S2W7 W8 Przywry Tasiemce

L. przeciwko przywrom i tasiemcom


L. p. przywrom (Antitrematoda, Antifasciolosa)

Dzielą się pod względem budowy chemicznej:


Salicylanilidy - Mech. dz.: uszkadzają fosforylację oksydacyjną w mitochondriach pasożytów; Silnie wiążą się z białkami osocza = długo przebywają w organizmie (t1/2 około 2-3 tygodnie, za wyjątkiem oksyklozanidu); Wysoka koncentracja w żółci; maksymalne stężenie w osoczu po 12 godz.; stosowane P.O.; przechodzą do mleka


Oksyklozanid - spektrum: dorosłe przywry (różne gatunki za wyjątkiem przywry żwaczowej Paramphistomum) 15 mg/kg m.c.; Wchłania się z p. pokrm., wysokie stężenie w wątrobie, nerkach i p. pokarm., silne wiązanie z białkami osocza (= postać niedostępna dla pasożytów), metabolizm do aktywnych glukuronidów  wysokie stężenie w żółci ( tam jest postać dojrzała przywry); indeks terap. około 4; podstawowa zaleta - krótkie T1/2 = 6 dni, krótki okres karencji (0 dla mleka) - może być stosowany u zwierząt produkcyjnych; toksyczność (60 mg/kg m.c.) - uszkodzenie wątroby, zapalenie śluzówki żołądka; może być łączony z innymi L. p. robaczymi; stosowany u przeżuwaczy i drobiu.


Rafoksanid - spektrum: F. hepatica i F. gigantica postacie dorosłe i młodociane (od 4 tyg. życia) dawka 7,5 mg/kg m.c., mniejsza skuteczność wobec niektórych nicieni; aktywność wobec form młodocianych może wynikać z długiego okresu przebywania L. w organizmie ale jest b. cenna (! lek działa w największym zakresie wiekowym form F. hepatica); indeks terapeutyczny około 5; przy przedawkowaniu objawy toksyczne - uszkodzenie wzroku, biegunka.


Brotianid - spektrum: szerokie = większość przywr u przeżuwaczy (także postacie niedojrzałe, w dawce 7-10 mg/kg m.c.; nie działa na motyliczkę); indeks terapeutyczny około 3, działanie niekorzystne - spadek mleczności biegunka


Klosantel - spektrum: zależy od dawki: przywry u przeżuwaczy (10-15 mg/kg m.c. przede wszystkim postacie dorosłe chociaż długo utrzymuje się w organizmie (2 tyg.); ale nie działa na Paramphistomum sp.), niektóre nicienie u przeżuwaczy i koni (także te oporne na klasyczne L. p. nicieniom, np. iwermektyny, benzimidazole); dobrze tolerowany, bezpieczny u przeżuwaczy


Diamfenetyd - spektrum: postacie młodociane (od 1 dnia życia do 10 tygodnia) F. hepatica dawka 100 mg/kg m.c.; nie jest skuteczny u postaci dojrzałych przebywających w przewodach żółciowych; stosowany P.O., Mech. dz. = uszkadza tegument. Wchłania się b. dobrze, w wątrobie metabolizm (deacetylacja) do form aktywnych ale niestabilnych (=aktywne formy w niewielkim stopniu wchłaniają się do krążenia i przechodzą do żółci); indeks terap. powyżej 4; przy zatruciu zaburzenia widzenia + wypadanie wełny;


Sulfonamidy

Klorsulon (benzenosulfonamid) - spektrum: F. hepatica różne postacie rozwojowe w zależności od dawki (4 mg/kg m.c. dorosłe - 30 mg/kg 3-tygodniowe); stosowany P.O. i S.C.; działa na F. gigantica, nie działa na Paramphistomum. Mech. dz. - hamuje aktywność enzymów na szlaku przemian glukozy  zahamowanie wykorzystania glukozy  brak energii; Wchłania się z p. pokarm. (Cmax = 4 godz.), dystrybucją gł. w osoczu i krwinkach czerwonych, po 10 godz. max. stężenie w ciele przywry. Bezpieczny, w praktyce łączony z innymi L. p. pasożytniczymi (np. iwermektyną)


