Zagrożenia dla zdrowia psychicznego

World Health Report - 2001

0. 450 milionów ludzi cierpi na zaburzenia psychiczne lub na inne problemy psychospołeczne,

1. 70 milionów cierpi z powodu uzależnienia od alkoholu,

2. 24 miliony cierpi z powodu schizofrenii

3. zaburzenia depresyjne są czwartą co do wielkości przyczyną niesprawności i strat spowodowanych chorobami,

4. 1 milion co roku popełnia samobójstwo,

5. od 10 do 20 milionów podejmuje próby samobójcze.

Polska – dane statystyczne

0. W Polsce (Roczniki Statystyczne) ogólny wskaźnik zapadalności na zaburzenia rośnie co roku o kilkanaście procent: 10 % w 1999 r., 6 % - w 2000 r., 16 % - w 2001, 14 % - w 2002 r.

1. Liczba osób z zaburzeniami psychotycznymi wzrosła o 17 % w latach 1998-2002 (903 do 1061 na 100.000 populacji).

2. Liczba osób leczonych z powodu zaburzeń nie psychotycznych wzrosła o 49 % (z 723 do 1080 na 100.000 populacji),

3. Liczba osób leczonych z powodu zaburzeń związanych z nadużywaniem alkoholu wzrosła o 36% (313-424).

Diagnoza 2003 (Czapiński)

0. Zadowolenie z różnych dziedzin życia w 2000 r. było zdecydowanie niższe niż w minionych 5 latach.

1. W 2003 r. ten trend został odwrócony, ale ciągle badani gorzej niż w 2000 r. oceniali swoje perspektywy na przyszłość i sytuację w kraju.

Stan zdrowia młodzieży

Z badań prowadzonych w Zakładzie Psychologii i Promocji Zdrowia Psychicznego wynika, że:

- ok. 11 % uczniów szkół gimnazjalnych (1-a klasa) doświadcza wysokiego dystresu psychicznego, miewa myśli samobójcze

- ich samopoczucie powoduje, że co najmniej 14 dni w miesiącu funkcjonują źle.

Czynniki sprzyjające zdrowiu

0. Wyższy dobrostan psychiczny jest związany:

- z większym wsparciem społecznym (liczba przyjaciół),

- z wyższymi dochodami

- z udziałem w praktykach religijnych

- z pozostawaniem w związku małżeńskim

(Czapiński, 2001,2003)

Czynniki ryzyka dla zdrowia

0. Niższy dobrostan psychiczny występuje u takich osób, które:

- są starsze wiekiem - narastają wtedy objawy depresji

- są bez pracy lub mają gorsze warunki materialne

- są samotne.

(Czapiński, 2001, 2003)

Kultura a zdrowie psychiczne

0. Oleś (2003) opisując teorię opanowania trwogi (Solomon i in., 1991), pisze, że „światopogląd i poczucie własnej wartości, jako dwa elementy bufora kulturowego, służą ochronie człowieka przed paraliżującą trwogą, jaką niechybnie by odczuwał, będąc świadomym ulotności życia i konieczności śmierci.... zgodnie z hipotezą Beckera, kultura nasyca świat porządkiem i sensem, pełniąc funkcję obronną w stosunku do lęku wobec nieprzewidywalnego świata, w którym tylko śmierć jest pewna” (s.12).

Salutogeneza (Antonovsky, 1995)

0. Dla zdrowia człowieka najważniejsze jest, aby świat był dla niego zrozumiały, aby miał on poczucie wpływu na przebieg własnego życia i aby życie takie miało sens. To właśnie pogląd na świat, ocena swoich możliwości wpływania na zdarzenia zachodzące w tym świecie (zwłaszcza w świecie zdarzeń osobistych dotyczących spraw własnego życia rodzinnego, zawodowego i społecznego) oraz system wartości nadający sens ludzkiemu istnieniu, są podstawowym fundamentem zdrowia psychicznego; podstawowym zabezpieczeniem i ochroną przed lękiem wynikającym z zagrożeń ludzkiej egzystencji.

Zmiany mające największy wpływ na właściwości indywidualne człowieka

0. globalizm

1. postmodernizm

2. areligijność w pewnych kręgach kulturowych i fundamentalizm religijny w innych

3. skomercjalizowana kultura masowa

Świat globalny

0. „Małe ojczyzny” zamienione na „nowy świat

1. Brak poczucia przynależności

2. Anonimowość

3. Zagrożenie i przerażenie

4. Bezradność

0. Świat dąży do władania nad człowiekiem, które wręcz kwestionuje jego wolność, godność, wierność i pragnienie twórczości. Jeżeli naprawdę tak jest i jeśli tak naprawdę odczytujemy propozycje współczesności i jeżeli jest ona dla nas destrukcyjna sprowadzając człowieka do roli – nie twórcy rzeczywistości, ale odtwórcy zaplątanego w łańcuchu współzależności – wyjście z tego i przerwanie owego łańcucha jest możliwe jedynie wtedy, gdy człowiek dokona w samym sobie heroicznej, idącej pod prąd nurtów kultury próby przewrotu w sposobie doświadczania świata.

