Zwyczaje- powszechnie stosowana w danym okresie, w danym środowisku i w danych stosunkach społecznych praktyka określonego postępowania. Same przez się nie mają doniosłości normatywnej; nie są więc faktami prawotwórczymi w zakresie PC. Pośrednio uzyskują doniosłość prawną przez to, że w wielu przypadkach przepisy prawne odsyłają do nich. „Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społecznego i z ustalonych zwyczajów”. Przesłanką konieczną stosowania przez sąd zwyczajów nie jest ich znajomość przez osoby, których sprawę sąd rozstrzyga. Wystarczy, że osoby te należą do grupy społecznej (zawodowej, regionalnej), w której określony zwyczaj jest upowszechniony. Przyjmuje się założenie, że każdy uczestnik stosunku cywilnoprawnego zna zwyczaje społeczności, do której należy.”. Można powoływać się na zwyczaje: ustalone, zgodne z ocenami moralnymi (czyli nie łapówki!), normy bezwzględnie wiążące.Zwyczaj uznany przez organy stosujące prawo staje się prawem zwyczajowym. Musi być długotrwałe i powszechne przekonanie o obowiązywaniu zwyczaju. Prawo zwyczajowe może być stosowane bez przepisu – samodzielnie.

Prawo zwyczajowe- to norma prawne. Faktem prawotwórczym jest tu praktyka stałego stosowania przez organy państwowe określonej reguły postępowania. Zwyczaj uznany przez organy stosujące prawo staje się prawem zwyczajowym. Musi być długotrwałe i powszechne przekonanie o obowiązywaniu zwyczaju. Prawo zwyczajowe może być stosowane bez przepisu – samodzielnie. Normy prawa zwyczajowego odróżnić należy od zwyczajów prawnych, tzn. od pewnej praktyki dokonywania czynności prawnych. Żadne przepisy prawa stanowionego nie regulują kwestii dopuszczalności prawa zwyczajowego w polskim systemie prawnym.

Zasada współżycia społecznego- odwołuje się ona do powszechnie uznanych w kulturze naszego społeczeństwa wartości, które są zarazem dziedzictwem i składnikiem kultury europejskiej. Odnoszą się do OF i OP. Zasady współżycia społecznego chronią przed negatywnymi skutkami. Art. 5 KC (koncepcja nadużycia prawa): „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.Czy można wynająć łono matki? Czy narusza to zasady współżycia społecznego? Jeśli ktoś zawiera taką umowę to narusza zasady wsp-a społe-go, więc umowa jest nieważna. Nie można naruszać tych zasad!

Normy bezwzględnie wiążące- znamionuje je to, że ich zastosowanie nie może być wyłączone lub ograniczone wolą (decyzją) stron, jak również odmiennym zwyczajem.

Normy względnie wiążące- znajdują zastosowanie tylko wtedy, gdy same strony nie uregulowały konsekwencji prawnych w sposób odmienny od dyspozycji zawartej w takiej normie.

Normy semiimperatywne- wyznaczają minimalny zakres ochrony interesów jednej strony i dlatego zastosowanie takich norm może być uchylone lub ograniczone przez strony tylko wtedy, gdy postanowienia umowy są korzystniejsze dla strony objętej ochroną normatywną. Charakter taki z reguły mają normy ustalające maksymalny lub min-ny zakres świadczeń jednej ze stron (ceny, czynsze), najdłuższy albo najkrótszy termin wypowiadania stosunku prawnego, minimalnego standardu rzeczy lub usług.

Normy kompetencyjne- To normy, które nakładają na kogoś obowiązek reagowania na dokonanie czynności konwencjonalnej. Przyznają one kompetencję (upoważniają) określonemu podmiotowi do dokonania czynności konwencjonalnej z tym skutkiem, że powstają dla kogoś jakieś obowiązki. Ich realizacja zapewniona jest odpowiednimi sankcjami. Przeciwieństwo to normy merytoryczne.

Metanormy- a) normy dotyczące sposobu konstruowania systemu prawnego b) reguły interpretacyjne c) reguły inferencyjne- czyli wnioskowanie z faktu obowiązywania w danym systemie jakiejś normy o obowiązywaniu w tym systemie jakichś innych norm d) reguły kolizyjne- określają sposób rozstrzygania kolizji między normami wzajemnie niezgodnymi.

Zwroty niedookreślone- np. „drobne, bieżące sprawy życia codziennego”, „rażące pokrzywdzenie”, „ważne powody”, „ustalone zwyczaje”, „należyta staranność”. Wśród ZN szczególną doniosłość mają klauzule generalne- KG-a to zwrot niedookreślony zawarty w przepisach prawnych oznaczający pewne oceny funkcjonujące w jakiejś grupie społecznej, do których odsyła ów przepis przez nakaz uwzględniania ich przy ustalaniu stanu faktycznego podpadającego pod daną normę. Są to „amortyzatory”. Klauzule generalne – to system wartości, np. dobra wiara, dobre obyczaje, słuszność, rozsądność itd.

Koniec obowiązywania norm– wskutek: a) klauzul derogacyjnych b) upływu czasu c) wejścia w życie później ustanowionych norm, które regulują takie same sytuacje d) orzeczenie TK e) gdy norma staje się na skutek zmiany systemu prawnego lub stosunków faktycznych trwale niestosowalna.

Prawo intertemporalne (międzyczasowe)- podstawą PI jest zasada lex retro non agit. Wg niej skutki zdarzeń prawnych, jakie miały miejsce pod rządem dawnej ustawy, określa się wedle dawnej ustawy, ale tylko do czasu wejścia w życie nowej ustawy. Ustawa nie ma mocy wstecznej, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Zgodnie z tym, zasady nieretroakcji nie stosuje się, gdy wskazuje na to brzmienie ustawy lub jej cel. [do spraw spadk-ch stosuje się prawo obow-ce w chwili śmierci spadkodawcy].

Zasady prawa cywilnego: 1. Ochrona własności (jest jedna własność! dziś jest tak samo chroniona – jak kiedyś – niezależnie do kogo należy; nie ma absolutnej włas-ci).

2. Swoboda umów- „Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić”.

3. Zakaz nadużywania prawa podmiotowego (nie wolno krzywdzić innych!).

4. Ochrona praw nabytych (absolutnej ochrony praw nabytych nie ma!).

5. Ochrona dóbr oso-ch (prawo na dobrach osobistych–osobowość człowieka > ZDCP)

6. ochrona adresata oświadczenia woli (ktoś komuś coś przyrzeka – chronimy zaufanie). 7. Ochrona dobrej wiary. /// Lista tych zasad jest zmienna. Istnieje tendencja do jej poszerzania. Czy to dobrze? Jeśli szukasz amortyzatorów? TAK; jeśli byle przepis chcesz podnieść do rangi zasady? NIE.

Stosowanie prawa cywilnego- cywilnego nauce PC przyjmuje się trójczłonowy model stosowania prawa obejmujący następujące elementy. 1.Ustalenie stanu faktycznego 2. Wyszukanie właściwej normy prawnej 3. Określenie w końcowej decyzji sędziego konsekwencji prawnych stanu faktycznego na podstawie zastosowanej normy lub norm prawnych. Ad1. Źródła informacji, sposoby uzyskiwania są zawarte w KPC. Musi być wystarczający stopień pewności – i to zależy od sędziego. Ułatwieniami dowodowymi są: - strona pozwana przyznaje pewne fakty; domniemania itd. Np. jeśli rodzi się dziecko, to rodzi się żywe – domniemywa się, gdyż tak zazwyczaj jest. Z ustaleniem stanu faktycznego wiąże się problem rozkładu ciężaru dowodu. RCD w znaczeniu formalnym (procesowym) – wskazuje on podmioty, które powinny przejawiać inicjatywę w zbieraniu dowodów i wykazywaniu twierdzeń. W zasadzie inicjatywę taką powinny przejawiać strony, jednakże również sąd może dopuścić dowód nie wskazany przez strony. W znaczeniu materialnoprawnym – kwestię tę rozstrzyga art. 6KC:„Ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne”. Określa on, kto ponosi ujemne konsekwencje tego, że istnienie doniosłego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu nie zostało w toku postępowania sądowego udowodnione – bez względu na to z czyjej inicjatywy dowód mógł być lub był prowadzony.

Z ustaleniem stanu faktycznego (ad1) wiążą się też domniemania – 1. Faktyczne: podstawa dla wyróżnienia tego domniemania jest w KPC. Przyznano bowiem sądowi kompetencję do uznania za ustalone istotnego dla rozstrzygnięcia sprawy faktu na podstawie wniosku wyprowadzonego z innych faktów, ustalonych wg zwykłych reguł dowodowych. Wnioskowanie to opiera sąd na swej wiedzy i doświadczeniu społecznym. [np. Ai B utrzymywali stosunki cielesne jeśli spotykali się w pokoju hotelowym – przy sprawie rozwodowej] 2. Prawne: wyznaczone jest normą prawną. Przykład: art. 341 KC: „Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza”. Dla domniemań prawnych istotna jest kwestia dopuszczalności przeciwdowodu. Wyróżnia się kilka rodzajów domniemań prawnych: A) wzruszane (zwykłe)- charakteryzują się tym, że dopuszczalne jest bez ograniczeń prowadzenie przeciwdowodu. B) kwalifikowane-dla których szczególne normy prawne w sposób bliżej w nich samych wskazany przewidują różnego rodzaju ograniczenia dopuszczalności dowodu przeciwnego. C) niewzruszalne- zakaz prowadzenia w określonych sytuacjach prowadzenia jakiegokolwiek dowodu przeciwnego. (np. ustawa o księgach wieczystych i hipotece/np. uznanie za zmarłego). 3. Dobrej wiary- art. 7KC: jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary – odnosi się to do całego systemu PC. Chodzi tu o stany psychiczne osoby odnoszące się do jej wiedzy o istnieniu jakiegoś stosunku prawnego lub wynikającego z niego prawa podmiotowego. Dobra wiara polega na błędnym, ale usprawiedliw-nym przekonaniu kogoś o tym, że przysługuje mu jakieś prawo podmiotowe. W złej wierze jest ten, kto wie, że określone prawo mu nie przysługuje, albo nie wie, lecz wiedzieć powinien (np. o treści księgi wieczystej można się z łatwością dowiedzieć).

Ad2. Wyszukanie właściwej normy prawnej-by ustalić jaka norma jest właściwa dla danej sprawy sąd dokonuje wykładni prawa. Jest to swoisty proces myślowy polegaj. na ustalaniu właściwego znaczenia tekstów prawnych, stanowiących podstawę do zrekonstruowania poszukiwanej normy prawnej. Ustaleń tych dokonuje sąd jedynie w zakresie koniecznym do rozstrzygnięcia danej sprawy. W każdym przypadku wykładnia jest konieczna. Jest też ustalona pewna kolejność stosowania określonych dyrektyw wykładni, które sterują tym procesem. DW powinny być jednolite i przestrzegane prze wszystkie organy powołane do interpretacji prawa. wyróżniamy:

1. Dyrektywy językowe- (wykładnia językowa) – każą odwoływać się do reguł znaczeniowych i składniowych powszechnego języka etnicznego (polskiego), a także uwzględniać swoiste reguły języka, jakie wytworzyły się w środowisku prawniczym, a przede wszystkim ustanowione zostały przepisami prawnymi. Każde słowo użyte w tekście jest potrzebne i nie może być pominięte w toku wykładni. 2.Systemowe- opierają się na założeniu, że poszczególne normy prawne stanowią składnik spójnego systemu prawnego, czyli mają nie dopuścić do uznania norm wzajemnie niezgodnych. Celowi służy temu m.in. dyrektywa, że norma niższego rzędu nie może obowiązywać o treści niezgodnej z normą wyższego rzędu. Inna dyrektywa mówi z kolei, że pierwszeństwo mają normy szczególne przed ogólnymi. W każdym przypadku przepis prawny powinien być poddany nie tylko wykładni językowej, ale i systemowej.