Nitrofenole - Mech. dz.  rozprzęgają syntezę ATP na łańcuchu oddechowym

Niklofolan - spektrum: F. hepatica (formy dojrzałe 3 mg/kg m.c., 6-tygodniowe 6 mg/kg m.c., 4-tygodniowe 8 mg/kg m.c.) + F. gigantica; stosowany również u świń i koni; indeks terapeutyczny zależny od dawki od 4 do 1,5 mg/kg; efekty uboczne = gorączka, zaburzenie oddechów, potliwość; stosowany P.O. (częściowy metabolizm w przedzołądkach), S.C. i I.M.; nie utrzymuje się długo w mleku (około 10 dni).


Nitroksynil - spektrum: F. hepatica, F. gigantica (przede wszystkim postacie dojrzałe 10 mg/kg m.c.; postacie młodociane wrażliwe przy dawce wyższej, ale 40 mg/kg m.c. to dawka toksyczna); stosowany S.C. (po podaniu P.O. silny metabolizm w przedżołądkach); toksyczność - podwyższenie temp. ciała, przyspieszenie pracy serca i oddechów (rozprzężenie fosforylacji oksydacyjnej); wolno eliminowany z osocza (ok. 30 dni) bo silne wiązanie z białkami; może być łączony z innymi L. p. robaczymi; długie okresy karencji.


Bisfenole - Mech. dz.  rozprzęgają syntezę ATP na łańcuchu oddechowym

Bromfenofos - spektrum: F. hepatica postacie dojrzałe 12 mg/kg m.c. (na młodociane działa gorzej); indeks terapeutyczny około 3; toksyczność jak niklofolan; przechodzi do mleka ale szybko eliminowany (mleko wolne od leku po 5 dniach).


Heksachlorofen - spektrum: przywry (postacie dorosłe pow. 12-tyg. F. hepatica, F. gigantica, Paramphistomum 25 mg/kg m.c.), tasiemce, dz. antyseptyczne; Wchłania się po podaniu P.O., silnie wiąże z białkami krwi (= niedostępna dla postaci młodych), najwyższe stężenie w żółci w postaci glukuronianu (tam są postacie dorosłe) stosowana S.C. i P.O., lepiej podawać P.O. bo niski indeks terapeutyczny; toksyczność = pobudzenie na przemian z depresją, uszkodzenie wzroku.


Bitionol - spektrum: większość gatunków przywr u przeżuwaczy; działa na postacie dojrzałe 60 mg/kg m.c., nie działa na postacie poniżej 6-tyg. życia (= trzeba podawać dwukrotnie); indeks terapeutyczny nieco powyżej 2; często stosowany w kombinacji z innymi L. p. pasożytom (heksachlorofenem, lewamizolem).


Dibromsalan, Tribromsalan - spektrum: F. hepatica postacie dorosłe i młodociane (od 6-tygodnia życia) 30 mg/kg m.c.; indeks terap. 3; stosowane w połączeniach dibromsalan:tribromsalan = 1:1 lub 1:3S


Chlorowane węglowodory

Czterochlorek węgla, Heksachloroetan - znaczenie historyczne; hepatotoksyczne (martwica, zwyrodnienie tłuszczowe) szczególnie dla świń; Mech. dz. - blokada przemian cholesterolu  wzrost stężenia metylosterolu toksycznego dla przyrw



L. p. tasiemcom (Anticestoda, Taenicida)

L. usuwające tasiemce = Taenifuga, L. zabijające = Taenicida

Izochinolony (Prazikwantel, Epsiprantel)


