KONSOLIDACJA BANKÓW.

Spis treści

Wstęp

Rozdział I

Przemiany systemu bankowego w Polsce.

Transformacja ustrojowa sektora bankowego.
Kierunki wzmocnienia polskiego systemu bankowego.
Konsolidacja w sektorze bankowym.

1.4 Wzorce dla Polski w dostosowywaniu prawa bankowego do standardów

europejskich.

Rozdział II

Konsolidacja banków a problem konkurencji między bankami.

2. 1 Cele i formy konsolidacji banków.

2. 2 Łączenie się banków w celu utworzenia bankowej grupy kapitałowej.

2. 3 Łączenie się banków nie związane z tworzeniem grupy kapitałowej.

2. 4 Konkurencja między bankami.

Rozdział III

Konsolidacje banków na wybranych przykładach.

3. 1 Grupa Pekao S.A.

3. 2 Bank Przemysłowo – Handlowy PBK S.A.

3. 3 Bank Zachodni WBK S.A.

Zakończenie

Bibliografia

Wstęp

Powszechna tendencja do globalizacji i konsolidacji obejmuje również swym zasięgiem sektor bankowy. Kiedy jednak w USA tempo konsolidacji banków ulega przyspieszeniu – w Europie tendencje te wcale nie są tak wyraźne.

Dotychczasowe postępy w tym zakresie nie wskazują na jasny obraz przyszłych zmian w europejskim systemie bankowym. Przez kilka ostatnich lat podzielano pogląd, że duże instytucje finansowe będą stanowiły trzon bankowości europejskiej.

Najczęściej konsolidacja ma miejsce w obrębie danego kraju. Na rynku niemieckim doszło do połączenia regionalnych banków w Bawarii, w wyniku czego powstał Hypo und Vereinsbank. W Hiszpanii utworzono BSCH (Banco Santander Central Hispano). We Włoszech natomiast nastąpiło wiele drobniejszych połączeń, przygotowujących jakby grunt do kolejnego etapu konsolidacji. Brytyjskie banki, takie jak Lloyds TSB i National Westminster, preferowały zakup firm ubezpieczeniowych bardziej niż krajowych konkurentów czy banków zagranicznych.

Pomimo, że dużo mówi się na ten temat, to nie zanotowano do tej pory znaczących przykładów konsolidacji banków zagranicznych poza jedynie fińsko – szwedzkim Merita – Nordbankiem.

Dotychczasowe tendencje z zakresie fuzji i przejęć wykazały, że dużą rolę odgrywają czynniki narodowościowe. Po pierwsze, zagraniczne przejęcia nie zawsze mają sens ekonomiczny. Trudno jest ocenić koszty i ostateczne oszczędności osiągnięte w wyniku różnych form konsolidacji. Często okazuje się, już po fakcie, że połączenie nie przynosi zakładanych korzyści finansowych.

Po drugie, zmiany technologiczne i rozwój Internetu sprawiają, że banki dostrzegają właśnie w tym możliwości znacznej obniżki kosztów działalności.

Pomimo, że do znaczących międzynarodowych konsolidacji nie dochodzi, dostrzega się wyraźne ożywienie w europejskich bankach. Jakie będą dalsze kroki, trudno jednoznacznie przewidzieć. Jedną z możliwych dróg jest powielenie modelu amerykańskiego, i to nie tylko w zakresie pojedynczych usług, jak np. karty kredytowe. Rozwój bankowości amerykańskiej wpłynął na zaostrzenie konkurencji na miejscowym rynku między instytucjami krajowymi. Jeśli banki europejskie nie będą przekraczać granic, amerykańska droga może powtórzyć się na gruncie europejskim. Druga strona przemian to technologiczne zmiany i rosnące wymagania klienta w tym zakresie. Dla niego zmiany własnościowe w ramach instytucji bankowych nie mają znaczenia, liczy się jakość usług i koszty. Trudno wyobrazić sobie dalszy postęp bez zmian technologicznych, a te będą pociągać za sobą zmiany własnościowe w postaci fuzji i przejęć. Wszystko wskazuje na to, że w najbliższej przyszłości proces konsolidacji banków będzie miał charakter raczej lokalny ( w skali jednego kraju). Jednak wydaje się, że w dłuższej perspektywie fuzje i przejęcia będą postępować w Europie coraz szybciej, zgodnie z ogólnym trendem ku globalizacji, podobnie jak w innych dziedzinach.

Celem moim do podjęcia tego tematu było pokazanie wszystkim polskim klientom banków w jaki sposób polskie prawo bankowe jest dostosowywane do potrzeb integracji Polski z Unią Europejską. W jaki sposób to przebiegało i jakie miało następstwa oraz co w konsekwencji tego ma nastąpić w przyszłości.

Tematem pracy jest konsolidacja banków w Polsce. W rozdziale I przedstawiłam przeobrażenia polskiego systemu bankowego w okresie transformacji ustrojowej, pokazałam kierunki jego wzmocnienia oraz ukazałam wzorce dla Polski w dostosowywaniu polskiego prawa bankowego do standardów europejskich dziedzinie konsolidacji w sektorze bankowym. Rozdział II pracy zawiera konsolidację banków jej cele i formy a także pokazuje konkurencję między bankami. Konsolidacje banków na wybranych przykładach, takich jak: Grupa Pekao S.A., Bank Przemysłowo – Handlowy PBK S.A. i Bank Zachodni WBK S.A. starałam się zaprezentować w rozdziale III mojej pracy. Do napisania tej pracy wykorzystałam wszelkie dostępne mi źródła począwszy o literaturę fachową, sprawozdania finansowe banków, czasopisma oraz dane internetowe. Uważam, że cel przeze mnie założony został osiągnięty.

Rozdział I

Przemiany systemu bankowego w Polsce.

Przez system bankowy rozumiemy układ instytucji kredytowych i finansowych, wykonujących pośrednictwo finansowe. Instytucja kredytowa to bank upoważniony do przyjmowania od publiczności depozytów w celu profesjonalnego przekształcenia ich w kredyty, udzielane na komercyjnych zasadach. Instytucją kredytową nie jest więc Spółdzielcza Kasa Oszczędności (SKOK) udzielająca pożyczek jedynie swoim członkom na zasadzie pokrycia kosztów, a nie maksymalizacji zysku. Instytucje finansowe to inne niż banki podmioty upoważnione do wykonywania czynności bankowych. Typowymi instytucjami finansowymi są domy maklerskie, fundusze wspólnego inwestowania, NFI, fundusze emerytalne i powiernicze.

Współcześnie wyróżnia się również instytucje i fundusze monetarne, które mogą przyjmować depozyty i środki finansowe pełniące funkcje depozytów. Instytucje finansowe kreujące pieniądz ( The Monetary Financial Institution) to krajowe instytucje kredytowe w rozumieniu definicji Wspólnot Europejskich i wszystkie inne krajowe instytucje finansowe, których działalność polega na otrzymaniu depozytów i bliskich substytutów depozytów – od podmiotów innych niż monetarne instytucje finansowe oraz na jednoczesnym działaniu na własny rachunek (co najmniej w znaczeniu ekonomicznym) przy udzielaniu kredytów lub dokonywaniu inwestycji w papiery wartościowe.

Stanowią one podstawowy element systemu wspomagającego realizację polityki pieniężnej banku centralnego. Instytucje i fundusze monetarne powinny podlegać wyspecjalizowanemu nadzorowi oraz posiadać solidne podstawy finansowe do pełnienia roli organizatora rynków finansowych: pieniężnych, kapitałowych oraz walutowych.

Na obrzeżu systemu bankowego działają instytucje parabankowe, które wykonują usługi finansowe nie zastrzeżone wyłącznie dla banków, a więc np. rozliczenia pieniężne, informatykę bankową, leasing, factoring. Są to zatem wyspecjalizowane agendy banków lub ich konkurenci, np. American Express, Euro – net.

System bankowy podlega stałej ewolucji w zakresie zarówno form instytucjonalnych, w których prowadzona jest działalność bankowa, jak również wyłączności na pełnienie funkcji pośrednika finansowego. Niezmienne jest dążenie, aby system bankowy minimalizował koszty transakcyjne jego użytkowników¹.

1 Transformacja ustrojowa sektora bankowego.

System bankowy w Polsce przeszedł w okresie powojennym dwie transformacje ustrojowe.

Pierwszą na skutek zewnętrznej interwencji w spontanicznie kształtujący się ład trójsektorowej gospodarki rynkowej, wspartej indykatywnym planowaniem. Pod koniec 1946 r. dokonano zwrotu w kierunku rozpowszechnienia w Polsce radzieckiego modelu monobanku. W okresie jego dominacji NBP i nieliczne banki specjalistyczne stanowiły przedłużenie aparatu finansowego państwa, nastawionego na realizację planu inwestycyjnego i pochodnego wobec niego planu wydatków i przychodów ludności.

Druga transformacja o charakterze ustrojowym, wynikająca z wyników wyborów 4.06. 1989 r., wzmacniała jedynie wcześniej wykształcone tendencje do kształtowania właściwej roli pieniądza w gospodarce, zdecydowanego zwalczania inflacji oraz finansowego dyscyplinowania wszystkich podmiotów w gospodarce.

Zasadnicze zmiany systemu bankowego zostały zapoczątkowane i przybrały formę nowych regulacji prawnych przed przełomem politycznym. Był on niezbędny, aby je utrwalić i nadać im nieodwołalny charakter².

Zapoczątkowane w 1989 r. zasadnicze zmiany przekształcenia polskiego systemu bankowego realizowano w czterech płaszczyznach:

budowania nowego systemu prawnego normującego działalność banków;
przekształcenia NBP w nowoczesny bank centralny, nie prowadzący działalności komercyjnej (zakładało to między innymi utworzenie na bazie NBP kilku banków komercyjnych);
doprowadzenia do powstania prywatnych banków komercyjnych, w tym także banków z kapitałem zagranicznym;
sprywatyzowania banków komercyjnych.

Podstawowe regulacje prawne wprowadzono w styczniu 1989 roku, kiedy to uchwalono nowe prawo bankowe³ i o Narodowym Banku Polskim⁴. Omawiane ustawy zapoczątkowały rewolucyjną zmianę w sektorze bankowym. Zgodnie z nowymi regulacjami banki przestały być finansowym ramieniem państwa, a stały się przedsiębiorstwami działającymi w warunkach konkurencji, dążącymi do osiągania zysków⁵.

Przyjęcie na początku 1989 r. nowych ustaw z zakresu bankowości znacznie ułatwiło jej przebudowę, mimo iż odbywała się ona w bardzo trudnych warunkach ekonomicznych (ogromna inflacja) i prawnych (brak podstaw prawnych do realizacji Programu gospodarczego rządu z października 1989 r.). W latach 1989 – 1990 Prezes NBP wydał 85 zezwoleń na utworzenie nowych banków, w większości prywatnych lub o kapitale państwowo – prywatnym. W 1991 r. dziewięć wyodrębnionych wcześniej ze struktury NBP banków komercyjnych przekształcono w spółki akcyjne z założeniem ich prywatyzacji w najbliższej przyszłości. Były to: Bank Gdański w Gdańsku, Bank Śląski w Katowicach, Bank Przemysłowo – Handlowy w Krakowie, Bank Depozytowo – Kredytowy w Lublinie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, Wielkopolski Bank Kredytowy w Poznaniu, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Zachodni we Wrocławiu.

Jednocześnie w Ministerstwie Finansów opracowano program prywatyzacji banków mający na celu demonopolizację systemu bankowego, jego modernizację i restrukturyzację⁶. Rozszerzenie się sieci banków umożliwiło także wzbogacenie zakresu ich działalności, zwłaszcza przez podjęcie działań na rynku papierów wartościowych, w tym czynności maklerskich, redystrybucji obligacji Skarbu Państwa, a także prowadzenie rozliczeń z zagranicą. Oprócz tradycyjnych umów depozytowych i kredytowych w działalności banków pojawiły się nowe formy umów (np. leasing, factoring). Zaczął rozwijać się rynek pożyczek międzybankowych.

W 1993 r. rozpoczęła działalność Krajowa Izba Rozliczeniowa, która zastąpiła poprzedni mało sprawny system rozliczeń międzybankowych.

W 1992 r. z całą ostrością ujawniły się problemy polskiego systemu bankowego. Dotyczyły one zarówno banku centralnego, jak i banków komercyjnych. W odniesieniu do NBP problem polegał na uwolnieniu banku centralnego od działalności kredytowej (z wyjątkiem udzielania kredytów refinansowych), umocnieniu autonomii banku centralnego, wprowadzeniu pełnego instrumentarium polityki pieniężnej (rezerwy obowiązkowe, kredyt refinansowy, kredyt redyskontowy, kredyt lombardowy, polityka otwartego rynku) oraz zapewnieniu skuteczności nadzoru bankowego⁷. Stało się więc jasne, że NBP musi pozbyć się dotychczasowego władztwa administracyjnego wobec banków (z wyjątkiem nadzoru bankowego) i ułożyć stosunki z bankami komercyjnymi na zasadzie powiązań ekonomicznych⁸.

W odniesieniu do banków komercyjnych główny problem polegał na posiadaniu przez nie zbyt niskiego kapitału własnego oraz pojawieniu się kategorii tzw. trudnych kredytów, których rozmiary zaczęły wpływać w sposób niepokojący na wyniki finansowe banków, grożąc niektórym upadłością. Powstały więc problemy, w jaki sposób zwiększyć kapitał banków polskich oraz jak zrestrukturyzować finansowo wierzytelności bankowe⁹. Pierwszy z nich postanowiono rozwiązać między innymi przez tzw. konsolidację banków (łączenie w grupy kapitałowe) oraz bardziej śmiały dopływ kapitału obcego. Drugi rozwiązano częściowo przez wprowadzenie w 1993 r. instytucji bankowego postępowania ugodowego, która umożliwiła restrukturyzację finansową zobowiązań przedsiębiorstw państwowych wobec banków i innych podmiotów na zasadach odrębnych od tradycyjnego postępowania ugodowego.

Oddzielny problem powstał w bankowości spółdzielczej. W nowych i trudnych warunkach ekonomicznych byt banków spółdzielczych został poważnie zagrożony. Bez interwencji państwa nie miały one większych szans na przetrwanie. Na mocy ustawy z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz zmianie niektórych ustaw¹⁰ rozpoczął się proces zmian i konsolidacji spółdzielczego sektora bankowego.

Trudna sytuacja banków zaczęła budzić obawy o bezpieczeństwo depozytów, zwłaszcza składanych przez ludność. Skarb Państwa udzielił gwarancji (do pewnej wysokości) depozytom składanym w niektórych bankach (PKO BP, Polska Kasa Opieki S.A., BGŻ S.A.). Depozyty składane w innych bankach pozostały bez takiej gwarancji. To przyspieszyło prowadzone już wcześniej prace nad systemem ubezpieczenia depozytów bankowych i zaowocowało wprowadzeniem w 1995 r. Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Dokonane zmiany były częścią programu reformy bankowości w Polsce¹¹, nie rozwiązały jednak do końca licznych dylematów systemu bankowego¹². W grudniu 1995 r. rząd przedstawił Sejmowi Strategię umacniania systemu bankowego w Polsce, w której zawarto podstawowe kierunki zmian systemu organizacji i funkcjonowania banków. Dotyczyły one następujących zamierzeń:

podniesienia kapitalizacji całego sektora bankowego i zwiększenia w jego ramach stopnia koncentracji kapitału;
wzmocnienia bezpieczeństwa systemu bankowego;
wzmocnienia konkurencyjności polskich banków;
rozwoju banków specjalistycznych;
prywatyzacji banków należących do Skarbu Państwa.

Natomiast wśród środków realizacji Strategii zaproponowano między innymi konsolidację banków (koncentrację kapitałową), wzmocnienie niezależnej pozycji NBP, wydzielenie nadzoru bankowego ze struktury NBP, uruchomienie systemu informacji o dłużnikach i zastawach, poprawę technologii informatycznej banków, kształcenie kadr bankowych oraz uregulowanie podstaw prawnych działalności innych niż banki podmiotów rynku finansowego. Stało się więc jasne, że realizacja założeń Strategii wymaga przyjęcia nowych podstaw prawnych organizacji i funkcjonowania banków. Te zaś powinny uwzględniać konieczność harmonizacji polskiego prawa bankowego z prawem Unii Europejskiej.

W literaturze przedmiotu pojawiły się różne oceny Strategii. Zwracano w nich uwagę nie tylko na propozycje zawarte w Strategii¹³, ale także na powiązania między systemem bankowym a polityką pieniężną¹⁴ oraz na uwarunkowania rozwoju instytucji kredytowych i parabankowych w Polsce¹⁵. To zaś niekiedy prowadziło do różnych wniosków dotyczących rozwiązania problemów bankowych¹⁶.Dzięki kompromisom politycznym i doktrynalnym udało się zrealizować znaczną część założonych w Strategii pomysłów lub co najmniej stworzyć podstawy prawne ich realizacji w przyszłości.

W sierpniu 1997 r. uchwalono bowiem nowe ustawy: Prawo bankowe¹⁷ i o NBP¹⁸, które z dniem 1 stycznia 1998 r. weszły w życie.

2 Kierunki wzmocnienia polskiego systemu bankowego.

Dalszy rozwój systemu bankowego w Polsce wymagał przede wszystkim działania w trzech następujących dziedzinach:

dostosowanie norm regulujących działanie banku centralnego i banków komercyjnych do dyrektyw i zaleceń Unii Europejskiej;
wzmocnienie polskiego systemu bankowego w drodze prywatyzacji, konsolidacji i dokapitalizowania;
określenie kapitału zagranicznego w polskiej bankowości.

Wzmocnienie polskiego systemu bankowego wymagało przede wszystkim dalszej prywatyzacji banków, co sprzyjało ich dokapitalizowaniu i lepszemu zarządzaniu oraz konsolidacji w celu stworzenia organizmów bankowych mogących konkurować z bankami zagranicznymi.

Cele prywatyzacji banków w Polsce były formułowane w sposób następujący¹⁹:

wzmocnienie kapitałowe oraz ułatwiony dostęp do kapitału;
identyfikacja właściciela (najlepiej zachodni bank komercyjny), który by odpowiadał kapitałowo za działalność banku;
uniezależnienie polityki banku od bieżących potrzeb;
wzrost efektywności działania banku;
zwiększenie wpływów budżetowych z prywatyzacji;
pozostawienie większości udziałów w rękach polskich ( Skarb Państwa, pracownicy, oferta publiczna).

Formułowane były przy tym następujące przesłanki przemawiające za prywatyzacją banków²⁰:

banki państwowe mogły wykorzystywać swoje monopolistyczne pozycje nie podnosząc ryzyka w działalności;
banki państwowe były uzależnione od bieżącej polityki państwa, co mogło powodować ich dekapitalizację (wysokie podatki, wysoka dywidenda);
prywatyzacja stworzyła możliwość lepszej kontroli działalności banku, prowadząc do jego większej efektywności, przez zachowanie akcjonariuszy;
przeprowadzenie prywatyzacji ułatwiło dostęp do rynku kapitałowego oraz stworzyło możliwość wzmocnienia kapitałowego banku, dzięki nowym emisjom.

Proces prywatyzacji banków w Polsce miał być realizowany zgodnie z następującymi zasadami:

należało znaleźć inwestora strategicznego, który po podpisaniu kontraktu menedżerskiego, przyjąłby odpowiedzialność za zarządzanie bankiem;
udział kapitału zagranicznego nie mógł przekroczyć 30% kapitału;
Skarb Państwa utrzymał mniejszościowy pakiet akcji banku;
część akcji (10 – 15 %) została zbyta pracownikom banku;
część akcji była sprzedana w ofercie publicznej;
krajowi nabywcy instytucjonalni mogli nabywać akcje przez przetarg.

Z prywatyzacją banków wiązały się różnego rodzaju oczekiwania. Początkowo dotyczyły one:

przecięcia pasożytniczych układów, w których przedsiębiorstwa za duże aby upaść korzystają z kredytów bankowych, mimo że utraciły wiarygodność finansową;
wzmocnienia dyscypliny finansowej, usunięcia zatorów płatniczych, a więc wymuszonego wzajemnego finansowania się uczestników obrotu gospodarczego;
wymuszenia dalszej prywatyzacji w gospodarce, dzięki bankowemu postępowaniu ugodowemu.

W prywatyzacji banków w Polsce każdy przypadek jest inny, przeprowadzany na podstawie innych zaleceń kolejnych firm doradczych.

Początkowo panowała moda na rozbijanie dużych banków specjalistycznych i kreowanie mirażu wykupienia ich przez kadry kierownicze. Droga od bankowca do bankiera wydawała się prosta i łatwa. Bardzo szybko okazało się, że bankowość to nie przemysł, i że oddolna prywatyzacja oraz małe uniwersalne banki to pewna droga do kryzysu bankowego. Jego objawy wystąpiły w latach 1992 - 1994. Zbyt duża liczba słabych kapitałowo banków oraz duży udział kredytów nietrafionych pozostawionych po gospodarce realnego socjalizmu stanowiły zagrożenie załamania się sektora bankowego w Polsce. Należało niezwłocznie podjąć szereg kroków zapobiegających wystąpieniu efektu domina.

Po pierwsze wprowadzono prowizoryczny system gwarancji depozytów w bankach prywatnych, aby zapobiec panice wśród deponentów. Ponadto przejęto na własność NBP te banki, których koszty sanacji przekraczałyby kwoty wynikające z przyjętych gwarancji depozytów. Po trzecie zmuszono dotychczasowych właścicieli banków do pełnego pokrycia kosztów restrukturyzacji banków kapitałem zaangażowanym w bankowe spółki akcyjne.

Po opanowaniu sytuacji grożącej lawinowym rozwojem wydarzeń, doprowadzono do uchwalenia ustawy o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków z dnia 3 lutego 1993 r.²¹, która otwierała drogę do:

sprzedaży aukcyjnej nieobsługiwanych kredytów i zastawów pod nie;
zamiany akcji kredytobiorcy na jego dług w banku;
przeprowadzenia bankowego postępowania upadłościowego;
spisania utraconych kredytów w straty banku.

Tabela nr 1

Metody restrukturyzacji finansowej wykorzystywane przez uprawnione banki w latach 1993 – 1997 (w tys. zł).

Nazwa banku	Ugoda bankowa	Zamiana długu na akcje	Spisanie na straty	Aukcja wierzytelności i zabezpieczeń
Bank Gdański	127 127	33 796	65 038	5 839
BHP	154 631	15 858	19 461	18 813
BDK	172 881	47 820	88 380	10 382
PBG	146 322	33 568	101 932	12 459
PBK	352 108	77 970	233 784	49 304
Powszechny BK	37 643	5 561	110 840	193869
BZ	256 514	12 228	171 443	3 754
Ogółem banki “9”	1 247 226	226 055	1 080 443	294 420
Bank Pekao S.A.	33 242	4 416	25 952	124 552
PKO BP	231 245	27 957	174 716	118 573
BGŻ	1 482 296	110 456	962 808	392 075
Ogółem banki specjalistyczne	2 994 009	368 884	1 954 354	635 200

Źródło: Opracowanie własne na podstawie Gazety Bankowej Marketing, Departamentu Polityki Finansowej i Biura Promocji i Informacji w Warszawie, nr 3/ 1998, s. 35

Banki nie miały swobody wyboru metody postępowania z wierzytelnościami sektora prywatnego. Ich upłynnienie mogło przybrać formę sprzedaży na jawnych aukcjach. Banki nie wybrały formy zamiany długu na akcje, aby tą drogą prywatyzować przedsiębiorstwa. W praktyce wynikało to w równym stopniu z niekorzystnych przepisów podatkowych, jak również braku kadr zdolnych do sprawowania nadzoru właścicielskiego w kontrolowanych przedsiębiorstwach.

Dzięki zdecentralizowanemu modelowi restrukturyzacji złych kredytów banki uwolniły się od konieczności współdziałania z przedsiębiorstwami, które są za duże aby upaść, ale utraciły wiarygodność kredytową. Spłacają one kredyty bankowe kosztem niepłacenia podatków oraz składek na świadczenia socjalne. Dopiero w ustawie o restrukturyzacji banków spółdzielczych i BGŻ dostrzeżono, że sektor gospodarki żywnościowej jest w analogicznej, a może nawet gorszej sytuacji niż przemysłowe przedsiębiorstwa i pozwolono na objęcie ich obligacjami restrukturyzacyjnymi Skarbu Państwa kolejnych emisji. Na ten cel w latach 1993 – 1994 wyemitowano tych obligacji na łączną sumę 4 mld PLN.

Ważnym elementem metody restrukturyzacji finansów przedsiębiorstw

było dokapitalizowanie banków na podstawie bazowego roku, co pozwoliło im osiągnąć zyski nadzwyczajne z egzekucji należności oraz dostarczyć wiarygodnym kredytobiorcom nowych kredytów rozwojowych. Podejście to różniło się na korzyść od scentralizowanego podejścia przyjętego w Bułgarii i Czechach, gdzie nie nadano bankom szansy nauczenia się na ich własnych błędach.

Reasumując, przy pełnej zgodności co do potrzeby prywatyzacji sektora bankowego, występowały i występują kontrowersje wokół jej metod.

W latach 1990 – 1992 Rada Przekształceń Własnościowych wiązała duże nadzieje z efektami rozbicia dużych banków państwowych na małe banki i ich prywatyzację przy udziale kadr kierowniczych oraz społeczności lokalnych. Była to próba przeniesienia wzorca prywatyzacji oddolnej (sprawdzonej w przemyśle) do instytucji finansowych.

Tabela nr 2

Obligacje restrukturyzacyjne Skarbu Państwa przekazane uprawnionym bankom.

Nazwa banku	Nominalna wartość emisji w 1993 r. (w min PLZ)	Nominalna wartość emisji w 1994 r. (w min PLZ)
Bank Depozytowo – Kredytowy	179,0
Bank Gdański	160,9
Bank Przemysłowo – Handlowy	159,8
Bank Zachodni	144,5
Pomorski Bank Kredytowy	136,4
Powszechny Bank Gospodarczy	125,6
Powszechny Bank Kredytowy	193,6
PKO BP	573,4
BGŻ	426,5	1530,0
Bank Polska Kasa Opieki		370,0
Łącznie	2100	1900,0

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych sporządzonych przez NBP.

Jej ubocznym następstwem była bardzo liberalna polityka licencyjna, co doprowadziło do powstania blisko 40 małych prywatnych banków – w większości (jak pokazała praktyka) niezdolnych do narastającej konkurencji na rynku usług finansowych.

Kryzys sektora bankowego lat 1992 – 1993 wykazał, że dalsza kontynuacja tej metody prywatyzacji sektora bankowego jest niemożliwa. Zdecydowano się na powiązanie prywatyzacji banków powstałych na bazie oddziałów NBP oraz prywatyzację banków specjalistycznych Skarbu Państwa – z restrukturyzacją złych długów przedsiębiorstw państwowych. Dla tej koncepcji prywatyzacji pozyskano sponsorów zagranicznych, którzy zgodzili się na przekształcenie Funduszu Stabilizacji Złotego w Międzynarodowy Fundusz Prywatyzacji Banków w Polsce.

Dlatego też można stwierdzić, że w prywatyzacji banków w Polsce znaczącą rolę odgrywał kapitał zagraniczny. Występował jako pasywny element procesu prywatyzacji, jako inwestor mniejszościowy lub zastępczy oraz nabywca instrumentów dłużnych emitowanych na międzynarodowych rynkach finansowych, dzięki którym mniejsze banki prywatne mogły przejąć większe banki Skarbu Państwa. Zagraniczny kapitał często nie zadawalał się rolą pasywnego inwestora i występował aktywnie jako podmiot dominujący lub wręcz właściciel banku ze 100% udziałem kapitału zagranicznego, tworzącego własny bank od podstaw.

Kapitał zagraniczny zainwestował od początku transformacji ustrojowej do końca września 1998 r. w polski system bankowy 3,2 mld zł - wynika z danych Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego. W roku 1998 r. kapitał zagraniczny zainwestował w polski sektor bankowy 775 mln zł, z czego 192 mln zł w banki z przewagą kapitału polskiego. Stanowi to 48,1 proc. sumy kapitałów akcyjnych banków komercyjnych działających w Polsce. W Polsce działa 31 banków, w których większościowym udziałowcem jest partner z zagranicy. Banki zagraniczne zatrudniały na koniec września 17,5 tys. pracowników, co stanowiło 12 proc. wszystkich zatrudnionych w sektorze bankowym. Najwięcej w polski system bankowy zainwestował kapitał amerykański - 955 mln zł. Na drugim miejscu byli inwestorzy z Niemiec, którzy zainwestowali 950,6 mln zł. Na trzecim miejscu pod względem wartości inwestycji znaleźli się Holendrzy, którzy ulokowali 492 mln zł. Następnie Austriacy - 253 mln zł oraz Francuzi - 247 mln zł. W I kwartale 2002 r. liczba banków komercyjnych w Polsce zmniejszyła się z 71 do 65, w tym prowadzących działalność operacyjną z 69 do 64 banków, do czego przyczyniły się procesy konsolidacyjne, w efekcie których osobowość prawną straciło 6 banków (Powszechny Bank Kredytowy SA po fuzji8 z Bankiem Przemysłowo-Handlowym SA oraz 5 banków zrzeszających 9 banki spółdzielcze po połączeniu z Gospodarczym Bankiem Południowo Zachodnim SA w Bank Polskiej Spółdzielczości SA). W analizowanym okresie działalność operacyjną rozpoczął MHB Bank Polska SA. Na koniec marca 2002 r. fundusze i aktywa netto 46 banków kontrolowanych przez inwestorów zagranicznych stanowiły 81,1% i 67,9% (wobec 80,2% i 69,0% na koniec 2001 r.) odpowiednio funduszy i aktywów netto sektora bankowego. Banki te zgromadziły 63,1% (63,9%) depozytów sektora niefinansowego i udzieliły 70,8% (71,3%) kredytów netto.