3. Funkcjonalne- odwołują się do założenia, że racjonalny ustawodawca stanowi normy, aby w sposób maksymalnie sprawny realizować uznawane, a zwłaszcza preferowane przez siebie cele i wartości. Jest to tzw. Koncepcja dynamicznej wykładni i dominuje ona w doktrynie polskiej. Przeciwna teoria – statyczna – za cel normy uznaje cele rzeczywistego prawodawcy, odtwarzane na podst. wstępów do ustaw, protokołów komisji kodyfikacyjnych, kodyfikacyjnych innych dokumentów relacjonujących tok prac legislacyjnych. (tzw. wykładnia historyczna).

Wyniki wykładni- analiza tekstu prawnego może doprowadzić sędziego do następujących wniosków interpretacyjnych: 1. Wykładni stwierdzającej- polegającej na ustaleniu, że wykładnia językowa pozwala jednoznacznie określić treść lub moc normy, i że nie ma podstaw do zakwestionowania tak ustalonego jej sensu.

2. rozszerzającej- polegającej na ustaleniu, że ze względu na dyrektywy wykładni systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć szerszy zakres normowania lub zastosowania normy niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie reguł wykładni językowej. 3. zwężającej- polegającej na ustaleniu, że ze względu na dyrektywy wykładni systemowej lub funkcjonalnej należy przyjąć węższy zakres normowania lub zastosowania normy, niż wynikałoby to z rezultatów osiągniętych na podstawie reguł wykładni językowej. 4. derogującej- polegającej na ustaleniu, że ze wzgl. na pozajęzykowe dyrektywy wykładni przepis nie ma doniosłości normatywnej, mimo że w świetle wykładni językowej należałoby mu znaczenie takie przypisać. W kwestii tej doktryna prawnicza nie zajmuje jednak jednoznacznego stanowiska.

(wnioskowanie z norm o normach) Reguły inferencyjne- 1. reguły instrumentalnego nakazu i zakazu- jeśli jakaś norma nakazuje adresatowi zrealizować określony stan rzeczy, to wynika z tej normy nakaz czynienia wszystkiego co jest konieczne do zrealizowania tego stanu rzeczy oraz zakaz czynienia czegokolwiek, co jest warunkiem wystarczającym niezrealizowania tego stanu rzeczy. 2. Reguły a fortiori- obejmują one wnioskowania wg argumentum a maiori ad minus (‘z większego na mniejsze’) i argumentum a minori ad maius (‘z mniejszego na większe’). Pierwsze wychodzi z założenia, że komu dozwolone jest czynić więcej, temu dozwolone jest też czynić mniej. Drugi argument-punkt wyjścia to zakaz określonego zachowania>> tym bardziej zakazane jest czynić coś więcej 3. Analogia legis (z ustawy)- można ją stosować, gdy dyrektywy językowe i systemowe jednoznacznie nie wskazują na to, iż określony przepis dotyczy wyłącznie stanu faktycznego w nim wyznaczonego, a równocześnie silna argumentacja funkcjonalna pozwala przyjąć, że ustanowiona w przepisie prawnym regulacja odnosi się także do okoliczności w istotny sposób podobnych do tej, jaka została w nim opisana. 4. Analogia iuris (prawa)- wnioski o obowiązywaniu norm nie ustanowionych w przepisach prawnych wyprowadza się tu z wielu rozstrzygnięć dotyczących innych, od rozważanej kwestii, stanów faktycznych, której jednak wskazują na określony system preferencji wartości, jakimi kieruje się w swych ocenach prawodawca (to niepewne wnioskowanie prawnicze – niekiedy kwestionowane).

Zbieg norm- czasem zdarza się, iż jest możliwe zastosowanie wyznaczających danej sprawie kilku przepisów wyznaczających niezgodne ze sobą konsekwencja prawne, których nie wolno łącznie uwzględniać! Sposób rozstrzygania zbiegu norm (against to PK) nie został generalnie unormowany na obszarze PC. Są natomiast ogólne reguły systemowe (np. przepis szczególny wyłącza ogólny) oraz zasady prawa cywilnego.

Ad3. Wiążące ustalenie konsekwencji prawnych stanu faktycznego- Sąd ustala stosunek prawny lub nakazuje adresatowi zachować się w określony sposób. Dla wydania decyzji końcowej sąd dokonuje subsumpcji ustalonego stanu faktycznego pod właściwą normę prawną. Dyspozycja zastosowanej normy wskazuje jej prawne konsekwencje.

PRAWO PODMIOTOWE

To pewna złożona sytuacja prawna wyznaczona podmiotom przez obowiązujące normy i chroniąca prawnie uznane interesy tych podmiotów. Na sytuację tę składają się wolne zachowania psychofizyczne i konwencjonalne podmiotu uprawnionego, z którymi zawsze są sprzężone obowiązki innego podmiotu (lub podmiotów). Z reguły uprawnionemu przysługuje również kompetencja do żądania, by organ państwa dysponujący przymusem doprowadził do zrealizowania sprzężonych z prawem podmiotowym obowiązków (jednak norma prawna może to wyłączyć). Nie ma prawa podmiotowego ten, komu przysługują kompetencje do działania wyłącznie w cudzym interesie (np. pełnomocnik, opiekun, kurator). Czyny podmiotu uprawnionego są indyferentne (wolne), tzn. ani nie zakazane, ani nie nakazane przez normę prawną.

UPRAWNIENIA- jest to wyróżniony element prawa podmiotowego – chodzi przy tym przeważnie o bliższe wyznaczenie zachowania objętego prawem podmiotowym wśród uprawnień wyróżniamy: 1. Roszczenia- roszczenie to uprawnienie polegające na tym, że jakaś indywidualnie oznaczona osoba ma obowiązek wykonać świadczenie na rzecz uprawnionego, a więc uprawniony może żądać, aby zachowała się ona w ściśle określony sposób. Z tak pojętym roszczeniem z reguły sprzężona jest kompetencja do zwrócenia się do organu państwowego o zastosowanie przymusu, jeżeli podmiot zobowiązany nie spełni świadczenia. Roszczenia mogą być wymagalne i niewymagalne, co do których nie zaszły jeszcze wszystkie okoliczności aktualizujące obowiązek świadczenia. Mówi o tym art. 120KC-„Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. §1. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia.

2. Uprawnienia kształtujące- znamionuje je to, że podmiotowi uprawnionemu przysługuje kompetencja do zmiany lub zakończenia istniejącego stosunku prawnego przez jednostronną czynność prawną.(np. uprawnienie do wypowiedzenia najmu czy dzierżawy). W odróżnieniu od roszczenia realizacja prawa kształtującego nie wymaga udziału drugiej strony. W odróżnieniu od ZDCP-j uprawnienie kształtujące jest kompetencją do zmiany lub zgaśnięcia już istniejącego stosunku prawnego i to z mocą jednostronnej decyzji podmiotu uprawnionego. Ten komu przysługuje uprawnienie kształtujące ma więc kompetencję do jednostronnego ingerowania w sytuację prawną drugiego podmiotu. 3. Zarzuty- to swoiste uprawnienie polegające na odmowie spełnienia świadczenia. Służy ochronie interesów tej osoby, przeciwko której roszczenie się kieruje. Zarzut jako swoiste uprawnienie przysługuje podmiotowi tylko w przypadkach prawem przewidzianych (np. przy potrąceniu). Podniesienie zarzutu może wywołać trwałe albo tylko przejściowe obezwładnienie roszczenia.

RODZAJE PRAW PODMIOTOWYCH

1. Względne i bezwzględne- Podstawą rozróżnienia jest skuteczność praw podmiotowych wobec innych (niż sam uprawniony) podmiotów. Bezwzględne- są skuteczne wobec wszystkich (erga omnes). Na wszystkich zatem spoczywa obowiązek nieingerowania w sferę spraw określonych prawem podmiotowym (np. prawo własności). Ograniczają one wolną sferę postępowania obywateli i dlatego treść tych praw musi być wyznaczona przepisami prawnymi rzędu ustawy. Podmioty prawa cywilnego nie mają kompetencji do kreowania praw bezwzględnych nie odpowiadających ustawowym ich typom (tzw. numeru clausus bezwzględnych praw podmiotowych). Względne- są skuteczne jedynie wobec określonych podmiotów. Strony regulują wyłącznie swoją własną sytuację prawną i dlatego nie są ograniczone ustawowymi typami tych praw podmiotowych.

Zobowiązania realne- [ostre rozgraniczenie praw na bezwzględne i względne nigdy z całą konsekwencją nie zostało w systemach prawnych przeprowadzone]. Osiągają cel, jakim jest wzmocnienie ochrony wierzyciela (nie przez rozszerzenie kręgu osób, od których wierzyciel może poszukiwać zaspokojenia swojego interesu, lecz) przez swoiste wyznaczenie osoby dłużnika. Polega ono na pośrednim wskazaniu jej przez określenie sytuacji tej osoby wobec danej rzeczy. Roszczenie wierzyciela kieruje się zawsze do zindywidualizowanej każdocześnie osoby dłużnika, z tym tylko zastrzeżeniem, że dłużnik ten zmienia się wtedy, gdy następuje zmiana osoby uprawnionej do określonej rzeczy. ZR powstają tylko w przypadkach wyraźnie w ustawie przewidzianych.

Przyporządkowane prawa bezwzględne- ostre rozgraniczenie praw na bezwzględne i względne nigdy z całą konsekwencją nie zostało w systemach prawnych przeprowadzone. Do zacierania ostrości podziału na prawa względne i bezw. prowadzi konstrukcja PPB-ch. Polega ona na tym, że z dominującym uprawnieniem względnym sprzężone jest uprawnienie bezwzględne. Np. najem mieszkań; dożywocie.

2. Akcesoryjne i związane- Podstawą wyróżnienia jest pewna ich zależność od innych praw. Akcesoryjne (niesamoistne) skonstruowane zostały dla umocnienia innych praw podmiotowych (samoistnych). Samoistnych tego względu uch istnienie i treść zależą od innych praw podmiotowych, z którymi są funkcjonalnie związane. Mogą mieć charakter praw bezwzględnych (np. zastaw) albo względnych (np. poręczenie). Związane- ich więź funkcjonalna z innymi prawami (wolnymi) wyraża się w tym, że podmiotem prawa związanego może być tylko podmiot określonego prawa wolnego. Prawa związane nie mogą być przedmiotem samodzielnego obrotu prawnego. Można je przenosić na inne podmioty tylko łącznie z tym prawem, z którym są one związane. Prawem związanym jest np. służebność gruntowa, która może przysługiwać tylko każdoczesnemu właścicielowi nieruchomości.

3. Majątkowe i niemajątkowe- Podstawą wyróżnienia tych praw jest typowy interes, jaki one realizują. Majątkowe- zalicza się do nich w szczególności prawa rzeczowe, wierzytelności opiewające na świadczenia majątkowe, prawa majątkowo-małżeńskie, własność intelektualną (prawa autorskie itp.). Dla uznania konkretnego prawa podmiotowego za prawo typu majątkowego nie ma znaczenia, czy ma ono jakąś wartość rynkową. (np. pukiel włosów po drogiej osobie). Za Prawa Maj-e uważa się roszczenia pieniężne. Niemajątkowe – należą do nich przede wszystkich prawa osobiste i prawa rodzinne niemaj-we. Przewidziana jest dla nich odrębna właściwość sądów. Są niezbywalne i nie dziedziczne. Rosz-nia niemaj-we nie podlegają przed-niu.

