PRACA SEMESTRALNA Z PRODUKCJI ROŚLINNEJ
Temat: Roślinność użytków zielonych.
Przyroda terenów rolniczych charakteryzuje się ogromną różnorodnością krajobrazową oraz bioróżnorodnością florystyczną i faunistyczną. Są to siedliska półnaturalne, podmokłe, torfowiska oraz szeroka paleta gatunków zwierząt i ptaków, które na terenach łąk, pastwisk i tzw. obszarach marginalnych (oczka wodne, nieużytki) znajduje miejsca żerowania i rozrodu. W większość są to gatunki zagrożone wyginięciem lub rzadkie w skali kraju i międzynarodowej.
Użytki zielone, wchodzące w skład użytków rolnych, to tereny porośnięte zbiorowiskami wieloletniej roślinności, tworzącej zwartą darń. Użytki zielone można podzielić na:
1) Trwałe Użytki zielone (TUZ), w których w skład wchodzą:
a) łąki:
- użytki zielone nizinne (łąki zalewne - łęgi; łąki grądowe - wyżej położone;
łąki bagienne bielicowe - bielawy; łąki pobagienne - murszowe)
- użytki zielone terenów górzystych (hale wysokogórskie powyżej górnej granicy lasów; hale i pastwiska górskie i śródleśne; łąki górskie niższej strefy leśnej, polany);
b) pastwiska
2) Przemienne Użytki Zielone (PUZ) czasowo zakładane na gruntach ornych na okres 2-3 lat, przemiennie użytkowane jako łąki i pastwiska
3) Zmienne Użytki Zielone - rok użytkowania jako pastwisko i rok jako łąka.
Obecnie w zasadzie brak jest podziału na łąki i pastwiska. Użytki zielone użytkowane są przemiennie.
Właściwości (cechy charakterystyczne) użytków zielonych:
- brak wykonywania zabiegów uprawowych
- wykonywanie zabiegów pielęgnacyjnych
- trwałe zadarnienie
- ochrona gleb przed erozją
- wzbogacanie gleby w substancję organiczną (próchnica glebowa)
- walory ekologiczne
- walory turystyczno-krajoznawcze (krajobrazowe)
- pozyskanie paszy na cały rok dla zwierząt w postaci:
- zielonki
- kiszonki
- sianokiszonki
- suszu
- siana
- duża bioróżnorodność
Na łąkach występuje ok. od 300 do 500 gatunków roślin, z czego 60-80 to gatunki powszechnie występujące (pospolite), w których w skład wchodzi od 20 do 30 gatunków roślin wartościowych, a mianowicie: trawy, rośliny motylkowate, turzyce, wełnianki i sity oraz zioła i chwasty.
Trawy (ok. 12-15 gatunków; 60-75% występowania na łące lub na pastwisku)
Gatunki należące do rodziny traw stanowią podstawową grupę roślin występujących na łąkach i pastwiskach. Trawy wytwarzają słabo ulistniony pęd kwiatostanowy i liczne, bogato ulistnione pędy płonne (wegetatywne bez kwiatostanu). Im więcej pędów płonnych wytwarza trawa i im dłuższe, szersze i delikatniejsze są liście, tym jest ona wartościowsza, ponieważ plon zielonki i jego wartość pokarmowa zależy od udziału liści. Owocem traw jest ziarniak.
System korzeniowy jest typu wiązkowego, a główna masa korzeni znajduje się w wierzchniej 20-centymetrowej warstwie gleby. Krzewienie jest bardzo ważną cechą traw.
Zależnie od sposobu wyrastania pędów rozróżnia się trawy luźnokępowe, których pędy wyrastają luźno, w pewnym oddaleniu od siebie, i trawy zbitokępowe (zwartokępowe), których pędy wyrastają w dużym skupieniu i tworzą zwartą kępę.
Niektóre gatunki traw wytwarzają pędy podziemne (rozłogi), z których wyrastają pędy nadziemne i korzenie. Są to trawy rozłogowe.
Trawy dzielą się na:
a) wysokie - od 100 do 150 i więcej
Rosną bardzo szybko i tak samo szybko drewnieją, występują na łąkach przy użytkowaniu kośnym - źle znoszą przygryzanie i przydeptywanie, ale dobrze koszenie; dają wysoki plon. Do traw wysokich zaliczamy:
tymotkę łąkową, kostrzewę trzcinową, kostrzewę łąkową, kupkówkę pospolitą, rajgras wyniosły (francuski lub owsik wyniosły), wyczyńca łąkowego, mozgę trzcinowatą, stokłosę bezostną, beckmanię robaczkowatą.
b) średniowysokie - od 60 do 100 cm
Trawy pośrednie; nadają się na użytki zielone przemienne. Do traw średniowysokich zaliczamy:
konietlicę łąkową, mietlicę białawą, mietlicę rozłogową, życicę wielokwiatową (rajgras włoski), życicę westerwoldzką, wiechlinę błotną, stokłosę prostą,
c) niskie - do 60 cm
Rosną wolniej i wolniej drewnieją, występują na pastwiskach - źle znoszą koszenie, ale dobrze przygryzanie i udeptywanie; dają niższy plon. Do traw niskich należą:
życica trwała (rajgras angielski), wiechlina łąkowa, wiechlina zwyczajna (szorstka), grzebienica pospolita.