Nie zmieniła się natomiast liczba działających banków kontrolowanych przez

inwestorów zagranicznych. Działalność operacyjną rozpoczął wprawdzie 1 bank (MHB Bank Polska SA), ale również 1 bank (PBK SA) stracił osobowość prawną (połączył się z BPH SA).

Podmioty zagraniczne bezpośrednio kontrolowały 17 spółek akcyjnych ze 100% udziałem kapitału zagranicznego (w tym 4 założone przez polskie podmioty, a następnie przejęte przez zagranicznych inwestorów), 1 oddział banku zagranicznego i 20 spółek z większościowym udziałem kapitału zagranicznego (4 założone przy udziale podmiotów zagranicznych, a 16 przejętych w procesie prywatyzacji lub nabycia większościowych pakietów akcji) oraz pośrednio 8 banków²².

Banki zagraniczne w Polsce nie stanowią grupy jednorodnej. Można wśród nich wyróżnić:

banki globalne typu Citibank, ING, Bank of America;
banki umiędzynarodowione, podążające za własnym klientem – ABN, AMRO, Raiffeisen, Societe Generale, Credit Lyonnais, Rabobank,oraz wszystkie liczące się banki niemieckie;
banki specjalistyczne, np. Volkswagen, Fiat, Ford, Opel, Ge Capital, HYPO,LGPetro.

Statystyki sektora bankowego nie są w stanie odzwierciedlić poprawnie miejsca globalnych banków w naszym kraju. Jest to zaledwie czubek góry lodowej. Ich obecność handlowa w Polsce, niezależnie od wybranej formy prawnej, oznacza dostęp do potencjału badawczego, umiejętności oraz środków finansowych wielkiej, globalnej struktury.

Banki zagraniczne, których obecność w Polsce wynika z potrzeb klientów, są najcenniejszym wzmocnieniem krajowego sektora bankowego i rynku usług finansowych. Wywierają one pozytywną presję konkurencyjną na rodzime banki – w kierunku poprawy jakości usług i rozszerzenia oferty produktowej. Ich obecność w kraju przyciąga stabilnych inwestorów zagranicznych oraz toruje drogę do wzrostu handlu międzynarodowego. Znaczny udział tej grupy banków uwiarygodnia nieodwracalność zmian ustrojowych w Polsce.

Banki specjalistyczne pokazują w praktyce, jakie są korzyści z bardzo zaawansowanej specjalizacji. Strategiczna segmentacja rynku w Polsce pozwoliła na wykrycie niszy rynkowej jaką są kredyty na zakup samochodów. W ten sposób banki krajowe zostały wyparte z bardzo dochodowego i rozwojowego rynku. Brak gotowości do zawarcia sojuszu strategicznego z producentami samochodów zaowocował bezpowrotną utratą dobrego rynku detalicznego.

Obecny udział kapitału zagranicznego w sektorze bankowym w Polsce można uznać za optymalny. Z jednej strony pozwala on na dopływ nowoczesnych technologii informatycznych i bankowych pozwalających na poprawę jakości usług i obniżkę ich kosztów, z drugiej rodzi jednak potencjalne zagrożenie eksportu miejsc pracy w wyniku polityki kredytowej kontrolowanej z zagranicy.

Kapitał banku to fundusze właścicieli banku, którzy ponoszą ryzyko, że bank nie osiągnie przewidywanej stopy zwrotu z kapitału albo nawet zbankrutuje. Wielkość funduszy własnych jest czynnikiem wyznaczającym rozmiary działalności banku, a to stwarza potrzebę nieustannego uzupełniania i powiększania zasobów kapitałowych przez akumulowanie na ten cel części zysku, czy też przez pozyskanie dodatkowego kapitału udziałowego²³. Banki mogą korzystać z wewnętrznych i zewnętrznych źródeł zwiększania kapitału. Źródłem wewnętrznym są dochody banku. Źródłem zewnętrznym mogą być: sprzedaż akcji, sprzedaż aktywów banku, leasing środków trwałych, zastąpienie długu akcjami. Uzupełnienie kapitału banku z dochodów banku w dużym stopniu zależy od polityki wypłat dywidendy. Zarząd banku jest zainteresowany w stabilnej wysokości wypłaconych dywidend. Wszelkie obniżenie wypłacanych dywidend powoduje spadek cen akcji. Szczególne wątpliwości budzi ustalenie jednego wskaźnika dla wszystkich banków. Tak np. osiągnięcie wysokiego wskaźnika (relacji kapitału do wnoszonych aktywów) przez małe banki wcale nie oznacza, że są one bezpieczniejsze od dużych banków, które mogą mieć wskaźnik znacznie niższy. O standingu banku decyduje bowiem także szereg innych wskaźników. Wymaganie zbyt dużego kapitału dławi zdolności banku do udzielenia kredytów mogących wspierać wzrost gospodarczy.

Rola kapitału własnego banku ostatnio znacznie wzrosła w związku z przepisami prawnymi obowiązującymi w Polsce, które nie ustalają żadnej minimalnej relacji funduszy własnych banku do jego sumy bilansowej. Prawo bankowe określa natomiast minimalną wielkość funduszy własnych banku komercyjnego – mają one mieć co najmniej równowartość 50 mln euro. Efektem takiego rozwiązania musi być wzrost znaczenia wyniku finansowego dla działalności banku. Natomiast maleje dążenie do zwiększenia sumy bilansowej. W praktyce bankowej prowadzi to do zmiany priorytetów. Powstaje tendencja do odchodzenia od tradycyjnych operacji kredytowych na rzecz operacji usługowych, pośredniczących, które mają neutralny charakter w stosunku do bilansu banku.

Mimo że w większości banków udział kapitału własnego w kształtowaniu sumy bilansowej jest stosunkowo nieduży, gdyż stanowi tylko około 3 – 3,5%, to kapitał własny spełnia wiele istotnych funkcji:

- funkcja założycielska: posiadanie kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia przez odpowiednie władze na założenie banku;

- funkcja hamulca: działalność kredytowa banku jest uzależniona od wielkości kapitału;

- funkcja finansowa: kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych (majątku banku), a także długoterminowych inwestycji;

- funkcja przejściowego wyrównania poniesionych strat i osiągniętego zysku;

- funkcja bazy dla podziału zysku;

- funkcja tworzenia zaufania do banku: prezentacja wielkości kapitału jako miary solidności banku.

Tworzenie kapitału własnego może nastąpić w dwojaki sposób, przez::

- część zysku banku zostaje przeznaczona na uzupełnienie własnych funduszy banku;

- nową emisję akcji banku (w bankach komercyjnych) lub dotację (w bankach państwowych i komunalnych).

Oprócz kapitału podstawowego bank gromadzi kapitał uzupełniający i surogaty kapitału własnego, który razem z kapitałem podstawowym jest gwarancją wypłacalności banku.

Do kapitału uzupełniającego i operacji o podobnym charakterze zalicza się przede wszystkim:

wkłady, tzw. cichego wspólnika, który dzięki temu uczestniczy w podziale zysku, a także w pokryciu straty, ale nie stanowią one części kapitału własnego, a tylko są postawione do wykorzystania; powinny one pozostać w dyspozycji banku przez 5 lat bez prawa zmiany umowy;
wkłady przekazane do dyspozycji banku, których wymagalność ze strony wkładów jest jednak ograniczona, gdyż, zgodnie z umową, środki te w przypadku upadłości banku będą zwracane w ostatniej kolejności;
fundusze rezerwowe powstałe w wyniku zaniżenia ceny przedmiotów majątkowych, w tym papierów wartościowych;
poręczenie ze strony osób fizycznych czy prawnych dostarczenia bankowi odpowiedniej sumy w przypadku jego trudności płatniczych;
wkłady wieloletnie, które nie są kapitałem własnym banku, a spełniają podobne warunki jak wkłady tzw. cichego wspólnika;
wierzytelności, których właściciele zobowiązują się dochodzić swych praw dopiero po zaspokojeniu wszystkich pozostałych wierzycieli w przypadku upadłości banku, a przy tym spełniają podobne warunki jak wkłady tzw. cichych wspólników;
fundusze ryzyka związane z kredytami dla określonych branż, krajów czy kredytów;
fundusze rezerwowe mogące mieć charakter ukrytej rezerwy, przez co można zrozumieć różnicę między wartością księgową a wartością rynkową;
zobowiązanie akcjonariuszy (członków towarzystw kredytowych), ograniczone do pewnej sumy lub nieograniczone wpłaty na rzecz banku w przypadku gdy przy upadłości nie wszyscy wierzyciele zostali zaspokojeni.

W 1987 roku reprezentanci największych krajów uprzemysłowionych zawarli Porozumienie Bazylejskie, określające standardy dotyczące wysokości kapitału własnego banku, które miały być jednolicie stosowane wobec wszystkich instytucji bankowych. Nowe wymagania były wprowadzane stopniowo i zaczęły obowiązywać w pełni od końca grudnia 1992 roku. Zgodnie z tym porozumieniem wszystkie źródła kapitału można podzielić na dwie grupy: kapitał zasadniczy i kapitał uzupełniający. Równocześnie wprowadzono następujące zasady:

relacja kapitału zasadniczego do aktywów objętych ryzykiem musi wynosić co najmniej 4%;
relacja całkowitego kapitały (zasadniczy + uzupełniający) do aktywów objętych ryzykiem musi wynosić co najmniej 8%.

Ogólna tendencja do zwiększania kapitału własnego powstała zarówno w wyniku nacisku ze strony nadzoru bankowego, jak i z uwagi na ryzyko finansowe, na które składają się następujące czynniki:

inflacja, zwiększająca aktywa i pasywa, ale jednocześnie powodująca zmniejszenie się kapitału własnego;
większa chwiejność gospodarki, wyrażająca się większym ryzykiem w kwestii kształtowania się dochodów banku;
trudności w znalezieniu inwestorów dla zakupu depozytów w bankach o małym kapitale.

Przy określeniu wielkości swego kapitału bank musi brać pod uwagę, że zbyt wysoki kapitał własny zmniejsza możliwości zwiększenia rentowności, co powoduje obniżenie się rynkowej ceny akcji, ponieważ inwestorzy oczekują obniżenia rentowności banku w przyszłości. Natomiast kapitał zbyt niski w stosunku do poziomu ryzyka musi wywołać wrażenie, że przyszłe zyski banku są niepewne, a depozyty zagrożone. Również w tym przypadku ceny akcji będą miały tendencję spadkową.

Zwiększenie kapitału może być dokonywane zarówno ze źródeł wewnętrznych, jak i zewnętrznych.

Podstawowym źródłem wewnętrznym jest ta część zysków banku, która pozostaje w banku i nie jest wypłacana akcjonariuszom. Oznacza to, że niecały zysk jest wypłacany w formie dywidendy. W tym przypadku zarząd banku musi ustalić relację zysku zatrzymanego do zysku netto po opodatkowaniu oraz relację dywidend wypłacanych akcjonariuszom do zysku netto po opodatkowaniu. Istotnym zadaniem banku powinien być taki podział zysku netto, żeby nie dopuścić do obniżenia wielkości dywidendy. Utrzymywanie dywidendy na stałym poziomie jest podstawowym warunkiem atrakcyjności akcji banku dla inwestorów. Drugim czynnikiem, który wpływa na decyzje banku w tym względzie jest określenie, jak szybko mogą rosnąć aktywa banku, aby istniejące relacje kapitału do aktywów mogły pozostać na dotychczasowym poziomie.

Uzyskanie kapitału z zewnątrz może być dokonywane przez:

sprzedaż akcji zwykłych, co zwiększa liczbę akcji w obiegu, ale może spowodować utratę kontroli nad bankiem, o ile dotychczasowi akcjonariusze nie wykupią nowej emisji;
sprzedaż akcji uprzywilejowanych;
emisję not kapitałowych i skryptów dłużnych, co pozwala bankowi osiągnąć zysk, jeżeli odsetki płacone inwestorom są niższe niż dochody uzyskiwane przez bank; należy jednak pamiętać, że dodatkowe zadłużenie banku zwiększa ryzyko bankowe;
leasing obiektów, czyli sprzedaż posiadanych obiektów i następnie wynajęcie ich od nowego właściciela;
sprzedaż aktywów w celu poprawienia relacji kapitału własnego do aktywów.

Do operacji depozytowych zalicza się następujące usługi bankowe:

przyjmowanie wkładów klientów na czas określony lub nieokreślony, na podstawie umowy ( klienci na ogół otrzymują odsetki);
emisja własnych papierów wartościowych. W tym przypadku klient, który je zakupuje jest wierzycielem banku, ale nie z tytułu wkładu, lecz z tytułu posiadania papierów wartościowych wystawionych przez dany bank;
pośrednictwo banku między klientem, który poszukuje sposobu zainwestowania swoich pieniędzy a potrzebującymi kapitału jednostkami gospodarczymi.

Pozyskiwanie depozytów gospodarstw domowych na szeroką skalę wymaga istnienia odpowiedniej sieci bankowej. Wielki wysiłek w zakresie rozbudowy sieci placówek, podjętych przez kilkanaście banków w ciągu ostatnich lat, przyniósł spodziewane rezultaty, skąd też obecnie jest już znaczna grupa banków o sieci oddziałów i agencji zdolnych do mobilizacji oszczędności ludności na szeroką skalę. Nadal jednak istnieje duża liczba banków, które z racji skromnej sieci mogą skupić tylko oszczędności dużych klientów, a przede wszystkim – przedsiębiorstw.

W celu rozszerzenia działalności banki mogą dokonywać emisji obligacji. Natomiast w celu powiększenia kapitału akcyjnego banki emitują akcje. Obligacja stanowi instrument pożyczkowy i jest dowodem udzielania emitującemu bankowi pożyczki przez jej posiadacza. Akcja zaś reprezentuje określoną część kapitału banku i ma charakter tytułu własności.

Na koniec marca 2002 r. aktywa netto sektora bankowego (466,8 mld zł) były

o 6,9 mld zł, tj. o 1,5% (realnie o 2,7%) niższe w porównaniu z grudniem poprzedniego roku, o czym przesądził spadek o 7,4 mld zł (o 1,6%, a realnie o 2,8%) aktywów netto banków komercyjnych. Aktywa banków spółdzielczych wzrosły bowiem o 2,3% (do 22,0 mld zł), dzięki czemu podwyższył się ich udział w sektorze bankowym.

Zmniejszenie aktywów banków komercyjnych spowodowane było kilkoma czynnikami, z których najważniejsze to:

- przeszacowanie kredytu na inwestycje centralne (w jednym z dużych banków) wg zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem efektywnej stopy procentowej, w wyniku czego zmniejszyła się jego wartość (o 1,6 mld zł) i odsetki skapitalizowane (o 1,9 mld zł),

- wyeliminowanie wzajemnych należności (i zobowiązań) w wysokości 3,1 mld zł w związku z połączeniem Banku Przemysłowo - Handlowego SA z PBK SA oraz przejmowanie oddziałów Polskiego Kredyt Banku SA przez Kredyt Bank SA, w wyniku którego łączne aktywa obu instytucji zmniejszyły się o ok. 0,8 mld zł.

Po uwzględnieniu dodatkowo, że przyrost (o 0,8 mld zł) portfela papierów wartościowych, związany był z jego wyceną wg nowych zasad, można szacować, że czynniki od banków niezależne i jednorazowe spowodowały obniżenie aktywów banków komercyjnych per saldo o ok. 6,6 mld zł. Spadek aktywów netto .oczyszczony. z wpływu tych czynników wyniósłby 0,2%, a aktywa brutto pozostałyby w zasadzie na poziomie z grudnia 2001 r.

Przyrost aktywów banków spółdzielczych był efektem wyższych o 4,2% należności od sektora niefinansowego (11,8 mld zł) i o 10,2% portfela papierów wartościowych (1,2 mld zł).

Udział aktywów denominowanych w walutach obcych w aktywach banków komercyjnych zwiększył się w stosunku do grudnia 2001 r. o dalszy 1,0 pkt proc. i osiągnął 26,7%. Wahania kursów walut coraz silniej oddziałują więc na dynamikę aktywów banków. W I kwartale 2002 r. dewaluacja złotego względem walut obcych podwyższyła tempo wzrostu aktywów o ok. 0,6 pkt proc.

Zmiany w strukturze bilansu banków komercyjnych były wywołane głównie obniżeniem stopy rezerw obowiązkowych (z 5% do 4,5%) i równoczesnym zlikwidowaniem możliwości utrzymywania przez banki 10% środków rezerw w kasach oraz rozwiązaniem lokaty (4 mld zł) dużego banku sieciowego w banku centralnym. W konsekwencji zmniejszyły się środki banków w kasach i na rachunkach bieżących w NBP (o ponad 7,8 mld zł) oraz ich udział w sumie bilansowej (o 1,7 pkt proc.).

Uwolnione środki banki komercyjne ulokowały w papierach wartościowych, głównie bonach i obligacjach skarbowych. W efekcie, a także pod wpływem wyceny wg cen rynkowych i odpowiadającej im wartości godziwej, portfel papierów wartościowych zwiększył się o 7,7 mld zł, a jego udział w aktywach netto o 2,0 pkt proc. (do 23,0%) w porównaniu z końcem poprzedniego roku.

Spowolnieniu uległa dynamika kredytów od sektora niefinansowego. Odnotowane w I kwartale zmniejszenie portfela (brutto) o 0,35 mld zł (do 187,1 mld zł) było przede wszystkim rezultatem przeszacowania kredytów na inwestycje centralne.

Zadłużenie z tytułu pozostałych kredytów kształtowało się bowiem na poziomie o 0,7% wyższym od ubiegłorocznego i wynosiło 184,0 mld zł.

Zaobserwowano wzrost o 8,6% (o 4,2 mld zł) zadłużenia z tytułu kredytów w walutach obcych. Po wyeliminowaniu wpływu zmian kursu euro i dolara, tempo to byłoby o 2,8 pkt proc. niższe. W końcu marca kredyty walutowe stanowiły 28,7% (wobec 26,6% w grudniu poprzedniego roku) portfela kredytów (bez kredytów na inwestycje centralne) dla podmiotów sektora niefinansowego ogółem.

Czynnikiem stymulującym popyt na kredyt, poza relatywnie niskim oprocentowaniem kredytów walutowych, było zaangażowanie gospodarstw domowych w budowę i zakup mieszkań. Kredyty mieszkaniowe w walutach obcych dla gospodarstw domowych zwiększyły się o 12,7%. Wolumen kredytów złotowych zmalał o 2,1% (do 131,2 mld zł).

Wprowadzenie opodatkowania dochodów odsetkowych, dalsze zniżki oprocentowania depozytów złotowych oraz pogorszenie sytuacji dochodowej gospodarstw domowych i przedsiębiorstw spowodowały osłabienie zainteresowania lokatami bankowymi. Tempo wzrostu depozytów osób prywatnych, stanowiących 76,8% ogółu depozytów banków komercyjnych, zmniejszyło się z 6% do 2%, natomiast depozyty przedsiębiorstw obniżyły się o 14,5%, podczas gdy przed rokiem tylko o 6,1%. W rezultacie depozyty sektora niefinansowego banków komercyjnych (265,4 mld zł) były o 2,1% niższe niż w grudniu 2001 r., głównie w następstwie zmniejszenia o 7,7 mld zł (o 14,5%) środków lokowanych na

rachunkach terminowych do 1 miesiąca, które - po upływie terminu - nie zostały odnowione. Towarzyszył temu przyrost o ok. 2,5 mld zł (o 4,2%) wkładów na rachunkach bieżących, a ich udział w depozytach zwiększył się o 1,4 pkt proc. (do 24,1%). Po istotnych zmianach struktury terminowej depozytów w ostatnim kwartale ubiegłego roku, polegających głównie na wzroście udziału środków deponowanych na okres powyżej 1 roku, w pierwszych trzech miesiącach br. struktura ta była bardziej stabilna. Nadal dominującą pozycję miały w niej depozyty do 3 miesięcy (50,2%), jednak ich udział obniżył się o 1,7 pkt proc. na korzyść depozytów o dłuższych terminach.

Depozyty sektora niefinansowego w bankach spółdzielczych (15,8 mld zł) zmniejszyły się o 1,7% pod wpływem głębszego niż w analogicznym okresie poprzedniego roku spadku depozytów przedsiębiorstw, jak i wolniejszego (o 3,8 pkt proc.) wzrostu depozytów osób prywatnych.

Nastąpił wzrost o 18,7% (do 18,3 mld zł) wolumenu zobowiązań banków komercyjnych wobec sektora instytucji rządowych i samorządowych, związany przede wszystkim z depozytami terminowymi instytucji rządowych szczebla centralnego i samorządowych, których udział w finansowaniu działalności banków komercyjnych zwiększył się o 0,7 pkt proc. (do 4,1%).

Fundusze własne banków komercyjnych (suma funduszy po pomniejszeniach) wzrosły o 2,3% (realnie o 1,1%), do 36,9 mld zł. Zmiana przepisów prawnych dotyczących zasad obliczania funduszy miała negatywny wpływ na ich dynamikę. Spowodowała ona m.in. zwiększenie o 1,2 mld zł pozycji pomniejszających fundusze oraz wyłączenie z rachunku funduszy składników niespełniających warunku pełnej dostępności dla pokrycia ewentualnych strat. Gdyby przepisy nie uległy zmianie, fundusze własne banków komercyjnych mogłyby być o ok. 2,8% wyższe²⁴.

Wybór tempa prywatyzacji oraz optymalnego udziału kapitału zagranicznego w sektorze bankowym był przedmiotem sporów. W krótkim okresie środki finansowe ze sprzedaży banków stanowiły jedyne pewne źródło finansowania reform administracji i sfery budżetowej. W dłuższym okresie utrzymanie proporcji kapitału krajowego i zagranicznego 60 do 40 pozwala na uzyskiwanie nadwyżki budżetowej w latach koniunktury gospodarczej oraz utrzymywaniu deficytu i długu publicznego w granicach kryteriów konwergencji ekonomicznej unii monetarnej. Należało zatem poszukiwać złotego środka i prywatyzować tak szybko, jak pozwolił na to scenariusz redukcji długu publicznego w dającej się przewidzieć przyszłości.

Największe nadzieje pokładało się w dochodach z prywatyzacji banków, które pozwolić miały na realizację reform systemowych drugiej generacji, w dziedzinie ubezpieczeń socjalnych, służby zdrowia, szkolnictwa.

Zakładano, że ze sprzedaży akcji Skarbu Państwa uzyska się znaczące środki finansowe. Skarb Państwa zaabsorbowany w reformę administracji terenowej występował w roli przejściowego właściciela części banków, który nie był w stanie dokapitalizować banki, mimo że wykazywały stopę zwrotu z kapitału zachęcającą do długookresowego inwestowania. W tych warunkach konsolidacja banków bez udziału zagranicznego kapitału stała się koniecznością.

Dalsza prywatyzacja sektora bankowego w Polsce przewidywała sprzedaż kapitałowi zagranicznemu pakietów większościowych.

Opanowanie systemu bankowego w Polsce przez kapitał zagraniczny było groźne, ponieważ banki zagraniczne wykorzystywały swoją wyższość nad bankami polskimi w walce konkurencyjnej, a ponadto faktycznie należą do międzynarodowych holdingów finansowych działających w skali globalnej, co umożliwiało im transfer środków gromadzonych w formie depozytów do innych krajów²⁵.

W okresie styczeń – czerwiec 2002 r. bezpośrednie inwestycje zagraniczne w sektorze bankowym w Polsce zwiększył się z 5.835,1 mln zł do 6.430,0 zł. W efekcie udział kapitału zagranicznego wzrósł o 2,8% i stanowił 61,4% kapitału zakładowego sektora bankowego ( 64,3% kapitału banków komercyjnych).

Na koniec czerwca 2002 r. w polskim sektorze bankowym zaangażowani byli inwestorzy zagraniczni z 14 krajów. Najwięcej kapitału zakładowego kontrolują instytucje niemieckie i amerykańskie (odpowiednio 1.556,3 mln zł i 1.238,4 mln zł), następnie holenderskie (736,2 mln zł), irlandzkie (514,2 mln zł), portugalskie (465,6 mln zł), francuskie (445,2 mln zł) oraz austriackie i belgijskie (407,0 mln zł i 386,7 mln zł).

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z NBP.

W I półroczu najbardziej zwiększyło się zaangażowanie podmiotów niemieckich (o 248,1 mln zł), holenderskich (o 197,3 mln zł), belgijskich (o 88,0 mln zł) i amerykańskich (o 70,7 mln zł).

Najwięcej banków w 2002 kontroluje kapitał niemiecki, amerykański i holenderski. Kapitał włoski kontroluje wprawdzie tylko dwa banki, ale ponad 14% rynku usług bankowych²⁶.

3 Konsolidacja w sektorze bankowym.

Fuzja jest to dobrowolne połączenie się, zjednoczenie się 2 lub więcej firm czy spółek akcyjnych. Ma to na celu zwiększenie siły monopolowej, usprawnienie zarządzania, ułatwienie dostępu do kredytów, uzyskanie korzyści skali w marketingu, ponieważ fuzja prowadzi do ograniczenia konkurencji, podlega kontroli antymonopolowej²⁷.

Konsolidacja jest to zjednoczenie, połączenie, zespolenie, umocnienie, utrwalenie, ugruntowanie, kat. ekon. Jest to połączenie kilku zobowiązań pożyczkowych (państwowych a komunalnych) w jedno nowe. Lub zmiana kilku dotychczasowych pożyczek w jedną nową o ujednoliconych warunkach spłaty²⁸

System bankowy podlegał również innym przeobrażeniom. Po latach tworzenia małych, słabych kapitałowo banków następowało przejmowanie mniejszych banków o gorszej sytuacji ekonomicznej przez banki silniejsze. W dalszej kolejności rozpoczął się proces konsolidacji banków o dużym znaczeniu dla rynku usług bankowych. Konsolidacja sektora bankowego oznaczała na ogół łączenie zarówno struktur organizacyjnych, jak i kapitałów. Była ona drogą do zwiększenia udziału w rynku, do stworzenia komplementarnej oferty dla klientów, dla dywersyfikacji ponoszonego przez banki ryzyka, do racjonalizacji kosztów wykorzystującej między innymi efekt skali działania²⁹.

Zatem konsolidacja banków oznaczała ich łączenie kapitałowe, a także kapitałowe i organizacyjne. Tendencja do koncentracji w bankowości wynikała z korzyści skali i zwiększenia zakresu usług finansowych.

Większe banki mają istotną wyższość nad pozostałymi z powodu:

mniejszego ryzyka upadłości spowodowanego warunkami zewnętrznymi;
większej możliwości dywersyfikacji źródeł dochodów;
większych możliwości prowadzenia różnego rodzaju analiz;
posiadania środków na opłacenie wysoko kwalifikowanych kadr;
warunków do korzystania z usług profesjonalnego zewnętrznego doradztwa;
dużego zaufania opinii publicznej.

Powołanie dużych banków – dzięki koncentracji środków – umożliwiło:

podejmowanie kredytowania zadań o zasadniczym znaczeniu dla gospodarki narodowej;
zwiększenie efektywności działania oraz stopnia odporności na powstające zagrożenia;
lepsze wykorzystanie kadry specjalistów, zwiększenie możliwości inwestowania i eksperymentowania oraz wdrażania innowacji;
umocnienie pozycji banków na rynkach międzynarodowych i rozszerzenie współpracy z bankami zagranicznymi.

Dalszy rozwój bankowości zależał od tego, która z możliwych trzech opcji miała przewagę:

opcja prywatyzacyjna: najpierw należy sprywatyzować banki, a następnie pozwolić, aby mechanizm rynkowy doprowadził do konsolidacji, co mogło jednak nastąpić dopiero za kilka lat;
opcja przyspieszonej konsolidacji: poprzez działanie właściciela (państwowego),
który doprowadził do powstania holdingów finansowych czy konsorcjów;
opcja fuzji małych banków lub przejmowanie słabszych banków przez silniejsze.

Przyznawanie priorytetu prywatyzacji odwlekało konsolidację na wiele lat, a w przypadku dominującej roli kapitału zagranicznego problem ten w ogóle przestanie istnieć. Dlatego też przyspieszenie konsolidacji było konieczne, ponieważ chcieliśmy, żeby polskie banki miały dostateczny potencjał strategiczny w walce konkurencyjnej z bankami zagranicznymi i żeby były one bezpieczne i stabilne.