4. Przenaszalne i nieprzenoszalne- podział ten ma na względzie to, czy dopuszczalna jest zmiana podmiotów tych praw. O przenoszalności praw rozstrzygają normy prawne. Np. niezbywalne jest użytkowanie. Ogólna dyrektywa mówi, iż prawa niemajątkowe są nieprzenoszalne. Natomiast prawa majątkowe zwykle mogą być przeniesione na inne podmioty; zwykle są dziedziczne. Prawa niemajątkowe to np. użytkowanie, służebności, prawo dożywocia. Zbywalność polega na tym, że podmiot uprawniony ma kompetencję do przeniesienia przysługującego mu prawa podmiotowego w drodze czynności prawnej na inne podmioty. Zwykle prawa zbywalne są zarazem dziedziczne.

5. Tymczasowe- to tego rodzaju prawa podmiotowe, których funkcja polega na przygotowaniu i zabezpieczeniu jakiegoś prawa przyszłego, prowadzącego dopiero do ostatecznego zaspokojenia określonych interesów podmiotu uprawnionego. Chronią więc one oczekiwanie podmiotu na uzyskanie owego prawa ostatecznego.

SPOSOBY NABYCIA I UTRATY PRAWA PODMIOTOWEGO

Wyróżniamy: 1. Nabycie pochodne i pierwotne- Pochodne- Odgrywa podstawową rolę w stosukach cywilnoprawnych. Obejmuje umowne postacie przenoszenia praw oraz ich dziedziczenie. Nabywca uzyskuje tu prawo podmiotowe od innej osoby, która na niego to prawo przenosi. Z tego właśnie względu skuteczność nabycia zależy od tego, czy przenoszącemu przysługiwało przenoszone prawo. Zasadę tę wyraża premia, w myśl której nikt nie może przenieść na inną osobę więcej praw, niż sam ma. Przykładny pochodnego: sprzedaż, darowizna, zamiana rzeczy, cesja wierzytelności.

Pierwotne- nabywca nie uzyskuje prawa podmiotowego od określonej osoby. Najwyraźniej widoczny jest pierwotny charakter nabycia w przypadkach, gdy prawodawca do przesłanek uzasadniających nabycie włącza fakt, że prawo to poprzednio w ogóle nie istniało (np. stworzenie oryginalnego nowego dzieła naukowego). Często jednak zakłada się istnienie prawa, czyli że komuś ono przysługiwało (np. zasiedzenie). Nabyci dokonuje się tu o tyle samodzielnie, że bez woli poprzednika, a z mocy zdarzeń wskazanych ustawą. Przyjmuje się, że nabycie pier-ne prowadzi do uzyskania prawa bez obciążeń, chyba że przepisy szczególne.

2. Nabycie pod tytułem szczególnym i ogólnym- Tylko w przypadkach nabycia pochodnego powstaje stosunek następstwa prawnego (sukcesji) między poprzednikiem a nabywcą prawa!! NPTS- (tzw. sukcesja singularna) dochodzi tu do nabycia indywidualnie oznaczonego prawa lub praw podmiotowych. Skuteczność takiego nabycia rozważa się odrębnie w odniesieniu do każdego z przenoszonych praw i na podstawie reguł dotyczących danego typu prawa. NPTO- (sukcesja uniwersalna) Prowadzi do nabycia całego lub części jakiegoś majątku, i to na podstawie jednego zdarzenia prawnego. Dopuszczalna jest tylko w przypadkach w ustawie przewidzianych. Prowadzi do nabycia praw i obowiązków (obciążeń) związanych z nabytym majątkiem lub jego wyodrębnioną częścią. Nabywca wchodzi niejako w całą sytuację prawną swojego poprzednik. (np. dziedziczenie).

3. Nabycie translatywne i konstytutywne- oba te sposoby nabycia prawa podmiotowego uważa się na ogół za rodzaje nabycia pochodnego. Translatywne- polega na tym, ze nabywca uzyskuje prawo o treści nie zmienionej. Konstytutywne- polega na tym, że jednocześnie z nabyciem powstaje prawo podmiotowe. Związane jest z nabyciem pierwotnym.

Utrata prawa podmiotowego następuje zawsze wtedy, gdy wskutek zdarzeń wskazanych w ustawie dane prawo w ogóle gaśnie (np. służebność osobista wskutek śmierci uprawnionego). Także przeniesienie prawa podmiotowego z jednej osoby na drugą powoduje jego utratę po stronie przenoszącego (np. sprzedać czegoś).

REALIZACJA PRAWA PODMIOTOWEGO

Czyli czynienie ze swego prawa użytku. Art. 5. Klauzula generalna. „Nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”. Sfera zastosowania art.5 jest ogromna. Dotyczy on bowiem z zasady wszelkich praw podmiotowych, przysługujących zarówno OF jak i OP.

Ochrona: 1. sądowa- ogólna reguła: uprawnionemu przysługuje powództwo, tzn. kompetencja do zwrócenia się do sądu lub innego organu państwowego, aby rozpatrzył sprawę i orzekł o konsekwencjach prawnych wynikających z naruszenia lub zagrożenia naruszenia prawa podmiotowego. Powództwo nie przysługuje wyjątkowo w zakresie tzw. zobowiązań naturalnych. (np. roszczenie z gry albo zakładu)

2.Pomoc własna- może przybrać postać samoobrony, polegającej na odparciu niebezpieczeństwa grożącego pewnym prawom podmiotowym lub stanom faktycznym prawnie chronionym, albo nawet samopomocy, w rezultacie której uprawniony sam przymusowo wykonuje swoje prawo podm-we lub chroniony prawnie stan faktyczny.

Kolizja praw podmiotowych- to sytuacja, w której wykonanie jednego prawa podmiotowego wyłącza faktyczną możliwość wykonania innego prawa podm-go. Można ją rozstrzygnąć albo ustalając system preferencji wśród praw podmiotowych, albo stosując system redukcji praw ze sobą kolidujących. Ten pierwszy prowadzi do zaspokojenia interesu podmiotu korzystającego z pierwszeństwa i w konsekwencji do nieuwzględnienia interesu podmiotu, którego prawo pozostaje w dalszej kolejności. Ten drugi pozwala uwzględnić w pewnej mierze interesy wszystkich uprawnionych. Polskie prawo przewiduje oba systemy rozstrzygania kolizji praw podmiotowych.

PRZEDMIOTY STOSUNKU CYWILNOPRAWNEGO

Przedmioty- nie mogą mieć praw i obowiązków, dlatego w naszym systemie prawnym człowiek nie może występować w podwójnej roli– podmotu i przed-u prawa.

Rzeczy- tylko przedmioty materialne. Występują w stanie pierwotnym lub przetworzonym – bez względu na to, czy mają jakąś wartość majątkową. Wyodrębnienie z przyrody-by rzecz mogła funkcjonować w obrocie cywilnoprawnym (np. powietrze/woda w butlach). Z obrotu ze wzgl. moralnych wyjęte są zwłoki i krew. Zwierzę jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia nie jest rzeczą.

Rzeczy ruchome i nieruchome- podział wyczerpujący i rozłączny (zawsze coś jest ruch. lub nier.). RYSUNEK: Rzeczy= ruchomości / nieruchomości >> (grunty rolne i niewolne; budynki; części budynkow)

Nieruchomości- części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności. Klauzula generalna-do gruntu należy też przestrzeń znajdująca się nad i pod jego powierzchnią, ale tylko w granicach określonych przez społ-gosp. przeznaczenie. Nieruchomość rolna- nieruchomości, które mogą być wykorzys-ne do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając prod. ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Budynki/części bud-ów- budynki trwale z gruntem związane lub części takich bu-ów, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przed-t włas-ci.

!! Dla nieruchomości wszystkich rodzajów prowadzi się księgi wieczyste!!!

Rzeczy oznaczone co do gatunku i tożsamości- a) określone wedle cech rodzajowych, np. samochód osobowy b) odnosi się do indywidualnie wskazanego przedmiotu np. samochód osobowy oznaczony określonymi numerami.

Części składowe- [odnosi się i do ruch-ci i do nier-ci]. To element obiektywne, dostrzegalne dla zewn-go obserwatora (np. silnik). Częścią składową rzeczy jest wszystko, co nie może być od nie odłączone bez uszkodzenia lub istotnej zmiany całości lub przedmiotu odłączonego. Można dzielić rzeczy i odłączać części składowe, przekształcając w rzecz samoistną- przedmiot odrębnych praw rzeczowych. Część składowa rzeczy nie może być odrębnym przedmiotem własności i innych praw rzeczowych. Przedmioty połączone z rzeczą tylko dla przemijającego użytku nie stanowią jej części składowych. (Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przew-ch) do części składowych gruntu należą w szczególności budynki i inne urządzenia trwale z gruntem związane, jak również drzewa i inne rośliny od chwili zasadzenia lub zasiania. Urządzenia służące do doprowadzania lub odprowadzania wody, pary, gazu prądu elektrycznego oraz inne urządzenia podobne nie należą do części składowych gruntu lub budynku, jeżeli wchodzą w skład przedsiębiorstwa lub zakładu. Za części składowe nier-ci uważa się także prawa związane z jej własnością. (A nie zbywa domu ani nie jest właścicielem domu tylko gruntu).

Przynależność- rzeczy ruchome (!) potrzebne do korzystania z rzeczy głównej zgodnie z jej przeznaczeniem, jeżeli pozostają z nią w faktycznym związku odpowiadającym temu celowi (np. koło zapasowe, inwentarz żywy i martwy, zestaw kluczy). Właściciel- ta sama osoba. Przemijające pozbawienie faktycznego związku z rzeczą główną nie powoduje utraty charakteru przynależności. Czynność prawna odnosząca się do rzeczy gł. odnosi skutek także względem przynależności – norma ta ma charakter względnie wiążący.

Pożytki: 1. Naturalne rzeczy- to płody rzeczy i inne odłączone od niej części składowe, jakie wg prawidłowej gospodarki stanowią normalny dochód z rzeczy (np. przychówek zwierząt domowych, zboże zebrane z pola, owoce zerwane z drzewa).

2. Cywilne rzeczy- dochody (postać pieniężna lub niepieniężna), jakie rzecz przynosi na podstawie stosunku prawnego. (np.. czynsz).

3. Prawa- dochody, które prawo to przynosi zgodnie ze swym społ-gosp przeznaczeniem. (np. pożytkami z wierzytelności pieniężnej będą odsetki). (Pieniądze to nie rzecz!)

(!do wszystkich): Konsekwencje prawne- 55KC uprawnionemu do pobierania pożytków przypadają pożytki naturalne, które zostały odłączone od rzeczy w czasie trwania jego uprawnienia, a pożytki cywilne- w stosunku do czasu trwania tego uprawnienia. §2 Jeżeli uprawniony do pobierania pożytków poczynił nakłady w celu uzyskania poż-ów, które przypadły innej osobie, należy mu się od niej wynagrodzenie za te nakłady. Wynagrodzenie nie może przekroczyć wartości pożytków.