(Karoń-Ostrowska, 2004)

Ludzie z kryjówek (Tischner)

0. Człowiek zamiast kroczyć swoją drogą, czuje się zmuszony szukać gdzieś w przestrzeni kryjówki dla siebie. W kryjówce tej chroni się przed światem i przed innymi. Przyszłość nie obiecuje człowiekowi nic wielkiego. Pamięć przeszłości podsuwa mu pod oczy same doznane porażki; przestrzeń nie zaprasza do żadnego ruchu.

0. „Człowiek z kryjówki(...) prowadzi z drugim człowiekiem (...) swoistą grę(....). oswajania bliźniego i świata. Oswajać można dwojako: bądź przez zrozumienie bądź przez zawładnięcie. Dla człowieka pozostającego w kryjówce, aby oswoić trzeba posiąść, zawładnąć, poddać sobie. Dla rozumiejących otaczający ich świat jest tajemnicą, która fascynuje, zaprasza do poznania i przyjaźni. Dla ludzi z kryjówek, świat poza obszarem ich władania, jest tajemnicą, która grozi i napawa lękiem”.

Kryzys rodziny

0. Nietrwałość związków

1. Rozwój zawodowy ważniejszy niż realizacja wartości rodzinnych

2. Rozwój intelektualny ważniejszy niż emocjonalny

3. Ubóstwo

4. Alkohol i narkotyki

Ponowoczesna koncepcja człowieka (Bauman)

0. twierdzenia dotyczące natury ludzkiej są nie tylko sprzeczne ze sobą, ale także fałszywe,

1. postępowanie moralne nie jest w swej istocie ani racjonalne, ani pragmatyczne,

2. większość wyborów moralnych zawiera w sobie nieusuwalne sprzeczności i jest przesycona niepewnością i rozterkami,

3. nie ma żadnej formy etycznego uniwersalizmu, zatem reguły postępowania nie mogą być powszechne.

4. doktrynalną cechą ponowoczesności jest przelotność, tymczasowość, poszukiwanie przyjemności, zanik trwałych związków, zanik jednego postulowanego ideału człowieka.

Promocja zdrowia psychicznego
Działania edukacyjne

0. Rozwijanie wiedzy i umiejętności potrzebnych człowiekowi do samorozwoju i samorealizacji

1. Wprowadzanie do szkolnego programu nauczania programów, których celem jest rozwijanie u dzieci i młodzieży umiejętności rozwiązywania sytuacji problemowych i radzenie sobie ze stresem

2. Wprowadzanie zagadnień promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym do programów kształcenia zawodowego i podyplomowego osób zajmujących się nauczaniem, wychowaniem, leczeniem, opieką, rehabilitacją i resocjalizacją, zarządzaniem i organizacją pracy a także policjantów, strażaków, ratowników.

0. Tworzenie warunków i upowszechnianie programów umożliwiających nabywanie wiedzy i umiejętności potrzebnych rodzicom dla prawidłowego kształtowania rozwoju psychicznego ich dzieci

1. Wprowadzanie programów psychoedukacyjnych mających na celu rozwijanie umiejętności potrzebnych człowiekowi dla kształtowania prawidłowych stosunków międzyludzkich w miejscu pracy.

0. Przekazywanie wiedzy potrzebnej dla rozwoju i utrzymania zdrowia psychicznego w środkach masowego przekazu w postaci programów radiowych i telewizyjnych, artykułów prasowych i innych form medialnych.

1. Prowadzenie działalności naukowej, wydawniczej i popularyzacyjnej służącej kształtowaniu i utrzymaniu zdrowia psychicznego i zapobieganiu zaburzeniom psychicznym.

Promocja zdrowia psychicznego
Działania organizacyjne

0. Tworzenie regionalnych i powiatowych placówek zajmujących się poradnictwem psychologicznym i pomocą psychospołeczną

1. Tworzenie ośrodków interwencji kryzysowych dla osób w stanach kryzysu psychicznego oraz dla rodzin przeżywających trudne sytuacje życiowe.

2. Zapewnienie możliwości wczesnego rozpoznawania zaburzeń psychicznych u małych dzieci i młodzieży zwłaszcza w praktyce lekarza ogólnego i opiece pediatrycznej

0. Zapewnienie możliwości pomocy psychospołecznej dzieciom i młodzieży, żyjącym w warunkach wysokiego ryzyka dla zdrowia psychicznego, w instytucjach zajmujących się poradnictwem i pomocą rodzinie.

1. Opracowanie i wdrożenie programów psychoprofilaktycznych dla ofiar przemocy, katastrof i klęsk żywiołowych.

0. Organizowanie i wspieranie rozwoju różnych form oparcia społecznego dla osób z zaburzeniami psychicznymi.

1. Dostosowywanie działań instytucji użyteczności publicznej (wychowawczo-opiekuńczych, opieki zdrowotnej, wojskowych, penitencjarnych i innych) do wymogów ochrony zdrowia psychicznego.

2. Wykorzystanie możliwości zakładów działających na rzecz ochrony zdrowia, w tym placówek oświaty zdrowotnej i lecznictwa psychiatrycznego, do realizacji programów promocji zdrowia psychicznego i zapobiegania zaburzeniom psychicznym