Zwolennicy konsolidacji mieli na względzie stworzenie większych organizmów bankowych, zdolnych do konkurowania z bankami zagranicznymi. Stali oni na stanowisku, że utrzymanie dominującej roli polskiego systemu bankowego jest warunkiem samodzielnej polityki gospodarczej w Polsce, a więc, że jest to sprawa polskiej racji stanu.

Konsolidacja systemu bankowego to proces wzmacniania potencjału strategicznego banków, w którym mogły uczestniczyć zarówno instytucje kredytowe, jak i instytucje inwestycyjne oraz ubezpieczeniowe. Mogły być stosowane różnorodne formy koncentracji kapitałowej i organizacyjnej.

Przy obecnym układzie własnościowo – organizacyjnym w Polsce konsolidacja nie może nastąpić w drodze naturalnej ekspansji banków krajowych, ale jedynie w wyniku decyzji właściciel (państwa), jeśli ten zechce zwiększyć skalę działania banków i ochronić je przed konkurencją zagraniczną³⁰.

Konsolidacja pomyślana jako synergia sumowania pozytywnego potencjału strategicznego dotychczas samodzielnie działających banków może być instrumentem wspierającym dążenia do utrzymania optymalnego udziału kapitału zagranicznego w krajowym sektorze bankowym. Dotychczas konsolidowano banki o dodatnim i ujemnym potencjale strategicznym, co służyło szybkiemu ograniczaniu rozmiarów kryzysu bankowego wśród banków spółdzielczych oraz małych tzw. uniwersalnych banków prywatnych.

Konsolidację w krajowym sektorze bankowym dzieli się niekiedy na oddolną i odgórną.

Konsolidacja nazywana odgórną polega na narzucaniu rozwiązania wypracowanego w zaciszu gabinetów, bez konsultacji z rynkiem kapitałowym. Praktycznymi przykładami konsolidacji tego typu są:

dążenia do utworzenia krajowej grupy banków spółdzielczych na podstawie ustawy o restrukturyzacji BGŻ i banków spółdzielczych;
zapowiedzi likwidacji osobowości prawnej członków Grupy Pekao S.A., powstałej dzięki uprawnieniom zawartym w ustawie o łączeniu bankowych spółek akcyjnych z wyłączną własnością Skarbu Państwa.

Konsolidacja oddolna jest wyrazem realizacji strategii zaaprobowanej przez rynek kapitałowy, opartej na wykorzystaniu zewnętrznego kapitału rozwojowego. Przykładami tego typu konsolidacji są:

przejęcie przez BIG Bank S.A. większego i lepiej wyposażonego kapitałowo Banku Gdańskiego S.A.;
nabycie przez Kredyt Bank S.A. Polskiego Banku Inwestycyjnego S.A.;
nabycie przez Bank Rozwoju Eksportu S.A. Polskiego Banku Rozwoju S.A.

W dwóch pierwszych przypadkach bank mniejszy przejął bank większy. Stało się to możliwe dzięki poparciu, jakiego udzieliły tym konsolidacjom zagraniczne rynki finansowe.

Czynnikami pobudzającymi do konsolidacji zarówno oddolnej jak i odgórnej są:

korzyści skali;
korzyści zakresu;
wielopoziomowe dźwignie finansowe.

Korzyści skali to obniżka kosztu jednostkowego – w miarę jak wzrasta liczba jednorodnych operacji. Korzyść skali występuje przy czynnościach wysoce wystandaryzowanych, łatwo poddających się automatyzacji. W bankowości współczesnej dotyczy to usług kasjerskich oraz pracy tzw. back office, a więc zaplecza operacyjnego i księgowego.

Korzyści zakresu to obniżka kosztu jednostkowego w wyniku ponownego wykorzystania nakładów już poniesionych na powstanie innego, lecz oferowanego wspólnie klientowi produktu bankowego. Korzyści zakresu dotyczą głównie kosztów marketingu, reklamy, szkoleń, infrastruktury informatycznej i telekomunikacyjnej banku.

Wielopoziomowa dźwignia finansowa, to możliwość pozyskania inwestorów na poziomie spółki matki, spółki córki, spółki wnuczki. Odmienne interesy lokalne, regionalne i krajowe powodują, że preferencje inwestorów instytucjonalnych i indywidualnych są różne i mogą z powodzeniem być zaspokojone przez hierarchiczne grupy bankowe.

Podstawową przesłanką konsolidacji był i pozostaje brak kapitału. Fundusze własne podstawowe banków nie nadążają za tempem wzrostu gospodarczego oraz efektywnym popytem na kredyty.

Konsolidacja sektora bankowego – podobnie jak każdy postęp – rodzi się pod przymusem.

Aby przetrwać na rynku banki muszą łączyć swój pozytywny potencjał strategiczny.

4 Wzorce dla Polski w dostosowywaniu prawa bankowego do standardów europejskich.

Czekał nas zatem wybór pomiędzy modelem systemu finansowego zorientowanego na rynek kapitałowy a modelem systemu finansowego z przewagą banków komercyjnych.

Dotychczasowa próba równoległego rozwoju rynków kapitałowych i sektora bankowego zakończyła się wzrostem udziału kapitału zagranicznego w sektorze bankowym do blisko 80,2% na koniec 2001 r. Wydawało się, że jest to obecnie udział optymalny, dający wiele korzyści i nie tworzący nieodwracalnych zagrożeń dla narodowej suwerenności w zakresie polityki pieniężnej i polityki zatrudnienia.

Próby rozwoju systemu finansowego giełdo – bankowego nie uwzględniają zainteresowania klienta konsolidacją banków oraz następstw dla krajów transformujących swoją gospodarkę tendencji do konsolidacji giełd, co w praktyce oznacza, że o losach krajowych podmiotów coraz częściej decydowali analitycy finansowi oddaleni o tysiące kilometrów od realiów naszego kraju. Kraju poszukującego równowagi pomiędzy kosztami społecznymi zmian oraz presją konkurencji narzucającej te zmiany. Żaden globalny rynek finansowy nie zdołał w sposób optymalny poszukiwać złotego punktu równowagi w rozwoju regionów i poszczególnych podmiotów gospodarczych.

Bankowość lokalna wymagała w naszych realiach wzmocnienia instytucjonalnego, kadrowego, informatycznego oraz dokapitalizowania. Bez sprawnej sieci banków lokalnych nie zdołalibyśmy w sposób właściwy zniwelować negatywnych następstw szoków asymetrycznych. Bankowość lokalna jest dobrym przykładem zdolności banków do stabilizowania gospodarki.

Reasumując, niemiecki system finansowy z rosnącą ewolucyjnie rolą rynków kapitałowych i bankowości inwestycyjnej, z przewagą banków uniwersalnych i głównych dla kluczowych klientów banku, z narastającym łączeniem bankowości i ubezpieczeń jest dobrym wzorcem do naśladowania w perspektywie członkowstwa Polski w Unii Europejskiej.

Amerykańska koncentracja na umiejętności identyfikacji i pomiaru ryzyka bankowego oraz jego rozproszenia za pomocą innowacji finansowych jest również wzorem godnym do naśladowania. Nie może być to jednak równoznaczne z blokowaniem konsolidacji w sektorze bankowym oraz stawianiem na małe uniwersalne banki.

Francuska obecność państwa w sektorze bankowym byłaby atrakcyjnym wzorcem, gdyby aparat państwa chciał, aby sektor ten był duży i sprawny. Jeśli jego misja sprowadza się do reprezentowania interesów przyszłego, prywatnego właściciela, to trudno jest liczyć na pozytywną ocenę dorobku bankowości francuskiej i jego zdolności do sprostania konkurencji na jednolitym rynku europejskim.

Rozdział II

Konsolidacja banków a problem konkurencji między bankami.

W gospodarce rynkowej dwa zjawiska niezmiennie towarzyszyły funkcjonowaniu banków: konkurencja między bankami oraz łączenie się banków. Ze swej istoty były to zjawiska przeciwstawne. Związek między nimi polegał jednak na tym, że konkurencja na rynku usług bankowych grozi upadkiem słabszych banków i zmuszał je do podejmowania wzmocnień kapitałowych i organizacyjnych przez różne formy powiązań z innymi bankami, poczynając od łączenia się (fuzji) przez tworzenie bankowych grup kapitałowych aż do powiązań nie tworzących struktur organizacyjnych między bankami. „Procesy te określa się mianem konsolidacji banków. Zjawisko to jest od dawna znane i powszechne na świecie. Konsolidacja banków jest bowiem praktykowana jako zarówno forma koncentracji kapitału bankowego, jak i jedna z metod restrukturyzacji finansowej i organizacyjnej banków. Konsolidacja występuje w państwach rozwijających się lub zmieniających system gospodarczy, lecz także w najbogatszych krajach świata (np. USA), w tym w państwach o dużych tradycjach bankowości (Włochy, Szwajcaria)”³¹.

1 Cele i formy konsolidacji banków.

Konsolidacja banków mogła mieć wymiar mikroekonomiczny i oznaczała dobrowolne dążenie banków do wzmocnienia kapitałowego lub organizacyjnego. W przeciwieństwie do innych rodzajów przedsiębiorstw skala wielkości banku miała istotne znaczenie z punktu widzenia możliwości zwiększenia zakresu usług finansowych, a przez to także podniesienia znaczenia banku na rynku³².

Przyjęto, że większe banki mają wyższość nad małymi bankami z powodu³³:

mniejszego ryzyka upadłości;
większej możliwości dywersyfikacji źródeł dochodów;
większej możliwości prowadzenia różnego rodzaju analiz;
posiadania środków na opłacenie wysoko kwalifikowanych kadr;
warunków do korzystania z usług profesjonalnego doradztwa.

Korzyści wynikające z konsolidacji banków dominują nad jej kosztami³⁴.

Konsolidacja banków miała również wymiar makroekonomiczny. Występowała bowiem do całego systemu bankowego. Taka sytuacja miała miejsce w państwach, które musiały przygotować własne systemy bankowe do systemów obowiązujących w Unii Europejskiej (np. w Hiszpanii), a odnosiła się również do państw zmieniających ustrój gospodarczy z gospodarki planowej na gospodarkę rynkową. Stąd też problem konsolidacji banków w Polsce miał wymiar makroekonomiczny i był problemem państwa, a nie tylko samych banków państwowych i banków spółdzielczych. Konsolidacja banków w Polsce łączyła równocześnie kilka celów:

stworzyła nową strukturę bankowości zdolnej do podjęcia konkurencji z bankami zachodnimi;
wyeliminowała banki słabe kapitałowo i organizacyjnie, a przez to niebezpieczne dla klientów;
wspierała restrukturyzację finansową banków spółdzielczych;
stworzyła lepsze warunki do podjęcia prywatyzacji banków państwowych.

Oprócz tego do celów konsolidacji polskich banków zalicza się³⁵:

bezpieczeństwo całego systemu finansowego;
szybkie zwiększanie bazy kapitałowej banków;
wzrost skali i zakresu działania;
obniżenie kosztów inwestycyjnych;
rozszerzenie bazy depozytowej i portfela kredytowego banków;
zwiększenie roli sektora bankowego w stymulowaniu wzrostu gospodarczego;
zapewnienie dostępności do tanich usług bankowych.

O ile przyczyny, cele i skutki konsolidacji banków mają przede wszystkim charakter ekonomiczny, o tyle decyzje co do jej przeprowadzania mają także znaczenie polityczne, a formy realizacji konsolidacji banków zależą od możliwości prawnych. Czasami trzeba je wręcz stworzyć, aby ułatwić jej przeprowadzenie. Taka sytuacja wystąpiła w Polsce. Z jednej strony ścierały się dwie tendencje co do wyboru konsolidacji banków³⁶, a z drugiej – wzbogacono pod względem legislacyjnym możliwości uskutecznienia konsolidacji banków.

Z prawnego punktu widzenia wśród form konsolidacji banków można wyróżnić trzy zasadnicze:

tworzenie bankowych grup kapitałowych;
łączenie się banków nie związane z tworzeniem bankowej grupy kapitałowej;
inne powiązania kapitałowe banków nie tworzące nowych struktur organizacyjnych.

W odniesieniu do pierwszej sytuacji w prawie polskim występowały następujące podstawy prawne:

tworzenie bankowej grupy kapitałowej na podstawie przepisów prawa bankowego;
tworzenie grupy bankowej przez banki państwowe lub banki z udziałem Skarbu Państwa na podstawie odrębnej ustawy;
tworzenie krajowej grupy banków spółdzielczych z mocy odrębnej ustawy.

W odniesieniu do drugiej sytuacji prawo polskie przewiduje możliwość łączenia się banków w formie spółki akcyjnej na podstawie przepisów kodeksu handlowego, możliwość łączenia się banków państwowych i banków z udziałem Skarbu Państwa na podstawie odrębnej ustawy, a także możliwość łączenia się banków spółdzielczych na podstawie prawa spółdzielczego. W odniesieniu do trzeciej sytuacji wchodzi w grę przede wszystkim tworzenie konsorcjum bankowego oraz zastosowanie innych form powiązań kapitałowych między bankami, nie prowadzących do powstania nowej struktury organizacyjnej.

W ramach prawnych form konsolidacji banków nie uwzględnia się rozwiązań prawnych, które polegają na przejęciu banku w wyniku postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego, ponieważ ich cel jest odmienny od celu konsolidacji banków.

2. 2 Łączenie się banków w celu utworzenia bankowej grupy kapitałowej.

Tworzenie grupy bankowej przez banki państwowe i banki z udziałem Skarbu Państwa.

Przed zmianami ustrojowymi zapoczątkowanymi w 1989 r. polski system bankowy oparty był głównie na bankach państwowych. W porównaniu jednak z innymi państwami siła kapitałowa banków polskich była niewielka. Stąd potrzeba jej wzmocnienia nie podlegała dyskusji. Pierwsze zmiany nastąpiły w kierunku wydzielenia z NBP kilku banków państwowych i nadania im formy spółek akcyjnych. Było to jednocześnie przygotowaniem do późniejszej ich prywatyzacji, która miała być przeprowadzona z udziałem zagranicznych inwestorów strategicznych. Przeprowadzenie tego zabiegu okazało się w praktyce trudne, ponieważ inwestorzy zagraniczni nie byli zainteresowani słabymi kapitałowo bankami polskimi. Dlatego też podjęto inną próbę ich wzmocnienia, a mianowicie łączenia w bankowe grupy kapitałowe i grupowania w odmienny sposób. Obowiązujące do 1998 r. prawo bankowe nie dawało takich możliwości. Wobec tego stworzono odrębne podstawy prawne tkwiące w ustawie z dnia 14 czerwca 1996 r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej³⁷.

Przepisy ustawy stosowało się do banków w formie spółki akcyjnej, których kapitał akcyjny należał w całości do:

Skarbu Państwa;
banku państwowego w rozumieniu ustawy Prawo bankowe;
przedsiębiorstwa państwowego w rozumieniu ustawy o przedsiębiorstwach państwowych;
spółki akcyjnej, której kapitał akcyjny należy do Skarbu Państwa.

Podmioty te mogły utworzyć grupę bankową. W rozumieniu prawa bankowego stanowiło ją dwa banki lub więcej spośród podmiotów objętych ustawą, zorganizowane w ten sposób, że jeden z nich zwany bankiem dominującym jest właścicielem ponad 50% ogólnej liczby akcji innego banku lub banków zwanych bankami zależnymi, dających ponad 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu każdego banku zależnego. Każdy z banków może należeć tylko do jednej grupy bankowej, co nie wyłącza jego prawa do nabywania akcji innych banków. Ustawa stawia określone wymogi przed bankiem dominującym i bankami zależnymi.

W grupie bankowej tylko jeden bank może być bankiem dominującym. Bank zależny z kolei nie może być akcjonariuszem banku dominującego. Jeżeli w dniu zawiązania grupy bankowej posiada akcje banku dominującego, to jest zobowiązany do ich zbycia w terminie sześciu miesięcy od dnia zgłoszenia do rejestru handlowego umowy o zawiązaniu grupy bankowej. Ponadto nie może nabywać na swój rachunek ani przyjmować w zastaw akcji banku dominującego, z wyjątkiem nabycia akcji w trybie postępowania egzekucyjnego w celu zaspokojenia roszczeń banku zależnego. Tak nabyte akcje bank zależny musiał jednak zbyć w terminie sześciu miesięcy od dnia ich nabycia.

Grupa bankowa powstawała na podstawie umowy. Jej zawarcie i każda jej zmiana mogły nastąpić po podjęciu odpowiednich uchwał przez walne zgromadzenie akcjonariuszy banków, które zamierzały zawiązać grupę bankową. Umowę zawierało się w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie. W umowie o zawiązanie grupy określało się:

bank dominujący oraz bank lub banki zależne;
okres, na jaki została zawarta;
liczbę akcji i liczbę głosów wynikających z akcji banków zależnych posiadanych przez bank dominujący;
liczbę akcji i liczbę głosów wynikających z akcji banków zależnych, wzajemnie posiadanych przez te banki;
dodatki do firm wskazujące na przynależność do grupy;
zasady i tryb realizacji obowiązku gwarantowania bieżącej płynności płatniczej banków należących do grupy oraz wysokość, do której płynność jest gwarantowana;
zasady i tryb uzgadniania polityki finansowej i operacyjnej grupy;
możliwość powołania rady grupy bankowej oraz jej skład, kompetencje i sposób działania.

Zawiązanie grupy bankowej zarząd banku dominującego ogłaszał trzykrotnie w dziennikach przeznaczonych do ogłoszeń, w odstępach nie krótszych niż dwutygodniowe i nie dłuższych niż miesięczne, oraz jednokrotnie w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Ogłoszenia takie powinny zawierało:

datę zawarcia umowy o zawiązaniu grupy bankowej;
istotne postanowienia umowy;
datę zgłoszenia umowy do rejestru handlowego;
firmy i siedziby banków należących do grupy bankowej;
liczbę i wartość nominalną akcji banku dominującego;
liczbę i wartość nominalną akcji banków zależnych ze wskazaniem liczby i wartości nominalnej akcji objętych przez bank dominujący oraz liczby głosów przysługujących bankowi dominującemu na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy banków zależnych.

Ponadto zarząd każdego banku należącego do grupy składał sądowi rejestrowemu umowę o zawiązaniu grupy, zgłaszał zmiany tej umowy oraz jej rozwiązanie. Sąd rejestrowy dokonywał wpisu do rejestru dotyczącego każdego z banków należących do grupy faktu należenia danego banku do tej grupy. Między innymi firma każdego z banków należących do tej samej grupy bankowej musiała wskazywać na przynależność do grupy. Dokonana w tym celu zmiana firmy banku podlegała ujawnieniu w rejestrze handlowym. Sąd nie rejestrował natomiast grupy bankowej jako odrębnego podmiotu prawa, mimo, że w pewnych sytuacjach była ona postrzegana jako jednolity organizacyjnie podmiot³⁸.

Dotyczyło to w szczególności sytuacji ustalania norm i granic odnoszących się do banków³⁹, które w wypadku zawiązania grupy bankowej, dotyczyło całej grupy, nie zaś pojedynczych banków.

Odpowiedzialność każdego banku należącego do grupy była proporcjonalna do udziału kapitału akcyjnego tego banku w sumie kapitałów akcyjnych wszystkich banków grupy w dniu powstania danego zobowiązania. W razie rozwiązania umowy zasady te stosowało się do zobowiązań, które powstały w okresie przynależności banku do grupy bankowej.

Jednolitość organizacyjną grupy bankowej podkreślał obowiązek sporządzania skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy. Na sprawozdanie to składało się:

skonsolidowany bilans;
skonsolidowany rachunek zysków i strat;
skonsolidowane sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych;
informacja dodatkowa;
sprawozdanie z działalności grupy za rok obrotowy.

Ustawa przewidywała możliwość wystąpienia banku z grupy, przy czym wystąpienie banku dominującego musiało prowadzić do rozwiązania grupy lub oznaczenia innego banku jako banku dominującego.

Nie określała natomiast terminu, na jaki ma być zawiązana grupa bankowa. Zawierała też przepisy dyscyplinujące działalność banków należących do grupy oraz jej organów. Bank nie mogł zawierać z akcjonariuszami, członkami organów i pracownikami banku dominującego lub innego banku tej samej grupy tej samej grupy bankowej umów rachunku bankowego, pożyczki, kredytowych, gwarancji i poręczenia lub jakichkolwiek innych na warunkach korzystniejszych od ogólnie stosowanych przez ten bank dla tych rodzajów umów.

Przedstawione wyżej rozwiązania prawne posłużyły jak dotąd jedynie do powołania jednej grupy bankowej. Była nią Grupa Bankowa Pekao S.A., na którą składało się Bank Polska Kasa Opieki S.A. jako bank dominujący oraz banki zależne: Powszechny Bank Gospodarczy S.A. w Łodzi, Bank Depozytowo – Kredytowy S.A. w Lublinie oraz Pomorski Bank Kredytowy S.A. w Szczecinie.

Tworzenie bankowej grupy kapitałowej na podstawie przepisów prawa bankowego.

Nowe prawo bankowe stanowi, że banki krajowe działające w formie spółek akcyjnych mogą łączyć się w bankowe grupy kapitałowe.

Mianem bankowej grupy kapitałowej określa się grupę banków zorganizowanych w ten sposób, że bank zwany bankiem dominującym jest właścicielem akcji innego banku lub banków zwanych bankami zależnymi, dającymi ponad 50% ogólnej liczby głosów na walnym zgromadzeniu każdego banku zależnego. Bank może należeć do jednej bankowej grupy kapitałowej.

Z przyjętego rozwiązania wynika, że może być tylko jeden bank dominujący i nie może być on podmiotem powiązanym kapitałowo i organizacyjnie z innym bankiem jako podmiot zależny.

Natomiast bankiem zależnym lub bankami zależnymi były te banki, które w bankowej grupie kapitałowej nie stanowiły banku dominującego. Aby powstała

taka grupa, musiał istnieć co najmniej jeden bank zależny.

Bankową grupę kapitałową można było utworzyć w drodze umowy między zainteresowanymi bankami, przy czym okres jej trwania nie mógł być krótszy niż pięć lat. Zawarcie umowy mogło nastąpić po podjęciu uchwał walnych zgromadzeń akcjonariuszy banków, które zamierzały powołać bankową grupę kapitałową. Umowa była zawarta na piśmie i w szczególności określała:

bank dominujący i banki zależne;
okres, na jaki została zawarta;
liczbę akcji, ich wartość oraz liczbę głosów wynikających z akcji banków zależnych będących własnością banku dominującego;
liczbę akcji, ich wartość oraz liczbę głosów wynikających z akcji banków zależnych wzajemnie posiadanych przez te banki;
nazwy i znaki wskazujące na przynależność do grupy;
zasady i tryb realizacji obowiązku gwarantowania bieżącej płynności płatniczej każdego banku należącego do tej grupy;
zasady i tryb uzgadniania polityki finansowej i operacyjnej grupy;
warunki wystąpienia z grupy.

Umowa o powołaniu bankowej grupy kapitałowej, a także wszelkie jej zmiany oraz rozwiązanie podlegała zgłoszeniu do rejestru handlowego. Obowiązek ten spoczywał na zarządzie każdego banku należącego do bankowej grupy kapitałowej.

Najpóźniej na miesiąc przed dniem wejścia w życie umowy o powołaniu bankowej grupy kapitałowej (a także o każdej zmianie umowy i jej rozwiązaniu) bank dominujący zawiadamiał Komisję Nadzoru Bankowego i Ministra Finansów.

Utworzenie bankowej grupy kapitałowej wpływało na zmianę położenia ekonomicznego i finansowego banków wchodzących w skład grupy, to zaś było dla Komisji istotnym faktem z punktu widzenia sprawowania nadzoru bankowego.

Zawiązanie bankowej grupy kapitałowej zarząd banku dominującego ogłaszał w Monitorze Sądowym i Gospodarczym oraz w dziennikach przeznaczonych do ogłoszeń. Ogłoszenia takie w szczególności zawierały:

datę zawarcia umowy o powołaniu bankowej grupy kapitałowej;
istotne postanowienia umowy;
datę zgłoszenia umowy do rejestru handlowego;
firmy i siedziby banków należących do bankowej grupy kapitałowej;
liczbę i wartość nominalną akcji banku dominującego;
liczbę i wartość nominalną akcji banków zależnych, ze wskazaniem liczby i wartości nominalnej akcji objętych przez bank dominujący oraz liczbę głosów przysługujących bankowi dominującemu na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy banków zależnych.

Ogłoszenia stosowało się także w przypadku zmian w składzie bankowej grupy kapitałowej oraz w razie jej rozwiązania.

Bankowa grupa kapitałowa nie była odrębnym podmiotem praw, lecz w pewnych sytuacjach jest traktowana w taki sposób, jakby stanowiła jeden bank.

Prawo bankowe dopuszczało możliwość wystąpienia z grupy jednego z banków zależnych. Gdy grupa obejmowała tylko jeden bank zależny, oznaczało to umowne rozwiązanie bankowej grupy kapitałowej. Warunki wystąpienia były uregulowane w umowie o powołaniu grupy. Natomiast prawo bankowe przewidywało rozwiązanie umowy o powołaniu bankowej grupy kapitałowej w trzech wypadkach:

po upływie terminu, na jaki została zawarta;
po wypowiedzeniu umowy przez bank dominujący, nie wcześniej jednak niż po upływie pięciu lat od dnia powołania grupy;
po zmniejszeniu się liczby głosów banku dominującego na walnym zgromadzeniu banku zależnego poniżej poziomu wymaganych co najmniej 50% głosów, jednakże nie wcześniej niż po upływie pięciu lat od powołania grupy.
rozwiązanie umowy następowało w ostatnim dniu roku obrotowego, jednak nie wcześniej niż po upływie sześciu miesięcy od dnia wypowiedzenia. Do dnia rozwiązania umowy bank dominujący wykonywał prawo do liczby głosów na walnych zgromadzeniach akcjonariuszy banków zależnych wynikających z
tej umowy.

Przedstawiona konstrukcja prawna była nowością, od dawna oczekiwaną w prawie bankowym⁴⁰. Stwarzała olbrzymią szansę zwiększenia siły kapitałowej i organizacyjnej dopiero tworzącego się i słabego prywatnego sektora banków komercyjnych w Polsce.

Krajowa grupa banków spółdzielczych.

Odmienne rozwiązanie w porównaniu z wyżej opisanymi konstrukcjami bankowych grup kapitałowych przyjęto w odniesieniu do banków spółdzielczych. Stało się ono zresztą tylko fragmentem środków zaradczych, jakie podjęto wobec banków spółdzielczych w ustawie z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz o zmianie niektórych ustaw. Stworzono wówczas holdingową strukturę banków spółdzielczych, które zrzeszały się w banki regionalne, te zaś – w banku krajowym.

Pewne elementy rozwiązań prawnych charakterystycznych dla bankowej grupy kapitałowej tkwiły natomiast w regulacji zasad gospodarki finansowej krajowej grupy banków spółdzielczych. W tym zakresie przyjęto następujące rozwiązania, o to niektóre z nich:

krótkoterminowe środki finansowe zdeponowane w bankach spółdzielczych, bankach regionalnych i banku krajowym na okresy krótsze niż dwa lata. Mogły być przeznaczone na kredyty i pożyczki krótkoterminowe o terminach krótszych niż dwa lata;
środki finansowe zdeponowane w bankach spółdzielczych i bankach regionalnych na okresy dłuższe niż dwa lata. Mogły być przeznaczone na średnio- i długoterminowe pożyczki pieniężne lub kredyty o terminach powyżej dwóch lat;
środki finansowe zdeponowane w bankach spółdzielczych i bankach regionalnych na terminy powyżej dwóch lat. Mogły być także przeznaczone na pożyczki krótkoterminowe.

Na tej podstawie krajową grupę banków spółdzielczych zaliczano do bankowych grup kapitałowych⁴¹.Jednakże istota prawna tej grupy tkwiła w całej organizacji spółdzielczej.

2. 3 Łączenie się banków nie związane z tworzeniem grupy kapitałowej.

Łączenie się banków polegało na ich fuzji: zamiast dwóch podmiotów prawnych pojawiał się trzeci, tj. nowy bank. Prawo dopuszczało możliwość łączenia się banków, jednakże słusznie odnosiło ją do banków tego samego rodzaju. Stąd też wynikała odrębność podstaw prawnych łączenia się banków państwowych, banków w formie spółki akcyjnej oraz banków spółdzielczych.

Przyczyny, dla których banki podejmowały decyzje o łączeniu się nie związanym z tworzeniem bankowej grupy kapitałowej, były różne i liczne. Do najczęściej występujących należało⁴²:

chęć zmniejszenia obciążenia podatkowego;
redukcja kosztów operacyjnych;
komplementarność obsługiwanych rynków;
redukcja ryzyka bankowego;
zwiększenie bazy kapitałowej;
zwiększenie siły rynkowej oraz zmniejszenie konkurencyjności otoczenia.

Łączenie się banków państwowych i banków z udziałem Skarbu Państwa.