PRZEDMIOTY INNE NIŻ RZECZY

Wyróżniamy: 1.Ciecze i gazy- ale nie w postaci zamkniętej, bo wtedy ruchomość

2. Kopaliny- podlegają swoistemu reżimowi prawnemu. Ten wyspecjalizowany system norm prawnych to prawo górnicze

3. Zwierzęta w stanie wolnym- chodzi tu o zwierzynę swobodnie przemieszczającą się na polach i w lasach oraz o ryby żyjące w stanie wolnym.

PRZEDMIOTY NIEMATERIALNE

Wyróżniamy: 1. Energia 2. Dobra intelektualne- utwory literackie, wynalazki itp. Stanowią wytwór umysłu ludzkiego i same przez się nie mają postaci materialnej. Przedmioty materialne, a w szczególności rzeczy pełnią tylko f. przekaźników oryginalnych treści myślowych. 3. Dobra osobiste- niekiedy splatają się z „2”

4. Pieniądze- (określone znaki pieniężne- ruchomość)- to nosiciel i miernik wartości (nie rzecz, ale wartość). 5 Papiery wartościowe- to dokumenty, których posiadanie stanowi niezbędną przesłankę wykonywania praw wyrażonych w treści dokumentu.

Majątek VS. Mienie- Ad1.-węższe znaczenie>> aktywa- prawa majątkowe, ale i korzystne sytuacje faktyczne (np. posiadanie). Szersze znaczenie>> aktywa i pasywa- różnorodne ciążące obowiązki. Instytucje prawne związane z majątkiem to:

A) sukcesja uniwersalna (pod tytułem ogólnym)- wyłącznie w razie zgaśnięcia podmiotu prawnego, np. podmiot przejmujący bank wchodzi we wszystkie prawa i obowiązki banku przejmowanego. B) Zarząd C) Odpowiedzialność- za zobowiązanie z reguły obejmuje cały majątek danej osoby. Niekiedy jednak ograniczony jest on tylko do pewnych wydzielonych mas majątkowych. D) Surogacja- prawo nabyte w zamian za jakieś inne prawo pochodzące z majątku odrębnego, wchodzi w miejsce tego ostatniego.(to zasada) Np. zamiana konia należącego do odrębnego majątku na krowę; nabycie za pieniądze należące do odrębnego majątku lokalu mieszkalnego.

Ad2.-własność i inne prawa majątkowe. Odnosi się tylko do aktywów! Może być używane bez relatywizacji do oznaczonej osoby. KC: własność i inne prawa majątkowe, stanowiące mienie państwowe, przysługują Skarbowi Państwa albo innym państwowym osobom prawnym.

Przedsiębiorstwo- to zorganizowany zespól składników niematerialnych i materialnych, przeznaczony do prowadzenia działalności gospodarczej. Pojęcie to obejmuje zwłaszcza: 1. nazwę indywidualizującą całe przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części. Natomiast nie obejmuje firmy(oznaczenia przedsiębiorcy-podmiotu prawa) 2. własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów oraz inne prawa rzeczowe do nieru-ści lub rucho-ści. 3. prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nier-ci lub ruch-ci wynikające z innych stosunków prawnych- np. użyczenia, leasingu, umów nienazwanych, których treść obejmuje uprawnienia do korzystania z cudzej rzeczy. 4. wierzytelności innego rodzaju (zwłaszcza z tytułu depozytu bankowego), wszelkie prawa wynikające z papierów wartościowych (np. akcji, obligacji, weksli, czeków) oraz środki pieniężne (zwłaszcza gotówkę w różnych walutach). 5. koncesje, licencje i zezwolenia 6. patenty i inne prawa własności przemysłowej 7. majątkowe prawa autorskie pokrewne. 8. tajemnice przedsiębiorstwa - przez które rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. 9. księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

Zbycie albo wydzierżawienie przedsiębiorstwa albo ustanowienie na nim użytkowania powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi (pod sankcją nieważności). [Cała umowa o zbycie przedsiębiorstwa pod sankcją nieważności powinna być sporządzona w formie aktu notarialnego-przy nieruchomości]. Zbycie przedsiębiorstwa to czynność kauzalna. Z reguły kauzę tę wskazuje czynność zobowiązująco-rozporządzająca. Czynność prawna mająca za przedmiot przedsiębiorstwo obejmuje wszystko, co wchodzi w skład przeds-wa, chyba że co inne go wynika z treści czynności prawnej albo z przepisów szczególnych.

Sama umowa o zbycie P nie powoduje przejęcia długów związanych z prowadzeniem przedsiębiorstwa, ponieważ nie są one składnikami przedsiębiorstwa. Jeden podmiot może mieć więcej niż 1 przedsiębiorstwo. Kumulatywne przystąpienie do długu- 55+4KC- Nabywca P-a lub gospodarstwa rolnego jest odpowiedzialny solidarnie ze zbywcą za jego zobowiązania związane z prowadzeniem P-a lub gospodarstwa, chyba że w chwili nabycia nie wiedział o tych zobowiązaniach, mimo zachowania należytej staranności. Odpowiedzialność nabywcy ogranicza się do wartości nabytego P-a lub gospodarstwa wg stanu w chwili nabycia, a wg cen w chwili zaspokojenia wierzyciela. Odpowiedzialności tej nie można bez zgody wierzyciela wyłączyć lub ograniczyć>> charakter bezwzgl wiążący. Zaufanie wierzyciela do zbywcy powinno się chronić.

Gospodarstwo rolne- to grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gosp-czą, oraz prawami związanymi z prowadzeniem gosp-a rolnego. Np. prawa wynikające z kontraktacji, z ubezpieczenia budynków, inwentarza albo upraw itp. GR= nie mniej niż 1ha użytków rolnych. Nie można go zbyć jedną czyn. prawną. Przedmiotem zbycia są tu poszczególne nieruchomości, na których GR zostało zorganizowane.

OSOBY FIZYCZNE

Każdy człowiek jest podmiotem praw i obowiązków (nie może wyst. w innej roli). Każdy człowiek od chwili urodzenia ma ZP i w takim samym zakresie! Przypadki ograniczenia ZP są b. rzadkie. Przewiduje je KK- wśród kar dodatkowych jest m.in. pozbawienie praw rodzicielskich i opiekuńczych. ZP ma tylko dziecko urodzone żywe- urodzenie następuje po oddzieleniu płodu od ustroju matki- jeżeli wówczas noworodek wykazuje jakiekolwiek przejawy życia, to dziecko urodziło się żywe. [przeciwnie martwe urodzenie]. Dowodem urodzenia jest akt sporządzany przez urząd stanu cywilnego. Nasciturus- dziecko nienarodzone [płód matki] – status cywilnoprawny N nie jest obecnie wyraźnie określony w przepisach prawnych. Koncepcja warunkowej ZP przysługuje N pod warunkiem zawieszającym, że N urodzi się żywy. Art.89- „Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych albo wynikających z właściwości cz. prawnej, powstanie lub ustanie skutków cz. pr-j można uzależnić od zdarzenia przyszłego i niepewnego”. Dla dziecka poczętego, lecz jeszcze nie urodzonego, ustanawia się kuratora, jeżeli jest to potrzebne do strzeżenia przyszłych praw dziecka. Zmarły nie może również nabywać w swoim imieniu nowych praw i obowiązków. [„jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia sprzeciwu”] Śmierć człowieka – mózgowa- trwałe i nieodwracalne ustanie f. pnia mózgu. Dowodem śmierci jest akt zgonu. Sporządza go urząd stanu cywilnego po przedstawieniu mu karty zgonu przez lekarza.

Uznanie za zmarłego- Zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło 10 lat od końca roku kalendarzowego, w którym wg istniejących wiadomości jeszcze żył. Jeśli w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat 70, to wystarcza upływ 5 lat. Jednak uznanie za zmarłego nie może nastąpić przed końcem roku kalendarzowego, w którym zaginiony ukończyłby 23 lata (np. zaginął noworodek). Zdarzenia szczególne- Kto zaginął w czasie podróży powietrznej lub morskiej w związku z katastrofą statku lub okrętu albo w związku z innym szczególnym zdarzeniem, ten może być uznany za zmarłego po upływie 6 miesięcy od dnia, w którym nastąpiła katastrofa albo inne szczególne zdarzenie. Jeśli jednak nie można stwierdzić katastrofy statku lub okrętu, to bieg terminu sześciomiesięcznego rozpoczyna się z upływem roku od dnia, w którym statek lub okręt miał przybyć do portu przeznaczenia, a jeżeli nie miał portu przeznaczenia – z upływem lat 2 od dnia, w którym była ostatnia o nim wiadomość. W innych przypadkach, jeśli ktoś zaginął w związku z bezpośrednim niebezpieczeństwem, ten może być uznany za zmarłego po upływie roku od dnia, w którym niebezpieczeństwo ustało albo wg okoliczności powinno ustać. Domniemanie śmierci- domniemywa się, że zaginiony zmarł w chwili oznaczonej w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego. Chwila śmierci to ta, która wg okoliczności jest najbardziej prawdopodobna, a w braku jakichkolwiek danych – pierwszy dzień terminu, z którego upływem uznanie za zmarłego stało się możliwe. Jeśli oznaczono w orzeczeniu o uznaniu za zmarłego tylko datę dnia śmierci, to za chwilę domniemanej śmierci zaginionego uważa się koniec tego dnia (24:00). Jeżeli kilka osób utraciło życie podczas grożącego im wspólnie niebezpieczeństwa, domniemywa się, że zmarły jednocześnie.

ZDCPch! (+dalej!!)- to kwalifikacja osoby do dokonywania swoistych działań konwencjonalnych, jakimi są czynności prawne. Pełną ZDCP nabywa się z chwilą uzyskania pełnoletności (ukończenia 18 lat; jednakże małoletni zyskuje pełnoletność przez zawarcie małżeństwa i nie traci jej w razie unieważnienia małżeństwa). Nie mają ZDCP osoby, które nie ukończyły lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione całkowicie. UC może być osoba, która ukończyła lat 13, jeśli wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, nie jest w stanie kierować swoim postępowaniem. Dla UC ustanawia się opiekę, chyba że pozostaje on jeszcze pod władzą rodzicielską. Czynność prawna dokonana przez osobę, która nie ma ZDCP, jest nieważna. Ważne są jednak (z chwilą wykonania) umowy zawierane przez taką osobę w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, chyba że pociągają za sobą rażące pokrzywdzenie osby niezdolnej do cz.p. Ograniczoną ZDCP mają małoletni, którzy ukończyli lat 13, oraz osoby ubezwłasnowolnione częściowo. Osoba pełnoletnia może być ubezwłasnowolniona częściowo z powodu choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii, jeżeli stan tej osoby nie uzasadnia ubezwłasnowolnienia całkowitego, lecz potrzebna jest pomoc do prowadzenia jej spraw. Ustanowienie przez sąd doradcy tymczasowego w toku toczącego się postępowania o ubezwłasnowolnienie osoby pełnoletniej powoduje ograniczenie jej ZDCP (KPC). Dla osoby ubez. częściowo ustanawia się kuratelę. Osoba ograniczona w ZDCP potrzebuje zgody jej przedstawiciela ustawowego do zaciągnięcia cz.p. zobowiązujących lub rozporządzających, by taka czynność stała się ważna (specjalne wyjątki przewiduje jednak ustawa). Jeśli taka umowa zawarta została bez wymaganej zgody, to ważność umowy zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela. Po uzyskaniu pełnoletności osoba ograniczona w ZDCP sama może potwierdzić umowę. Strona, która zawarła umowę z osobą ograniczoną w ZDCP-ch, nie może powoływać się na brak zgody jej przedstawiciela ustawowego. Może jednak wyznaczyć temu przedstawicielowi odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Nieważne są też jednostronne czynności prawne dokonane przez osobę ograniczona w ZDCP bez zgody przedstawiciela ustawowego, jeśli ustawa wymaga takiej zgody. Jednak osoba taka może bez zgody przed. ust. zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego. Bez zgody osoba taka nie może też rozporządzać swoim zarobek (chyba, że sąd opiekuńczy postanowi inaczej). Przedst. ustawowy może oddać takiej osobie określone przedmioty majątkowe do swobodnego użytku. Osoba ta uzyskuje pełną zdolność w zakresie czynności prawnych, które tych przedmiotów dotyczą.