Prazikwantel - spektrum: b. szerokie (dużo gatunków tasiemców i przyrw w różnym wieku, u różnych gat. zwierząt (= także gady i ryby)) w dawkach od 5 do 24 mg/kg m.c. przez 1 do 3 dni.; nie jest wykluczone że działa aktywnie także wobec larw tasiemców. Mech. dz. - wakuolizacja tegumentu (w 15 min. po podaniu leku) u tasiemców w części dogłowowej u przywr na całej powierzchni  wakuole pękają  robak atakowany przez eozynofile lub trawiony w p. pokarm (po 4 godz. robak nie żyje); zaburzenie transportu Ca+2 do wnętrza kom. pasożyta  skurcz spastyczny (robak zostaje wydalony). Farmakokinetyka - b. dobrze wchłania się z p. pokarm, dystrybucja do wszystkich narządów; silny efekt I przejścia; T1/2 u psów 3 godz., wydalany w postaci nieaktywnych metabolitów z moczem; Stosowany P.O., S.C., I.M.. Łączony z febantelem, pyrantelem i innymi L. p.robaczymi; W zasadzie bezpieczny (200 mg/kg kot - raczej śmierć, pies - wymioty), można stosować u zw. w ciąży.


Epsiprantel - spektrum: Dipylidium sp., Taenia sp. Echinococcus granulosus (psy i koty); Mech. dz. - uszkodzenie tegumentu (wakuolizacja) = podatność na trawienie, wzrost transportu Ca+2 do wnętrza robaka = skurcz spastyczny. Nie wchłania się z p. pokarm. (tylko 0,1%)  nie ulega metabol. w organizmie; B. bezpieczny w stosowaniu, indeks terap. powyżej 40


Niklozamid - spektrum: b. szerokie, stosowany u wszystkich gat. zw. (ssaki, ptaki, gady, ryby), odpowiednio długi czas stosowania zwiększa spektrum działania (50-100-150 mg/kg m.c. P.O. przez 1-3 dni). Mech. dz. tasiemcobójczy; zahamowanie transportu glukozy (=zużycie zapasu glikogenu) + rozprzężenie fosforylacji oksydacyjnej (= nagromadzenie mleczanu = zabicie tasiemca); tasiemiec staje się podatny na działanie soków trawiennych  w kale nie można go znaleźć (= nie można stwierdzić skuteczności leczenia); aktywność zależna od czasu działania i stężenia. Nie wchłania się z p. pokarm = mała toksyczność (ale nie aktywny wobec przywr). Część wchłonięta  metabolizm w wątrobie do nieczynnych postaci. U przeżuwaczy stosowany przez sondę (częściowa deaktywacja w żwaczu); około 50-100 mg/kg. Mała toksyczność = może być stosowany u zwierząt w ciąży i osłabionych; często łączony z innymi środkami p. robaczymi (tetramizol); indeks terap. około 40 u przeżuwaczy i 10 u mięsożernych. B. toksyczny dla ślimaków wodnych.


Bunamidyna - spektrum: tasiemce u psów i kotów, mniejsza skuteczność wobec Dipylidium caninum.; tasiemce owiec. Mech. działania: tasiemcobójczy; uszkadza integument  zaburzenie wchłaniania glukozy  strawienie tasiemca przez soki trawienne p. pokarm.; mniejsza skuteczność w niszczeniu główki; nie nasila perystaltyki. Stosowana P.O. (25-50 mg/kg m.c.) najlepiej po okresie przegłodzenia; wchłania się z p. pokrm. w niewielkim stopniu; nie kruszyć tabletek (= nasilenie wchłaniania w jamie ustnej), nie stosować parenteralnie = toksyczna (uszkodzenie wątroby + zaburzenia skurczu m. komór + wymioty + uszkodzenie spermatogenezy u psów); toksyczność wobec serca zależna od dawki (powyżej 600 mg/ zwierzę toksyczność wzrasta szczególnie u psów pracujących); może być stosowana u suk w ciąży


Dichlorofen - aktywny wobec Taenia sp., Dipylidium sp., i Moniezia sp. (wykazuje także działanie antyseptyczne). Działanie na Echinococcus niepewne. Mech. dz. - zaburzenie oksydatywnej fosforylacji  uszkodzenie tegumentu  strawienie tasiemca (czyli podobnie jak niklozamid). Słabo wchłania się z p. pokarm., nie nasila perystaltyki. Stosować na czczo. Raczej bezpieczny, często łączony z innymi środkami (duża zaleta. Zatrucie - ataksja, wymioty, ślinienie, drgawki.