Banki, do których stosowało się przepisy ustawy z dnia 14 czerwca 1996 r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej, mogły na jej podstawie nie tylko tworzyć grup bankowych, ale także łączyć się w jeden bank.

W świetle art. 14 wspomnianej wcześniej ustawy walne zgromadzenie akcjonariuszy banku uprawnionego do łączenia się z innymi bankami mogło podjąć alternatywnie uchwałę w sprawie:

połączenia się z jednym lub kilkoma bankami uprawnionymi do łączenia się, albo
podwyższenia kapitału akcyjnego banku przez wniesienie na jego pokrycie wkładów niepieniężnych w postaci akcji innego uprawnionego banku lub banków.

Ponadto ustawa wymagała, aby oprócz uchwalenia warunków połączenia zgodnie z art. 464 k.h. walne zgromadzenie akcjonariuszy tych banków uprzednio zatwierdziło zasady realizacji połączenia banków. Zasady te miały określać w szczególności:

wskazanie celów połączenia;
wykazanie pozytywnych efektów połączenia, które miały być osiągnięte;
szczegółowe ustalenie zasad i terminarza procesu unifikacyjnego;
oszacowanie kosztów połączenia;
ustalenie wartości każdego z połączonych banków;
oszacowanie wartości banku, który powstanie w wyniku połączenia.

Zgodnie z art. 463 k.h. połączenie spółek mogło być dokonane przez:

przeniesienie całego majątku spółki (przejętej) na inną (przejmującą) w zamian za akcje, które spółka przejmująca wydawała akcjonariuszom spółki przejętej;
zawiązanie nowej spółki akcyjnej, na którą przechodził majątek wszystkich łączących się spółek w zamian za akcje nowej spółki.

W obu wypadkach następowało zmniejszenie liczby spółek, ponieważ ustawał byt spółek przejmowanych oraz byt spółek, których akcje przechodziły na rzecz nowej spółki. Dlatego też zarządy spółek miały obowiązek zgłoszenia faktu połączenia się do sądu rejestrowego w celu wpisania do rejestru sądowego.

Łączenie się banków na podstawie przepisów prawa bankowego.

Prawo bankowe z 1997 r. wprowadziło możliwość łączenia się banków w formie spółki akcyjnej. Postanowienie to nie odnosiło się do banków w formie spółki akcyjnej, które mogły łączyć się na podstawie ustawy z 14 czerwca 1996 r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej. Prawo bankowe nie normułowało szeroko problematyki łączenia się banków, odsyłając do przepisów kodeksu handlowego.

Na korzyść rozwiązań przyjętych w prawie bankowym można jednak odnotować dwa inne postanowienia w tej kwestii. Prawo to wymagało bowiem, aby bank utworzony w wyniku połączenia spełniał wymagania obowiązujące przy tworzeniu banku. Było to logiczne, ponieważ w innym wypadku łączenie mogłoby zachęcać do ominięcia tych wymogów. Ponadto prawo bankowe stanowiło, że połączenie przez przeniesienie majątku banku na inny bank w zamian za akcje wymagało zgody Komisji Nadzoru Bankowego. Zamiar połączenia banków musiał być również zgłoszony Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Były to więc rozwiązania, które respektowały ustalony prawnie porządek tworzenia banków i przestrzegania warunków konkurencji między nimi.

2. 4 Konkurencja między bankami.

Konkurencja między bankami wystąpiła w Polsce po roku 1989. Do roku 1990 polskie firmy i towary nie musiały się obawiać zagranicznych konkurentów na rynku krajowym, albowiem monopol państwa w handlu zagranicznym i trudności płatnicze powodowały, że rynek krajowy wypełniony był w zasadzie tylko towarami krajowymi. Wprowadzenie gospodarki rynkowej i otwarcie granic spowodowało diametralną zmianę sytuacji w zaopatrzeniu rynku..

Pojęcie konkurencji nie posiada w doktrynie jednoznacznej normatywnej treści⁴³. Jest ono często ujmowane jako swoista gra rynkowa, której celem jest zdobycie przewagi nad innymi konkurentami bądź to w możliwości realizowania zwiększonej podaży, bądź w zdobywaniu rynku towarów i usług. Konkurujące podmioty gospodarcze, rywalizując na rynku w warunkach wolności gospodarczej, mają możliwość podejmowania nie zakazanych prawem działań, które pozwalają na skuteczne rywalizowanie z innymi podmiotami. Elementem koniecznym dla zaistnienia konkurencji jest więc wolny dostęp do rynku wszystkich podmiotów gospodarczych na równych prawach.

Konkurencja wiąże się ze stosowaniem różnego rodzaju środków prawnych i ekonomicznych, które mogą doprowadzić do przewagi bądź „zaistnienia” w układzie rynkowym poszczególnych podmiotów gospodarczych. W doktrynach ekonomicznych upowszechniły się różne teorie konkurencji. Z pierwszym okresem gospodarki kapitalistycznej wiąże się z reguły model tzw. Konkurencji doskonałej, która zdaniem A. Smitha, doprowadzić miała do ucieleśnienia tzw. Ładu samorzutnego⁴⁴. Koncentracja kapitału pod koniec XIX w. Stworzyła możliwość rozwinięcia się konkurencji monopolistycznej. Wiek XX wprowadził nowe idee konkurencji. Z bardziej znanych koncepcji wymienić tu można: teorię konkurencji niedoskonałej J. Robinsona, teorię konkurencji monopolistycznej E. Chamberlina, teorię konkurencji oligopolistycznej M. Clarka i P. M. Sweezyego, koncepcję konkurencji zdolnej do działania E. Kantzenbacha i szereg innych głoszonych przez różne wcielenia doktryn liberalistycznych⁴⁵.

Pojęcie konkurencji próbuje definiować także orzecznictwo. Pojmuje się ją jako rywalizację co najmniej dwóch podmiotów w dążeniu do osiągnięcia tego samego celu, ale z jednoczesnym działaniem zmierzającym do zyskania przewagi⁴⁶. „Pomiędzy przedsiębiorstwami zachodzi stosunek konkurencji – stwierdza się w postanowieniu SA w Poznaniu z 18 lutego 1993 r. – gdy na tym samym terytorium oferują takie same lub substytucyjne dobra lub usługi, dążąc do zawarcia możliwie największej liczby umów na korzystnych dla siebie warunkach”⁴⁷.

Sytuacja rynkowa, w której działa przedsiębiorstwo, determinuje jego zachowanie. Firmy małe, działające w konkurencyjnych warunkach, będą zachowywały się zupełnie inaczej niż duże firmy monopolistyczne dominujące na rynku. Zachowanie firm na rynku znajduje odzwierciedlenie między innymi w ich decyzjach dotyczących wielkości i struktury produkcji, wysokości cen itd., które z kolei rzutują na poziom osiąganego przez firmy zysku i inne wyniki ekonomiczne⁴⁸.

Ustawa o ochronie konkurencji i konsumentów wprowadzona do polskiego systemu prawnego z dniem 1 kwietnia 2001 r. zrealizowała wymóg harmonizacji polskiego prawa antymonopolowego z prawem konkurencji Unii Europejskiej. Według tej ustawy pod pojęciem konkurencji należy rozumieć:

Konkurencja, ekon. proces, w którym uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swych interesów, próbują przedstawić oferty korzystniejsze od innych ze względu na cenę, jakość, warunki dostawy i in. czynniki mające wpływ na podjęcie decyzji o zawarciu transakcji; konkurencja jest chroniona przez prawo we wszystkich rozwiniętych krajach (antymonopolowe ustawodawstwo).

Konkurencja między bankami może być rozpatrywana w dwóch aspektach: ekonomicznym i prawnym.

Aspekty ekonomiczne.

Na rynku finansowym występuje konkurencja. Tak jak rynek finansowy różni się od rynku towarowego i rynku pracy, tak konkurencja na rynku finansowym różni się od konkurencji na pozostałych segmentach rynku. Przedmiotem konkurencji na rynku finansowym jest szczególny towar w postaci pieniądza. Klient oczekuje zarówno dobrego ulokowania swoich wolnych środków

pieniężnych, jak i odpowiedniego zarządzania nimi.

Natomiast instytucje obsługujące rynek finansowy muszą być nie tylko otwarte na te oczekiwania klientów, lecz działać w sposób aktywny, poszukując klientów i walcząc o nich. To zaś oznacza konkurencję⁴⁹.

Specyfika konkurencji międzybankowej w aspekcie ekonomicznym polega na tym, że obejmuje nie tylko produkty bankowe, ich jakość i cenę, lecz także sposób, czas, miejsce i inne aspekty działalności banków. Pole walki konkurencyjnej między bankami jest szerokie. Jej przedmiotem są oczywiście przede wszystkim stopy procentowe depozytów i kredytów oraz marże i prowizje bankowe dotyczące innych czynności bankowych. Przedmiotem konkurencji jest także zakres oferowanych i świadczonych przez banki usług. Pod tym względem banki uniwersalne mają przewagę nad bankami specjalistycznymi, jednakże jest to na ogół pozorna przewaga. Świadczy o tym chociażby fakt zabierania klienteli bankowej przez instytucje parabankowe, często wyspecjalizowane tylko w jednej czynności. Czasami konkurencja międzybankowa jest pozorna, ponieważ lokuje się odrębnie na dwóch płaszczyznach, tzn. na hurtowym i na detalicznym rynkach usług finansowych⁵⁰. Przedmiotem konkurencji międzybankowej są także: rynki pożyczkowe, obsługa ludności na rynkach lokalnych, karty płatnicze, obsługa obligacji rządowych, zarządzanie finansowe, obsługa wielkich firm, usługi związane z podażą kapitału dla firm średnich i małych, usługi związane z bankowością inwestycyjną. Specyfika konkurencji międzybankowej tkwi także w tym, że pod względem przestrzennym może mieć wymiar nieograniczony, a jednocześnie może nie istnieć między bankami w tym samym mieście lub kraju. Dzieje się tak nie tylko dlatego, że banki mają różne, często nie konkurencyjne zakresy działania, lecz głównie dlatego, że banki coraz częściej wybierają drogę współpracy, wiążąc się kapitałowo lub organizacyjnie. Unikając konkurencji banki stają się obiektem zainteresowania organów antymonopolowych.

Konkurencja międzybankowa jest traktowana przez banki poważnie i stanowi przedmiot określonych działań strategicznych z ich strony. Zjawisko to przedstawia się odmiennie w przypadku rozwiniętych systemów bankowych i dopiero tworzących się rynkowych systemów bankowych⁵¹. Jak okazało się z obserwacji praktyki bankowej oraz w świetle specjalnie przeprowadzonych badań⁵², banki polskie zaledwie rozpoczęły konkurować ze sobą, i to w sposób dalece niedoskonały. Wynikało to z ich słabości kapitałowej, oczekiwań na pomoc państwa, braku doświadczeń w prowadzeniu nowoczesnej bankowości opartej na marketingu bankowym⁵³, reklamie, dobrej i szybkiej informacji, a także znajomości oczekiwań klientów. To zaś ukształtowało odpowiednie strategie banków komercyjnych. Okazało się, że odbiegają one od możliwych w tym zakresie wzorców postępowania, wśród których znajdują się⁵⁴: strategie związane z poszukiwaniem nowych produktów bankowych, strategie odpowiedniego adresowania ofert bankowych, strategia wiodącej pozycji pod względem kosztów całkowitych, strategia zróżnicowania, strategia koncentracji.

Aspekty prawne.

Specyfika konkurencji międzybankowej nie powoduje wyłączenia jej spod reguł prawa ochrony konkurencji ani nie jest na ogół poddawania odrębnym regułom ochrony. Dzieje się tak mimo tego, że większość krajowych zrzeszeń bankowych w państwach Unii Europejskiej dowodziła, iż ustalanie stóp procentowych depozytów bankowych i kredytów jest dalece uzależnienie od polityki pieniężnej państwa, a wobec tego umowy międzybankowe należy uznać za wyłączone spod reguł konkurencji na podstawie art. 90 ust. 2 Traktatu Rzymskiego⁵⁵.

Europejskie reguły ochrony konkurencji międzybankowej odnoszą się także do Polski z powodu postanowień art. 60, 61, 63, 68, 69 i 81 Układu Europejskiego, na mocy którego Polska jest stowarzyszona z Unią Europejską. W prawie polskim przewiduje się zwalczanie praktyk monopolistycznych banków na podstawie art. 5 ustawy z dnia 24 lutego 1990r. o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym. Ta sama ustawa przewiduje też zastosowanie wobec banków obowiązku zgłaszania Urzędowi Ochrony Konkurencji i Konsumentów zamiaru łączenia się, chyba że ustawy szczególne stanowią inaczej (np. ustawa z 14 czerwca 1996 r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółek akcyjnych). Ponadto działania banków mogą mieć znamiona czynów nieuczciwej konkurencji⁵⁶ i być zwalczane na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji⁵⁷.

Polski organ antymonopolowy udzielił obszernych wyjaśnień w sprawie stosowania przepisów ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym do usług w sektorze bankowym.

Za praktyki monopolistyczne uznane jest łączenie, przekształcenie oraz tworzenie banków, jeżeli w ich wyniku bank uzyskałby lub zachował pozycję dominującą na rynku. Od 18 maja 1995 r., czyli od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 3 lutego 1995 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, obowiązek zgłoszenia zamiaru łączenia lub przekształcenia banku organowi antymonopolowemu dotyczy banków, których fundusze własne przekraczają równowartość 50 mln EURO. Z obowiązku zgłoszenia zamiaru łączenia banków zwolnione jest łączenie, przejmowanie albo nabywanie banków przez inne banki w ramach postępowania likwidacyjnego lub upadłościowego. Ponadto obowiązek ten nie dotyczy nabywania akcji banków dopuszczonych do obrotu publicznego.

Zważywszy na słabość banków regionalnych i lokalnych w Polsce, organ antymonopolowy powinien wspierać procesy koncentracji w sektorze bankowym. Za pozytywną należy uznać koncentrację polegającą na trwałym łączeniu się dwóch lub więcej banków i tworzeniu przez nie nowego podmiotu zamiast podmiotów łączących się bądź przejęcie jednego banku przez drugi, chyba że ma ono charakter nieprzyjazny. Natomiast koncentracje o charakterze kooperacyjnym zasługują na szczególnie wnikliwą weryfikację organu antymonopolowego. Często są bowiem przejawem dążenia do faktycznej monopolizacji określonego segmentu rynku lub zdobycia na nim pozycji dominującej przez grupę banków przy zachowaniu przez nie formalnej odrębności i niezależności. Takie koncentracje są z reguły szkodliwe dla konkurencji i tym samym zasługują na przeciwdziałanie za pośrednictwem środków przewidzianych a art. 8, art. 9 i art. 11a ust. 4 ustawy antymonopolowej⁵⁸

ROZDZIAŁ III

Konsolidacje banków na wybranych przykładach.

Rozpoczęty w latach 1996 - 1997 proces konsolidacji banków polskich, miał na celu ochronę polskiego sektora finansowego przed ekspansją silnych banków zagranicznych. Jest bowiem truizmem stwierdzenie, że sektor finansowy wywiera istotny wpływ na działalność gospodarczą - poprzez wspieranie określonych dziedzin bądź odmowę wsparcia innych. Ponadto, dysponując szeregiem istotnych informacji o swoich klientach, może kontrolować, a nawet stymulować przebieg procesów gospodarczych i prowadzić własną politykę w tym zakresie. Z tego punku widzenia, nie jest obojętne dla gospodarki krajowej, kto jest właścicielem kapitału. Dlatego też prywatyzacja banków, wraz z równoległym procesem wzmocnienia kapitału krajowego, stała się w połowie lat dziewięćdziesiątych jednym z celów strategicznych państwa polskiego. Cel ten został osiągnięty tylko częściowo. Tempo prywatyzowania banków było bardzo szybkie i obecnie można mówić o prawie pełnej prywatyzacji bankowości polskiej. Jednocześnie jednak, w latach 1997 - 1999, kapitał zagraniczny wzmocnił swoją pozycję na polskim rynku finansowym, zwiększając swoje udziały w kapitale własnym banków polskich z 20% w roku 1997 do 70% w roku 1999⁵⁹. Negatywną cechą konsolidacji banków jest to, że część kapitału polskiego zostaje wykupiona przez kapitał zagraniczny, dużo ludzi zostaje z tego powodu zwalnianych z pracy w związku z łączeniem się struktur organizacyjnych banków. Podobne prawidłowości można zaobserwować również na szczecińskim rynku finansowym. Proces prywatyzacji oraz rozwoju rynku kapitałowego doprowadził do uruchomienia i współistnienia w Szczecinie różnorodnych instytucji finansowych takich jak: banki, biura maklerskie, fundusze inwestycyjne, firmy leasingowe, firmy ubezpieczeniowe oraz reasekuracyjne. Jednocześnie proces konsolidacji krajowej bankowości doprowadził Pomorski Bank Kredytowy do utraty samodzielności. Był to największy szczeciński bank, o silnej, ponad regionalnej pozycji, związany z lokalną gospodarką i znający jej realia oraz uwarunkowania jej rozwoju. Brak silnego lokalnego banku osłabia pozycję szczecińskiej gospodarki w stosunku do innych regionów posiadających na swoim terenie siedziby banków. Polityka rozwojowa funkcjonujących na rynku szczecińskim oddziałów i filii banków, podobnie jak ich polityka kredytowa, uzależniona jest od polityki swoich centrali, nie związanych z gospodarka lokalną i nie zainteresowanych jej rozwojem. Ponadto istniejące oddziały i filie nie zapewniają dostatecznej liczby miejsc pracy absolwentom szczecińskich szkół i uczelni. Nie oferują też im ani płacy, ani praktyki ani możliwości awansu odpowiadających ich aspiracjom zawodowym. W efekcie, uzdolnieni i ambitni absolwenci wyjeżdżają ze Szczecina do takich miast jak Warszawa, Poznań czy Gdańsk. Podobne zjawisko daje się zaobserwować również w gospodarce oraz nauce i technice. Jeżeli będzie się ono nasilać, może doprowadzić do zdegradowania pozycji miasta, a w konsekwencji - zmniejszyć atrakcyjność Szczecina jako miejsca do inwestycji, miejsca pracy i zamieszkania, a zwłaszcza jako znaczącego ośrodka o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym. Zgodnie z przyjętą opinią, miasto staje się silnym ponad regionalnym ośrodkiem gospodarczym wówczas, gdy umiejscowione są w nim siedziby instytucji finansowych.

1 Grupa Pekao S.A.

Historia banku.

Lata 1929 - 1945

Bank Polska Kasa Opieki Spółka Akcyjna został powołany na podstawie decyzji Ministerstwa Skarbu w marcu 1929 roku. Akt notarialny o utworzeniu Banku sporządzono w październiku 1929 roku, a kilka dni później Sąd Okręgowy w Warszawie dokonał wpisu Banku Polska Kasa Opieki SA do rejestru handlowego. Pierwszym Prezesem Rady Banku, sprawującym tę funkcję przez cały okres międzywojenny, był jego założyciel, Henryk Gruber, Prezes Pocztowej Kasy Oszczędności. Pierwszym Dyrektorem Banku był Eugeniusz Bączkowski. Statutowe zadania Banku zostały sformułowane bardzo szeroko i obejmowały wszelkie uprawnienia banku komercyjnego. Należały do nich: ochrona oszczędności wychodźstwa polskiego, operacje kredytowe, obsługa finansowa eksportu i importu polskiego oraz obsługa przekazów z zagranicy. Cele, jakimi kierowano się przy tworzeniu Banku, wyznaczyły kierunki jego rozwoju. Bank dążył do objęcia obsługą wszystkich większych skupisk polskiej emigracji i w związku z tym rozpoczął tworzenie sieci oddziałów za granicą. Pierwszy oddział Banku powstał w Paryżu. Utworzenie Oddziału zostało zapisane w rejestrze handlowym przez Trybunał Handlowy Departamentu Sekwany pod datą 30 grudnia 1929 roku. Oddział w Paryżu rozpoczął działalność w lutym 1930 roku. W 1930 roku Rada Banku podjęła decyzję o utworzeniu oddziału w Argentynie. Ze względu na przeszkody natury formalnej utworzono w Buenos Aires odrębną formalnie spółkę akcyjną pod nazwą Banco Polaco Polska Kasa Opieki, która rozpoczęła działalność w 1931 roku. Kolejny oddział Banku został otwarty 15 maja 1933 roku w Tel-Awiwie dla obsługi licznej w Palestynie kolonii Żydów z Polski, utrzymujących ścisłe kontakty z pozostałymi w kraju rodzinami. Formalną licencję dla Oddziału w Stanach Zjednoczonych Bank otrzymał w 1938 roku. Oddział uruchomiono w marcu 1939 roku. Już w początkowym okresie wojny powstała w Paryżu wojenna Centrala Banku. Najważniejszym zadaniem wojennej Centrali było zabezpieczenie środków Banku, znajdujących się na rachunkach bankowych za granicą. Kapitulacja Francji spowodowała przeniesienie wojennej Centrali do Tuluzy, a następnie do Londynu. Centrala w okupowanej Warszawie działała w szczątkowej formie, ograniczając się do zabezpieczania i administracji mienia pozostałego w kraju.

Lata 1945 - 1989

Odbudowa Banku w kraju zaczęła się w kwietniu 1945 roku od reaktywowania Centrali Banku. Działalność operacyjna w kraju została wznowiona na początku 1946 roku, kiedy uruchomiono obrót przekazowy z Francją za pośrednictwem Oddziału w Paryżu, a następnie ze Stanami Zjednoczonymi, Kanadą i Argentyną. W 1948 roku wprowadzono reformę systemu bankowego. Miała ona na celu radykalne zmniejszenie liczby banków i ich ścisłą specjalizację. Jednak w nowym modelu Bank, mimo specyficznego charakteru działania, przetrwał i zachował samodzielność, ale jego dalsze istnienie powiązano z wprowadzeniem w Polsce eksportu wewnętrznego. W ramach tego systemu osoby zamieszkałe za granicą przekazywały poprzez placówki Banku waluty obce na rzecz swoich bliskich w Polsce. Aby skutecznie obsługiwać eksport wewnętrzny Bank rozszerzył sieć swoich placówek za granicą. W 1948 roku został utworzony Pekao Trading Corporation w Nowym Jorku, a w 1956 roku Pekao Trading Company (Canada) Limited w Toronto, jako spółki prawa handlowego, prowadzące działalność bezpośrednią i przy pomocy sieci agentów. Podobne firmy utworzono w RFN i w Australii (obie zlikwidowane w ostatnich latach). Do końca lat 60-tych eksport wewnętrzny rozwijał się. Bank był dostarczycielem dewiz dla bilansu płatniczego kraju. W 1969 roku nastąpiły ważne zmiany w strukturze własnościowej Banku - Skarb Państwa wszedł w posiadanie większościowego pakietu akcji Banku. W latach siedemdziesiątych, wraz z liberalizacją przepisów dewizowych i zezwoleniem na posiadanie przez osoby fizyczne rachunków walutowych, zadania Banku zostały rozszerzone i stał się on bankiem wyspecjalizowanym w dewizowej obsłudze ludności. Zadania banku wymagały rozbudowy sieci placówek. Powstawały one głównie w dużych aglomeracjach miejskich gdzie zapotrzebowanie na tego rodzaju usługi było największe. Na początku lat osiemdziesiątych Bank przejął obsługę przedsiębiorstw eksportu wewnętrznego, w tym finansowanie importu oraz rozszerzył obsługę innych transakcji handlu zagranicznego. Podjął również obsługę przedsiębiorstw z udziałem kapitału zagranicznego, tzw. firm polnijnych oraz firm rzemieślniczych. Bank włączył się również w tworzenie polskich afiliacji bankowych za granicą, zostając w 1978 roku udziałowcem Mitteleuropaeische Handelsbank AG we Frankfurcie nad Menem i utworzonej w 1979 w Luksemburgu spółki bankowej pod nazwą Bank Handlowy International SA, Luxembourg. W 1991 roku, po 46 latach, reaktywowano działalność Oddziału Banku Pekao SA w Nowym Jorku.

Lata 1989 - 2000

Nową kartę w historii Banku otworzyła reforma systemu bankowego, zapoczątkowana w 1989 roku wydzieleniem funkcji komercyjnych z banku centralnego i uchwaleniem przez Sejm nowego Prawa bankowego i ustawy o Narodowym Banku Polskim. Reforma zniosła podział kompetencji między bankami i umożliwiła powstawanie nowych banków, tworząc w ten sposób warunki do rozwoju konkurencji w sektorze bankowym. Zarząd Banku, na którego czele w połowie 1989 roku stanął dr Marian Kanton, zaczął realizować strategię Banku uniwersalnego, o pełnym zakresie usług w dziedzinie bankowości detalicznej, korporacyjnej i inwestycyjnej, z założeniem szybkiego osiągnięcia pozycji jednego z wiodących banków polskiego sektora bankowego. W wyniku konsekwentnej realizacji tej strategii Bank osiągnął wyznaczony cel: po kilku latach stał się jednym z wiodących banków na rynku, mimo coraz silniejszej konkurencji. W wielu dziedzinach był i jest liderem, jako pierwszy wprowadzając na rynek innowacyjne produkty i rozwiązania. W początkowym okresie transformacji gospodarki Bank odegrał istotną rolę w tworzeniu nowych rynków finansowych: pieniężnego i kapitałowego. Utworzył pierwsze w Polsce biuro maklerskie, które rozpoczęło działalność w marcu 1991 roku. Aktywność Banku na rynku papierów wartościowych znacząco przyczyniła się do rozwoju polskiego rynku kapitałowego. W 1996 roku decyzją Rządu została utworzona Grupa Bankowa Pekao S.A., w skład której, obok Banku Pekao SA, weszły jako banki zależne trzy banki komercyjne: Bank Depozytowo-Kredytowy SA w Lublinie, Pomorski Bank Kredytowy SA w Szczecinie i Powszechny Bank Gospodarczy SA w Łodzi. Aktywa Grupy stanowiły blisko jedną piątą łącznych aktywów polskiego sektora bankowego. W 1998 roku Prezes Zarządu Maria Wiśniewska rozpoczęła realizację nowej strategii rozwoju. Główne cele strategii to: połączenie banków Grupy, prywatyzacja Banku i głęboka restrukturyzacja organizacyjna i technologiczna. W maju 1998 r. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd dopuściła do publicznego obrotu akcje Banku Pekao S.A. - Grupa Pekao S.A. W czerwcu 1998 r. na specjalnej sesji giełdowej nastąpił przydział akcji Banku i pod koniec czerwca Bank Pekao S.A. - Grupa Pekao S.A. zadebiutował na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. We wrześniu 1998 r. doradca prywatyzacyjny Ministerstwa Skarbu Państwa skierował zaproszenie do składania ofert zakupu strategicznego pakietu akcji Banku Pekao S.A. - Grupa Pekao S.A. do wybranych grup inwestorów. W październiku 1998 r. rozpoczął działalność pierwszy w Polsce oraz w regionie Europy Środkowej i Wschodniej Oddział Elektroniczny Grupy Pekao S.A. , który umożliwia klientom dostęp do ich rachunków poprzez sieć Internet. 31 grudnia 1998 był ostatnim dniem operacyjnym czterech banków, tworzących Grupę Pekao SA. 1 stycznia 1999 roku cztery banki połączyły się w jeden uniwersalny bank pod wspólną nazwą Bank Pekao SA. W dniu 23 czerwca 1999 roku w siedzibie Ministerstwa Skarbu Państwa została zawarta umowa sprzedaży pakietu 75.707.500 akcji Banku Pekao SA na rzecz konsorcjum UniCredito Italiano SpA i Allianz Aktiengesellschaft. W dniu 3 sierpnia 1999 roku została zrealizowana transakcja sprzedaży 52,09 procent kapitału akcyjnego Banku Pekao SA poza rynkiem regulowanym, na rzecz konsorcjum UniCredito Italiano SpA i Allianz Aktiengesellschaft. Wejście w skład akcjonariatu nowego strategicznego partnera, czołowego banku włoskiego UniCredito Italiano SpA, umożliwiło rozpoczęcie ambitnego planu rozwoju. Bank przyjął nową strategię rynkową i zapoczątkował restrukturyzację. W dniu 21 czerwca 2000 roku akcje pracownicze, stanowiące 14,13% kapitału akcyjnego Banku, zostały dopuszczone do obrotu giełdowego. W październiku i listopadzie 2000 roku przeprowadzono podwyższenie kapitału akcyjnego Banku w drodze emisji akcji zwykłych na okaziciela serii C i D. Oferta została skierowana do inwestorów zagranicznych. Wartość emisji wynosiła około 1 mld zł. Część akcji została objęta w formie GDS-ów (Globalne Kwity Depozytowe), które w dniu 3 listopada 2000 roku zadebiutowały ceną 11,80 USD na giełdzie w Londynie. Równocześnie Skarb Państwa sprzedał w ofercie publicznej skierowanej do inwestorów krajowych 4,79% akcji Banku Pekao SA. Zanim zaczęto konsolidację tych banków należało przeprowadzić rachunek ekonomiczny. Cała konsolidacja przebiegała w następujący sposób, który przedstawiam poniżej:

Fuzja Grupy Pekao SA - mniejsze koszty, wyższy zysk

Ekspresowe działania

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych giełdowych z internetu.