Indywidualizacja OF- A) imię i nazwisko- dziecku nie można nadać więcej niż 2 imion. Pseudonimy- oznaczenia przesłaniające; dowolnie przybierane zwłaszcza w związku z działalnością artystyczną, literacką lub wojskową. B) linie papilarne odciśnięte na dokumencie (np. 79KC-„osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może złożyć ośw. woli w formie pisemnej bądź w ten sposób, że uczyni na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis…”). C) data i miejsce urodzenia; imiona rodziców i nazwisko rodowe matki (lub ojca jeśli je zmienił). D) płeć, wiek, stan cywilny, dowód osobisty E) miejsce zamieszkania- można mieć tylko 1 domicyl. MZ OF jest miejscowość, miejscowość której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu (małżonkowie mogą osobno). Dziecko= MZ rodziców, lub tego któremu wyłącznie przysługuje władza rodzicielska, lub rodzicowi któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej. Jeśli oboje ale w osobnych MS to tam gdzie stale przebywa. Jeśli nigdzie stale nie przebywa dzieciak to określa sąd opiekuńczy. Pupil- miejsce zamieszkania opiekuna.

Ochrona dóbr osobistych- DO są atrybutem każdej OF. Przepisy PC nie zawierają def. tego zwrotu. Są to dobra niemajątkowe; nie dają się więc wyrazić w pieniądzu, aczkolwiek pośrednio mogą wpływać na sytuację ekonomiczną człowieka, np.. na jego zatrudnienie lub poziom zarobków w skutek utraty dobrej sławy. Są skuteczne wobec wszystkich (erga omnes) poza podmiotem uprawnionym. DO są niezbywalne i niedziedziczne. Klauzula generalna: „Dobra osobiste człowieka, jak w szczególności, zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska, pozostają pod ochroną PC niezależnie od ochrony przewidzianej w innych przepisach”.

Typy nie wymienione w KC- a) życie b) stan cywilny (obejmuje przynależność do określonej płci; to także relacje rodzinne) c) kult po osobie zmarłej; d) sfera prywatności (najwyższe uznanie w Konst.) e) korzystanie z wartości środowiska naturalnego.

Przesłanki ochrony: Bezprawne naruszenie! Jednak nie musi być zawinione, dlatego że podmiotowe prawa osobiste należą do klasy praw podmiotowych bezwzględnych>> skuteczne wobec wszystkich (erga omnes)-poza podmiotem uprawnionym. Art. 24KC „Ten, czyje dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, ażeby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Na zasadach przewidzianych w kodeksie może on również żądać zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny. §2 Jeżeli wskutek naruszenia dobra osobistego została wyrządzona szkoda majątkowa, poszkodowany może żądać jej naprawienia na zasadach ogólnych”.

Uchylenie bezprawności: 1. zgoda uprawnionego (np. na zabieg lekarski, boks itp.) 2. działanie na podstawie przepisu lub w wykonywaniu prawa podmiotowego (np. listy gończe, przymusowe leczenie) 3. Nadużywanie osobistych praw podmiotowych – bo nie można czynić z nich użytku, który byłby sprzeczny z ich społ-gosp przeznaczeniem lub zasadami wsp społ. (np. telefon – nietykalność mieszkania gdy ktoś chce zadzwonić na 999).

Środki ochrony- w razie bezprawnego naruszenia lub zagrożenia prawa osobistego: 1. ustalenie 2. zaniechanie 3. usunięcie skutków naruszenia 4. zadośćuczynienie pieniężne lub zapłata na cel społeczny (jest to alternatywne) [„sąd może” więc nie obligatoryjne]. Ogólna zasada: Kto z winy swej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. !! Mogą być kierowane przeciwko OF i OP!!!

Odszkodowanie- odsyła art. 24. do zobowiązań> odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę (art. 361-363; 415 i n. KC).

OSOBY PRAWNE

Każda OP (tak jak OF) ma ZP. Może mieć własne prawa i obowiązki- nabywa je lub zbywa we własnym imieniu. Ma odrębny (od OF lub OP) majątek. Osoby prawne odpowiadają swoim majątkiem (jak OF) za niewykonanie zobowiązań. Każda OP jest jednostką organizacyjną (ale nie odwrotnie). Rodzaje osób prawnych: 33KC: „OP są Skarb Państwa i jednostki organizacyjne, którym przepisy szczególne przyznają osobowość prawną (np. Kont: gmina, powiat, korporacje, fundacje). Do jednostek organizacyjnych nie będących OP-i, którym ustawa przyznaje ZP, stosuje się odpowiednio przepisy o OP-ch – są samodzielnym podmiotem praw o obowiązków odrębnym od OP i OF (np. spółka osobowa). Inne przykłady osób prawnych: spółki handlowe, spółdzielnie, szkoły wyższe, przedstawicielstwa państwowe, NBP, PKP, Kościół katolicki, partie polityczne itd.

KC reguluje: 1. powstania i rejestry– nie obowiązuje generalny nakaz prowadzenia rejestrów dla wszystkich OP (nie został ustanowiony dla gmin, UJ itp.). Jednak KC: „jednostka organizacyjne uzyskuje osobowość prawną z chwilą jej wpisu do właściwego rejestru, chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej”. 2. Nazwa- indywidualizuje OP. (To samo co imię i nazwisko w OF). Nazwę ustala akt erekcyjny osoby prawnej (ustawa, rozporządzenie, umowa, statut). 3. Siedziba (odpowiednik miejsca zamieszkania OF) –ustalona jest w akcie erekcyjnym w sposób dowolny. W przeciwieństwie do miejsca zamieszkania, siedziba niekoniecznie musi być związana z jej faktyczną działalnością. Jeśli akt erekcyjny nie określa siedziby to siedzibą OP jest miejscowość, w której ma siedzibę jej organ zarządzający. 4. Wykonywanie ZDCP.

Teoria organów osób prawnych- organ to integralny składnik osobowości osoby prawnej, wyznaczony jej strukturą organizacyjną. OP działa przez swoje organy odpowiedzialność sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statusie. Organ to np. rektor uczelni, dyrektor przedsiębiorstwa państwowego, zarząd spółki akcyjnej itp. OP ponosi odpowiedzialność także za czyny niedozwolone (delikty) jej organu- mówi o tym ogólna zasada, że OP jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej z winy jej organu. Przedstawiciel występuje jako odrębna osoba- organ nie. Dobra osobiste (jak u OF) mają charakter niemajątkowy i niezbywalny. [dobra sława, nazwa- szczególny jej rodzaj to firma przedsiębiorcy, nietykalność pomieszczeń, tajemnica korespondencji, sfera prywatności]. Dyskusyjne jest czy tajemnice przedsiębiorstwa to dobro osobiste (wydaje się, że nie, bo związane immanentnie z daną osobą prawną).

Rodzaje osób prawnych: 1. Państwowe osoby prawne- A. Skarb Państwa (fiskus)- to samo państwo występujące w charakterze podmiotu cywilnoprawnego. Nie jest w rejestrze, brak siedziby. Jako odrębna OP sam odpowiada za swoje zobowiązania. 40KC „Skarb Państwa nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania państwowych OP, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej. Państwowe OP nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązana Skarbu Państwa”. SP działa przez jednostki organizacyjne – tzw. stationes fisci. Ich kierownicy zarządzają powierzonym mieniem państwowym i reprezentują SP w stosunkach cywilno prawnych wobec innych podmiotów (OF i OP). Stationes fisci są bez ZP i OP. B. Inne państwowe OP- inne niż SP jednostki organizacyjne, posiadające osobowość prawną, której mienie jest w całości mieniem państwowym. Mają swój własny majątek, który należy w całości do SP. Np. przedsiębiorstwo państwowej spółki akcyjnej (gdy wszystkie akcje należą do SP) (?banki państwowe PKO BP, NBP? // Państwowe szkoły wyższe, PAN?).

2. Jednostki samorządu terytorialnego- Kont- przysługuje im prawo własności i inne prawa majątkowe. A) Gmina- bez rejestracji, własny majątek –nie odpowiada za zobowiązania innych komunalnych OP i vice versa. Nie ma wyodrębnionego systemu organów. Oświadczenia woli składa jednoosobowo wójt albo z jego upoważnienia zastępca wójta. Może prowadzić działalność gospodarczą poprzez sp. zoo lub S.A., które wyposażone są w odrębną osobowość prawną. B) Związki międzygminne- tworzone przez gminy. Osobowość nabywają po wpisie do rejestru. Brak wyodrębnionego systemu organów. C) Województwo- ma własne mienie (dysponuje samodzielnie). D) Powiat.

3. Korporacyjne i fundacyjne OP- K= członkowie przez swe udziały lub składki tworzą majątek OP. Cele gospodarcze i niegospodarcze (np. partie polityczne, stowarzyszenia, spółki handlowe, spółdzielnie). F= brak członków; jest założyciel- wyposaża OP w pierwotny majątek, określa cele. Fundacje (jak wszystkie OP) są jednostkami organizacyjnymi.

Ułomne osoby prawne (jednostki organizacyjne nie będące OP, którym ustawa przyznaje ZP- Klasyczny przykład to spółki handlowe. Mają ZP- kwalifikacja bycia samodzielnym podmiotem praw i obowiązków. [Bez OP i bez ZP są stationes fisci]. Od OP różnią się odpowiedzialności za zobowiązania. Subsydiarnie odpowiadają członkowie; odpowiedzialność ta powstaje z chwilą, gdy jednostka organizacyjna stała się niewypłacalna. Najpierw dłużnik odpowiada swoim majątkiem, a dop. w dalszej kolejności jej członkowie całymi swoimi majątkami. [OP=majątek OP a członkowie nie ponoszą odpowiedzialności swoimi majątkami].

Konsumenci- „Za konsumenta uważa się osobę fizyczną dokonującą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (np. OF prowadząca przedsiębiorstwo kupuje ubranie potrzebne w kontraktach zawodowych). Jest idea szczególnej ochrony konsumenta. W KC obok definicji konsumenta nie zostały wyznaczone konsekwencje prawne z tym związane. Dla przedsiębiorcy stawiane są surowsze przesłanki niż dla K. Konsumentem jest tylko człowiek, który rolę tę zawsze, jednorazowo (okazjonalnie) może podjąc.

Przedsiębiorcy- Przedsiębiorcą jest OF, OP i jednostka organizacyjna nie będąca osobą prawną, której ustawa przyznaje ZP, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową. P-a może podjąć działalność gospodarczą po uzyskaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców – jest w prawie gosp ale nie w KC.