Heksachlorofen - spektrum: różne tasiemce u drobiu, przeżuwaczy, rzadziej u psów i kotów (Echinococcus sp., Taenia sp. 15 mg/kg m.c.). Mech. dz. - jak dichlorofen. U psów skuteczny tylko w wąskim zakresie dawek 15 mg/kg m.c. (10 mg/kg m.c. nieskuteczne wobec Echinococcus); dawki wyższe (20-25 mg/kg m.c.) lub powtarzane w krótkim okresie czasu (24 godz.) prowadzą do uszkodzenie OUN, nerek i szpiku (szczególnie toksyczny dla szczeniąt). Praktyczne znaczenie = zwalczanie przywr u owiec i bydła oraz tasiemca Raillietina sp. u drobiu (30-60 mg/kg m.c.). U drobiu prowadzi do spadku nieśności.


Bitionol - spektrum: przywry i tasiemce u przeżuwaczy (Moniezia, Thysanosoma), tasiemce u psów i kotów (Taenia, słabiej Dipylidium caninum) w dawce 200 mg/kg m.c., drób (wiele gat. tasiemców) w dawce 600 mg/kg m.c./dzień, lub 200 mg/kg m.c. przez 2-4 dni. Wchłania się z p. pokarm; wysokie stężenie w żółci (wyższe niż we krwi) po 2 godz. od podania; działa cholinomimetycznie na p. pokarm. Toksyczność niewielka wynika z działania cholinomimetycznego = wymioty, biegunka; Indeks terap. około 5. Stosowany P.O. 200 mg/kg m.c. (psy, koty, przezuwacze) i 600 mg/kg m.c. u gęśi, 2 x 200 mg co 4 dni u kurcząt.


Resorantel - zwalczanie przywr żwaczowych i tasiemców u owiec (Moniezia) w dawce 65 mg/kg m.c.. Mech. dz. - niepewny (zaburzenie fosforylacji oksydacyjnej). Zaleta - szybka eliminacja z organizmu owiec (po 48 godz. niewykrywalny w osoczu) + bezpieczny dla płodu (można stosować w ciąży). Stosowany P.O. sondą.


Arekolina - spektrum: praktycznie Echinococcus sp. u psa, teoretycznie także inne tasiemce. Alkaloid. Mech. dz. - parasymaptykotonik - paraliż tasiemca (przemijający po 2 godz.)  wydalanie tasiemca na skutek pobudzenia perystaltyki p.pokarm.; jeśli nie ma nasilonej perystaltyki należy ją pobudzić (działanie powinno się rozpocząć po 15 min). Wchłania się z p. pokarm., metabolizm w wątrobie do nieaktywnych metabolitów. Czas działania 30-40 min., aktywność wobec tasiemca do 2 godz. Jeśli wchłanianie z jamy ustnej 100 x bardziej toksyczna (brak metab. wątrobowego). Stosowana u psów w dawkach 1 mg/kg m.c., nie stosowana u kotów (zbyt duże nasilenie sekrecji w oskrzelach). Toksyczność niewielka (wymioty, biegunka) odtrutka - atropina. Stosowana również w postaci soli (np. acetarsol) hydrolizujacych w p. pokarm. o rozszerzonym spektrum (Taenia sp., Dipylidium sp.)


Związki cyny - (mieszanina cyny metalicznej z tlenkami i chlorkami) znaczenie historyczne; stosowane 1 x dziennie przez kilka dni zmieniały strukturę tegumentu  tegument stawał się podatny na działanie enzymów trawiennych; stosowane przede wszystkim u ludzi, rzadziej u zwierząt.