Walne zgromadzenia akcjonariuszy należących do Grupy Pekao SA banków PBG, BDK i PBKS dokonało zmian w składzie ich rad, a rady odwołały dotychczasowych prezesów. Nowymi prezesami zostały osoby pełniące jednocześnie funkcje wiceprezesów banku Pekao SA.

Według informacji, prezesem łódzkiego PBG został Jerzy Zdrzałka, lubelskiego BDK - Henryk Pyrka, a szczecińskiego PBKS - Witold Grześkowiak. Zmiana prezesów potrzebna była Pekao SA przede wszystkim do rozwiązania umowy konsolidacyjnej, która gwarantuje odrębność prawną wszystkich banków, a co za tym idzie uniemożliwia ich wchłonięcie przez Pekao SA. Prezes PBG Andrzej Szukalski powiedział , „że do tej pory nikt nie proponował mu zmiany zapisów tej umowy, ale nigdy by się nie zgodził na zmiany mogące doprowadzić do likwidacji jego banku. - To byłoby zaprzeczeniem całej dotychczasowej pracy, jaką w tym banku wykonaliśmy - powiedział prezes Szukalski. Zdaniem prezesa Szukalskiego, fuzja z Pekao SA jest dla PBG złym rozwiązaniem, a dla skarbu państwa nieefektywnym ekonomicznie. Powoduje też zagrożenia dla procesu prywatyzacji Pekao SA. -Wynikająca z fuzji wartość dodana Pekao SA i PBG będzie mniejsza od wartości, jaką Pekao SA mógłby uzyskać sprzedając nasz bank - powiedział prezes Szukalski. Jego zdaniem, obecna wartość grupy kapitałowej istniejącej wokół PBG nie przeniesie się w prosty sposób na wzrost wartości Pekao SA, choćby z tego powodu, że po fuzji Pekao będzie musiał zlikwidować dużą część jej działalności, ponieważ podobną prowadzą firmy należące do jego własnej grupy kapitałowej”.

Warto przypomnieć, że przy dwóch wielkich fuzjach przeprowadzonych ostatnio na polskim rynku (BIG i Bank Gdański oraz Kredyt Bank i PBI) banki przyłączające też najpierw wprowadziły do zarządów przyłączanych banków swoich przedstawicieli⁶⁰.

Plan Pekao SA, zakładający przeprowadzenie pełnej fuzji wszystkich banków do końca 1998 r., miał niewątpliwie zwiększyć wartość Grupy Pekao SA w oczach inwestorów przed zapowiedzianą na ten rok prywatyzacją banku. Suma aktywów banków Grupy Pekao SA stanowiła ponad 20 proc. aktywów całego polskiego sektora bankowego. Ale zarówno dotychczasowy zakres, jak i tempo konsolidacji Grupy Pekao SA było przez większość analityków uznawane za bardzo skromne.

Strategię Banku Pekao S.A. w polskim sektorze bankowym wyznaczają:

pierwsze miejsce i 20% udział w aktywach całego sektora bankowego,
pierwsze miejsce i 18% udział w rynku kredytów,
drugie miejsce i 22% udział w rynku depozytów,
druga co do wielkości ogólnokrajowa sieć oddziałów,
dynamicznie rozbudowywana sieć elektronicznych kanałów dystrybucji (bankomaty, office banking, pierwszy oddział wirtualny),
dominujący (40%) udział w rynku kart płatniczych,
największe w kraju biuro maklerskie.

Osiągnięty udział w rynku i potencjał Grupy Pekao S.A. stwarza wielkie szanse w realizacji ambitnej, agresywnej strategii rozwoju.

Taką strategię i wizję dalszego funkcjonowania Grupy Pekao S.A. przygotowano, a po jej akceptacji przez władze Banku przystąpiono do konsekwentnej realizacji.

Taka strategia najlepiej zdaje się odpowiadać na wyzwania, jakie globalizacja stawia nie tylko przed Bankiem Pekao S.A., ale także przed całym polskim systemem bankowym⁶¹.

Głównym celem strategii jest umacnianie pozycji lidera na rynku krajowym oraz systematyczny rozwój na rynkach Europy środkowej, jako uniwersalnej, nowoczesnej instytucji finansowej, zdolnej do skutecznego konkurowania z krajowymi i zagranicznymi instytucjami finansowymi.

Skuteczność konkurowania i umacniania pozycji na rynku jest uzależniona w głównej mierze od nowoczesności i jakości, rozumianej w najszerszym tego słowa znaczeniu, oraz efektywności kosztowej.

Zakres produktów i usług oferowanych na rynku jest zbliżony, a czynnikiem wyróżniającym banki staje się już dziś jakość świadczonych usług. Jakość rozumiana jako dostępność, profesjonalizm, sprawność, prostota i wreszcie tradycyjnie rozumiana kultura obsługi klienta.

Unikania, trudna do skopiowania jakość obsługi jest tym, co zgodnie ze strategią banku będzie z pewnością wyróżniało Bank Pekao S.A. na rynku.

Realizacji tej strategu służą dwa równoległe procesy: połączenie banków Grupy Pekao S.A. w jeden, najsilniejszy w Polsce bank uniwersalny.

Nowy Zarząd Banku Pekao S.A. uznał, że dla zrealizowania celu strategicznego konieczne będzie:

pełne połączenie czterech banków Grupy w jeden silny bank uniwersalny,
utworzenie wokół takiego banku grupy kapitałowej, składającej się z wyspecjalizowanych instytucji finansowych zdolnych do poszerzenia oferty banku, takich jak dom maklerski, fundusze inwestycyjne, firmy zarządzające funduszami emerytalnymi i NFI, firmy: ubezpieczeniowa, leasingowa, faktoringowa, bank hipoteczny, kasa oszczędnościowo-budowlana itp.

Za najważniejsze cele połączenia uznano:

wzmocnienie kapitałowe i szybkie osiągnięcie znacznej skali działania Banku,
zwiększenie przychodów poprzez rozszerzenie zakresu sprzedaży, w tym wprowadzenie do oferty specjalistycznych usług finansowych,
obniżenie kosztów,
połączenie komplementarnych sieci dystrybucji,
umożliwienie wzmocnionemu bankowi ekspansji na rynki zagraniczne⁶².

Procesy łączenia banków, zwłaszcza dużych banków uniwersalnych z rozwiniętymi sieciami dystrybucji, należą do najbardziej skomplikowanych przedsięwzięć. Jednak dla instytucji finansowej, która ma ambicje bycia liderem rynkowym nie ma praktycznie alternatywy. W procesie konsolidacji banków Grupy Pekao S.A. wykorzystano potencjał i najlepsze doświadczenia każdego z nich. Najlepsze produkty wdrażane są w sieci wszystkich banków Grupy. Równocześnie zakończono prace nad przygotowaniem odmiejscowienia rachunków w całej Grupie, przygotowuje się nowe produkty i kanały dystrybucji.

Z punktu widzenia formalno-prawnego połączenie nastąpiło z początkiem 1999 roku, co pozwoliło zachować przejrzystość i porównywalność wyników finansowych Grupy i nowego Banku.

Pierwszy etap prywatyzacji Bank Pekao S.A. ma już za sobą.

Po zakończeniu prywatyzacji, struktura akcjonariatu Banku kształtuje się w następujący sposób:

52,09% - inwestor strategiczny,
24,05% - akcje w obrocie giełdowym (przewiduje się sprzedaż dodatkowych blisko 10% akcji w ofercie publicznej),
14,20% - pracownicy Grupy Pekao S.A. (ograniczenie zbywalności akcji przez okres dwóch lat),
5,29% - EBOR,
4,37% - Skarb Państwa (rezerwa na reprywatyzację).

Bank Pekao S.A. jako dynamicznie rozwijająca się, największa polska instytucja finansowa powinien pozyskać takiego inwestora strategicznego, który wspierając realizację jego strategii przyczyni się do rozwoju całego sektora bankowego w Polsce, wprowadzając nowe technologie i wiedzę oraz nowy kapitał. Inwestor strategiczny powinien mieć w szczególności doświadczenie w bankowości detalicznej na wielu rynkach oraz zdolność do zapewnienia know-how niezbędnego dla realizacji celów Banku.

Ważne jest też wreszcie, aby w kontekście zbliżającej się integracji z Unią Europejską, dzięki nowemu inwestorowi strategicznemu poszerzyć dostęp Banku Pekao S.A. do rynków międzynarodowych oraz dostęp do zagranicznej bazy klientów.

Obecnie Bank Pekao S.A. posiada inwestora strategicznego jest to włoska grupa kapitałowa UNICREDITO ITALIANO, realizacja dalszych procesów konsolidacyjnych w sektorze bankowym zdaje się być nieunikniona, w ostatnim czasie dokonały się dwie fuzje: CITIBANK z Bankiem Handlowym, Banku WBK z Bankiem Zachodnim, czas pokaże czy bankom tym uda się zrealizować zamierzone cele konsolidacyjne.

Efekt skali wykorzystano w niedostatecznym stopniu, wysokie były koszty utrzymywania czterech central bankowych. Wskaźnik kosztów działania należących do Pekao SA banków do ich sumy aktywów był - poza PBG - stosunkowo wysoki. To, że w PBG jest inaczej, wynikało m.in. stąd, że suma bilansowa tego banku jest bardzo wysoka dzięki finansowanym przez niego inwestycjom centralnym. Świadczyło to o dużych możliwościach podniesienia efektywności, jakie może przynieść fuzja tych banków. Wiadomo, że w centrali PBG pracuje 600 osób spośród 4,5 tys. zatrudnionych w całym banku. Zwolnienie choćby tylko połowy zatrudnionych w centrali powinno dać efekt (w perspektywie kilku lat) w postaci zmniejszenia kosztów działania o około 20 mln zł, czyli zwiększenia zysku brutto o blisko 10 proc.

W pierwszym etapie fuzji nie doszło do większych oszczędności, a spowodowała ona nawet wzrost kosztów. Trzeba było się liczyć z tym, że z central PBG, BDK i PBKS odejdzie część pracowników, a inni zostaną zwolnieni w wyniku reorganizacji. Oznaczało to konieczność wypłacenia znacznych odpraw. Po fuzji Kredyt Banku z PBI z tego ostatniego odeszło 180 osób, a jednym z efektów fuzji BIG z Bankiem Gdańskim były zwolnienia grupowe dla 165 osób. Podobna liczba osób straciła pracę w centralach PBG, BDK i PBKS w pierwszym etapie konsolidacji.

Największym problemem było zapewne to, że banki Grupy Pekao SA nie mają wspólnego systemu informatycznego. Jeszcze nie wybrano nawet jego dostawcy. Poprzedni prezes Pekao SA Andrzej Dorosz mówił, „ że instalacja systemu potrwa 2, 3 lata i będzie największą inwestycją informatyczną w systemie bankowym w środkowowschodniej Europie”. Oznaczało to, że przez ten czas w Grupie Pekao SA będą funkcjonowały cztery różne systemy.

Wyniki finansowe Grupy Pekao S.A. w latach 2001-2002 przedstawiały się następująco⁶³:

SKONSOLIDOWANY BILANS	I półrocze / 2002		2001	I półrocze / 2001
Aktywa
I. Kasa, operacje z Bankiem Centralnym	3 018 602	4 263 970			3 408 022
II. Dłużne papiery wartościowe uprawnione do redyskontowania w Banku Centralnym	15 588	28 669			30 430
III. Należności od sektora finansowego	7 747 248	8 659 808			9 440 632
1. Należności krótkoterminowe	7 184 858	8 162 937			8 831 506
a) w rachunku bieżącym	3 116 336	2 822 909			3 200 497
b) pozostałe należności krótkoterminowe	4 068 522	5 340 028			5 631 009
2. Należności długoterminowe	562 390	496 871			609 126
IV. Należności od sektora niefinansowego	30 436 298	30 405 661			31 488 977
1. Należności krótkoterminowe	10 799 408	12 051 939			11 934 635
a) w rachunku bieżącym	4 836 744	4 609 794			4 819 219
b) pozostałe należności krótkoterminowe	5 962 664	7 442 145			7 115 416
2. Należności długoterminowe	19 636 890	18 353 722			19 554 342
V. Należności od sektora budżetowego	1 503 415	1 392 036			590 314
1. Należności krótkoterminowe	84 252	33 498			70 289
a) w rachunku bieżącym	55 474	11 526			29 534
b) pozostałe należności krótkoterminowe	28 778	21 972			40 755
2. Należności długoterminowe	1 419 163	1 358 538			520 025
VI. Należności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu	67 393	66 998			107 936
VII. Dłużne papiery wartościowe	20 614 893	20 172 211			20 073 455
VIII. Należności od jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności	129 733	251 284			184 617
1. Zależnych	58 754	128 531			61 925
2. Współzależnych	1	3			4
3. Stowarzyszonych	70 978	122 750			122 688
IX. Udziały lub akcje w jednostkach zależnych wycenianych metodą praw własności	43 794	36 283			33 354
X. Udziały lub akcje w jednostkach współzależnych wycenianych metodą praw własności	7 595	6 586			4 926
XI. Udziały lub akcje w jednostkach stowarzyszonych wycenianych metodą praw własności	149 448	168 783			164 027
XII. Udziały lub akcje w innych jednostkach	100 370	131 803			151 312
XIII. Pozostałe papiery wartościowe i inne aktywa finansowe	156	5 548			9 011
XIV. Wartości niematerialne i prawne, w tym:	36 377	43 002			49 313
- wartość firmy	0	0			1 016
XV. Wartość firmy jednostek podporządkowanych	2 746	3 121			3 495
XVI. Rzeczowe aktywa trwałe	1 884 167	1 892 440			2 108 187
XVII. Inne aktywa	1 421 360	2 864 997			2 849 437
1. Przejęte aktywa - do zbycia	2 421	3 574			2 510
2. Zapasy	0	0			0
3. Pozostałe	1 418 939	2 861 423			2 846 927
XVIII. Rozliczenia międzyokresowe	211 603	164 284			2 192 578
1. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego	79 969	33 377			38 256
2. Pozostałe rozliczenia międzyokresowe	131 634	130 907			2 154 322
Aktywa razem	67 390 786	70 557 484			72 890 023

Pasywa
I. Zobowiązania wobec Banku Centralnego	2 568 037		2 647 179	4 131 363
II. Zobowiązania wobec sektora finansowego	2 287 889		3 994 307	2 902 962
1. Zobowiązania krótkoterminowe	2 261 226		3 949 616	2 883 330
a) w rachunku bieżącym	1 262 358		586 434	288 720
b) pozostałe zobowiązania krótkoterminowe	998 868		3 363 182	2 594 610
2. Zobowiązania długoterminowe	26 663		44 691	19 632
III. Zobowiązania wobec sektora niefinansowego	47 973 466		49 836 402	48 676 893
1. Zobowiązania krótkoterminowe	42 961 243		45 018 627	46 245 749
a) w rachunku bieżącym, w tym:	14 192 594		15 442 037	13 029 539
- oszczędnościowe	3 986 883		3 619 404	4 012 440
b) pozostałe zobowiązania krótkoterminowe, w tym:	28 768 649		29 576 590	33 216 210
- oszczędnościowe	948		65	247
2. Zobowiązania długoterminowe, w tym:	5 012 223		4 817 775	2 431 144
- oszczędnościowe	1		1	2
IV. Zobowiązania wobec sektora budżetowego	2 860 540		2 478 687	2 453 295
1. Zobowiązania krótkoterminowe	2 857 773		2 475 497	2 449 811
a) w rachunku bieżącym	1 859 176		1 109 789	1 038 818
b) pozostałe zobowiązania krótkoterminowe	998 597		1 365 708	1 410 993
2. Zobowiązania długoterminowe	2 767		3 190	3 484
V. Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu	0		0	0
VI. Zobowiązania z tytułu emisji własnych papierów wartościowych	371 287		329 362	603 273
1. Krótkoterminowe	371 287		329 362	603 273
2. Długoterminowe	0			0
VII. Inne zobowiązania z tytułu instrumentów finansowych	61 483		47 808	0
VIII. Zobowiązania wobec jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności	11 799		30 948	12 712
1. Zależnych	8 450		7 685	6 024
2. Współzależnych	1 898		1 243	413
3. Stowarzyszonych	1 451		22 020	6 275
IX. Fundusze specjalne i inne zobowiązania	2 392 647		2 036 460	3 598 156
X. Koszty i przychody rozliczane w czasie oraz zastrzeżone	1 888 105		1 664 350	3 891 168
1. Rozliczenia międzyokresowe kosztów	308 076		369 327	245 456
2. Ujemna wartość firmy	0		0	0
3. Pozostałe przychody przyszłych okresów oraz zastrzeżone	1 580 029		1 295 023	3 645 712
XI. Ujemna wartość firmy jednostek podporządkowanych	18 832		23 909	28 987
XII. Rezerwy	472 618		508 826	529 400
1. Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego	0		23 953	53 941
2. Pozostałe rezerwy	472 618		484 873	475 459
a) krótkoterminowe	77 721		83 978	0
b) długoterminowe	394 897		400 895	475 459
XIII. Zobowiązania podporządkowane	0		0	0
XIV. Kapitał mniejszości	26 889		30 767	0
XV. Kapitał zakładowy	165 748		165 748	165 748
XVI. Należne wpłaty na kapitał zakładowy (wielkość ujemna)	0		0	0
XVII. Akcje własne (wielkość ujemna)	0		0	0
XVIII. Kapitał zapasowy	1 494 193		1 492 136	1 492 136
XIX. Kapitał z aktualizacji wyceny	158 488		157 970	158 228
XX. Pozostałe kapitały rezerwowe	4 573 284		3 949 605	3 932 469
XXI. Różnice kursowe z przeliczenia jednostek podporządkowanych	-5 046		3 336	0
1. Dodatnie różnice kursowe	12 191		12 777	0
2. Ujemne różnice kursowe	-17 237		-9 441	0
XXII. Zysk (strata) z lat ubiegłych	-96 704		-92 499	-171 970
XXIII. Zysk (strata) netto	167 231		1 252 183	485 203
Pasywa razem	67 390 786		70 557 484	72 890 023

Współczynnik wypłacalności	16,39		15,36	14,83
Wartość księgowa	6 476 026		6 952 388	6 090 801
Liczba akcji	165 748 203		165 748 203	165 748 203
Wartość księgowa na jedną akcję ( w zł)	39,07		41,95	36,75
Rozwodniona liczba akcji	166 004 581		165 853 194	165 791 416
Rozwodniona wartość księgowa na jedną akcję (w zł)	39,01		41,92	36,74

Źródło: Opracowanie własne na podstawie raportów sporządzonych przez Grupę Pekao S.A.

Na podstawie przedstawionych skonsolidowanych bilansów Grupy Pekao S.A. za okres rok 2001 i I półrocze 2002 należy stwierdzić, że aktywa i pasywa banku w 2002 roku uległy zmniejszeniu natomiast współczynnik wypłacalności zwiększył się w roku 2002 o 1,3%. Jedynym zatem sposobem na polepszenie wyników finansowych banku była przeprowadzona konsolidacja.

SKONSOLIDOWANY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT	1 półrocze / 2002	1 półrocze / 2001
I. Przychody z tytułu odsetek	2 812 287	3 828 473
II. Koszty odsetek	-1 371 849	-2 535 303
III. Wynik z tytułu odsetek (I-II)	1 440 438	1 293 170
IV. Przychody z tytułu prowizji	664 804	679 678
V. Koszty prowizji	-75 022	-83 012
VI. Wynik z tytułu prowizji (IV-V)	589 782	596 666
VII. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów	-	-
VIII. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów	-	-
IX. Koszty sprzedaży	-	-
X. Wynik ze sprzedaży (VII-VIII-IX)	-	-
XI. Przychody z udziałów lub akcji, pozostałych papierów wartościowych i innych instrumentów finansowych, o zmiennej kwocie dochodu	4 840	8 685
1. Od jednostek zależnych	2 850	2 495
2. Od jednostek współzależnych	305	-
3. Od jednostek stowarzyszonych	1 007	5 355
4. Od innych jednostek	678	835
XII. Wynik operacji finansowych	15 813	71 451
XIII. Wynik z pozycji wymiany	231 524	132 115
XIV. Wynik działalności bankowej	-	-
XV. Pozostałe przychody operacyjne	71 789	198 484
XVI. Pozostałe koszty operacyjne	-65 548	-91 849
XVII. Koszty działania banku i koszty ogólnego zarządu	-981 217	-1 049 955
XVIII. Amortyzacja środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych	-116 831	-201 215
XIX. Odpisy na rezerwy i aktualizacja wartości	-1 373 863	-775 434
1. Odpisy na rezerwy celowe i na ogólne ryzyko bankowe	-1 368 048	-760 677
2. Aktualizacja wartości aktywów finansowych	-5 815	-14 757
XX. Rozwiązanie rezerw i aktualizacja wartości	488 059	513 360
1. Rozwiązanie rezerw celowych i rezerw na ogólne ryzyko bankowe	486 417	510 351
2. Aktualizacja wartości aktywów finansowych	1 642	3 009
XXI. Różnica wartości rezerw i aktualizacji (XIX- XX)	-885 804	-262 074
XXII. Wynik działalności operacyjnej	304 786	695 478
XXIII. Wynik operacji nadzwyczajnych	-46	-
1. Zyski nadzwyczajne	28	-
2. Straty nadzwyczajne	-74	-
XXIV.Odpis wartości firmy jednostek podporządkowanych	-375	-250
XXV. Odpis ujemnej wartości firmy jednostek podporządkowanych	5 077	5 077
XXVI. Zysk (strata) brutto	309 442	700 305
XXVII. Podatek dochodowy	-139 089	-212 051
1. Część bieżąca	-200 693	-205 434
2. Część odroczona	61 604	-6 617
XXVIII. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku (zwiększenia straty)	-	-
XXIX. Udział w zyskach (stratach) netto jednostek podporządkowanych wycenianych metodą praw własności	-6 938	-3 051
XXX. (Zyski) straty mniejszości	3 816	-
XXXI. Zysk (strata) netto	167 231	485 203

Zysk (strata) netto (zanualizowany)	934 211	925 654
średnia ważona liczba akcji zwykłych	165 748 203	156 578 490
Zysk (strata) na jedną akcję zwykłą (w zł)	5,64	5,91

średnia ważona rozwodniona liczba akcji zwykłych	166 004 581	156 621 703
Rozwodniony zysk (strata) na jedną akcję zwykłą (w zł)	5,63	5,91

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu Grupy Pekao S.A. za rok 2001 i 2002.

ZESTAWIENIE ZMIAN W SKONSOLIDOWANYM KAPITALE WŁASNYM	1 półrocze / 2002	2001	1 półrocze / 2001
I.Kapitał własny na początek okresu (BO)	6 849 742	5 609 910	5 609 910
a) zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości	77 888	6 153
b) korekty błędów podstawowych	-	-8 503	-19 458
I.a. Kapitał własny na początek okresu (BO), po uzgodnieniu do danych porównywalnych	6 927 630	5 607 560	5 590 452
1. Kapitał zakładowy na początek okresu	165 748	165 748	165 748
1.1. Zmiany kapitału zakładowego	-	-	-
a) zwiększenia (z tytułu)	-	-	-
- emisji akcji	-	-	-
b) zmniejszenia (z tytułu)	-	-	-
- umorzenia akcji	-	-	-
1.2. Kapitał zakładowy na koniec okresu	165 748	165 748	165 748
2. Należne wpłaty na kapitał zakładowy na początek okresu	-	-	-
2.1. Zmiana należnych wpłat na kapitał zakładowy	-	-	-
a) zwiększenie	-	-	-
b) zmniejszenie	-	-	-
2.2. Należne wpłaty na kapitał zakładowy na koniec okresu	-	-	-
3. Akcje własne na początek okresu	-	-	-
a) zwiększenie	-	-	-
b) zmniejszenie	-	-	-
3.1. Akcje własne na koniec okresu	-	-	-
4. Kapitał zapasowy na początek okresu	1 492 136	1 491 511	1 491 511
4.1. Zmiany kapitału zapasowego	2 057	625	625
a) zwiększenia (z tytułu)	2 057	4 496	4 496
- emisji akcji powyżej wartości nominalnej
- podziału zysku (ustawowo)
- podziału zysku (ponad wymaganą ustawowo minimalną wartość)	2 057	4 496	4 496
b) zmniejszenia (z tytułu)	-	-3 871	-3 871
- pokrycia straty		-3 871	-3 871
4.2. Kapitał zapasowy na koniec okresu	1 494 193	1 492 136	1 492 136
5. Kapitał z aktualizacji wyceny na początek okresu	157 970	158 250	158 250
5.1. Zmiany kapitału z aktualizacji wyceny	518	-280	-22
a) zwiększenie (z tytułu)	575	-	-
- różnic kursowych z wyceny bieżących wyników oddziałów zagranicznych	575
b) zmniejszenie (z tytułu)	-57	-280	-22
- zbycie środków trwałych	-57	-280	-22
5.2. Kapitał z aktualizacji wyceny na koniec okresu	158 488	157 970	158 228
6. Fundusz ogólnego ryzyka bankowego na początek okresu	636 664	436 664	436 664
6.1. Zmiany funduszu ogólnego ryzyka bankowego	150 000	200 000	200 000
a) zwiększenie (z tytułu)	150 000	200 000	200 000
- z podziału zysku	150 000	200 000	200 000
b) zmniejszenie (z tytułu)	-	-	-
6.2. Fundusz ogólnego ryzyka bankowego na koniec okresu	786 664	636 664	636 664
7. Inne pozostałe kapitały rezerwowe na początek okresu	3 312 941	2 602 489	2 602 489
7.1. Zmiany innych pozostałych kapitałów rezerwowych	473 679	710 452	693 316
a) zwiększenie (z tytułu)	568 622	730 032	736 363
- z odpisu z zysku	531 732	728 250	728 250
- sprzedaży i likwidacji środków trwałych	57	280	22
- pozostałe	36 833	1 502	8 091
b) zmniejszenia (z tytułu)	-94 943	-19 580	-43 047
- wyceny udziałów w spółkach objętych konsolidacją metodą praw własności	-37 743	-4 021	-17 193
- pokrycie straty spółki Pekao PTE	-57 200
- wycena udziałów Drukbanku w Banku Pekao Ukraina - korekta b.o.		-8 758	-13 319
- pozostałe		-6 801	-12 535
7.2. Inne pozostałe kapitały rezerwowe na koniec okresu	3 786 620	3 312 941	3 295 805
8. Różnice kursowe z przeliczenia jednostek podporządkowanych	-5 046	2 487
9. Zysk (strata) z lat ubiegłych na początek okresu	1 081 796	752 924	746 785
9.1. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu	1 257 386	796 888	796 888
a) zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości	77 888		-
b) korekty błędów podstawowych		3 189	5 889
9.2. Zysk z lat ubiegłych na początek okresu, po uzgodnieniu do danych porównywalnych	1 335 274	800 077	802 777
9.3. Zmiana zysku z lat ubiegłych	-1 255 754	-794 874	-794 237
a) zwiększenie (z tytułu)	-	845	845
- zysk roku poprzedniego		845	845
- różnice kursowe
b) zmniejszenie (z tytułu)	-1 255 754	-795 719	-795 082
- dywidenda	-629 844
- odpis na kapitał zapasowy	-2 057	-625	-625
- odpis na fundusz ogólnego ryzyka	-150 000	-200 000	-200 000
- odpis na fundusz rezerwowy	-474 532	-728 250	-728 250
- zatrzymany zysk (strata do pokrycia)	2 193	134 001	134 001
- pozostałe	-3 571	-845	-208
9.4. Zysk z lat ubiegłych na koniec okresu	79 520	5 203	8 540
9.5. Strata z lat ubiegłych na początek okresu	-175 590	-43 964	-43 964
a) zmiany przyjętych zasad (polityki) rachunkowości		6 153
b) korekty błędów podstawowych		-2 934	-12 028
9.6. Strata z lat ubiegłych na początek okresu, po uzgodnieniu do danych porównywalnych	-175 590	-40 745	-55 992
9.7. Zmiana straty z lat ubiegłych	-634	-134 845	-124 518
a) zwiększenie (z tytułu)	-6 481	-138 717	-138 717
- przeniesienia straty z lat ubiegłych do pokrycia	-6 481	-138 717	-138 717
b) zmniejszenie (z tytułu)	5 847	3 872	14 199
- pokrycie straty zyskiem	4 669	3 872	-
- pozostałe	1 178		14 199
9.8. Strata z lat ubiegłych na koniec okresu	-176 224	-175 590	-180 510
9.9. Zysk (strata) z lat ubiegłych na koniec okresu	-96 704	-170 387	-171 970
10. Wynik netto	167 231	1 252 183	485 203
a) zysk netto	167 231	1 252 183	485 203
b) strata netto	-		-
II. Kapitał własny na koniec okresu (BZ )	6 457 194	6 849 742	6 061 814
III. Kapitał własny po uwzględnieniu proponowanego podziału zysku (pokrycia straty)	6 457 194	6 219 898	6 061 814

Źródło: Opracowanie własne na podstawie bilansu Banku Pekao S.A. za rok 2001 i 2002.