Firma- odnosi się wyłącznie do przedsiębiorcy, ale pojęcie to nie obejmuje przedsiębiorstwa, które jest przedmiotem prawa podmiotowego. Firma OF= co najmniej obejmuje imię i nazwisko. Firmą OP jest jej nazwa- dowolnie kształtowana. Zawsze w firmie należy określić jej formę prawną (nawet skrótowo, np. półka z o.o.). „Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej (np. NBP nie podlega rejestracji). Firma oddziału OP zawiera pełną nazwę tej osoby oraz określenie „oddział” ze wskazaniem miejscowości, w której oddział ma siedzibę. Zmiana firmy jest zawsze dopuszczalna, ale wymaga ujawnienia w rejestrze. W razie przekształcenia OP można zachować jej dotychczasową firmę z wyjątkiem określenia wskazującego formę prawną osoby prawnej, jeżeli uległa ona zmianie. To samo dotyczy przekształcenia spółki osobowej. Firma nie może być zbyta, ale można zbyć przedsiębiorstwo. Przedsiębiorca może upoważnić innego przed-ę do korzystania ze swej firmy, jeżeli nie wprowadza to w błąd. W przypadku utraty członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w firmie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za wyrażoną na piśmie jego zgodą, a w razie jego śmierci – za zgodą małżonka i dzieci. To samo dotyczy w wypadku kontynuowania dział. gosp osoby fizycznej przez inną OF będącą jej następcą prawnym. Bezprawne naruszenie prawa do firmy- (43+10KC) „Przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia ośw-nia lub ośw-ń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia”.

CZYNNOŚCI PRAWNE I INNE ZDARZENIA CYWILNOPRAWNE

ZC- to fakty (okoliczności, z którymi hipotezy norm wiążą określone w dyspozycjach norm konsekwencje cywilnoprawne. Np. wskutek wprowadzenia ubezpieczeń od ognia spalenie się domu wskutek uderzenia pioruna stało się ZC.

Zdarzenia prawne = 1 czynności konwencjonalne 2 i inne zdarzenia. Ad1.- CZ.K –jeśli norma prawna zdarzenie dopiero konstruuje, wyznaczając przesłanki jego dokonania przez odpowiednie działania ludzkie. Np. zawarcie umowy, sporządzenie testamentu, wydanie orzeczenia sądowego. Ad2. Wyróżnione przez normę fakty, które istnieją i mają swój sens niezależnie od obowiązującego systemu prawnego, np. pobicie kogoś, zniszczenie cudzej rzeczy itp. delikty, albo mający swój sens z mocy pozaprawnych reguł społecznych np. akt przebaczenia.

Typologia zdarzeń pr-ch: 1. czynności prawne; 2. działania prawne zbliżone do czynności pr-ch (np. oświadczenia wiedzy lub przejawy uczuć). 3. orzeczenia sądowe oraz decyzje administracyjne 4. niewykonywanie uprawnień w określonym czasie.

POJĘCIE CZYNNOŚCI PRAWNYCH

CZ.P- to skonstruowana przez system prawny czynność konwencjonalna podmiotu prawa cywilnego, której treść określa konsekwencje prawne tego zdarzenia prawnego. 56KC: „Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad współżycia społ i ustalonych zwyczajów”. Oświadczenie woli to jedyny konieczny element każdej CZP. Nie odnosi się do wypowiedzi sprawozdawczych, informujących o treści przeżyć psychicznych człowieka, np. wpis na rachunek bankowy oraz zawiadomienie o jego dokonaniu to nie CZ.P bo nie ma żadnego modelującego wpływu na ukształtowanie istniejącego stosunku zobowiązaniowego. OW to rdzeń pojęcia „CZP”, ale nie jest z nim tożsame. Często bowiem normy prawne wiążą konsekwencje prawne nie z jednym, lecz z wieloma OW. Dlatego OW = całość zdarzenia prawnego (może być kilka OW). Oświadczenia innego rodzaju to np. wiedzy lub przejawów uczuć – to nie przejaw decyzji kształtowania stosunku cywilnoprawnego. Mają charakter zdarzeń prawnych, ale to nie przejawy woli.

POSTACIE CZYNNOŚCI PRAWNYCH

1. Jednostronne, umowy i uchwały- a) dochodzą do skutku przez złożenie OW jednej strony np. wypowiedzenie stosunku najmu, sporządzenie testamentu. b) dochodzą do skutku przez zgodne OW 2 lub więcej stron – największa doniosłość wśród CZ.P. c) obejmują OW więcej niż 1 podmiotu (ale nie musi być zgodności – odpowiednia większość osób tworząca zarazem niezbędne quorum zgromadzenia).

2. Zgoda osoby trzeciej-Osoba 3= podmiot PC-go, który nie jest uczestnikiem CZ.P-j. Zgoda ma charakter OW. Osobie 3ej przypada jedynie funkcja kontrolna- a uczestnicy podejmują decyzje co do treści. Jeżeli zgoda złożona jest po złożeniu OW przez uczestników CZP to zgoda ta nazywa się „potwierdzeniem”. 63KC: „Jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonywające czynności albo po jego złożeniu. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty §2 Jeśli do ważności CZP-j wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby 3ej powinno być złożone w tej samej formie”.

3. Indywidualnie adresowane- To CZP-e, które dla skuteczności wymagają złożenia OW innej osobie oraz takie, które wywołują skutki prawne bez złożenia ich innej osobie (np. testament własnoręczny). Przykłady: przyrzeczenie zamieszczone w ogłoszeniu publicznym. Art.61 KC: „OW, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej”. (Dozwolona postać elektroniczna).

4. Realne i konsensualne- A. Do ich dokonania: OW + działanie powodujące zmianę faktycznego władztwa nad rzeczą lub innymi przedmiotami materialnymi. (np. użyczenie, gdzie użyczający zobowiązuje się zezwolić biorącemu, przez czas oznaczony lub nieoznaczony, na bezpłatne używanie oddanej mu w tym celu rzeczy). To akty dostrzegalne dla otoczenia B. Do ich dokonania wystarcza oświadczenie woli, a czasem OW + spełnienie się innych okoliczności (np. wpis do ksiąg wieczystych, zgoda organu władzy). Jeśli przepisy prawne nie uzależniają dojścia do skutku umowy od wydania rzeczy, a jedynie przewidują obowiązek jej wydania w rezultacie zawartej umowy, wówczas CZP ma charakter konsensualny.

5. Między żyjącymi i na wypadek śmierci- Podstawą wyróżnienia jest fakt kiedy mają nastąpić skutki CZP. A. intern vivos- wszystkie CZP, które wywołują skutki prawne z chwilą ich dokonania B. mortis causa- wywołują skutki pr dopiero z chwilą śmierci osoby dokonującej tej czynności.

6. Zobowiązujące, rozporządzające i o podwójnym skutku- A. polegają na zobowiązaniu się jednej strony (dłużnika) do świadczenia, tzn. do określonego działania lub zaniechania na rzecz innej strony (wierzyciela). Art. 353KC: „Zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić”. Rozróżnia się czynności prawne jednostronnie i dwustronnie zobowiązujące. W ramach czynności prawnych dwustronnie zobowiązujących wyróżnia się CZP-e odpłatne, które charakteryzują się tym, że na ich podstawie obie strony mają uzyskać pewną korzyść majątkową. Inne czynności prawne zobowiązujące są nieodpłatne. B. (rozporządzenia) polegają na przeniesieniu, obciążeniu, ograniczeniu lub zniesieniu prawa podmiotowego. Wykształcony został w pr francuskim model CZP o podwójnym skutku = cz. zobowiązująca do rozporządzenia (bez potrzebu dokonania odrębnej cz. rozporządzającej) sama powoduje także skutki rozp-e. to model preferowany w polskim systemie prawnym. C. (skutek zobowiązująco- rozporządzający)- odgrywają podst rolę w polskim PC. To CZP-e, których treść wyraża decyzję o powstaniu zobowiązania do rozporządzenia. Natomiast z mocy normy względnie wiążącej skutek rozporządzający następuje bez potrzeby dokonania cz. rozporządzającej. Art. 510KC: „Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły”.

7. Przysparzające- realizuje się przez to korzystną dla kogoś innego zmianę majątkową, polegającą na tym, że owa osoba nabywa prawo podmiotowe albo zostaje zwolniona z obowiązku lub z ciężarów ograniczających jej prawo podmiotowe. W swojej dominującej masie CZP-e zobowiązujące, rozporządzające i zobow-rozpoe są równocześnie czynnościami przysparzającymi, gdyż dokonują przesunięć majątkowych. Np. Porzucenie rzeczy ruchomej- staje się niczyja, ale np. umowa o przeniesienie własności rzeczy. Nie jest ważne czy czynność okazała się korzystna z ekonomicznego punktu widzenia. Sprzedać zawsze jest przysparzająca.

8. Upoważniające- Nie mieszczą się w kategorii CZP-ch przysparzających. Prototyp tej czynności to pełnomocnictwo. Brak ogólnej koncepcji CZP upoważniających, np. Przekaz. Wyznaczają innym podmiotom kompetencję do dokonania czynności konwencjonalnych ze skutkiem dla osoby udzielającej upoważnienia.

9. Kauzalne (przyczynowe) i abstrakcyjne (oderwane)- wyróżniane wyłącznie w zakresie CZP przysparzających. A. To CZP przysparzające, które system prawny konstruuje w ten sposób, że ważność ich uzależnia od istnienia prawidłowej kauzy. W PL systemie prawnym- niepisana zasada: kauzalność CZP-ch – głównie ze względu na ochronę interesów osoby dokonującej przysporzenia. Wyróżnia się 3 typy kauz: 1. causa obligandi vel acquirendi- przysporzenie znajduje tu podstawę prawną w nabyciu prawa lub innej korzyści przez dokonującego czynności prawnej (np. sprzedawca dokonujący przysporzenia w postaci przeniesienia własności na kupującego obligandi causa, gdyż podstawą prawną jest zobowiązanie się kupującego do zapłaty ceny. 2. causa solvendi- podstawa prawna przysporzenia wyraża się tu w zwolnieniu z istniejącego zobowiązania, które obciążało osobę dokonującą przysporzenia (np. kupujący, który płaci cenę za rzecz nabytą, dokonuje czynności przysparzającej solvendi causa, zwalniając się z długu zaciągniętego przez zawarcie umowy sprzedaży)np. pożyczkobiorca spłacając pożyczkę dokonuje przysporzenia solvendi causa. 3.causa donandi –przysporzenie następuje nieodpłatnie (np. darowizna) B. Zobowiązania abstrakcyjne można zaciągać tylko w przypadkach wyraźnie w ustawie wskazanych (np. weksel, czek, przekaz).

10. Czynności powiernicze (fiducjarne)- Czynność fiducjarna zawiera dwa związane ze sobą elementy: 1. przeniesienie przez powierzającego na powiernika jakiegoś prawa; dzięki temu powiernik może z niego korzystać względem osób trzecich w pełnym zakresie wyznaczonym treścią tego prawa. 2. zobowiązanie powiernika wobec powierzającego, że będzie z tego prawa korzystał w ograniczonym zakresie, wskazanym treścią umowy powierniczej –w szczególności, że przeniesie to prawo z powrotem na powiernika w określonej sytuacji.

Jeśli więc powiernik niezgodnie z umową powierniczą przeniesie nabyte prawo na osobę trzecią, wówczas prawo to nabywa osoba trzecia, a powiernik odpowiada tylko wobec powierzającego za niewykonanie swojego zobowiązania. CZP powiernicze nie są uregulowane żadnymi przepisami ogólnymi. Kształtuje je m.in. praktyka prawnicza.