Trawy o wysokiej, dobrej wartości (pastewne), które są w stanie wydać wysoki plon. Mają one duże wymagania wodne i dobrze rosną na glebach żyznych. Są chętnie zjadane przez zwierzęta. Powinny być intensywnie użytkowane, gdyż obniżanie się poziomu intensywności produkcji powoduje wzrost w runi traw małowartościowych.
Do traw o dobrej wartości zaliczamy:
1) z traw wysokich:
kostrzewa łąkowa, tymotka łąkowa, życica wielokwiatowa, kupkówka pospolita, stokłosa bezostna, wyczyniec łąkowy, rajgras wyniosły
2) z traw średniowysokich i niskich:
życica trwała, wiechlina łąkowa, mietlica biaława, wiechlina błotna.
Trawy małowartościowe są to z reguły trawy o niskich możliwościach produkcyjnych i niskiej wartości pokarmowej. Należą do nich np. tomka wonna, stokłosa miękka, owsica omszona, kostrzewa owcza, mietlica pospolita, stokłosa prosta, drżączka średnia.
Rośliny motylkowe (ok. 5-7 gatunków; 20-30% występowania na łące lub na pastwisku)
Rośliny te stanowią obok traw ważną grupę gatunków występujących na trwałych użytkach zielonych. Zawierają duże ilości wartościowego białka, a także fosforu, wapnia i witamin. Ponadto wpływają korzystnie na glebę, gdyż zwiększają w niej zawartość azotu dzięki współżyciu z bakteriami brodawkowymi wychwytującymi azot z powietrza.
Do roślin motylkowych zaliczamy często występujące na łąkach i pastwiskach:
koniczyny: łąkową (czerwoną), szwedzką (białoróżową), pastwiskową (białą) i perską; lucernę nerkowatą (chmielową); komonicę zwyczajną i błotną; groszek żółty i błotny oraz wykę płotową i ptasią.
Rzadziej występujące rośliny motylkowe na użytkach zielonych to:
lucerny mieszańcowa i siewna; przelot pospolity; nostrzyk; esparceta oraz koniczyny: pogięta, rozdęta, różnoogonkowa, drobnogłówkowa i górska.
Turzyce, wełniaki i sity (najlepiej 0% występowania w runi użytków zielonych)
Są to rośliny o ostrych i sztywnych liściach. Wszystkie gatunki tej grupy są niepożądanymi składnikami runi, gdyż mają niską wartość pokarmową. Są one wskaźnikiem, że łąka lub pastwisko wymaga melioracji albo że są niewłaściwie użytkowane i nawożone.
Zioła (ok. 3-5 gatunków; 5-10% występowania na łące lub na pastwisku)
Zioła są to rośliny zawierające olejki eteryczne i inne cenne związki chemiczne, które polepszają smak i wartość dietetyczną paszy. Niewielki udział w runi ziół takich, jak kminek zwyczajny, krwawnik pospolity, mniszek lekarski, przywrotniki pasterski i pospolity, babka lancetowata, marchwica pospolita czy krwiściąg lekarski jest pożądany. Jednak gdy ich udział jest duży, trzeba je traktować jak chwasty, ponieważ obniżają plonowanie łąk i pastwisk.
Chwasty (najlepiej 0% występowania w runi użytków zielonych)
Chwasty właściwe są niepożądane w runi, gdyż zmniejszają plony i pogarszają wartość pokarmową lub nawet mogą być trujące dla zwierząt.
Chwasty dzielimy na:
· trujące, takie jak: szalej jadowity, jaskier jadowity i ostry, zimowit jesienny, skrzyp polny, kaczyniec,
· kolczaste i cierniste, takie jak: ostrożeń błotny, śmiałek darniowy,
· rośliny cuchnące - wilżyna bezbronna,
· trudno – strawne, takie jak: śmiałek darniowy, bliźniczka psia trawka,
· silnie drewniejące - ostrożeń warzywny,
· psujące jakość produktów zwierzęcych - czosnki, bielice,
· tłumiące wzrost innych roślin,
· rośliny zbyt niskie - mchy, pięciornik, (zabierają składniki pokarmowe innym roślinom),
· szkodliwe dla gleby (mają grube kłącza, które trudno rozkładają się tworząc próchnicę surowa),
· półpasożyty (szelężnik większy) są podziemią połączone do korzeni rośliny uprawnej zabierając składniki pokarmowe i wodę, i pasożyty (kanianka macierzankowa) są podłączone sawkami do rośliny i zabierają składniki pokarmowe, wodę i korzystają z przemian fotosyntezy drugiej rośliny.
Użytki zielone stanowią nieodzowny element chowu zwierząt, np: bydła mlecznego, a tym samym produkcji mleka. Łąki i pastwiska dostarczają pełnowartościowej paszy dla przeżuwaczy, która w warunkach ekstensywnego systemu chowu zwierząt w okresie letnim może być jedyną karmą dla zwierząt.
Bibliografia:
1) http://docs9.chomikuj.pl/155562579,PL,0,0,U%C5%BCytki-zielone.doc
2) http://www.beata_nowak.republika.pl/pliki/UZ1.pdf
3) http://www.raportrolny.pl/
4) notatki i materiały z lekcji