Prezes Banku Pekao SA, Maria Wiśniewska, przedstawiła doświadczenia konsolidacji i prywatyzacji Grupy Pekao SA. Jej zdaniem, pierwszy etap prywatyzacji zakończył się pełnym sukcesem, dzięki podjęciu decyzji o pełnej konsolidacji grupy. Przy okazji drugiego etapu Pekao SA oczekuje, ze inwestor strategiczny zagwarantuje, iż bank będzie tworzył samodzielną grupę finansową, wiodącą na rynku polskim w Europie Środkowej i Wschodniej. Te oczekiwania powinny być jednocześnie warunkami wyraźnie określonymi w umowie technicznej z inwestorem.

Biorąc pod uwagę mocne i słabe strony przedsięwzięcia można uznać , że Grupa PEKAO S.A. jest bardzo dobrze pozycjonowana na rynku i posiada wielki potencjał do dalszego rozwoju, o czym świadczą jej wyniki finansowe. Konsolidacja ta przynosi zatem zamierzone efekty.

3. 2 Bank Przemysłowo –Handlowy PBK S.A.

HisTORIA I Powstanie Banku Przemysłowo-Handlowego PBK SA.
Bank Przemysłowo - Handlowy PBK SA powstał w wyniku połączenia Banku Przemysłowo-Handlowego Spółka Akcyjna oraz Powszechnego Banku Kredytowego Spółka Akcyjna w Warszawie. W wyniku tego połączenia został stworzony trzeci co do wielkości i cechujący się wysokim potencjałem wzrostu bank w Polsce, który jest w stanie wykorzystać istotne synergie, wynikające tak z połączenia obu instytucji, jak i międzynarodowej fuzji ich strategicznych akcjonariuszy: Banku Austria AG oraz Bayerische Hypo- und Vereinsbanku AG. Połączenie BPH oraz PBK posiada wyraźne uzasadnienie ekonomiczne. Nowy Bank jest w stanie skorzystać z synergii kosztowych, podwyższyć jakość portfela kredytowego, zwiększyć zakres penetracji rynku, stymulować wzrost i rozwój bazy produktów o wysokiej wartości dodanej i pozwala na wprowadzanie najlepszych rozwiązań wypracowanych przez każdy z Banków z osobna oraz ich spółki-matki. Długoterminowym efektem połączenia będzie zwiększona efektywność działania Nowego Banku, która przełoży się na większe zyski akcjonariuszy i zwiększony poziom obsługi klientów oraz jakość oferowanych produktów. Bank notowany jest na Giełdzie Papierów Wartościowych oraz w formie GDR na London Stoch Exchange.

Poniżej prezentuję historię BPH SA oraz PBK SA.

Historia BPH S.A.

Bank Przemysłowo-Handlowy S.A. został wydzielony 1 lutego 1989 r. ze struktury Narodowego Banku Polskiego jako jeden z dziewięciu banków komercyjnych. W 1991 r. Bank przekształcono w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa. Akcje BPH były notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. od stycznia 1995 roku. W maju 1997 roku Bank przeprowadził na eurorynku publiczną emisję obligacji zamiennych na akcje na kwotę 100 mln USD, z których według stanu na dzień 31 grudnia 2000 r. 82% zostało skonwertowanych. W dniu 22 października 1998 r. nastąpiła sprzedaż przez Skarb Państwa 4.316.670 akcji stanowiących 36,7% kapitału akcyjnego BPH, na rzecz Bayerische Hypo- und Vereinsbank AG z siedzibą w Monachium. Zgodnie z realizowaną przez HVB strategią "Banku Regionów w Europie", BPH zachował tożsamość w ramach grupy kapitałowej inwestora oraz skonsolidował w 1999 roku polskie spółki zależne HVB: HYPO-BANK Polska S.A. oraz HypoVereinsbank Polska S.A., emitując akcje serii C na kwotę 527 mln zł dla HVB oraz łącząc się ze spółką HypoVereinsbank Polska S.A. (w trybie art. 463 pkt 1 Kodeksu Handlowego w listopadzie 1999 roku) oraz specjalizując HYPO-BANK Polska S.A., który działa jako bank hipoteczny, posługujący się firmą: HypoVereinsbank Bank Hipoteczny S.A. Bank kieruje ofertę do osób fizycznych, małych, średnich i dużych przedsiębiorstw, instytucji publicznych oraz samorządów. Na koniec 2000 roku Bank obsługiwał łącznie 1,1 mln klientów detalicznych i korporacyjnych, będąc pod względem funduszy własnych trzecim bankiem w Polsce i siódmym pod względem aktywów ogółem.BPH jest bankiem uniwersalnym, a jego podstawowa działalność obejmuje między innymi:

usługi bankowe dla klientów detalicznych,
usługi bankowe dla klientów korporacyjnych,
działalność na rynku walutowym i pieniężnym,
działalność na rynku kapitałowym,
usługi powiernicze,
finansowanie nieruchomości.

Na koniec czerwca 2001 roku Bank posiadał 247 placówek, w tym 75 oddziałów oraz 172 filie, a także sieć 378 bankomatów. Systematycznie zwiększa się liczba operacji wykonywanych drogą elektroniczną. Liczba wydanych kart bankowych dla klientów detalicznych i korporacyjnych wyniosła 632 195. W strukturze organizacyjnej Banku funkcjonuje również: Biuro Maklerskie, Kasa Mieszkaniowa oraz przedstawicielstwo w Republice Czeskiej w Ostrawie. Od czerwca 1999 roku Bank wykorzystuje w całej sieci scentralizowany system informatyczny Profile, realizujący operacje w czasie rzeczywistym, a od listopada 1999 roku umożliwiający obsługę klientów przez Internet. Bank posiada udziały i akcje w pięciu spółkach zależnych i trzech spółkach stowarzyszonych, które nie podlegają konsolidacji. Bank posiada także 10% kapitału akcyjnego w Commercial Union Powszechne Towarzystwo Emerytalne BPH CU WBK S.A.

Historia PBK S.A.

Powszechny Bank Kredytowy SA jest uniwersalnym bankiem komercyjnym, oferującym szeroki wachlarz produktów i usług zarówno dla podmiotów gospodarczych, osób fizycznych jak i jednostek budżetowych na terenie całego kraju. Powstał 1 lutego 1989 r. (początkowo pod nazwą Państwowy Bank Kredytowy) jako jeden z dziewięciu banków komercyjnych wydzielonych ze struktur Narodowego Banku Polskiego. W chwili powstania Bank posiadał 40 oddziałów i filii z centralą w Warszawie. W 1991 roku Bank został przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa pod obecną nazwą Powszechny Bank Kredytowy Spółka Akcyjna. Zgodnie z przyjętą strategią rozwoju, Bank systematycznie rozwijał sieć placówek na terenie całej Polski. Był także aktywnym uczestnikiem procesu konsolidacji systemu bankowego. Przeprowadzono kilka udanych fuzji obejmujących Bydgoski Bank Budownictwa, Bank Morski, banki spółdzielcze. PBK został inwestorem strategicznym w dynamicznie rozwijającym się Górnośląskim Banku Gospodarczym SA w Katowicach. W 1999 roku przejęto wszystkie 66 oddziałów i filii zakupionego od NBP Pierwszego Komercyjnego Banku w Lublinie. W 2000 roku przeprowadzono połączenie z Bankiem Austria Creditanstalt Poland SA posiadającym sieć dziesięciu oddziałów.

W 1999 roku rozpoczęto wdrażanie nowoczesnego zintegrowanego bankowego systemu informatycznego "Profile" i od 10 czerwca 2001 roku wszystkie placówki Banku pracują w nowym systemie.

Od października 1997 roku akcje Powszechnego Banku Kredytowego SA były notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. Dzięki sprawnie przeprowadzonej prywatyzacji Bank uzyskał stabilny akcjonariat i silnego inwestora strategicznego w postaci Banku Austria AG. Ostatecznie Bank Austria AG był bezpośrednio oraz pośrednio poprzez podmioty zależne w posiadaniu 57,13% akcji PBK. Od 1999 roku, po emisji akcji serii C, akcje PBK w postaci Globalnych Kwitów Depozytowych notowane były również na giełdzie w Londynie.

Wg stanu na dzień 31 grudnia 2000 roku PBK był trzecim bankiem w Polsce pod względem wielkości aktywów ogółem. Na koniec 2000 roku Bank posiadał 342 placówki (trzecia co do wielkości sieć placówek w Polsce), których pracę wspomagały 223 bankomaty. Łączna liczba klientów Powszechnego Banku Kredytowego SA (detalicznych i korporacyjnych) wynosiła na 31 grudnia 2000 1,3 mln, a liczba wydanych kart bankowych wynosiła 277 tys.

Oferta PBK dostosowywana jest do potrzeb klientów i uwarunkowań rynkowych. Standardowe usługi bankowe zostały urozmaicone ofertą silnej Grupy PBK, w skład której wchodziły w 2001 wchodziły m.in.: Górnośląski Bank Gospodarczy SA w Katowicach, Dom Maklerski, PBK Leasing SA, Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie Royal PBK, PBK ATUT Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych SA.

Parytet wymiany akcji PBK - BPH wyniosło 2/1

Znane są już strategiczne filary nowego banku,
BPH-PBK dostrzegają wielki potencjał rozwojowy tkwiący w dynamicznej polskiej klasie średniej,
Integracja obu banków przebiega zgodnie z harmonogramem.

Zarządy Powszechnego Banku Kredytowego (PBK) i Banku Przemysłowo-Handlowego (BPH) podjęły kolejną ważną decyzję w procesie integracji obu instytucji. Na walnych zgromadzeniach obu banków ich akcjonariuszom zostały przedstawione projekty uchwał w sprawie połączenia, których istotnym elementem będzie parytet wymiany akcji wynoszący 2 do 1. Oznaczało to, że po przyjęciu przez WZA propozycji zarządów, akcjonariusze PBK otrzymają za 2 akcje PBK w drodze wymiany 1 akcję BPH. Zaproponowany parytet wymiany został ustalony po zakończeniu szczegółowego, wieloetapowego procesu ocen i weryfikacji, w którym uczestniczyły między innymi JP Morgan i Credit Suisse First Boston, dwa cieszące się międzynarodową renomą bankii inwestycyjne. Banki te wydały opinię, w której stwierdziły, iż warunki finansowe połączenia zostały określone w sposób rzetelny (tzw. fairness opinion). Jednym z najważniejszych pozytywnych efektów połączenia dla nowego banku i jego akcjonariuszy mniejszościowych był zwiększony zakres płynności jego akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie (zwiększona wartość tzw. free float). Akcje nowego banku będą pod względem wartości free float drugim z kolei walorem z sektora bankowego, oraz jednym z najbardziej płynnych na GPW w ogóle, jak również w skali środkowoeuropejskiego sektora bankowego. Prezes Zarządu PBK Andrzej Podsiadło: „Wniesione tą drogą na rynek nowe akcje stwarzają szansę wysokiego wzrostu wartości. Dzięki fuzji nasi akcjonariusze staną się współwłaścicielami trzeciego co do wielkości banku w Polsce”.

BPH-PBK spodziewa się w wyniku fuzji wyzwolenia potencjału synergii rzędu 50 mln euro

Integracja BPH i PBK przebiegała zgodnie z planem. Do końca roku 2001 oba banki mają połączyły się w jedną jednostkę prawną. Zakładało się, że obrót akcjami nowej spółki rozpocznie się na początku 2002 roku. Po integracji obu banków, PBK i BPH spodziewały się wyzwolenia znacznego potencjału synergii. Likwidacja dublujących się jednostek, optymalizacja procesów i struktur zapewnią na koniec 2003 roku oszczędności rzędu 50 mln euro. Józef Wancer, prezes Zarządu BPH i desygnowany na prezesa przyszłego banku stwierdził: „Połączenie umożliwi osiągnięcie znacznych efektów wynikających z powiększenia zakresu działalności przez większy podmiot i poszerzy spektrum usług oferowanych naszym klientom”.

Strategia nowego banku: koncentracja na dynamicznej klasie średniej

Utworzony w wyniku fuzji wspólny bank przyjął strategię wyznaczającą nowe kierunki rozwojowe. Oparł się ona na już istniejących atutach PBK i BPH. Ze względu na silną pozycję PBK i BPH w obsłudze klientów indywidualnych i przedsiębiorstw, nowy bank posiada idealne przesłanki dla dalszego rozwoju. Stał się jednym z wiodących, uniwersalnych banków w Polsce, wspierającym dalszy rozwój kraju. W przyszłości bank skoncentruje się głównie na obsłudze klasy średniej, która w szczególności oczekuje nowoczesnej i kompleksowej oferty bankowej. Aby spełnić te wymagania, bank zamierza się odpowiednio wcześnie przygotować. Józef Wancer powiedział: „Chcemy stać się bankiem pierwszego wyboru dla dynamicznej, polskiej klasy średniej”.

Główne filary strategii:

Bankowość detaliczna. Bank prowadzi obsługę szerokiej rzeszy klientów indywidualnych, koncentrując się na szybko powiększającym się segmencie klasy średniej. Strategia ta opiera się na rozbudowie długofalowych relacji z klientami, których pozycja już obecnie w obu bankach jest silna. Znaczną uwagę bank kieruje na modernizację istniejącej sieci placówek, liczącej łącznie blisko 600 oddziałów obsługujących dwa miliony klientów prywatnych oraz na rozwijanie produktów kartowych. Kolejnym ważnym zadaniem jest rozbudowa alternatywnych kanałów dystrybucji. Już teraz są zaawansowane przygotowania do stworzenia wspólnego centrum usług telefonicznych (call center). Przyszłe inwestycje ukierunkowane będą na bankowość internetową i telefoniczną, mobilną sprzedaż przy pomocy telefonii komórkowej i ośrodki doradztwa. Zwłaszcza BPH posiada w tym zakresie bogate doświadczenie, które będzie w tych pracach wykorzystane. Jego produkt z zakresu bankowości internetowej Sez@m zapewni bankowi wiodącą pozycję na tym perspektywicznym rynku. Udział BPH w rynku bankowości internetowej wynosi obecnie około 15%.
Bankowość korporacyjna. Oferta adresowana do największych klientów korporacyjnych charakteryzuje się zindywidualizowanymi rozwiązaniami. Dużą wagę bank przywiązuje do obsługi dynamicznie rozwijających się małych i średnich przedsiębiorstw. Celem strategii produktowej jest stworzenie zindywidualizowanej oferty pakietowej o najwyższej jakości. Propozycja ta obejmuje produkty i usługi z obszaru skarbowego, rynku pieniężnego, zarządzania ryzykiem i wolnymi środkami oraz ze sfery kredytowania obrotów handlowych. Bank w szerokim zakresie spełnia również funkcję doradcy. Drugą ważną dziedziną działalności, na której zamierza się koncentrować połączony bank, jest finansowanie sektora budżetowego i samorządowego. Szczególnie PBK posiada doskonałe doświadczenia w tej dziedzinie; udział tego banku w finansowaniu jednostek samorządowych i przedsięwzięć komunalnych wynosi ponad 10%. J. Wancer: „Będziemy dążyć do umocnienia pozycji lidera na tym rynku”.
Finansowanie nieruchomości. W strategii nowego banku mocną pozycję zajmuje rynek finansowania nieruchomości. W działalności tej bank może korzystać z bogatego doświadczenia instytucji wchodzących w skład Grupy HVB. HVB Real Estate jest bankiem hipotecznym całej Grupy, którego suma bilansowa wynosi około 200 mld euro. Posiada on wiodącą pozycję na europejskim rynku kredytowania nieruchomości. Warto podkreślić, że PBK i BPH już teraz należą do grona liderów w tym segmencie rynku w Polsce. Nowy bank mógł znacząco umocnić pozycję lidera na rynku finansowania nieruchomości.
Zarządzanie aktywami, fundusze inwestycyjne, działalność maklerska i leasing. Kolejnym istotnym elementem w działalności banku jest adresowanie do klientów oferty spółek Grupy w zakresie uzupełniających usług finansowych i wykorzystanie potencjału sprzedaży typu cross-selling. Zarządzanie aktywami, usługi maklerskie i leasing będą w przyszłości w większym zakresie oferowane klientom w gęstej sieci placówek PBK i BPH. Zdaniem banku, jego szczególnym atutem wobec konkurencji jest CA IB, który będąc bankiem inwestycyjnym Grupy uzupełnia ofertę usług w zakresie Corporate Finance Advisory oraz produktów istotnych dla rynku kapitałowego.

Założenia strategii nowego banku oparte są na szerszej koncepcji "banku regionów" Grupy HVB. Ta koncepcja jednoznacznie wyróżnia Grupę HVB w gronie innych podmiotów działających na rynku finansowym. "Bank regionów" wykorzystuje atuty bliskości z lokalnym rynkiem powiązane z możliwościami silnej, międzynarodowej grupy bankowej. Dzięki dobrej znajomości rynku regionalnego i ścisłym więziom z klientami, nowy bank dąży do znacznego zwiększenia stopnia identyfikacji się klientów z "ich" bankiem. Przyszła nazwa banku będzie wyraźnie podkreślać jego polski charakter i zarazem będzie dodatkowo wzmocniona przez odpowiedzialność lokalnego kierownictwa. Atuty dużego banku uwidaczniają się w szczególności w synergiach, które można uzyskać, wprowadzając centralny system rozliczeń (back office), zintegrowane zarządzanie ryzykiem i kapitałami oraz wysoką, zestandaryzowaną jakość obsługi.

Józef Wancer: „W ramach trzeciej co do wielkości grupy bankowej w Europie powołujemy trzeci co do wielkości bank w Polsce. Wspólnie stworzymy swoistą krytyczną masę pozwalającą na utrzymanie wiodącej pozycji w warunkach nasilających się zjawisk konsolidacyjnych sektora bankowego”.

W wyniku połączenia PBK i BPH powstał drugi pod względem wielkości kapitałów własnych bank w Polsce (4,8 mld PLN) i trzeci pod względem wielkości sumy bilansowej (43 mld PLN). Nowy bank dysponuje blisko 600 placówkami obsługującymi przeszło 2 mln klientów, a jego udział w rynku wynosi ponad 10 procent. Bank jest spółką zależną Banku Austria, który odpowiada w ramach Grupy HVB za rynki w Polsce i pozostałych krajach Europy Środkowo-Wschodniej⁶⁴.

Struktura akcjonariatu BPH PBK S.A. na dzień 12.08.2002
Lp.	Nazwa akcjonariusza	AKCJE		GŁOSY NA WZA
		Ilość	%	Ilość	%
1	HVB Group, w tym:	20 422 499	71,19	20 422 499	71,19
	HVB AG	5 451 344	18,98	5 451 344	18,98
	Bank Austria Creditanstalt AG	14 990 857	52,20	14 990 857	52,20
2	Skarb Państwa	1 058 000	3.68	1 058 000	3.68
3	The Bank of New York	1 158 556	4,04	1 158 556	4,04
4	Pozostali akcjonariusze	6 057 175	21,09	6 057 175	21,09
	RAZEM	28 716 230	100	28 716 230	100

Źródło: Opracowanie własne.

DANE FINANSOWE WG MIĘDZYNARODOWYCH STANDARDÓW RACHUNKOWOŚCI
	1999 mln Euro	1999 mln zł	2001 mln zł	2002 mln zł
Wyniki finansowe (w mln zł)
Zysk netto z operacji finansowych	218,1	924,1	1.042,6	869,4
Zysk przed opodatkowaniem	18,0	76,3	481,7	480,9
Zysk netto	18,4	77,8	277,8	298,3
Zysk netto na jedną akcję (w zł)	1,5	6,3	24,4	28,8

Wskaźniki finansowe (w %)
Zwrot na kapitale (ROE)		4,0	19,6	28,1
Wskaźnik kosztów do przychodów		68,2	44,3	42,6
Udział dochodu z tytułu prowizji w dochodach operacyjnych		23,0	17,0	17,4
Udział dochodu z tytułu prowizji w kosztach operacyjnych		33,7	38,3	40,9
Współczynnik wypłacalności (BIS)		12,7	13,0	10,9

Dane bilansowe (w mln zł)
Aktywa ogółem	3.615,3	15.072,0	12.591,6	9.468,8
Kredyty netto razem	1.920,9	8.008,2	5.690,4	5.050,1
Depozyty razem	2.458,8	10.250,7	8.967,4	6.257,9
Fundusze własne	528,3	2.202,6	1.655,4	1.182,9

Inne dane
*Liczba rachunków depozytowych:**
Klientów komercyjnych		75.658	77.686	78.213
Klientów detalicznych		1.256.752	1.227.866	1.127.573
*Liczba rachunków kredytowych:**
Na działalność gospodarczą		22.551	12.954	12.132
Dla ludności		559.139	275.309	297.244
Liczba placówek		220	188	168
Liczba pracowników		6.560	6.583	6.177
Liczba bankomatów		276	128	105

* dane za 2001r. pochodzą z systemu Profile

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z bilansu za rok 1999 – 2002.

Na podstawie przedstawionych wyników finansowych za lata 1999 –2002 należy stwierdzić, że w 2002 roku zysk netto banku zwiększył się, zaś współczynnik wypłacalności banku w stosunku do roku 2001 zmalał o 2,1%, natomiast zmalały depozyty i aktywa banku.

„Oszczędności wynikające z połączenia PBK z BPH wyniosą do końca 2003 r. ok. 70 mln EURO, ale mniej więcej takie same będą koszty fuzji” - poinformował prezes BPH Józef Wancer na jednej z konferencji prasowej. Zdaniem Józefa Wancera, który został desygnowany na prezesa nowego połączonego banku, w ciągu trzech lat oszczędności wynikające z fuzji wyniosą ok. 70 mln EURO, przy czym 50 mln EURO to oszczędności wynikające z obniżenia kosztów operacyjnych, a 20 mln EURO to mniejsze koszty informatyzacji. Jednak ok. 70 mln EURO pochłonie w tym czasie również integracja obu banków. Strategia połączonego banku przewiduje, że 2005 r. jego zwrot na kapitale wyniesie ponad 20 proc., z uwzględnieniem inflacji. Obecnie wskaźnik ROE dla obu banków wynosi ok. 10 proc. - poinformował prezes Wancer. Połączony bank zamierza obniżyć wskaźnik kosztów do przychodów do poziomu nie przekraczającego 55 proc., z obecnych około 68 proc. BPH PBK (taka będzie nazwa banku po przeprowadzeniu fuzji) będzie trzecim pod względem wartości aktywów bankiem w Polsce, będzie miał ok. 10 proc. udziału w rynku detalicznym i według - zapowiedzi prezesa - ma się rozwijać szybciej niż rynek. Prezes Wancer powiedział, że zwykle po fuzji w europejskich bankach ok. 25-30 proc. pracowników staje się zbędnych, ale zastrzegł też, że nie oznacza to, iż taka sama będzie skala zwolnień po połączeniu BPH z PBK. Centrala banku pozostała w Krakowie również po połączeniu, przy czym część departamentów działa w Warszawie. Bank zdecydował się wdrożyć system Profile w wersji stosowanej obecnie w Banku Przemysłowo-Handlowy. PBK używa tego samego programu, ale w innej wersji.

Bank w wyniku połączenia zamierzał osiągnąć następujące cele aby być na rynku:

- "bankiem pierwszego wyboru" dla zamożnych i średniozamożnych klientów indywidualnych oraz małych przedsiębiorstw;

- "preferowanym partnerem" dla średnich i dużych przedsiębiorstw krajowych, jak i międzynarodowych, w tym klientów grupy HVB;

- iodącym bankiem w zakresie finansowania nieruchomości na rynku detalicznym i komercyjnym;

- aktywną i innowacyjną instytucją na rynkach międzynarodowych i w zakresie operacji skarbowych;

- liderem w zakresie działalności maklerskiej i zarządzania aktywami;

- ukierunkowany na wzrost wartości dla akcjonariuszy;

- silnej orientacji na klienta: tworzenia długoterminowej lojalności oraz trwałych relacji z klientami docelowych segmentów rynku;

- konkurencyjnej oferty: komplementarnej i dopasowanej do specyfiki docelowych segmentów rynku, cechującej się wysokim poziomem jakości i efektywności procesu świadczenia usług;

- nowoczesnego systemu dystrybucji, ukierunkowanego na wzrost efektywności sprzedaży i zakładającego:

- ogólnopolski zasięg działania,

- wykorzystanie głębokiej znajomości rynków lokalnych i zastosowania modelu "multichannel management", łączącego funkcjonalnie sieć placówek z kanałami alternatywnymi w ramach poszczególnych strategii konkurencyjnych;

- systemu zarządzania i procesów zorientowanych na podniesienie efektywności operacyjnej i rentowności, wykorzystujących:

- zorientowaną na klienta i regionalnie strukturę organizacyjną,

- zmiany organizacyjne, służące skróceniu procesów decyzyjnych,

- innowacyjne rozwiązania technologiczne w zakresie funkcji zaplecza,

- scentralizowane systemy informatyczne, umożliwiające dokonywanie operacji w czasie rzeczywistym, a także będące bazą dla ulepszania systemu informacji zarządczej oraz nowoczesnych narzędzi zarządzania ryzykiem finansowym;

- modelu zarządzania zasobami kadrowymi, wspierającego realizację celów strategicznych i ukierunkowanego na:

- rozwój kultury sprzedaży,

- stabilizację i rozwój kadry,

- wdrożenie nowego systemu oceny pracowników i sposobu ich wynagradzania,

redukcję kosztów zatrudnienia w związku z procesem połączenia Banków i centralizacji wybranych funkcji.

Józef Wancer zaznacza, że koszty przystosowania systemu do pracy w połączonym banku - modyfikacja, szkolenia pracowników, współpraca z zewnętrznymi firmami - będzie o 25 proc. Niższy. Prezes szacuje, że połączenie systemów począwszy od 2003 r. będzie przynosiło nowopowstałemu bankowi około 20 mln euro oszczędności rocznie. Przy przystosowaniu systemu będą pracowali zarówno informatycy PBK, jak i BPH. Informatycy obu instytucji wykonają 80-90 proc. pracy. Prezes BPH podkreśla, że PBK i BPH mają podobne liczby klientów i placówek oraz podobną specyfikę działania. Na dodatek banki nie muszą przystosowywać dwóch całkowicie odmiennych systemów, lecz dwie różne wersje tego samego systemu. Zarządy Powszechnego Banku Kredytowego i Banku Przemysłowo-Handlowego przyjęły założenia strategii nowego banku, który powstał po ich połączeniu.

Pomyślnie przeprowadzona fuzja prawna BPH PBK wzmocniła atrakcyjność walorów Banku na rynku kapitałowym. Pod względem kapitalizacji i "wolnego obrotu" akcje BPH PBK są oceniane jako jedna z atrakcyjniejszych inwestycji. Sprostanie wyzwaniom spółki publicznej notowanej zarówno na GPW w Warszawie jak i na LSE wymaga przestrzegania określonych zasad w komunikacji Banku z instytucjami rynku kapitałowego, takimi jak:

Instytucje regulacyjne, nadzorcze i organizatorzy rynku (KPWiG, GPW, LSE),
Inwestorzy (banki inwestycyjne, fundusze powiernicze, biura maklerskie, inni inwestorzy instytucjonalni oraz inwestorzy prywatni).

W wyniku połączenia tych obu banków aktywa w roku 2001 wyniosły 41 187 mln zł, natomiast kapitały banku wyniosły 4 258 mln zł.

3. 3 Bank Zachodni WBK SA.

Z dniem 14-06-2001 r. rozpoczął działalność Bank Zachodni WBK SA. Jest to instytucja powstała w wyniku fuzji Banku Zachodniego SA z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym SA.