FORMY OŚWIADCZENIA WOLI

1. Wyraźne i dorozumiane- a) OW zostało złożone przez takie zachowanie, które z mocy przepisu prawa, ustalonych zwyczajów lub porozumiewania stron jest traktowane jako OW (np. podarcie weksla w obecności dłużnika na prośbę darowania długu). B) OW, które zostaje złożone przez inne środki przejawu woli, stosownie do okoliczności danego przypadku. To kryterium wyróżnienia na wyraźne i dorozumiane jest jednak zawodne.

2. Formy szczególne- a) zwykła forma pisemna- 78KC: „Do zachowania pisemnej formy CZP-j wystarcza złożenie własnoręcznego podpisu na dokumencie obejmującym treść OaWi. Do zawarcia umowy wystarcza wymiana dokumentów obejmujących treść OaWi, z których każdy jest podpisany przez jedną ze stron, lub dokumentów, z których każdy obejmuje treść OaWi jednej ze stron i jest przez nią podpisany”. OW złożone w postaci elektronicznej jest traktowane na równi z OW złożonym w formie pisemnej jeśli zostało opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu. Treść OW należy wyrazić w j. pisanym (stosowne znaki graficzne-litery). Nie jest istotne czy dokument przygotuje składający OW, osoba 3 lub funkcjonariusz publiczny oraz czy posłużono się pismem maszynowym czy ręcznym. Ale przepisy szczególne – np. testament holograficzny = własnoręcznie napisany przez spadkodawcę. Podpis musi być złożony pod tekstem. Inicjały i parafy jedynie przygotowują do złożenia podpisu. Zamiast podpisu, osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może albo uczynić na dokumencie tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wypisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis, albo zamiast składającego OW podpisze się inna osoba, a jej podpis będzie poświadczony przez notariusza lub wójta, starosty lub marszałka województwa z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać, lecz mogącego czytać. Nie mogący czytać by złożyć OW na piśmie musi posłużyć się formą aktu notarialnego. Forma zastępująca podpis to także faksymilia (kopia) odbita sposobem mechanicznym na dokumencie – dopuszczalne jest to np. przy dokumentach na okaziciela.

b) poświadczenie daty- data pewna polega na stwierdzeniu wiążącym także osoby nie uczestniczące w czynności prawnej, ze czynność ta została dokonana w określonym czasie. Skutek ten wywołuje: - urzędowe poświadczenie daty dokonane przez notariusza na okazanym mu dokumencie, w którym stwierdza on datę okazania mu dokumentu; - stwierdzenie dokonania czynności w jakimkolwiek dokumencie urzędowym–od daty dokumentu urzędowego; - umieszczenie na obejmującym treść CZP-j dokumencie jakiejkolwiek wzmianki przez organ państwowy, organ samorządu terytorialnego albo notariusza-od daty wzmianki; śmierć jednej z osób podpisanych na dokumencie (datę złożenia przez tę osobę podpisu na dok-e uważa się za pewną od daty śmierci tej osoby. Po swojej śmierci nikt bowiem dokumentu nie może podpisać.

c) poświadczenie podpisu- forma pisemna z urzędowym poświadczeniem podpisu>> notariusz lub powołany do tego organ zamieszcza na dokumencie klauzulę stwierdzającą własnoręczność podpisu złożonego przez wskazaną w tej klauzuli osobę. Np. zbycie lub wydzierżawienie przedsiębiorstwa lub ustanowienie na nim użytkowania. [analiza grafologiczna podpisu- często w skróconej postaci- nie zawsze jest pewnym środkiem potwierdzającym autentyczność].

d) akt notarialny- notariusz spisuje treść oświadczenia stron, następnie odczytuje go stronom i wraz z nimi podpisuje. Strony otrzymują wypisy (oryginał notariusz). Wypisy to dosłowne powtórzenie oryginałów. Wypisy podpisuje tylko notariusz i opatruje pieczęcią urzędową. W obrocie cywilnoprawnym mają walor dok-w oryg-ch.

e) forma elektroniczna- Art. 78 §2: „Oświadczenie woli złożone w postaci elektronicznej opatrzone bezpiecznym podpisem elektronicznym weryfikowanym przy pomocy ważnego kwalifikowanego certyfikatu jest równoważne z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej”. Certyfikacja podpisu- instytucja. To elektroniczne zaświadczenie służące do weryfikacji podpisu elektronicznego. Zaświadczenie wydaje akredytowany podmiot- upoważniony przez kompetentne organy władzy publicznej. Elektroniczne „znakowanie czasem” wywołuje skutki prawne daty pewnej. Gdy ustawa zastrzega zachowanie zwykłej formy pisemnej od decyzji stron zależy czy posłużą się formą pisemną, czy ekwiwalentną formą elektroniczną.

c, d, e to formy pisemne kwalifikowane!!

SKUTKI NIEDOCHOWANIA FORMY

1.Ad solemnitatem- forma CZP-j zastrzeżona pod rygorem nieważności- niezachowanie tej formy prawnej powoduje bezwzględną nieważność CZP, która w konsekwencji nie wywołuje skutków prawnych. Art. 73KC: „Jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej formę pisemną, czynność dokonana bez zachowania zastrzeżonej formy jest nieważna tylko wtedy, gdy ustawa przewiduje rygor nieważności”.

2. Ad eventum- forma CZP-j zastrzeżona dla wywołania określonych skutków prawnych. Niezachowanie formy nie powoduje nieważności CZP-j, a jedynie pociąga za sobą niewystąpienie niektórych wskazanych w ustawie konsekwencji prawnych, które by wystąpiły, gdyby zastrzeżona forma została zachowana. Art. 73 §2 jeżeli ustawa zastrzega dla CZP-j inną formę szczególną, czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Nie dotyczy to jednak wypadków, gdy zachowanie formy szczególnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków CZP-j”.

3. Ad probationem- forma CZP-j zastrzeżona dla celów dowodowych- konsekwencje niezachowania tej formy przejawiają się wyłącznie na płaszczyźnie procesowej. Art. 74KC: „Zastrzeżenie formy pisemnej bez rygoru nieważności ma ten skutek, że w razie niezachowania zastrzeżonej formy nie jest w sporze dopuszczalny dowód ze świadków ani dowód z przesłuchania stron na fakt dokonania czynności. Przepisu tego nie stosuje się, gdy zachowanie formy pisemnej jest zastrzeżone jedynie dla wywołania określonych skutków CZP-j. §2. Jednakże mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyrażą na to zgodę, jeżeli żąda tego konsument w sporze z przedsiębiorcą albo jeżeli fakt dokonania CZP-j będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma”.

Wszystkie (poza formą pisemną) formy szczególne mogą być zastrzeżone wyłącznie albo ad solemnitatem albo ad eventum. Jeśli treść odpowiedniego przepisu nie wskazuje na skutek ad eventum to przyjmujesz 1. Zwykła forma pisemna może być przewidziana 1, 2 i 3. Jeśli w treści przepisu wyraźnie nie ma 1 lub 2 to 3.

Forma z mocy ustawy- 76KC: „Jeżeli strony zastrzegły w umowie, że określona CZP między nimi powinna być dokonana w formie szczególnej, czynność ta dochodzi do skutku tylko przy zachowaniu zastrzeżonej formy. Jednakże gdy strony zastrzegły dokonanie czynności w formie pisemnej, nie określając skutków niezachowania tej formy, w razie wątpliwość przyjmuje się, że była ona zastrzeżona wyłącznie dla celów dowodowych (ad probationem)”.

Forma następczych CZP-ch- Czynność prawna następcza modyfikuje treść umowy pierwotnej. Modyfikacją jest zmiana niektórych postanowień umowy pierwotnej, ale i dodanie do niej nowych postanowień. Strony w umowie pierwotnej mogą zastrzec dla umowy modyfikującej formę surowszą od przewidzianej w ustawie dla umowy pierwotnej lub z surowszymi sankcjami, ale nie łagodniejszą. 77KC: „Uzupełnienie lub zmiana umowy wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia. §2. Jeżeli umowa została zawarta w formie pisemnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron, jak również odstąpienie od niej albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem. §3. Jeżeli umowa została zawarta w innej formie szczególnej, jej rozwiązanie za zgodą obu stron wymaga zachowania takiej formy, jaką ustawa lub strony przewidziały w celu jej zawarcia; natomiast odstąpienie od umowy albo jej wypowiedzenie powinno być stwierdzone pismem”.

Pismo potwierdzające zawarcie umowy- Art.77+1: W przypadku gdy umowę zawartą pomiędzy przedsiębiorcami bez zachowania formy pisemnej jedna strona niezwłocznie potwierdzi w piśmie skierowanych do drugiej strony, a pismo to zawiera zmiany lub uzupełnienia umowy, niezmieniające istotnie jej treści, strony wiąże umowa o treści określonej w piśmie potwierdzającym, chyba że druga strona niezwłocznie się temu sprzeciwiła na piśmie”.

WYKŁADNIA OŚWIADCZEŃ WOLI

W. może dokonywać każdy, ale tylko interpretacja sądu jest wiążąca. Ogólne dyrektywy W-i O-ń W-i wyraził ustawodawca polski w (art. 65) KC. Wskazują one jakich operacji myślowych należy dokonać, aby ustalić liczący się w procesie stosowania prawa sens O-a W-i. „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasad współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. §2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu”.

Metoda wykładni (tzw. kombinowana)- podstawą porządkującą system dyrektyw wykładni są dwie wartości: respektowanie woli składającego świadczenie oraz zaufanie do złożonego oświadczenia ze strony innych osób.

OW składane indywidualnym adresatowm- Art. 61KC: „OW, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Odwołanie takiego oświadczenia jest skuteczne, jeżeli doszło jednocześnie z tym oświadczeniem lub wcześniej. §2. OW wyrażone w postaci elektronicznej jest złożone innej osobie z chwilą, gdy wprowadzono je do środa komunikacji elekt-nej w taki sposób, żeby osoba ta mogła zapoznać się z jego treścią”. + 65KC (patrz wyżej)

OaW kierowane do nieoznaczonego kręgu odbiorców- to przyrzeczenia publiczne (np. ktoś w gazecie przyrzeka nagrodę za odnalezienie psa), ale i pełnomocnictwa, ogólne warunki ubezpieczeń itp. W odniesieniu do takich świadczeń obowiązuje zasada, że należy uwzględnić możliwości poznawcze adresatów. Powinno rozstrzygać się to mając na względzie typowego adresata z racji na anonimowy krąg potencjalnych odbiorców. Wzorzec ocenny powinien być obiektywny.

Wykładnia OW wyrażonych pisemnie- „Dokument” to pismo uzewnętrzniające jakieś myśli. Definicje zawarte w dokumencie mają pierwszeństwo przez znaczeniem wyrażeń ustalonych w życiu powszednim. Powinno się też wykorzystywać paralingwistyczne środki wyrazu związanego z organizowaniem wypowiedzi pisemnej – w przestrzeni dwuwymiarowej znakami graficznymi. Np. zastosowanie odstępów, stosowanie czcionek różnych rozmiarów, barwy itp.

ZDCP

!!Pełna / ograniczona itd. – patrz wcześniej!!!

Osobiste cechy sprawcy czynu niedozwolonego: 425KC: „Osoba, która z jakichkolwiek powodów znajduje się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli, nie jest odpowiedzialna za szkodę w tym stanie wyrządzoną §2. Jednakże kto uległ zakłóceniu czynności psychicznych wskutek użycia napojów odurzających albo innych podobnych środków, ten obowiązany jest do naprawienia szkody, chyba że stan zakłócenia został wywołany bez jego winy”. 426KC: „Małoletni, który nie ukończył lat 13, nie ponosi odpo-ci za wyrządzoną szkodę”.

