dm^3); *nawożenie N 1/3 przedsiewnie; 2/3 pogłówni, nie należy stosować jednorazowej daki więcej niż 50kg/ha; *nawozy w formie posypowej, doglebowej, dolistnie (tylko do chwili Stosowanie nawozów w szkalrniach Można stosować saletrę wapniową, potasową, amonową, superfosfat potrójny. Nie nadaje się mocznik, superfosfat pojedynczy. Duża koncentracja azotu amonowego żłe wpływa na przyjmowanie się roślin, dlatego mocznik nie jest polecany.: Antagonizm jonów w czasie pobieranie przez roślinę Roztwór zawierający różne sole w takiej proporcji, przy której nie jest on toksyczny, nazywamy roztworem zbalansowanym, natomiast zjawisko osłabienia określonych właściwości fizjologicznych pewnych jonów przez obecność innych nazywany antagonizmem jonów. Wszystkie składniki pokarmowe dostają się do rośliny przez włośniki. Istnieją jednak jony posiadające nośniki i są to takie jony które posiadają wspólne nośniki: K i Mg. W takiej konkurencji wygrywa potas, czyli jest on antagonistą magnezu w procesie pobierania składników przez roślinę. Dzięki antagonizmowi jonów i utrzymywaniu tym samym równowagi jonowej, poszczególne pierwiastki mogą występować w różnych organizacjach, a więc w roślinach w odpowiednich dla nich proporcjach. Pseudoantagonizm jonów czyli antagonizm pozorny. Jest to brak pewnego składnika pokarmowego w roślinie, przy jednoczesnej obecności tego składnika w glebie a jego pobieranie nie jest blokowane przez inny pierwiastek będący antagonistą tego składnika, lecz wywołane jest przez inny czynnik, np. nieodpowiednie pH, zbyt płytki system korzeniowy. Charakterystyka dobrego podłoza Duża pojemność wodna Duża pojemność powietrzna Dobra i trwała struktura przez cały okres uprawy Duża zdolność zatrzymywania składników pokarmowych Dobre właściwości buforowe - zdolność przeciwstawiania się nagłym zmianom odczynu Brak patogenów i szkodników Brak substancji hamujących ukorzenianie AZOT Zasobne w azot są czarnoziemy, czarne ziemie oraz gleby torfowe gdzie ilość N może dochodzić do 0,6%. Azot w glebie występuje zarówno w formie mineralnej (amoniak - kation amonu NH4+, azot cząsteczkowy NO2 oraz NH3) jak i organicznej (białko i mocznik). Formy N dostępne dla roślin to: NH4 gleby o odczynie obojętnym, NH3 gleby o odczynie kwaśnym, mocznik - bezpośredni dostęp, azot ze związków organicznych (po ich humifikacji i mineralizacji) ,azot atmosferyczny pobrany przez mikroorganizmy (Rhizobium), aminokwasy w niskich stężeniach Straty azotu: Wywożenie azotu wraz z plonem (40-200kg/ha/rok) , Utlenianie do atmosfery w postaci amoniaku (NH3 30kg), Wymywanie w głąb profilu glebowego w formie azotowej NO3 - 25-40kg N/ha/rok, Utlenianie się azotu w formie cząsteczkowej i tlenkowej Określenie potrzeb nawożenia azotem: 1.na podstawie ogólnego wyglądu roślin i ich plonowania Objawy niedoboru azotu: powolny wzrost, jasnozielone liście, ogonki wyrastają na roślinie pod kątem ostrym, cienkie pędy, grona osadzone daleko od łodygi, niedorastanie owoców. Objawy nadmiaru azotu: silne ulistnienie, grube pędy, zwinięty wierzchołek, małe kwiatostany, opóźnienie owocowania, nieprawidłowe wybarwienie owoców. 