Historia Banku Zachodniego SA

Data	Wydarzenie
Maj 2001	31 maja – wprowadzenie nowego konta BZ i WBK – “Konto24” 30 maja – Rada Giełdy dopuściła akcje BZ do obrotu giełdowego 23 maja – podjęcie przez Radę Nadzorczą BZ SA uchwał dotyczących powołania Zarządu Banku Zachodniego WBK; uchwały wejdą w życie z dniem połączenia banków 18 maja – opublikowanie Prospektu Emisyjnego Akcji BZ SA 9 maja – podpisanie przez BZ umowy z firmą TALEX na dostawę i tworzenie infrastruktury informatycznej w oddziałach na potrzeby nowego scentralizowanego systemu bankowego 8 maja – Komisja Papierów Wartościowych i Giełd dopuściła akcje BZ SA do obrotu publicznego
Kwiecień 2001	30 kwietnia – podpisanie umowy kredytowej z Europejskim Bankiem Odbudowy i Rozwoju na kredytowanie małych i średnich przedsiębiorstw
Grudzień 2000	zatwierdzenie przez Nadzwyczajne Zgromadzenie Akcjonariuszy Banku Zachodniego SA połączenia Banku Zachodniego SA z Wielkopolskim Bankiem Kredytowym Bank Zachodni SA jako lider Konsorcjum: BZ SA i Domu Maklerskiego BZ SA przeprowadza publiczną emisję obligacji dla Wrocławia wprowadzenie do oferty banku karty Eurocard/MasterCard Gold BZ SA
Listopad 2000	pierwsze Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy, w którym uczestniczyła grupa pracowników banku posiadających udziały BZ SA
Październik 2000	podjęcie przez Zarządy Banku Zachodniego SA i Wielkopolskiego Banku Kredytowego SA decyzji o połączeniu obu banków połączenie w jedną wspólną sieć: sieci bankomatów Banku Zachodniego i Wielkopolskiego Banku Kredytowego, w wyniku którego powstała trzecia sieć bankomatów w Polsce organizacja emisji obligacji Powiatu Elbląskiego
Wrzesień 2000	wzbogacenie oferty banku o nową kartę EURO<26 VISA Elektron, przeznaczoną dla ludzi młodych
Sierpień 2000	wprowadzenie do oferty banku pierwszej karty kredytowej VISA BZ SA
Lipiec 2000	udostępnianie uprawnionym pracownikom akcji pracowniczych Banku Zachodniego wydanie 250-tysięcznej karty Visa Banku Zachodniego
Czerwiec 2000	wprowadzenie specjalnego konta dla studentów konta X-tra Student – sukces rynkowy organizacja emisji obligacji Powiatu Średzkiego
Maj 2000	utworzenie w strukturze centrali banku nowego Pionu – Pionu Bankowości Elektronicznej, zajmującego się produktami i usługami elektronicznymi
Kwiecień 2000	BZ SA wygrywa przetarg na kompleksową obsługę Sejmiku Dolnośląskiego
Marzec 2000	rozpoczęcie wspólnie z WBK projektu B1 mającego na celu opracowanie i wdrożenie nowego systemu informatycznego (ICBS) wprowadzenie elektronicznej karty płatniczej systemu Europay International – Maestro Bezetka
Luty 2000	Dealing Room Departamentu Skarbu BZ SA otrzymuje licencję Dealera Rynku Pieniężnego
Styczeń 2000	włączenie Banku Zachodniego przez FOREX Polska do grona banków ustalających fixing stawek oprocentowania na rynku międzybankowym WIBID i WIBOR
Grudzień 1999	reorganizacja struktury centrali BZ SA
Październik 1999	Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Banku Zachodniego SA; podjęło uchwałę o dokapitalizowaniu BZ SA przez Grupę AIB powołano Radę Nadzorczą Banku, w skład której weszli przedstawiciele inwestora strategicznego Rada Nadzorcza powołuje nowy Zarządu Banku Utworzono nowy szczebel kierownictwa banku – Zespół Zarządzający
Wrzesień 1999	w Ministerstwie Skarbu Państwa nastąpił akt przekazania AIB European Investments Ltd. zakupionego przez tę firmę pakietu akcji Banku Zachodniego
Sierpień 1999	Dom Maklerski BZ rozpoczyna działalność jako samodzielny podmiot gospodarczy wyłączony ze struktur banku
Czerwiec 1999	uroczyste podpisanie w Ministerstwie Skarbu Państwa umowy sprzedaży 80 proc. udziałów BZ SA irlandzkiej firmie AIB European Investments Ltd.
Maj 1999	oferta BZ SA zostaje wzbogacona o atrakcyjny dla klientów produkt: lokaty terminowe START
Kwiecień 1999	Bank Zachodni SA wydaje 100-tysięczną kartę płatniczą
Marzec 1999	w strukturze centrali Banku powstaje Departament Ryzyka Kredytowego
Luty 1999	Bank Zachodni SA obchodzi 10-lecie istnienia Rada Ministrów wyraża zgodę na prywatyzację banku i przyjmuje projekt strategii
Styczeń 1999	Bank Zachodni jako pierwszy w Polsce wprowadza na rynek kartę płatniczą INWESTOR (rodzina produktów Europay International) rozpoczyna też samodzielne wydawanie karty VISA Business Card BZ SA
Rok 1998	Działalność Banku w 1998 roku skupiona była na stworzeniu optymalnych warunków realizacji założonych w planach parametrów ekonomicznych i finansowych oraz poziomu ryzyka bankowego, przy uwzględnieniu uwarunkowań zewnętrznych, a także prowadzonej przez Bank Centralny polityki pieniężnej. Stosownie do oczekiwań klientów, bank zwiększał zakres świadczonych usług, modyfikował i rozszerzał ofertę produktową, inwestując w rozwój sieci sprzedaży, infrastrukturę teleinformatyczną i elektroniczną.
Lata 1993–1998	16 października 1991 roku Bank Zachodni został przekształcony w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. W tym samym roku bank uzyskał pełne uprawnienia dewizowe oraz rozpoczął obsługę rynku papierów wartościowych. Od momentu powstania, zgodnie z przyjętą strategią rozwoju, bank systematycznie otwierał w głównych ośrodkach przemysłowych kraju nowe placówki oraz przejmował inne banki. W 1993 roku przejął Warszawski Bank Zachodni SA, rozpoczynając proces tzw. małej konsolidacji. W 1994 roku inkorporował Głogowski Bank Gospodarczy oraz Bank Rozwoju Rzemiosła, Handlu i Przemysłu Market SA, w 1995 roku - Bank Spółdzielczy w Tarnowie Opolskim. Przejęcie w 1996 roku Banku Rozwoju Rolnictwa "Rolbank" SA było najważniejszym tego typu przedsięwzięciem, w wyniku którego Bank Zachodni uruchomił placówki w północno-wschodnich rejonach Polski. Rezultatem zakupu pięciu banków było pozyskanie 51 nowych placówek. Tym samym bank o charakterze regionalnym przekształcił się w bank o zasięgu ogólnopolskim, dysponującym na koniec 1998 roku siecią 181 placówek.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z internetu.

Najważniejszym celem było stworzenie takiego banku, który będzie wyróżniał się na rynku nie tylko jakością oferty, ale który będzie również postrzegany przez klientów jako jedyna w swoim rodzaju firma aktywnie dbająca o ich interesy finansowe i stale umacniająca z nimi więzi. To od klientów banku i poziomu ich zadowolenia ze świadczonych przez bank usług zależeć będzie, czy osiągnięty będzie sukces. Oba banki postawiły sobie osiągnięcie następujących celów:

Niezawodność
Będziemy zawsze zdolni zaoferować najwyższy poziom codziennych kontaktów z klientami.
Zaangażowanie
Będziemy stale doskonalić się w budowaniu dobrych relacji z naszymi klientami poprzez aktywną postawę wobec ich oczekiwań.
Nowatorstwo
Będziemy dokładać wszelkich starań, aby być bankiem nowatorskim, bankiem, który zna potrzeby klientów i potrafi je spełniać. Mierzymy wysoko i osiągamy sukcesy.

Bank postawił sobie pytanie, co rozumiemy poprzez budowanie nowego podejścia do klienta?

musimy być najlepsi w odniesieniu do wybranych grup klientów
musimy utrzymywać najlepszą jakość wybranych produktów
musimy inwestować w umiejętności naszych pracowników, którzy na co dzień budują relacje z naszymi klientami
musimy przenieść uwagę naszych pracowników z procedur biurokratycznych na klienta

multiregionalny bank ukierunkowany na bankowość detaliczną i komercyjną
wykorzystanie sukcesu, jaki odnieśliśmy w operacjach skarbowych, rynkach kapitałowych, bankowości korporacyjnej i elektronicznej
dążenie do efektywnego zarządzania relacjami ze wszystkimi naszymi klientami
dążenie do dostosowywania naszej oferty produktowej do zmieniających się oczekiwań klientów ze szczególnym naciskiem na rozwój naszych kluczowych produktów:

Pozycja na rynku

Bank Zachodni WBK SA jest bankiem uniwersalnym, zajmującym się obsługą zarówno klientów detalicznych, jak i podmiotów gospodarczych.

Nowo powstały bank należy do największych polskich banków – jego fundusze własne przekraczają 2 miliardy złotych, a aktywa wynoszą 25 miliardów złotych. Sieć placówek Banku Zachodniego WBK liczy 437 oddziałów, zlokalizowanych przede wszystkim w zachodniej części kraju oraz w najważniejszych centrach gospodarczych Polski. Bank Zachodni WBK oferuje swoim klientom możliwość korzystania z 527 własnych bankomatów.

Bank Zachodni WBK S.A. w wyniku konsolidacji jest jednym z czterech największych w Polsce emitentów kart płatniczych. Do tej pory wydał 1,5 miliona kart, co oznacza, że ma blisko 9 procentowy udział w tym rynku. Jednocześnie jest trzecim pod względem wielkości emitentem kart kredytowych. Swoim klientom oferuje także dostęp do zgromadzonych pieniędzy poprzez kanały (usługi) elektroniczne i w tej dziedzinie Bank Zachodni WBK jest absolutnym, niekwestionowanym liderem rynku. Prowadzii obecnie ponad 231 tysięcy rachunków tego typu, a z jego Konta24 korzysta 118 tysięcy klientów. Bank Zachodni WBK ma bardzo silną pozycję na zachodzie Polski, ale poprzez rozwój sieci naszych placówek systematycznie i bardzo szybko zamierza umacniać swoją obecność także w innych regionach kraju. Przykładem tej ekspansji jest realizowany obecnie Projekt Warszawa - tylko w tym roku otworzy w stolicy dziewiętnaście placówek. W najbliższych dwóch latach sieć oddziałów zwiększy się w całym kraju o 120 placówek. Nowy bank ma dominującą pozycję na rynku bankowości elektronicznej i choć konkurencja jest tu bardzo silna, to jednak usługi internetowe, telefoniczne i komórkowe cieszą się zdecydowanie największym powodzeniem. To tylko niektóre dowody świadczące, że Bank Zachodni dysponuje dużym potencjałem wzrostu” – twierdzi Jacek Kseń, prezes Banku Zachodniego WBK. Bank Zachodni WBK SA będzie spółką publiczną, notowaną na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Większościowy pakiet akcji (ponad 70%) należy do Allied Irish Bank, największego banku Irlandii.

Rating

Rating, inaczej ocena ryzyka, jest wskaźnikiem pozwalającym ocenić wiarygodność kredytową ocenianego podmiotu gospodarczego lub ryzyko związane z różnymi instrumentami finansowymi.

Ocena ta wystawiana jest przez agencje ratingowe. Stosują one specjalną skalę ocen składającą się z kombinacji kilku liter, cyfr i znaków plus lub minus, podwyższających lub obniżających konkretną ocenę.

Wiele instytucji międzynarodowych - banków, globalnych funduszy inwestycyjnych i emerytalnych, towarzystw ubezpieczeniowych, międzynarodowych konsorcjów kapitałowych, jak i drobnych inwestorów – dokonując inwestycji, opiera swe decyzje na opinii agencji ratingowych i ich ocenach. Dynamiczny wzrost gospodarczy wpływa na zwiększenie liczby uczestników rynków kapitałowych i pieniężnych, a także oferowanych na nich instrumentów dłużnych. Im agencja ratingowa jest bardziej znana i uznana na rynku, tym poziom zaufania inwestorów takiej agencji, a przede wszystkim ocen przez nią wystawianych, jest wyższy. Agencje oceniające instytucje charakteryzuje niezależność i duży obiektywizm. Każda z nich posiada kompetentną i wyspecjalizowaną kadrę, którą cechuje uczciwość i konsekwencja w działaniu. Agencje ratingowe zazwyczaj opierają swe oceny na znacznie dokładniejszych informacjach niż powszechnie dostępne na rynku, więc inwestorzy biorąc je pod uwagę w podejmowaniu decyzji inwestycyjnych, ograniczają ryzyko związane z danymi aktywami. Wszystkie te składniki sprawiają, że opinia publiczna darzy agencje ratingowe zaufaniem.

Bank Zachodni WBK otrzymał oceny ratingowe od następujących agencji:

Bank Zachodni WBK zwycięzcą rankingu banków przyjaznych dla klienta.

Według rankingu przeprowadzonego przez tygodnik "Wprost" za najbardziej przyjazny dla klienta i jego kieszeni bank uznano BZ WBK.

Źródło: "Wprost" nr 13 z 31-03-2002

W rankingu uwzględnione zostały jedynie banki dysponujące pełną ofertą dla klientów indywidualnych (konta osobiste, lokaty, kredyty). Dlatego nie znalazły się tu na przykład tzw. banki samochodowe, banki internetowe oraz internetowe konta banków tradycyjnych.

Oceniono:

zalety rachunków bieżących ROR (jednego standardowego)
atrakcyjność lokat terminowych (5 tys. zł na sześć miesięcy)
atrakcyjność kredytów gotówkowych (10 tys. zł na rok)
dostępność (liczba placówek oraz bankomatów własnych)

Jak co roku, prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie wręczał liderom polskiego rynku kapitałowego nagrody za szczególne osiągnięcia w działalności maklerskiej w 2001 roku.

Nagrodę "byka" za zajęcie trzeciego miejsca w rankingu domów maklerskich, które w ubiegłym roku osiągnęły największe obroty na rynku kontraktów terminowych, odebrał w imieniu Domu Maklerskiego BZWBK prezes Mariusz Sadłocha. Spółka zrealizowała obrót w wysokości 552 094 kontrakty terminowe osiągając tym samym udział w tym rynku na poziomie 7,38%.

Dla potrzeb klientów bankowości elektronicznej, wymagających telefonicznej informacji lub pomocy udostępniono nowoczesne centrum komunikacji. Nad komunikacją klientów z bankiem oraz z arbitrem bankowym ze Związku Banków Polskich czuwa rzecznik klienta.

Środki pieniężne zgromadzone w Banku Zachodnim WBK SA są objęte gwarancją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego. Nad bezpieczeństwem depozytów powierzonych Bankowi czuwa również Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, który jest organem wykonawczym Komisji Nadzoru Bankowego, powołanej W poniższym zestawieniu prezentujemy tylko fragment wydarzeń z historii Banku.

Data	Wydarzenie

26-07-2001	Walne Zgrodmadzenie Akcjonariuszy powołało nową Radę Nadzorczą Banku Zachodniego WBK.
26-09-2001	BZ WBK SA jako pierwszy Bank w Europie wprowadził do swojej oferty kartę VISA Business Electron.
12-10-2001	W Sądzie Rejonowym w Poznaniu został złożony wniosek o dokonanie wpisu nowo utworzonej spółki pod firmą BZ WBK Inwestycje sp.z o.o.
20-10-2001	Wprowadzenie standardu IBAN w całym Banku.
Rok 1989		Bank Zachodni powstał 1 lutego 1989 roku jako jeden z dziewięciu banków komercyjnych wydzielonych ze struktur Narodowego Banku Polskiego. Bank posiadał wówczas 49 placówek zlokalizowanych głównie na Dolnym Śląsku. W pierwszych latach działalności był bankiem regionalnym, świadczącym usługi przede wszystkim na rzecz instytucji oraz przedsiębiorstw państwowych. Zakres świadczonych usług zwiększał się systematycznie, co w konsekwencji sprawiło, że BZ stał się uniwersalnym bankiem komercyjnym, oferującym szeroki wachlarz produktów i usług, zarówno dla podmiotów gospodarczych, jak i osób fizycznych.

W czerwcu 1999r. AIB podpisał umowę z polskim Ministerstwem Skarbu Państwa na zakup 80% akcji Banku Zachodniego z siedzibą we Wrocławiu. Strategiczne pakiety akcji w Wielkopolskim Banku Kredytowym i Banku Zachodnim zapewniają AIB obecność w dwóch najsilniejszych ekonomicznie regionach Polski, i to w okresie intensywnego wzrostu gospodarczego tego kraju.

Ponadto Grupa AIB zarządza funduszami inwestycyjnymi i emerytalnymi o wartości 37 miliardów USD w imieniu klientów na całym świecie. W 1997 r. WBK i AIB wspólnie utworzyły Spółkę Zarządzania Aktywami WBK AIB, a następnie Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych WBK AIB, które rozpoczęło działalność w drugiej połowie 1998 r. W sierpniu 1999 r. WBK oraz AIB przejęły kontrolny pakiet w spółce zarządzającej narodowym funduszem inwestycyjnym, tworząc AIB WBK Fund Management Company.

Strategia AIB zakłada ciągły rozwój portfela usług finansowych. W swojej działalności, oprócz dywersyfikacji geograficznej, AIB kładzie nacisk na bankowość detaliczną i komercyjną, stąd też duży udział AIB w lokalnych bądź regionalnych rynkach usług finansowych.

Akcjonariat Banku Zachodniego WBK S.A.

AIB European Investments Limited – 70,5%
Pozostali akcjonariusze - 29,5%

Razem 43.205.363,54

Bank oferuje do sprzedaży wierzytelności wraz z należnymi odsetkami oraz kosztami.

Zainteresowanych zaprasza się do podjęcia rokowań w sprawie nabycia wierzytelności.

Z dokumentacją dotyczącą wierzytelności wymienionych w pozycjach od 1 do 24 można zapoznać się w Zespole Ryzyka Makroregionu Wrocław Banku Zachodniego WBK S.A. we Wrocławiu, ul. Ofiar Oświęcimskich 38/40, tel. 0-prefix-71-370-21-41.

Z dokumentacją dotyczącą wierzytelności wymienionych w pozycjach od 25 do 46 można zapoznać się we Wrocławskim Zespole Ryzyka Banku Zachodniego WBK S.A. we Wrocławiu, ul. Ofiar Oświęcimskich 38/40, tel. 0-prefix-71-370-23-04.

Z dokumentacją dotyczącą wierzytelności wymienionych w pozycjach od 47 do 56 można zapoznać się w Mazowieckim Zespole Regionalnym Banku Zachodniego WBK S.A. w Płocku, ul. Kolegialna 21, tel. 0-prefix-24-267-93-11.

Z dokumentacją dotyczącą wierzytelności wymienionych w pozycjach od 57 do 80 można zapoznać się w Południowym Zespole Ryzyka Banku Zachodniego WBK S.A. w Chorzowie , ul. Katowicka 72, tel. 0-prefix-32-346-09-16.

Z dokumentacją dotyczącą wierzytelności wymienionych w pozycjach od 81 do 110 można zapoznać się w Północnym Zespole Ryzyka Banku Zachodniego WBK S.A. Oddział Regionalny w Toruniu, ul. Krasińskiego 2, tel. 0-prefix-56-610-36-09.

Z dokumentacją dotyczącą wierzytelności wymienionych w pozycjach od 111 do 115 można zapoznać się w Jeleniogórskim Zespole Ryzyka Banku Zachodniego WBK S.A. w Legnicy, ul. Witelona 8, tel. 0-prefix-75-64-16-629.

Zamiar podjęcia rokowań zainteresowani mogą zgłaszać pod powyższymi adresami w terminie 14 dni od daty ukazania się ogłoszenia.

Pisemne zgłoszenie powinno zawierać:

Imię i nazwisko i adres lub nazwę/firmę/ oraz siedzibę zainteresowanego;
Ogólną informację o statusie prawnym zainteresowanego;
Warunki nabycia wierzytelności (cena i forma płatności)

W rokowaniach nie może brać udziału dłużnik ani podmioty związane z dłużnikiem stosunkiem zależności lub dominacji, w rozumieniu ustawy z dnia 22 marca 1991 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszami powierniczymi ( Dz. U. nr 35, poz. 155, Dz. U. nr 70, poz. 447)

Zastrzegamy sobie prawo nie przystąpienia do rokowań oraz odstąpienia od rokowań bez podania przyczyny.

Nadto Bank zastrzega sobie prawo swobodnego wyboru partnerów, których powiadomi pisemnie o miejscu⁶⁵.

Wskutek zakupu dużego pakietu akcji Wielkopolskiego Banku Kredytowego /WBK/ SA, inwestor strategiczny - AIB European Inwestments Ltd - stał się posiadaczem 36,26% akcji tego banku. W 1997 r. Allied Irish Bank /AIB/ nabył od Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju pakiet akcji WBK i obecnie dysponuje 60,14% głosów na Walnym Zgromadzeniu. Jednocześnie WBK SA przejął większościowe udziały /87,5%/ w Gliwickim Banku Handlowym SA/ kupił Oddział Bydgoskiego Banku Budownictwa SA. WBK SA zwiększył swoje udziały w Polsko Amerykańskim Banku Hipotecznym SA prawie do 50%.

Wykrystalizowanie się Grup Wielkopolskiego Banku Kredytowego S.A., jest najbardziej spektakularnym przejawem procesu konsolidacji sektora bankowego. Stworzyło to temu bankowi warunki do dywersyfikacji kapitałowej na inne usługi finansowe. Dotyczy to utrzymania 10% udziału w kapitale akcyjnym Commercial Union Towarzystwo Ubezpieczeń na Życie /Polska/ SA.

Bank Wielkopolski przystąpił także do spółek Auto Leasing /33% akcji/ oraz Projektów Bankowych Polsoft /51%/. Utworzono także wspólne przedsięwzięcie finansowe w porozumieniu z AIB Inwestment Managers -Towrzystwo Funduszy Powierniczych i Spółkę Zarządzania Aktywami.

Wyniki finansowe banku przedstawiam poniżej.

PODSTAWOWE DANE FINANSOWE Banku Zachodniego WBK
Zysk brutto	330 033 000 PLN	31.12.2001
Zysk netto	216 045 000 PLN	31.12.2001
Kapitał własny	1 513 770 000 PLN	31.12.2001
Aktywa	17 450 607 000 PLN	31.12.2001
Współczynnik wypłacalności	10,36 %	31.12.2001

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z internetu.

Na podstawie powyższych wyników Banku Zachodniego WBK należy stwierdzić, że w wyniku konsolidacji powiększyły się aktywa banku, natomiast współczynnik wypłacalności jest bardzo niski.

Wyniki Banku Zachodniego WBK	stan na 30 kwietnia 2002 roku (w tys. zł)
Przychody z tytułu odsetek	2.337.509
Wyniki z działalności bankowej	1.203.876
Zysk brutto	109.307.000
Zysk netto	78.493.000

Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z internetu.

Pobudza zatem do myślenia, jak rozwijać cały polski sektor bankowy, aby był on zdolny jak najlepiej odpowiedzieć na rosnące oczekiwania klientów i potrzeby rozwijającej się gospodarki narodowej. Większość (49) banków komercyjnych prowadzi działalność w Polsce za pośrednictwem oddziałów (łącznie 2 856) oraz filii, ekspozytur i innych placówek (łącznie 7 516), a pozostałe (15 spółek zależnych banków zagranicznych) wyłącznie poprzez centrale. W porównaniu z końcem 2001 r. liczba krajowych placówek banków komercyjnych zmniejszyła się o 137 (liczba oddziałów o 22, a pozostałych placówek o 115), w efekcie racjonalizacji ich rozmieszczenia. Dodać warto, że 2 banki posiadały również oddziały za granicą (Kredyt Bank SA w Wilnie oraz Bank Polska Kasa Opieki SA w Paryżu i Nowym Yorku) i 2 banki przedstawicielstwa (Kredyt Bank SA w Kaliningradzie i Bank Gospodarki Żywnościowej SA w Moskwie).

W I kwartale 2002 r. liczba działających banków prywatnych zmniejszyła się z 62 do 57, w tym z przewagą kapitału polskiego z 16 do 11 (osobowość prawną straciło 5 banków zrzeszających banki spółdzielcze). W I kwartale 2002 r. liczba banków spółdzielczych - w efekcie przeprowadzonych połączeń - zmniejszyła się z 642 na koniec 2001 r. do 611 (o 31). Na koniec marca Spółdzielczy Bank Rozwoju .Samopomoc Chłopska. prowadził działalność samodzielnie, natomiast pozostałych 610 banków spółdzielczych było zrzeszonych w 5 strukturach13. Po fuzji Pomorsko . Kujawskiego Banku Regionalnego SA z Gospodarczym Bankiem Wielkopolski SA (w maju 2002 r.) i przejęciuDolnośląskiego Banku Regionalnego SA przez Bank Polskiej Spółdzielczości SA (w lipcu) pozostaną 3 spółdzielcze grupy bankowe.

Na koniec marca 2002 r. kapitał zakładowy 15 banków giełdowych17 wynosił 4 096,7 mln zł i stanowił 42,2% kapitału zakładowego (funduszu statutowego) banków komercyjnych. Udział banków w kapitalizacji giełdy wyniósł 47,0% i był o 4,4 pkt proc. wyższy niż na koniec 2001 r. Struktura własnościowa banków giełdowych istotnie różniła się od przeciętnej w grupie banków komercyjnych . więcej ich akcji znajdowało się w posiadaniu inwestorów zagranicznych (75,4% wobec 62,6%) i drobnych akcjonariuszy (22,4% wobec 12,3%), a mniej pozostawało własnością Skarbu Państwa i pozostałych podmiotów krajowych (odpowiednio 0,5% i 0,9% wobec 12,6% i 10,3%). Kapitał zagraniczny zaangażowany w bankach giełdowych (3 087,4 mln zł), to ponad połowa kapitału wniesionego przez podmioty zagraniczne (6 071,9 mln zł) do sektora bankowego.

W I kwartale bezpośrednie zaangażowanie kapitałowe inwestorów zagranicznych w sektorze bankowym w Polsce zwiększyło się o 236,8 mln zł (z 5 835,1 mln zł do 6 071,9 mln zł). W efekcie udział kapitału zagranicznego wzrósł o 1,3 pkt proc. i stanowił 59,8% kapitału zakładowego sektora bankowego (62,6% kapitału banków komercyjnych) . Większość (97,9%) kapitału zagranicznego została ulokowana w bankach kontrolowanych przez podmioty zagraniczne, przy czym 45,9% w bankach ze 100% udziałem, a 52,0% z większościowym udziałem kapitału zagranicznego. Resztę (128,9 mln zł) stanowił kapitał wniesiony przez osoby zagraniczne do 3 banków z przewagą kapitału polskiego18.

Z początkiem 2002 r. do polskich regulacji dotyczących współczynnika wypłacalności wprowadzono zasady określone Dyrektywą 93/6/EEC w sprawie adekwatności kapitałowej firm inwestycyjnych i instytucji kredytowych (CAD). Tym samym banki zostały zobowiązane do utrzymywania funduszy własnych na poziomie odpowiednim do podejmowanego ryzyka, obejmującego - poza kredytowym - także ryzyko rynkowe (walutowe, ryzyko cen towarów, cen kapitałowych i dłużnych papierów wartościowych oraz ryzyko ogólne stóp procentowych) i z tytułu przekroczenia limitu koncentracji wierzytelności.

Pełnemu reżimowi adekwatności kapitałowej, obligującemu do wyznaczania i przestrzegania wymogów kapitałowych na wszystkie wymienione rodzaje ryzyka, podlegało (w świetle złożonych sprawozdań) 19 największych banków komercyjnych21 (o 87% udziale w aktywach sektora), o znaczącej skali działalności handlowej. Pozostałe, w szczególności wszystkie banki prywatne z przewagą kapitału polskiego, obowiązywał reżim uproszczony, niewiele odbiegający od obowiązującego poprzednio.

Średni współczynnik wypłacalności banków komercyjnych obniżył się o 1,1 pkt proc. (do 13,9%). W grupie banków podlegających pełnemu reżimowi wyniósł on 13,5%, a uproszczonemu 16,7%.

Banki komercyjne uzyskały w I kwartale 2002 r. wynik finansowy wyższy niż w analogicznym okresie 2001 r., który jednak był pod tym względem najgorszy w ostatnich 5 latach. Wynik finansowy brutto (1 824 mln zł) zwiększył się o 9,6% (realnie o 6,0%), a netto (1 323 mln zł) o 10,6% (realnie o 6,9%). Źródłem tego wzrostu był przede wszystkim wyższy niż przed rokiem (o 67,1%) wynik z operacji finansowych (473 mln zł), do czego przyczyniły się zmiany w regulacjach prawnych dotyczących wyceny aktywów oraz zyski osiągnięte dzięki zwyżce cen papierów dłużnych. Podobnie jak w poprzednich okresach, wysoką dynamiką charakteryzował się wynik z pozycji wymiany (wzrost o 13,6%, do 1 279 mln zł). Banki komercyjne zakończyły 2001 r. wynikiem finansowym brutto (5,8 mld zł) wyższym niż w roku poprzednim o 4,3% (realnie mniejszym o 1,1%), a netto (4,2 mld zł) większym o 7,9% (realnie o 2,3%). Wzrost wyniku finansowego brutto był o 11,7 pkt proc. niższy niż przed rokiem, głównie na skutek spadku (o 11,3%) wyniku z tytułu odsetek, ale także wolniejszego wzrostu prowizji i dochodów z innych źródeł.

Na skutek niskiej dynamiki wyniku finansowego obniżyły się wszystkie przeciętne

wskaźniki efektywności banków komercyjnych: rentowność brutto o 2,3 pkt proc. (do 2,6%), netto o 1,5 pkt proc. (do 1,9%), stopa zwrotu z kapitału (ROE) o 1,6 pkt proc. (do 12,9%), z aktywów (ROA) o 0,1 pkt proc. (do 1,0%). Średni współczynnik poziomu kosztów podniósł się natomiast o 2,0 pkt proc. (do 97,4%).