Arsenian ołowiu - znaczenie historyczne, stosowana do zwalczania Moniezia sp. u owiec; związek toksyczny o niskim indeksie terapeutycznym; w przewodzie pokarm. hydroliza do Pb i As+3 a następnie przemiana do PbO i As+5; dawka skuteczna terap. = 1 g/owcę i 0,5 g/krowę, dawka śmiertelna 2 g/owcę przez 2 dni i 1g/owcę przez 6 dni.


Benzimidazole - kilkaset związków o szerokim spektrum dz., wysokim marginesie bezpieczeństwa, dogodnym podawaniu; stosowane w leczeniu i profilaktyce u wszystkich gat. zw.

Przedstawiciele: Tiabendazol, Fenbendazol, Flubendazol, Mebendazol, Oksybendazol, Cambendazol, Oksfendazol, Parbendazol, Albendazol, Lobendazol.

Budowa chemiczna - pierścień benzimidazolowy; Właściwości fiz.-chem. - najczęściej proszek, nierozpuszczalny lub słabo rozp. w wodzie

Spektrum - skuteczne na wszystkie postacie rozwojowe nicieni (larwy i postacie dorosłe) oraz niektóre tasiemce. Aktywne na jaja nicieni: Albendazol, Fenbendazol, Oksfendazol i Oksybendazol + Febantel.

Mech. dz.  hamują aktywność mikrotubuli (kompleks leku z tubuliną robaków jest trwalszy niż z tubuliną ssaków) + zaburzają transport zw. odżywczych przez błonę komórkową robaka + zahamowanie dehydrogenazy kwasu fumarowego (działanie wtórne) = śmierć robaka; to nie jest działanie receptorowe; działanie jest zależne od miejscowej koncentracji leku = długie przebywanie leku w pobliżu robaka to lepszy efekt terapeutyczny; Wielkość przew. pokarm. i pasaż treści ma znaczenie dla dawkowania  w przeciwieństwie do przeżuwaczy u psa i kota benzimidazole trzeba podawać częściej (kilkakrotnie) bo mały p. pokarm. nie jest dostatecznym rezerwuarem dla leku; Skuteczność działania leku zależy od aktywności metab. robaka (larwy uspione).

Farmakokinetyka: Tiabendazol, Albendazol i Oksfendazol - wchłaniają się z przew. pokarm. Pozostałe wchłaniają się słabo; w osoczu około 1% podanej dawki (zależy od gat. = u przeżuwaczy słabsze wchłanianie niż monogastrycznych, w większym stopniu zależne od paszy)  ALE nawet te, które się słabo wchłaniają stosuje się do zwalczania robaków bytujących poza przew. pokarm. (!!!). U wszystkich wchłanianie jest raczej wolne (Tmax od 2 godz. (Tiabendazol) do 30 godz.). Przew. pokarm. przeżuwaczy może być rezerwuarem dla leku  dłuższy czas działania leku = wyższa skutecznośc. Postacie benzimidazoli słabo rozpuszczalne, o wolnej eliminacji są lepsze.

Metabolizm b. skomplikowany: przeżuwacze - gł. hydroksylacja, świnie - sulfonowanie. Mebendazol - prawie nie ulega metabolizmowi, Fenbendazol - w 50% nie ulega metabolizmowi, Tiabendazol i Cambendazol tylko w 1% nie są metabolizowane. W większości przypadków metabolity krążą w krążeniu wrotno-wątrobowym i wydzielane są wraz z postaciami niezmienionymi z kałem. ALE Albendazol, Oksfendazol i Tiabendazol - ponad 50% leku w postaci zmetabolizowanej z moczem. Metabolity utrzymują się b. długo. Wykazują z reguły aktywność p. robaczą; w mleku pojawiają się dość późno.

Benzimidazole posiadają b. wysoki margines bezpieczeństwa (niektóre ponad 100); bezpieczne również przy dłuższym stosowaniu (3-4 x dawka terap. przez kilka dni). Objawy zatrucia: brak apetytu, gorączka, biegunka. Parbendazol, Cambendazol teratogenny u owcy do 4 tyg. życia (gł. w 21-24 dniu ciąży uszkodzenie kończyn), u konia ale bezpieczny u bydła. Albendazol przeciwwskazany u ciężarnych krów i owiec do 45 dnia. Teratogenność zależna jest do dawki. Nie wykazano dz. teratogennego u Mebendazolu, Fenbendazolu, Flubendazolu, Oksybendazolu.