2na podstawie analizy glebowej, podłoża 3 na podstawie analizy chemicznej materiału roślinnego FOSFORFosfor występuje w postaci mineralnej jak i organicznej (fosfolipidy, kwasy nukleinowe oraz fityna) Czynniki wpływ na pobieranie fosforu Odczyn najlepszy pH 6-7, Zawartość substancji organicznej w glebie Formy pobierania przez rośliny * H3PO4 (H3PO4 ↔ H+ + H2PO4) * HPO4 Objawy niedoboru fosforu: *fioletowe liście od spodu temp,*liście drobne i matowe redukcja gron*słabe kwitnienie i zawiązywanie cienka i szybko drewniejąca łodyga*słaby wzrost korzenia Do produkcji nawozów fosforowych wykorzystuje się: apatyty - skały magmowe, bardzo twarde fosforyty - skały pochodzenia osadowego, miękkie Rola nawozów fosforowych: 1- zwiększenie żyzności gleb, poprawienie właściwości buforowych i struktury ziemi przez nasycenie jej solami kwasu fosforowego 2 - poprawienie jakości plonów przez zwiększenie w nich zawartości fosforu, białka węglowodanów i tłuszczów 3 - zwiększenie obiegu ilości azotu przez nawożenie azotem roślin motylkowych POTAS Potas występuje tylko w formie mineralnej. W formie kationu K+ jest pobierany przez rośliny Formy potasu występujące w glebie: Trudnodostępne glinokrzemiany i krzemiany (90%) (niedostępny dla roślin), potas zawarty w siarce wtórnych minerałów ilastych Łatwodostępne potas w roztworze glebowym (jest wymywany w głąb profilu glebowego) potas wymienny w kompleksie sorpcyjnym Luksusowe pobieranie potasu - pobieranie potasu w większej ilości niż potrzebują tego rośliny do prawidłowego wzrostu i rozwoju. Objawy niedoboru potasu: starsze liście cytrynowo - zielone, nierównomierne wybarwienie owoców, zielona piętka załamywanie gron u podstawy Wpływ odczynu gleby na strukture gleby i roślin Na glebach kwaśnych rośliny rosną gorzej, ponieważ następują zmiany w pobieraniu niektórych składników pokarmowych. Na glebach tych objawia się nadmiar jonów Al., Fe, Mn co powoduje zakłócenia w metabolizmie. Likwidowanie tego nadmiaru jest możliwe tylko przez wapniowanie gleby. Najlepszym wpływem dla tworzenia gruzełków są koloidy w postaci żelu a w warunkach naturalnych znajdują się one w postaci zolu. Czynnikami powodującymi przejście zolu w żel są jony Ca, Mg i temperatura. Koloidy w glebie mają ładunek ujemny, niska temperatura powoduje odwodnienie koloidów. Odczyn środowiska glebowego jest podstawowym czynnikiem wpływającym na przebieg wielu reakcji chemicznych i biochemicznych. W zależności od stosunku stężenia zdysocjonowanych jonów wodorowych (H) do stężenia jonów wodorotlenkowych (OH)w danym środowisku glebowym, rozróżniamy 3 rodzaje odczynów:Kwaśny - stężenie H > OH Obojętny - stężenie H = OH Zasadowy - stężenie H < OH Odczyn roztworów glebowych ulega zmianom zależnie od: zawartości w glebie węglanów (głównie wapnia), stopnia wymycia zasad, stopnia wilgotności, pobierania przez rośliny kationów o charakterze zasadowym, rodzaju nawożenia Charakterystyka gleb stosowanych pod osłonami Do naturalnych należą takie podłoża jak: piasek gruboziarnisty, żwir, mika lawa wulkaniczna, grysy niektórych skał. Do podłoży syntetycznych zaliczamy: włókna, pianki, granulaty. Podłoża te stanowią środowisko, w którym rozrasta się system korzeniowy roślin, natomiast składniki pokarmowe czerpią rośliny prawie wyłącznie z roztworu, który jest okresowo do tych podłoży wtłaczany lub jest na dnie zagonów, stołów czy basenów, na których rośliny rosną. Podłoża proste organiczne *Torf wysoki- duża pojemnośc wodną i powietrza Wolny od patogenów, pH 2,8-3,5 nawozimy MIS3 i MIS4*Torf przejściowy- mieszanina torfu wysokiego niskiego, pH 3,5-5 *Torf niski- tworzy się w miejscach gdzie woda przepływa, bardzo łatwo się przesusza, zawiera mikroelementy. *Węgiel brunatny- pH 6,8; zawiera składniki pokarmowe, *Trociny- dodane do gleby ciężkiej poprawiają jej właściwości fizyczne, nie nadają się trociny dębowe.
