Magdalena Król "O funkcjach imion osobowych we współczesnej polszczyźnie"

1. Zakres imion.

Pierwotną i podstawową funkcją imienia jest nazywanie ludzi w celu ich wyróżnienia spośród innych. Okazuje się jednak, że imiona wykraczają daleko poza swój zakres. Chętnie wykorzystuje się je nie tylko jako nazwy własne ludzi, ale między innymi w nazewnictwie wyrobów przemysłowych.

2. Nazewnictwo wyrobów przemysłowych.

Powinno spełniać rolę wabiącą, przyciągającą;

Powinno odpowiadać wymaganiom atrakcyjności i sugestywności;

Musi być łatwa do wymówienia i zapamiętania;

Powinno mieć przyjemne brzmienie;

Nie powinno wywoływać niewłaściwych skojarzeń.

Nazwa firmowa służy indywidualizowaniu poszczególnych gatunków wyrobów oraz utrwaleniu ich w świadomości odbiorcy. Im motywacja nazwy jest trafniejsza, tym łatwiejszy proces jej zapamiętania.

3. Imiona jako cenne źródło:

Imiona stanowią szczególnie cenne źródło nazw dla grup towarów o dużym zakresie i różnorodności.

a) Wyłącznie imiona żeńskie wykorzystywane są jako nazwy artykułów spożywczych, takich jak:

- margaryna: Kama, Kasia, Maryna, Tina;

- kawa: Anka, Bianka, Ewka- powstały przez analogię do nazwy Inka;

- bułki: Małgorzatki.

b) Imiona męskie i żeńskie stają się często nazwami wyrobów cukierniczych. O wyborze określonego imienia mogą decydować różne czynniki, między innymi jego zdrobniała forma, łatwa do zapamiętania dla dzieci, dla których jest przede wszystkim przeznaczona oferta producenta słodyczy. Nazwą produktu może się stać także imię osoby opracowującej jego technologię.

1. Najbardziej pokaźną grupę wśród nazw wyrobów cukierniczych stanowią imiona żeńskie, często o dużym ładunku ekspresji, ponieważ są zdrabniane i spieszczane.

* czekolady: Józefinka, Małgośka, Wiolinka, Zosia;

* cukierki czekoladowe: Aldonki, Amelki, Kamilki, Marzenki, Renatki;

* herbatniki: Agatki, Józefinki, Marysieńki, Paulinki;

* pierniki: Marzenki, Katarzynki;

* wafle: Agusi, Brygidki, Dorotki;

Osobliwą postać mają nazwy: herbatniki "Jagusi" i wafle "Agusi". Powstały one prawdopodobnie w wyniku potraktowania analogicznych nazw typu Jagienki, Dorotki jako form dopełniacza liczby pojedynczej- zamiast mianownika liczby mnogiej.

2. Imiona męskie wśród nazw wyrobów cukierniczych to rzadsze zjawisko.

* czekolady: Czaruś, Maciuś, Zbyszko;

* batony: Kajtuś, Grzesiek;

* cukierki czekoladowe: Cezarki;

* karmelki i irysy: Julianki, Tomaszki, Stefanki;

* pierniki: Bartusie.

3. Imiona obce w roli nazw słodyczy to w zdecydowanej większości imiona rzadkie. Ich obcość potęguje dodatkowo oryginalna pisownia (litery podwójne, np. -tt-, -ll-), bądź takie, które rzadko występują w polskiej pisowni, jak: c, c=k, x,g=dż.

* czekolady:Angelika, Consuela, Olivia;

* cukierki czekoladowe: Isabell, Stella;

* karmelki: Betty, Carlo;

* herbatniki: Antonio, Roxana.

4. Częstym zjawiskiem w nazewnictwie słodyczy jest sięganie po imiona bohaterów literackich, operowych i mitologicznych, np.

* czekolady: Ariadna, Sawa;

* cukierki czekoladowe: Carmen, Figaro, Orlando;

* batony: Ikar, Mars;

* karmelki: Amorki;

* herbatniki: Sawa, Wenus;

* wafle: Zefir;

5. Pomimo, że głównymi konsumentami są dzieci, niewiele jest nazw nawiązujących do imion bohaterów literatury dziecięcej.