Istotny wpływ na sytuację banków w I kwartale 2002 r. oraz jej prezentację

w sprawozdaniach miało także wejście w życie zmienionej ustawy o rachunkowości

i wydanych do niej rozporządzeń Ministra Finansów, z czym zbiegło się wprowadzenie nowych przepisów prawa bankowego i regulacji Komisji Nadzoru Bankowego oraz zmiana reguł naliczania i utrzymywania rezerwy obowiązkowej, a także stawianych bankom wymagań sprawozdawczych.

Nałożyły się na to skutki procesów konsolidacyjnych (likwidacja znaczących kwotowo wzajemnych należności i zobowiązań), opodatkowania dochodów odsetkowych od depozytów, zmiana polityki banku centralnego wobec największego pod względem aktywów banku kontrolowanego przez Skarb Państwa oraz sytuacji Stoczni Szczecińskiej Porta Holding SA.

Nowelizacja w 2001 r. ustawy Prawo bankowe oraz wydanie nowych regulacji

nadzorczych zakończyły proces dostosowywania polskiego prawa do wymagań Unii Europejskiej i standardów międzynarodowych, w szczególności w zakresie nadzoru skonsolidowanego oraz zasad adekwatności kapitałowej banków (dyrektywy CAD i CAD II). Nowe przepisy z zakresu rachunkowości, dostosowujące polskie unormowania do standardów europejskich (MSR 39) i zbliżające w znacznym stopniu system sprawozdawczy banków do wymogów EBC, zmieniły sposoby klasyfikowania oraz wyceny 7 pozycji bilansowych i pozabilansowych, a także ewidencjonowania jej skutków. W konsekwencji pojawiły się niewystępujące wcześniej kategorie, a dotychczasowym często nadano inną nazwę lub/i treść ekonomiczną, co ogranicza porównywalność wielu analizowanych pojęć i kategorii.

Wszystko to stanowiło poważne wyzwanie dla banków, które zostały postawione przed koniecznością zmiany w krótkim czasie organizacji pracy i zarządzania ryzykiem (w zakresie jego identyfikacji, pomiaru, ograniczania i monitorowania) oraz modyfikacji regulacji wewnętrznych, systemów informatycznych i sprawozdawczych.

W ciągu najbliższych dwóch lat można się spodziewać drugiej fali konsolidacji w sektorze bankowym. Banki będą łączyć się z dwóch powodów: ze względu na fuzje swoich zagranicznych akcjonariuszy oraz po to żeby zwiększyć swoje aktywa. Z nieoficjalnych informacji Rzeczpospolitej wynika, że DZ Bank, główny akcjonariusz AmerBanku , będzie szukał w przyszłym roku banku w Polsce, z którym mógłby połączyć swoją spółkę. AmerBank znajdował się na koniec 2001 roku na 26 miejscu pod względem wielkości funduszy własnych. Jego aktywa wynosiły 393 mln zł, a strata netto 8,9 mln zł ⁶⁶.

Reasumując w 2000 roku były trzy fuzje bankowe, 2001 roku osiem. W tym roku rozpoczęły się cztery połączenia. Ten rok zdaniem bankowców może być podobny do 2001 roku.

Zdaniem Tomasza Bieske, dyrektora grupy rynków finansowych w Ernest & Young – decyzje o fuzjach i przejęciach nie zapadną w Polsce. To zagraniczni akcjonariusze będą tak naprawdę decydować, co będzie działo się na rynku bankowym.

Specjaliści wymieniają dwie przyczyny drugiej fali konsolidacji w Polsce. Pierwsza związana jest ze strategiami i planami zagranicznych akcjonariuszy.

Drugi powód konsolidacji w sektorze związany jest z wielkością instytucji. Wiele polskich banków jest po prostu za małych i za słabych- zdaniem Tomasza Bieske. Kontrolowanie dwóch czy trzech procent rynku to za mało dla niektórych zagranicznych akcjonariuszy. Wyjściem z tej sytuacji będzie sprzedaż spółki lub kupno innego banku, tak żeby odpowiednio zwiększyć aktywa i skalę działania. Bo dzięki temu, że bank jest większy, nie tylko zmienia się na korzyść udział w rynku.

Akcjonariusze na pewno odczują efekt skali i związaną z tym możliwość większych oszczędności.

Fuzje zagranicznych instytucji finansowych, które zainwestowały w Polsce, mają natychmiast wpływ na nasz rynek. W Polsce będą zapadać tylko decyzje dotyczące banków spółdzielczych i zaledwie kilku małych, które są jeszcze w polskich rękach.

WNIOSKI

Procesy konsolidacyjne zachodzące w ostatnim czasie zmieniły oblicze polskiego sektora bankowego. Rynek zdominowany został przez silne grupy bankowe. Najważniejszym wydarzeniem dla polskiego systemu bankowego były rozpoczęte i realizowane na szeroką skalę. Można by postawić tezę, iż procesy konsolidacyjne polegające na łączeniu się określonych grup kapitałowych należy zaliczyć również do procesów transformacyjnych.
Aby proces konsolidacji odpowiednio przeprowadzić niezbędnym okazuje się było przeprowadzenie szeregu mniejszych procesów transformacyjnych związanych z wykonywaną operacją. W roku 1997 najbardziej spektakularnym przejawem tendencji konsolidacyjnych było utworzenie Grupy Pekao SA poprzez wniesienie do tego banku większościowych pakietów akcji trzech innych banków. Dotyczyło to Banku Depozytowo-Kredytowego SA, Powszechnego Banku Gospodarczego SA i Pomorskiego Banku Kredytowego SA.
W latach 1996-1997 nastąpiło kilka przejęć banków słabszych kapitałowo przez silniejsze, w tym w kilku przypadkach dokonały się one za pośrednictwem silnych zagranicznych instytucji finansowych. Wzrosła też liczba działających w Polsce banków o światowej renomie do 27.
W 1997 r. - w wyniku podwyższenia kapitału akcyjnego banków zagranicznych w większym stopniu niż kapitału polskiego i prywatyzacji banków NBP i Skarbu Państwa - zmieniła się struktura własnościowa banków. Udział w aktywach i liczba banków publicznych zmalała w całym sektorze bankowym.
Konsolidacja nie zahamuje przecież procesu łączenia się banków. To będzie zdrowy i bezpieczny mechanizm dla bankowej grupy. Czasami warto też podtrzymać funkcjonowanie banku przynoszącego straty bo utrata placówki w określonym rejonie spowoduje większe szkody niż ponoszenie na jej rzecz pewnych kosztów przez całą grupę.
Wyzwaniem, jakie polskiemu systemowi bankowemu stawia zbliżający się wiek XXI jest nie tylko liberalizacja rynku finansowego - jest nim liberalizacja większości rynków finansowych na świecie, która w powiązaniu z procesami konsolidacji i gwałtownym rozwojem nowych technologii powoduje ogromne zwiększenie mobilności kapitału.
W ostatnich latach tendencje konsolidacyjne w sektorze finansowym na świecie nasiliły się. W wyniku fuzji powstają wielkie konglomeraty, obejmujące banki i instytucje ubezpieczeniowe, oferujące duże pakiety usług finansowych, co odpowiednio zwiększa ich konkurencyjność na rynku.
Wszystko wskazuje na to, że konsolidacja naszego sektora finansowego ulegnie w najbliższych latach pogłębieniu i przyspieszeniu. W perspektywie pięciu lat polskim rynkiem podzielą się dwa, może trzy banki uniwersalne z dobrze rozwiniętą bankowością detaliczną, które będą dyktowały warunki. Będą to banki zdolne do przyciągnięcia dużego kapitału z zagranicy, bo w polskim sektorze bankowym takiego kapitału nie ma.
W procesie przekształceń polskiego sektora bankowego wciąż jeszcze ważną do odegrania rolę ma rząd, realizując daleko posunięte plany prywatyzacyjne. "Mam nadzieję, że poprzez prywatyzację przyciągniemy do naszego sektora bankowego najlepsze światowe instytucje finansowe, zdolne skutecznie wspierać szybki rozwój polskich banków".
Nasza gospodarka otwiera się i włącza w nurt światowych wydarzeń, a ta perspektywa stawia polskie instytucje finansowe w nowej sytuacji. Pobudza do myślenia, co zrobić, żeby w warunkach coraz silniejszej konkurencji zachować, a nawet wzmocnić swoją pozycję na rynku. Skuteczność konkurowania i umacniania pozycji na rynku jest uzależniona w głównej mierze od nowoczesności i jakości, rozumianej w najszerszym tego słowa znaczeniu, oraz efektywności kosztowej.

ZAKOŃCZENIE

Struktura systemu bankowego odzwierciedla jego historyczny rozwój oraz jest zapowiedzią kierunku przyszłych zmian. Elementem historycznym w strukturze naszego systemu bankowego jest znaczący udział banków specjalistycznych w działalności sektora. Ma on tendencję spadającą, wskazującą na trudności w sprostaniu konkurencji zagranicznych banków obecnych w Polsce.

Rosnące znaczenie grup bankowych w krajowym sektorze bankowym nie jest do końca odnotowywane przez jego obserwatorów, gdyż ogólnie dostępne dane podawane są tak jak gdyby banki nie tworzyły zrzeszeń, grup bankowych i holdingów, zarówno krajowych jak i zagranicznych.

Zmiany udziału w aktywach bankowych poszczególnych banków i grup bankowych pokazują wyraźnie, że konsolidacja banków stanowi skuteczną broń w obronie przed utratą pozycji na rynku. Przymus łączenia potencjału rozwojowego jest już akceptowany, sprzeciw rodzą jedynie formy przeprowadzania konsolidacji, prowadzące do ogołocenia miast wojewódzkich z siedzib centrali banków komercyjnych. Każdy pragnie zachować dla siebie możliwość wywierania wpływu na kierunki polityki kredytowej prowadzonej przez bank oraz uzyskiwać wpływy podatkowe związane z umiejscowieniem siedziby banku.

Im dłuższa perspektywa czasowa towarzyszy porównaniu pozycji rynkowej poszczególnych banków, tym wyraźniejsza staje się utrata uprzywilejowanej pozycji przez większość banków wyspecjalizowanych. Wyjątkiem od tej prawidłowości jest PKO BP S.A. – jako bank istotnie modyfikujący swoje struktury, oraz sprywatyzowany i mający strategicznego inwestora Bank Rozwoju Eksportu.

Dla zagranicznych inwestorów w krajach dokonujących transformacji ustrojowej, istotne znaczenie ma zmiana struktury własnościowej, dokonująca się w sektorze bankowym. Konsolidacja sektora bankowego w Polsce jest faktem. Tendencja ta uległa wzmocnieniu, gdyż w ramach przygotowań do Unii Europejskiej banki spółdzielcze muszą się wylegitymować 1 mln ecu funduszy własnych, aby móc przetrwać w ramach zrzeszeń bankowych. Zgodnie z logiką zmian ustrojowych, rośnie udział sektora prywatnego w aktywach netto banków. Z roku na rok postępuje marginalizacja banków spółdzielczych.

Polska będzie technicznie gotowa do członkostwa w Unii Europejskiej od 31. 12.2002 r. Jest już członkiem OECD od czerwca 1996 r. oraz członkiem Światowej Organizacji Handlu od momentu jej powstania. Jest to zewnętrzny wyraz narastającego umiędzynarodowienia i otwarcia krajowego sektora bankowego. Bankowość od zarania dziejów jest najbardziej umiędzynarodowionym typem działalności gospodarczej. Otwarcie na działanie konkurencji rynku usług bankowych jest więc naturalnym następstwem zmian dokonujących się w skali globalnej. Pełna liberalizacja rynków finansowych, w tym przepływu kapitału krótkoterminowego oraz depozytów, to kwestia najbliższych lat. Dlatego problem określenia własnej tożsamości na jednolitym rynku europejskim dotyczy przede wszystkim banków.

Wyróżnikiem krajowej bankowości musi być specjalizacja w obsłudze finansowej lokalnego sektora gospodarki, ściśle związanego z rodziną i jej cyklem życia oraz małą i średnią przedsiębiorczością. Specjalizacja banków krajowych w obsłudze lokalnego segmentu gospodarki nie powinna prowadzić do uwstecznienia jego struktury, zmniejszenia orientacji na eksport na konkurencyjne rynki europejskie. Utrzymanie naturalnej przewagi na rynkach lokalnych nad bankami globalnymi lub europejskimi polegać powinno na podtrzymaniu emocjonalnych związków z klientami, pogłębieniu ich zaufania w społecznościach lokalnych, systematycznym podnoszeniu jakości usług oraz dokonywaniu innowacji finansowych – wychodzących naprzeciw potrzebom dotychczasowym klientom. Bank musi być wyspecjalizowany w zaspokajaniu potrzeb tych klientów, których zna najlepiej oraz mieć kapitały na nowe instytucje finansowe, które będą zaspokajały nowe potrzeby nowych klientów. Najwięcej do zrobienia mają banki krajowe w dziedzinie ustalenia swojej misji, utrwalenia wizerunku pozwalającego na jednoznaczną identyfikację wśród tak licznych konkurentów oraz zarządzania strategicznego personelem.

Bibliografia

Naukowa

1. W. Baka, Kierunki umacniania systemu bankowego, Bank i Kredyt 1996, nr 7

2. M. Belka, M.Prusik, System bankowy, Gospodarka Narodowa 1993, nr 11

3. Z. Dobosiewicz, Podstawy bankowości, PWN Warszawa 1999

4. R. Domaszewicz: "Finanse krajów kapitalistycznych" PWE Warszawa

5. W. Fabrycki, R. Zalewski, Prywatyzacja i konsolidacja banków, Aspekty prawne, Warszawa 1995

6. S. Fieterski, L. Rozenberg, Finanse i bankowość – przekształcenia systemowe, cz. 1, Łódź 1997

7. M. Groszek, Stan reformy polskich banków, Gazeta Bankowa, Nasz Bank 1995, nr 12

8. W. Grzegorczyk, Marketing bankowy, Warszawa 1992

9. Z. Jarczewska, M. Kostjan, System bankowy oraz polityka pieniężna wobec wyzwań rynkowych w Polsce, Bank i Kredyt 1996, nr 6

10. W. L. Jaworski, System bankowy w Polsce, Współczesny bank, Warszawa 1998

11. W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński, Banki – rynek, operacje, polityka, Poltext, Warszawa 1997

12. A. Kazimierczak : "Pieniądz i bank w kapitalizmie" Warszawa 1997

13. R. Kokoszczyński, Konsolidacja systemu bankowego w Polsce, PWE Katowice 1995

14. W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989

15. C. Kosikowski, T. Ławicki, Ochrona prawna konkurencji i zwalczanie praktyk monopolistycznych, Warszawa 1994

16. B. Kosiński, Podstwy zarządzania przedsiębiorstwem bankowym, Współczesny bank pod red. W. L. Jaworskiego, Poltext, Warszawa 1999

17. K. Królikowska, A. Saganek, Proces konsolidacji banków, Gazeta Bankowa, Nasz Bank 1998, nr 11

18. P. Kwiatkowski, Od konkurencji do współpracy – bankowe konsorcja kredytowe na międzynarodowych rynkach finansowych, Bank i Kredyt 1996, nr 4

19. J. Lisowski, Problemy restrukturyzacji sektora bankowego, Bank i Kredyt 1992, nr 10

20. E. Miklaszewska, Wpływ konkurencji na rynku bankowym na strategie banków komercyjnych, Bank i Kredyt 1996, nr 11

21. R. Milewski, Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN 1999

22. J. Monkiewicz, Jaka przyszłość sektora bankowego, Gospodarka Narodowa 1996, nr 8-9

23. Z. Polański, Pieniądz i system finansowy w Polsce, lata 1982 – 1993, Przemiana ustrojowa, PWN Warszawa 1994

24. E. Piontek, S. Szeremeta, Konkurencja a regulacja w bankowości i finansach, Warszawa 1995

25. W. Popiołek, Łączenie się banków w formie spółki akcyjnej w prawie polskim, Katowice 1993

26. Smykla. Grupy bankowe w polskim systemie bankowym. Analiza stanu obecnego i projektowanych zmian, Bank i Kredyt 1997, nr 8

27. B.Smykla, D. Daniluk, Struktury pośrednie banków komercyjnych, Zeszyty Finansowe, 1997, nr 5

28. Smykla, Grupy bankowe – wybrane kwestie dotyczące struktury i zarządzania, Glosa 1997, nr 4

29. J. K. Solarz, System bankowy w Polsce, Gazeta Bankowa, Nasz Bank 1999, nr 2

30. J. K. Solarz, P. Wyczański, Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju instytucji kredytowych i parabankowych, Bank i Kredyt 1996, nr 6

31. J. K. Solarz, Bank centralny wobec holdingów finansowych, Bank i Kredyt 1993, nr 12

32. J. K. Solarz, P. Wyczański, Konsolidacja systemu bankowego jako efekt odpowiedzi na wyzwanie konkurencji wewnętrznej i zewnętrznej, Bank i Kredyt 1995, nr 6

33. L. Stecki, Konsorcjum, Toruń 1994

34. L. Swatler, Dylematy systemu bankowego, Bank i Kredyt 1996, nr 11

35. W. Szpringer, Liberalizacja rynków usług finansowych a konkurencja międzybankowa w Polsce, Prawo Spółek 1997, nr 2

36. J. Węcławski, Problemy transformacji systemu bankowego, Lublin 1995

37.Z. Wiszniewski, Mikroekonomia współczesna. Syntetyczne ujęcie, Wydawnictwo Warszawa 1994

38. W. Wilczyński, Pożądane kierunki pzekształceń polskiego systemu bankowego na tle jego obecnego stanu, Bank i Kredyt 1995, nr 2

39. K. Zabielski : "Wielobiegunowy świat finansów międzynarodowych" PWN W-wa 1991r

40. M. Zdyb, Publiczne prawo gospodarcze, Wydawnictwo Kraków – Lublin 1997

41. Internet, www.nbp.pl.

42. Internet, www. pekao.com.pl.

43. Internet, www. bz.pl.

44. Internet, www. pbk.pl.

B. Akty Prawne

1. Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 4, poz. 21

2. Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. Nr 4, poz. 22

3. Podstawowe kierunki prywatyzacji w 1992 r. Uchwała Sejmu z dnia 5 czerwca 1992 r.

4. Ustawa z dnia 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 18, poz. 82, z późn. zm.

5. Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz. U. Nr 47, poz. 211, z późń. zm.

6. Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 80, poz. 369, z późn. zm.

7. Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, Dz. U. Nr 49, poz. 318

8. Ustawa z dnia 14 czerwca 1996 r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej, Dz. U. Nr 90, poz. 406, z późń. Zm

9. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz. 939, z późn. zm.

10. Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. Nr 140, poz. 938, z późn. zm.

11. Wyrok SN z 20 maja 1991 r., CR 445/90, Orzecznictwo Gospodarcze 1991, nr 4, poz. 78

12. Postanowienie S A w Poznaniu z 18 lutego 1993 r., I Acr 21/93, Przegląd Sądowy 1994, nr 4, poz. 29

1 J. K. Solarz, System bankowy w Polsce, Gazeta Bankowa, Nasz Bank 1999, nr 2, s. 12

2 Z. Dobosiewicz, Podstawy bankowości, PWN Warszawa 1999, s. 16

3 Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 4, poz. 21

4 Ustawa z dnia 31 stycznia 1989 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. Nr 4, poz. 22

5 Z. Polański, Pieniądz i system finansowy w Polsce, lata 1982 – 1993, Przemiana ustrojowa, PWN Warszawa 1994, s. 45

6 M. Belka, M.Prusik, System bankowy, Gospodarka Narodowa 1993, nr 11, s. 5

7 J. Węcławski, Problemy transformacji systemu bankowego, Lublin 1995, s. 32

8 W. Wilczyński, Pożądane kierunki pzekształceń polskiego systemu bankowego na tle jego obecnego stanu, Bank i Kredyt 1995, nr 2, s. 48

9 J. Lisowski, Problemy restrukturyzacji sektora bankowego, Bank i Kredyt 1992, nr 10, s. 25

10 Ustawa z dnia 24 czerwca 1994 r. o restrukturyzacji banków spółdzielczych i Banku Gospodarki Żywnościowej oraz zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 80, poz. 369, z późn. zm.

11 M. Groszek, Stan reformy polskich banków, Gazeta Bankowa, Nasz Bank 1995, nr 12, s. 15

12 L. Swatler, Dylematy systemu bankowego, Bank i Kredyt 1996, nr 11, s. 17

13 W. Baka, Kierunki umacniania systemu bankowego, Bank i Kredyt 1996, nr 7, s. 23

14 Z. Jarczewska, M. Kostjan, System bankowy oraz polityka pieniężna wobec wyzwań rynkowych w Polsce, Bank i Kredyt 1996, nr 6, s. 8

15 J. K. Solarz, P. Wyczański, Wewnętrzne i zewnętrzne uwarunkowania rozwoju instytucji kredytowych i parabankowych, Bank i Kredyt 1996, nr 6, s. 38

16 J. Monkiewicz, Jaka przyszłość sektora bankowego, Gospodarka Narodowa 1996, nr 8-9, s. 19

17 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. Nr 140, poz. 939, z późn. zm.

18 Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. Nr 140, poz. 938, z późn. zm.

19 Podstawowe kierunki prywatyzacji w 1992 r. Uchwała Sejmu z dnia 5 czerwca 1992 r.

20 W. L. Jaworski, Z. Krzyżkiewicz, B. Kosiński, Banki – rynek, operacje, polityka, Poltext, Warszawa 1997, s. 42

21 Ustawa z dnia 3 lutego 1993 r. o restrukturyzacji finansowej przedsiębiorstw i banków oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. Nr 18, poz. 82, z późn. zm.

22 Internet, www.nbp.pl.

23 B. Kosiński: Podstawy zarządzania przedsiębiorstwem bankowym w: Współczesny bank, pod red. W.L. Jaworskiego, Poltext, Warszawa 1999, s. 181.

24 Internet, www. nbp.pl

25 W. L. Jaworski, System bankowy w Polsce, Współczesny bank, Warszawa 1998, s. 85

26 Internet, www.nbp.pl.( Raport Gemeralny Inspektoratu)

27 Internet, www. encyklopedia.wp. pl.

28 W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989, s. 276

29 K. Królikowska, A. Saganek, Proces konsolidacji banków, Gazeta Bankowa, Nasz Bank 1998, nr 11, s. 3

30 R. Kokoszczyński, Konsolidacja systemu bankowego w Polsce, PWE Katowice 1995, s. 46

31 W. Fabrycki, R. Zalewski, Prywatyzacja i konsolidacja banków, Aspekty prawne, Warszawa 1995, s. 89

32 J. K. Solarz, Bank centralny wobec holdingów finansowych, Bank i Kredyt 1993, nr 12, s. 2

33 S. Fieterski, L. Rozenberg, Finanse i bankowość – przekształcenia systemowe, cz. 1, Łódź 1997, s. 363

34 Ibidem, s. 364

35 J. K. Solarz, P. Wyczański, Konsolidacja systemu bankowego jako efekt odpowiedzi na wyzwanie konkurencji wewnętrznej i zewnętrznej, Bank i Kredyt 1995, nr 6, s. 15

36 Różniły się tylko tym, że jedna przewidywała najpierw prywatyzację banków państwowych, a potem ich konsolidację, druga zaś zakładała odwrotną kolejność postępowania.

37 Ustawa z dnia 14 czerwca 1996 r. o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej, Dz. U. Nr 90, poz. 406, z późń. zm.

38 B. Smykla, Grupy bankowe – wybrane kwestie dotyczące struktury i zarządzania, Glosa 1997, nr 4, s. 5

39 Są to między innymi: norma koncentracji kredytów i innych wierzytelności, limit kapitałowego zaangażowania w akcje, obligacje, udziały i wkłady, współczynnik wypłacalności, normy dopuszczalnego ryzyka walutowego w działalności banków.

40 B. Smykla. Grupy bankowe w polskim systemie bankowym. Analiza stanu obecnego i projektowanych zmian, Bank i Kredyt 1997, nr 8, s. 17

41 B.Smykla, D. Daniluk, Struktury pośrednie banków komercyjnych, Zeszyty Finansowe, 1997, nr 5, s. 23

42 W. Popiołek, Łączenie się banków w formie spółki akcyjnej w prawie polskim, Katowice 1993, s. 46

43 T. Ławicki, Ochrona prawna konkurencji i zwalczanie praktyk monopolistycznych, Wydawnictwo Warszawa 1994, s. 9

44 M. Zdyb, Publiczne prawo gospodarcze, Wydawnictwo Kraków- Lublin 1997, s. 313

45 Z. Wiszniewski, Mikroekonomia współczesna. Syntetyczne ujęcie, Wydawnictwo Warszawa 1994, s. 285-353

46 Wyrok SN z 20 maja 1991 r., CR 445/90, Orzecznictwo Gospodarcze 1991, nr 4, poz. 78

47 Postanowienie S A w Poznaniu z 18 lutego 1993 r., I Acr 21/93, Przegląd Sądowy 1994, nr 4, poz. 29

48 R. Milewski, Podstawy ekonomii, Wydawnictwo Naukowe PWN 1999, s. 204

49 C. Kosikowski, T. Ławicki, Ochrona prawna konkurencji i zwalczanie praktyk monopolistycznych, Warszawa 1994, s. 9

50 W. Szpringer, Liberalizacja rynków usług finansowych a konkurencja międzybankowa w Polsce, Prawo Spółek 1997, nr 2, s.6

51 W. Szpringer, Liberalizacja... op. cit., s. 51

52 E. Miklaszewska, Wpływ konkurencji na rynku bankowym na strategie banków komercyjnych, Bank i Kredyt 1996, nr 11, s. 8

53 W. Grzegorczyk, Marketing bankowy, Warszawa 1992

54 W. Szpringer, Liberalizacja... op. cit., s. 54

55 E. Piontek, S. Szeremeta, Konkurencja a regulacja w bankowości i finansach, Warszawa 1995, s. 23

56 C. Kosikowski, T.Ławicki, Ochrona... op. cit., s. 156

57 Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, Dz. U. Nr 47, poz. 211, z późń. zm.

58 Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym, Dz. U. Nr 49, poz. 318

59 M. Pietrewicz, Gazeta Wyborcza z dnia 24.02.2000 r., s. 8

60 R. Domaszewicz, Finanse krajów kapitalistycznych, PWE Warszawa 1997, s. 35

61 K. Zabielski, Wielobiegunowy świat finansów międzynarodowych, PWN Warszawa 1991, s. 42

62 A. Kazimierczak, Pieniądz i bank w kapitalizmie, Poznań 1997, s. 18

63 Internet, www. pekao. com.pl.

64 Internet, www. pbk.pl.

65 Internet, www.bz.pl.

66 Rzeczpospolita, nr 282, Ekonomia i rynek z dnia 4 grudnia 2002, s. B 5

Wyszukiwarka

Konsolidacja�nków kooooooooooooo

Spis treści

Zakończenie

Bibliografia

Wstęp

Rozdział I

Mimo że w większości banków udział kapitału własnego w kształtowaniu sumy bilansowej jest stosunkowo nieduży, gdyż stanowi tylko około 3 – 3,5%, to kapitał własny spełnia wiele istotnych funkcji:

- funkcja założycielska: posiadanie kapitału jest warunkiem otrzymania zezwolenia przez odpowiednie władze na założenie banku;

- funkcja hamulca: działalność kredytowa banku jest uzależniona od wielkości kapitału;

- funkcja finansowa: kapitał własny stanowi źródło finansowania środków trwałych (majątku banku), a także długoterminowych inwestycji;

- funkcja przejściowego wyrównania poniesionych strat i osiągniętego zysku;

- funkcja bazy dla podziału zysku;

- funkcja tworzenia zaufania do banku: prezentacja wielkości kapitału jako miary solidności banku.

Tworzenie kapitału własnego może nastąpić w dwojaki sposób, przez::

- część zysku banku zostaje przeznaczona na uzupełnienie własnych funduszy banku;

- nową emisję akcji banku (w bankach komercyjnych) lub dotację (w bankach państwowych i komunalnych).

Oprócz kapitału podstawowego bank gromadzi kapitał uzupełniający i surogaty kapitału własnego, który razem z kapitałem podstawowym jest gwarancją wypłacalności banku.

Do kapitału uzupełniającego i operacji o podobnym charakterze zalicza się przede wszystkim:

wkłady, tzw. cichego wspólnika, który dzięki temu uczestniczy w podziale zysku, a także w pokryciu straty, ale nie stanowią one części kapitału własnego, a tylko są postawione do wykorzystania; powinny one pozostać w dyspozycji banku przez 5 lat bez prawa zmiany umowy;

wkłady przekazane do dyspozycji banku, których wymagalność ze strony wkładów jest jednak ograniczona, gdyż, zgodnie z umową, środki te w przypadku upadłości banku będą zwracane w ostatniej kolejności;

fundusze rezerwowe powstałe w wyniku zaniżenia ceny przedmiotów majątkowych, w tym papierów wartościowych;

poręczenie ze strony osób fizycznych czy prawnych dostarczenia bankowi odpowiedniej sumy w przypadku jego trudności płatniczych;

Rozdział II

PODSTAWOWE DANE FINANSOWE Banku Zachodniego WBK

ZAKOŃCZENIE

Bibliografia