*Słoma- ma niekorzystny stosunek C:N, pocięta może być dodana do gleby -poprawia właściwości fizyczne. Może służyć do ogrzewania podłoża Podłoża proste sztuczne:*Perlit- prażenie skał magmowych, steryny, duża pojemność wodna i powietrza , mała pojemność sorpcyjna.*Pumeks- dobre właściwości sorpcyjne i powietrznePrzygotowanie gleby przed założeniem sadu: Zabiegi powinny stworzyć optymalne warunki wzrostu korzeniom. Powinno się możliwie głęboko spulchnić glebę ciężkimi pługami na maksymalną głębokość. Dane polne na 2 lata, przed założeniem sadu zwapnować i wapno wymieszać 2-3 tygodnie przed sadzeniem dajemy pełną dawkę obornika 50-100t na 1ha + wysoka dawka nawozów fosforanowych (nigdy z wapnowaniem) 250-300kg P2O5. Przykrywamy 30 cm. Fosfor silnie sorbowany nie przemieszcza się, znajduje się na tej głębokości, na której był umieszczony. Dawka ta wystarczy na 10 lat, i po 12 latach zrobić analizę na fosfor. Orkę wykonujemy na 4-6 tygodni przed jesiennym sadzeniem drzewek lub przed zimą gdy zamierzamy sadzić wiosną. Jesienią najlepiej. OCENA ZASOBNOŚĆI GLEB METODAMI CHEMICZNYMI. Metoda Egnera- Richma.
Polega na ekstrahowaniu związków fosforu i potasu z gleby za pomocą roztworu mleczanu wapniowego z kwasem solnym. Roztwór ten, jest zbuforowany w stosunku do jonów H+ i Ca. Z powodu dużej ilości w roztworze mleczanu wapnia rozpuszczają tylko nieznaczne ilości związków próchniczych, a więc zabarwienie jest prawie bezbarwne co umożliwia kolorymetryczne oznaczenie fosforu. Metoda orientacyjna.
Oznaczenie azotu azotanowego, fosforu, potasu i chlorków w wyciągu 0,03% kwasu octowego. Skuteczność i celowość nawożenia można ocenić na podstawie ogólnego wyglądu roślin i ich plonowania. Analiza gleby określa rozpuszczalne, dostępne dla korzeni drzew formy makro i mikroskładniki, analiza liści, czy drzewa pobrały te składniki z gleby i w jakich ilościach liściowej, intensywności zabarwienia i barwy liści.3. Metoda uniwersalna.Oznaczenie azotu amonowego, azotu azotanowego, P, K, Ca, Na, Mg, chlorków w wyciągu 0,03kwasu octowego.Nawożenie pozakorzeniowe Nawożenie dolistne. Składniki mineralne dostarczane roślinie w wyniku opryskiwania roztworami nawozów mineralnych, mogą być pobierane nie tylko przez liście ale również prze skórkę pędów i owoców lub przez łuski okrywające pąki. Zasady nawożenia pozakorzeniowego: *przy ograniczeniu aktywności korzeni (powodowane-długotrwałą suszą; ogranicza aktywność korzeni, *gdy składnik pokarmowy dostarczany do gleby ulega uwstecznieniu *Przy występowaniu objawów niedoboru danego składnika Komórki skórki liścia, kwiatów, owoców pokryte są kutikulą co ogranicza znacznie przepuszczalność.. Aby zwiększyć powierzchnię styku roztworu z blaszką liściową należy stosować zwilżenie. Powoduje to, że roztwór na blaszce liściowej nie jest w postaci kropli lecz rozlewa się