Znana oporność  polega na syntezie beta-tubuliny (nie ma powinowactwa do leku). Największa oporność u pasożytów kóz i owiec (z powodu za niskiego dawkowania, w przypadku Haemonchus i Ostertagia); nie obserwowano u pasożyt. psów.

Dawkowanie - od 5 do 100 mg/kg m.c. zależy od leku i celu stosowania


Benzimidazole aktywne p. tasiemcom: Mebendazol, Albendazol, Fenbendazol, Oksfendazol

Postacie dojrzałe  Mebendazol (20 mg/kg m.c.), Fenbendazol (50 mg/kg m.c.) - tasiemce u psów (Taenia, Echinococcus, Dipylidium)

Albendazol, Fenbendazol (5 - 7,5 mg/kg m.c.) Oksfendazol, Mebendazol (20 mg/kg m.c.) - bydło, owce (Moniezia)

Larwy  Mebendazol - aktywny wobec form larwalnych (wągrów) Taenia ovis 50 mg/kg m.c. przez 14 dni, Echincoccus granulosus, Taenia multiceps (25 mg/kg m.c. przez 3 dni), T. saginata (5-10 mg/kg m.c. przez 10 dni I.P.)

Fenbendazol (50 mg/kg m.c.), Cambendazol (35 mg/kg m.c.) - aktywne wobec wągrów T. saginata (bydło)

Flubendazol (10 mg/kg m.c. przez 10 dni) - zabija larwy T. solium (świnia)


Benzimidazole aktywne p. przywrom: Albendazol, Triklabendazol, Fenbendazol

Albendazol - postacie dorosłe F. hepatica, F. magna (7,5 -10 mg/kg m.c.), w wyższej dawce (50 mg/kg m.c.) postacie 3-4 tyg.; można stosować profilaktycznie 3 mg/kg m.c./dzień przez 35 dni

Triklabendazol - postacie dorosłe i młodociane F. hepatica (5-15 mg/kg m.c.), F. gigantica, F. magna


Benzimidazole aktywne wobec larw uśpionych nicieni: Albendazol, Okfendazol, Fenbendazol (Ostertagia sp.)



Przykład zwalczania tasiemczyc u psów

Skuteczna terapia to usunięcie główki (skoleksa) z p.pokarm., segmenty mogą być rozpuszczone w przewodzie pokarmowym; Tenia i Dipylidium wymaga podawania leku co 6 miesięcy; Echinococcus co 6 tygodni;


Prazikwantel 5 mg/kg, 100% skuteczność, p.o., s.c., i.m. przede wszystkim przy Echinococcus i Dipylidium

Bunamidyna - 25 - 50 mg/kg nie więcej niż 600 mg/zwierze (toksyczna)

Niklozamid - 157 mg/kg po całonocnym głodzeniu (nie działa na Echinococcus)

Nitroskanat (50 - 100 mg/kg) wysoka dawka przy Echinococcus

Benzimidazole: Fenbendazol (tylko Taenia), Mebendazol (Echinococcus i Taenia) psy: masa ciała mniej niż 2 kg - 50 mg 2x dziennie przez 5 dni, więcej niż 2 kg - 100 mg 2x dziennie przez 5 dni, duże psy (30 kg) 200 mg 2x dziennie przez 5 dni, Oksfendazol (Taenia): 10 mg/kg 3 dni, netobimin, albendazol: 25 mg/kg 2x dziennie przez 5 dni

Arekolina - (Taenia) 5-15 mg/ zwierzę

Dichlorofen - (Tenia, Dipylidium) 200 mg/kg


Drontal Plus = febantel + pyrantel + praziquantel



Wyszukiwarka