* czekolady: Jacek i Agatka, Gucio, Maja;

* cukierki czekoladowe: Kali;

* batony: Bolek i Lolek;

* karmelki i drażetki: Donaldy, Lolki;

* gumy do żucia: Bolek i Lolek, Donald.

c) Imiona wykorzystywane jako nazwy słodyczy często występują w formie liczby mnogiej, np. Agatki, Józefinki, Magdalenki. Wiąże się to z formą wielu wyrobów cukierniczych, zwłaszcza cukierków czy herbatników, których nie sprzedaje się na sztuki.

d) Częstym zjawiskiem jest również nadawanie wyrobom cukierniczym nazw w postaci zdrobnień i hipokorystyków, które sygnalizują fakt, że odnoszą się do przedmiotów małych, a także że nacechowane jest określonym ładunkiem emocjonalnym. Tym samym możemy dostrzec stosunek producenta do danego wyrobu i jego nazwy, a tym samym do kupującego, czyli odbiorcy.

e) Wątpliwości:

W grupie nazw artykułów spożywczych pochodnych od imion, istnieją takie, które mogą budzić wątpliwości klasyfikacyjne- czy zaliczać je do nazw własnych, czy traktować jako pospolite? W "Słowniku języka polskiego" pod redakcją Szymczaka odnotowano jako wyrazy pospolite: irysy, katarzynki, małgorzatki.

f) Imiona stanowią również źródło nazw nadawanych sklepom. W tej kategorii znów dominują imiona żeńskie w pełnej formie lub w formie zdrobnień. Zdrobniałe postaci imion w nazwach sklepów są częstym zjawiskiem. Decyduje o tym przede wszystkim ich krótkość i zabarwienie emocjonalne. Czasami jednak tylko wykorzystanie pełenj formy imienia daje odpowiedni efekt ( Helena jako nazwa sklepu kosmetycznego od mitycznej Heleny, słynącej z urody). Imiona męskie w tej kategorii to znów rzadsze zjawisko. Jako nazwy sklepów funkcjonują w formie pełnej lub w konstrukcji przyimkowej: U Adama, U Stefana czy U Grzegorza.

Warto jeszcze również wspomnieć o tym, że z przyczyn oczywistych w roli nazw sklepów kosmetycznych, pasmanteryjnych, dziewiarskich, obuwniczych, cukierniczych oraz butików występują imiona żeńskie.

Jako nazwy sklepów wykorzystuje się również imion mitologiczne, biblijne lub literackie. Najpopularniejszą i najczęściej spotykaną jest Hermes.

* Derywacja semantyczna jednostki "Goplana":

Gopło (mitologiczna nazwa własna)-> Goplana (mitologiczna nazwa własna)-> "Goplana" (nazwa firmy produkującej słodycze)-> "Goplana" (nazwa sklepu firmowego)->"Goplana" (nazwa sklepu cukierniczego);

Ostatnio rozpowszechnione jest nazywanie sklepów imionami obcego pochodzenia, np. Agnes, Inez, Ines. Wiąże się to z tym, że nazwy takie są traktowane jako bardziej abstrakcyjne, a przez to przyciągają większą uwagę.

g) Imiona występują również jako nazwy sprzętu gospodarstwa domowego: robot kuchenny Bartek, kuchenka Marta oraz pralka Frania, sprzętu audiowizualnego: radioodbiornik Dana.

h) Imiona funkcjonują też w roli nazw różnego rodzaju instytucji, a więc przedsiębiorstw: Lech, barów: Jacuś, kawiarni oraz hoteli i moteli.

i) Występuje również zjawisko występowania imion w roli chrematonimów ( nazwa obiektów własnych), które ówcześnie podlegają procesowi wtórnej nominacji. Istnieją już imiona własne przenoszone na obiekty zupełnie innego rodzaju: teatry, kina, hotele itd. Imiona własne tych obiektów określa się jako wtórne, jeśli są one równobrzmiące z imionami własnymi ludzi, postaci mitologicznych lub obiektów geograficznych. Nominacja w grupie chrematonimów ma zazwyczaj charakter zamierzony, czego przejawem mogą być np. konkursy nazewnicze.

3. Proces apelatywizacji imion.

Bardzo ciekawym zjawiskiem jest proces apelatywizacji imion. Ich przejście do kategorii nazw pospolitych dokonuje się na tle styczności znaczeń.

a) Nazwy pospolite, które nawiązują do imion osobowych:

andrzejki- "zabawa w wigilię św. Andrzeja, połączona z wróżbami"

mikołajki- "zwyczaj dawania podarunków w dzień św. Mikołaja"

walentynki- "imprezy organizowane w dniu św. Walentego, który jest patronem zakochanych";

b) Wiele nazw pospolitych powstało również przez nawiązanie do imion mitologicznych:

flora- " ogół gatunków zwierząt"

herkules- "siłacz, atleta"

4. Imiona oraz inne antroponimy (nazwiska, przezwiska, pseudonimy)

zaliczane są do znaków indywidualizacyjnych. W staropolszczyźnie do identyfikacji osób wystarczały same imiona, natomiast w XIV-XVII wieku zaczęto używać dodatkowych, fakultatywnych elementów identyfikacyjnych, np. przezwiska albo przydomków. Zanim pojawiły się nazwiska, istniały imiona mające niekiedy charakter przezwisk.