na niej. Powoduje to zwiększenie powierzchni styku i szybsze przenikanie roztworu do wnętrza. Porównanie nawozów organicznych i mineralnych Nawozy organiczne: obornik, gnojowica, gnojówka, komposty, nawozy zielone, fekalia, pomiot ptasi, słoma. Wszystkie te nawozy zawierają substancje organiczne, z których po złożonych przemianach tworzą się substancje próchniczne. Substancje ta wywierają bardzo korzystny wpływ na właściwości fizyczne, chemiczne i biologiczne gleby, decydujące o jej urodzajności. Dlatego, nawozy organiczne polepszają warunki życia i odżywiania roślin co sprzyja wykorzystaniu pokarmów zarówno znajdujących się w glebie jak i wnoszonych w nawozach. Ponieważ nawozy organiczne zawierają substancje pochodzenia roślinnego, występują więc w nich wszystkie niezbędne do życia roślinnego makro- i mikroskładniki (są to nawozy pełne). Większość tych składników staje się dostępna dla roślin po mineralizacji nawozów organicznych w glebie. Toteż nawozy te działają wolno i długo. Rośliny mogą z nich korzystać przez cały okres wegetacji a nawet w latach następnych.Nawozy mineralne: w przeciwieństwie do organicznych zawierają zazwyczaj pojedyncze składniki. Są to nawozy przeważnie szybko działające, zwykle zawierają składniki bezpośrednio dostępne dla roślin lub szybko w nie przechodzące. Dzięki temu mogą one szybko zaspokoić potrzeby pokarmowe roślin i uzupełnić zasobność gleb w brakujące składniki pokarmowe. Nawozy te nie zawierają substancji organicznych, zwiększają plony, przyczyniają się do zwiększenia zawartości substancji próchnicznej w glebie (resztki pożniwne). Właściwości buforowe gleby Buforowość - zdolność gleby do przeciwstawiania się nagłym zmianom odczynu. O buforowości gleby decydują: minerały ilaste (zawartość węglanów),kompleks sorpcyjny,wysycenie kompleksu sorpcyjnego jonami, lość i jakość koloidów glebowych,zawartość związków fosforowych i próchnicy Największe zdolności buforowe mają gleby ciężkie, gliniaste lub torfowe, najmniejsze zaś gleby piaszczyste. Im więcej gleba zawiera zasorbowanych kationów metali, tym większy jest opór na zmiany pH. gleby zawierające CaCO3, niezależnie od pojemności sorpcyjnej, charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami buforowymi. MIKRONAWOZY: Mikronawozy zawierają dużą ilość mikroelementów, które są potrzebne do rozwoju nie tylko roślinom ale także organizmom zwierzęcym. Są one stosowane przy glebach szczególnie silnie eksploatowanych jako środki polepszające ich strukturę. Nawozy te zawierają duże ilości mikroelementów, które są potrzebne do rozwoju nie tylko roślinom ale także organizmom zwierzęcym. Mikronawozy stosuje się łącznie z roztworem mocznika i pestycydami. Intensywny rozwój rolnictwa mógłby spowodować niedostatek mikroelementów w glebie czemu zapobiegają mikronawozy. MINERALNA TEORIA ODŻYWIANIA SIĘ ROŚLIN: Liebig. Związki próchniczne nie są podstawowym źródłem pokarmu dla roślin, a węgiel roślina czerpie z CO2 znajdującego się w powietrzu. Związki organiczne znajdujące się w popiele nie są przypadkowe, stanowią one dla roślin niezbędne pożywienie. Te popielne związki mogą być pobrane ze składników mineralnych, bądź też z produktów mineralizacji związków próchnicznych. Związki organiczne rośliny mogą całkowicie pobierać z podłoża np. mocznik, auksyny, hormony, witaminy czyli związki pomocne w regeneracji różnych części roślin. STOSOWANIE MIKRONAWOZÓW NAWOZY MANGANOWE na glebach słabo kwaśnych stosuje się siarczan manganowy, w dawkach 5-10kg Mn / ha. Można stosować sole manganu dwuwartościowego rozpuszczalne w wodzie np.; chlorek manganowy. Do nawożenia mogą też służyć odpady przemysłowe np.; szlam manganowy zawierający 9-15%Mn.NAWOZY MIEDZIOWE siarczan miedziowy, chlorek miedziowy. Na gleby mineralne o niskiej zawartości miedzi 5-10kg/ ha. Na gleby torfowe znacznie więcej 15-25kg/ha. Stosuje się w okresie jesieni doglebowo, można też dolistnie. I wówczas stosuje się 0,1-0,5% roztwór siarczanu miedziowego.NAWOZY CYNKOWE stosuje się uwodniony siarczan cynkowy, zawierający 22%n; chlorek cynkowy zawierający 47%Zn oraz odpady przemysłowe, osady poflotacyjne rud cynkowych.NAWOZY BOROWE rośliny o dużym zapotrzebowaniu na bor: burak, kalafior, słonecznik, lucerna, jabłoń, najczęściej stosowanymi nawozami są :kwas ortoborowy, zwany bornym, oraz boraks. Jako nawóz stosowany może być również siarczan boro-magnezowy, który jest produktem ubocznym powstającym przy produkcji kwasu borowego. Kwas borowy i boraks stosujemy przed siewem gdyż mogą być wypłukiwane, jeśli występują objawy niedostatku boru, to nawozy borowe trzeba zastosować pogłównie.NAWOZY MOLIBDENOWE duże wymagania mają kapusta, buraki, szpinak, kalafior. Do nawożenia stosuje się najczęściej molibdenian amonowy 49%Mo, siedmiomolibdenian amonowy 54% Mo, oraz molibdenian sodowy 46%Mo. Do gleby o niskiej zawartości Mo zaleca się wysiewanie nasion uprzednio moczonych w 0,5% roztworze nawozów molibdenowych. WPŁYW NAWOŻENIA NA JAKOŚĆ PLONÓW Celem nawożenia jest dostarczenie roślinom pokarmów niezbędnych do zwiększenia ilości i polepszenia jakości plonów oraz oddziaływanie na te właściwości gleby, które polepszają warunki odżywiania się i plonowania roślin. Rośliny mogą wydać wysokie plony wtedy gdy ich potrzeby i wymagania pokarmowe zostaną zaspokojone. Znajomość wymagań pokarmowych oraz tempa pobierania poszczególnych składników w czasie wegetacji są niezbędne do prawidłowego nawożenia roślin. Potrzeby nawozowe roślin wpływające na jakość plonu zależą od: wymagań pokarmowych roślin, zdolności wykorzystywania pokarmów, zasobności gleb, warunków klimatycznych, pH, stosunków wodnych w glebie, doboru odmian, zdrowotności roślin. Jednostronne nawożenie nie daje efektów, a często przynosi szkody. Np.; przy nadmiarze nawozów azotowych w stosunku do fosforu i potasu uzyskuje się niskie plony, np.; u zbóż powoduje wymarzanie, wyleganie. Rośliny pobierają azot w formie NH4NO3 CZY JEST MOŻLIWA UPRAWA ROŚLIN NA SAMYCH NAWOZACH ORGANICZNYCH LUB MINERALNYCH: Możliwość takiej uprawy zależy od miejsca i rodzaju uprawy (uprawa polowa lub pod osłonami), od wymagań pokarmowych uprawianych roślin. W uprawie pod osłonami możliwa jest uprawa roślin na samych nawozach mineralnych ale rozpuszczonych w wodzie (uprawa hydroponiczna) przy takiej metodzie uprawy konieczne jest także dostarczenie roślinie mikroelementów. Natomiast przy uprawie polowej mimo możliwości uzyskiwania dużych plonów przy wyłącznym nawożeniu mineralnym, największe i najbardziej pewne plony osiąga się stosując nawozy organiczne i mineralne.