OP>> Zakres ZDCP jest zbieżny ze ZP tych osób. ZDCP realizowana przez organy lub kuratora ustanowionego przez sąd (w braku organów).

Konstrukcja konwalidacji (uzdrowienia)- nieważnej CZP-j przez jej wykonanie (jej dojście w konsekwencji do skutku). Jest to związane z art. 14§2 – osoba niezdolna do CZP-ch zawiera umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do CZP-ch. Np. kupno biletu w kiosku.

Brak ZDCP nie wyłącza pełnienia f posłańca, bo to nie dokonywanie CZP-ch, tylko przenoszenie OW innej osoby. Np. ojciec posyła 7-letniego syna do kiosku po gazety. Czynność prawną dokonuje ojciec, a syn przenosi jego OW. A jeśli kupi cukierki to przepisy o błędzie.

Ustanowienie przez sąd doradcy tymczasowego w toku toczącego się postępowania o ubezwłasnowolnienie osoby pełnoletniej powoduje ograniczenie jej ZDCP (KPC).

Pełną ZDCP zachowuje się do śmierci, jeżeli nie nastąpiło ubezwłasnowolnienie lub ustanowienie doradcy tymczasowego w toku postępowania o ubezwłasnowolnienie.

Umowa kulejąca (niezupełna) – negotium claudicans- Art. 18 §1 KC: „Ważność umowy, która została zawarta przez osobę ograniczoną w ZDCP bez wymaganej zgody przedstawiciela ustawowego, zależy od potwierdzenia umowy przez tego przedstawiciela”. W czasie między zawarciem umowy a złożeniem O-a W przez kompetentną do potwierdzenia umowy osobę istnieję więc stan niepewności („bezskuteczność zawieszona”), a samą umowę określa się mianem kulejącej.

WADY OŚWIADCZENIA WOLI

Na WOW strona może się powoływać dopiero, gdy umowa została zawarta i na tej podstawie uchylić się od skutków prawnych swego oświadczenia woli, doprowadzając do unieważnienia umowy. Natomiast przy braku konsensu umowa w ogóle nie dochodzi do skutku i dlatego powołanie się na wady ośw-a woli nie wchodzi w rachubę. Instytucje:

1. Brak świadomości lub swobody – stan wyłączający świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Art. 82KC: „Nieważne jest OW złożone przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego, chociażby nawet przemijającego, zaburzenia psychicznego.” Ta WOW odnosi się wyłącznie do osoby, która zachowuje się w ten sposób, iż można by sądzić, że składa OW. 82KC Nie uwzględnia natomiast jakiejkolwiek innej osoby, a w szczególności np. kontrahenta działającego w dobrej wierze. Powoduje nieważność CZP. (to także sen i przymus fizyczny).

2. Pozorność- strony umawiają się potajemnie, iż ujawnione wobec osób trzecich OW nie wywoła skutków prawnych (np. A i B a sprzedaż czegoś). Pozorne= tylko umowy lub OW jednostronne składane innej osobie!! Np., nie może być pozorny testament. Art. 83: „Nieważne jest OW złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej CZP-j, ważność oświadczenia ocenia się wg właściwości tej czynności. §2. Pozorność OW nie ma wpływu na skuteczność odpłatnej CZP-j, dokonanej na podstawie pozornego oświadczenia, jeżeli wskutek tej czynności osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, chyba że działa w złej wierze”.

Umowa ukryta (dyssymulowana)- to CZP, która ma wywołać określone w niej skutki prawne zgodnie z zamiarem stron. Nie jest ona nieważna, bo pozostaje ukryta wobec osób trzecich. Strony dokonują ukrytych CZP często dlatego, że ich treść sprzeczna jest z bezwzględnie wiążącymi normami prawnymi lub zasadami wsp społ-go.

OW nie na serio- nie ma wywołać skutków prawnych. Np. aktor na scenie.

Zastrzeżenie potajemne- polega na przemyślanym tylko i nie zakomunikowanym nikomu zastrzeżeniu, że CZP nie wywoła skutków prawnych. Jest ono pozbawione jakiejkolwiek doniosłości prawnej, bo nie znajduje żadnego wyrazu zewnętrznego.

3. Błąd- niezgodność między obiektywną rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości człowieka. Musi dotyczyć treści CZP-j i być istotny. (np. kupno obrazu błędnie sądząc, ze to oryginał). Art. 84KC: „W razie błędu co do treści czynności prawnej można uchylić się od skutków prawnych swego OW. Jeżeli jednak OW było złożone innej osobie, uchylenie się od jego skutków prawnych dopuszczalne jest tylko wtedy, gdy błąd został wywołany przez tę osobę, chociażby bez jej winy, albo gdy widziała ona o błędzie lub mogła z łatwością błąd zauważyć; ograniczenie to nie dotyczy CZP-j nieodpłatnej. §2. Można powoływać się tylko na błąd uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający OW nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie łożyłby oświadczenia tej treści (błąd istotny)”. W odróżnieniu od pozorności i BULW błąd nie powoduje nieważności CZP, a jedynie stanowi podstawę do uchylenia się od skutków prawnych złożonego OW.

4. Podstęp- podstępne działanie polega na świadomym wprowadzeniu jakiejś osoby w błąd lub na umocnieniu jej błędnego mniemania i to w celu skłonienia jej do złożenia OW określonej treści. To także świadome przemilczenie pewnych informacji, ale tylko wtedy, gdy istniał obowiązek ich udzielenia. Można powołać się na błąd także wtedy, gdy nie był istotny i nie dotyczył treści CZP-j. (np. matka dziecka pozamałżeńskiego pragnąc skłonić kogoś do uznania jej dziecka, fałszywie zapewnia go, iż jest biologicznym jego ojcem). Art. 86KC §2: „Podstęp osoby trzeciej jest jednoznaczny z podstępem strony, jeżeli ta o podstępie wiedziała i nie zawiadomiła o nim drugiej strony albo jeżeli CZP była nieodpłatna”. Przysługuje prawo podmiotowe kształtujące, do uchylenia się od skutków prawnych OW.

5. Groźba- zapowiedź wyrządzenie komuś jakiegoś zła, w razie gdyby nie dokonał on żądanej CZP. Osoba zagrożona znajduje się w sytuacji przymusowej (przymus psychiczny). Ma alternatywę- dokonać CZP czy narazić się, więc nie jest pozbawiona wyboru. [Przy fizycznym nie byłoby wyboru]. Art. 87KC: „Kto złożył OW pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, ten może uchylić się od skutków pranych swego oświadczenia, jeżeli z okoliczności wynika, że mógł się obawiać, iż jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste lub majątkowe”. Groźba musi być bezprawna i poważna (powodująca poważne niebezpieczeństwo dóbr osobistych lub majątkowych dóbr). Przysługuje prawo podmiotowe kształtujące, do uchylenia się od skutków prawnych OW.

Uchylenie się od skutków prawnych: jeśli ktoś złożył OW pod wpływem błędu lub groźby to przysługuje mu prawo podmiotowe kształtujące, do uchylenia się od skutków prawnych OW. Prawo to wykonuje się przez złożenie kolejnego OW, które wyraża decyzję uchylenia skutków prawnych pierwotnie dokonanej CZP. Wymaga to formy pisemnej (w przypadku błędu i groźby), która zastrzeżona została dla celów dowodowych (ad probationem). Oświadczenie to musi być złożone drugiej stronie pierwotnej CZP-j. a jeśli jej nie ma, wtedy osobie zainteresowanej w skutkach pierwotnej CZP-j. Prawo podmiotowe od uchylenia się od skutków CZP-j ograniczone jest rocznym terminem, który w razie błędu wywołanego również podstępem liczy się od dnia jego wykrycia, a w razie groźby – od dnia, kiedy stan obawy ustał. Uchylenie się od skutków OW powoduje zgaśnięcie wszelkich związanych z nim konsekwencji prawnych i to już od chwili złożenia wadliwego OW, a więc z mocą wsteczną. Uprawniony nie może domagać się jakiejkolwiek zmiany treści wadliwej CZP-j. (Ktoś kupił konia „Piorun”, podstępnie wprowadzony w błąd, że jest to znakomity koń wyścigowy- nie można żądać obniżenia ceny jego nabycia, a tylko uchylenia się od skutków prawnych umowy).

TREŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ

Treść stosunku cyw-prawnego wyznaczona jest treścią OW stron a ponadto zasadami wsp społ. i ustalonymi zwyczajami. Art. 56KC: „CZP wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad wsp. społ i ustalonych zwyczajów”. Art. 58KC: „Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nie ważna, chyba że właściwy przepis przewiduje inny skutek, w szczególności ten, iż na miejsce nieważnych postanowień CZP-j wchodzą odpowiednie przepisy ustawy”.

Wzorzec kompetencji generalnej- z treści 353+1 („zobowiązanie polega na tym, że wierzyciel może żądać od dłużnika świadczenia, a dłużnik powinien świadczenie spełnić – świadczenie= działanie lub zaniechanie) wynika, że w zakresie umów zobowiązujących strony nie są związane ustawowymi typami umów- panuje tu wzorzec kompetencji generalnej. Wzorzec ten nie obejmuje CZP-ch, które z natury swojej są skuteczne wobec osób nie uczestniczących w dokonywaniu tych czynności. Ich wolność oraz interesy wymagają ochrony prawnej. W przypadkach tego rodzaju należy przyjąć, iż swoboda kształtowania treści umów ograniczona jest ustawą do określonych ich typów. Taki charakter mają zwłaszcza umowy, które:- kreują prawa podmiotowe bezwzględne; - tworzą spółki; - kreują prawa podmiotowe w papierach wartościowych; - regulują stosunki majątkowo-małżeńskie; - dotyczą spadków.

Zakres dopuszczalności treści CZP zawsze ograniczony jest regułami typu ogólnego. Ich naruszenie sprawia, że ?treść? jest bezwzględnie nieważna:

1. prawa przyrody- 387KC – umowa o świadczenie niemożliwe jest nieważna. (np. zobowiązanie się do skoku na księżyc)

2. normy bezwzględnie wiążące - Art. 58KC: „Czynność prawna sprzeczna z ustawą albo mająca na celu obejście ustawy jest nie ważna”. Np. liczne przypadki praktyk monopolistycznych.

3. obejście ustawy – traktowane na równi z czynnościami sprzecznymi z ustawą. Określona czynność bezpośrednio nie objęta zakazem prawnym, ale przedsięwzięta w celu osiągnięcia skutku zakazanego przez prawo.

4. zasady współżycia społecznego – nieważna jest CZP sprzeczna z ZWS.

ELEMENTY CZYNNOŚCI PRAWNEJ

1. Esentialia negotii – elementy przedmiotowo istotne. To ustawowo wyróżnione cechy, wg których dokonuje się kwalifikacji konkretnej CZP-j do ustawowo wyróżnionych typów CZP-ch. Np. 535KC: „Przez umowę sprzedaży sprzedawca zobowiązuje się przenieść na kupującego własność rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący zobowiązuje się rzecz odebrać i zapłacić sprzedawcy cenę”.

2. Naturalia negotii (elementy nieistotne)- wskazane są w ustawie, jako skutki prawne dokonania CZP-j określonego typu. Np. przepisy o rękojmi za wady rzeczy sprzedanej. Określenie tych skutków w treści CZP-j jest wprawdzie dopuszczalne, ale niekonieczne do tego, aby one nastąpiły.

3. Accidentalia negotii (elementy dodatkowe)- w odróżnieniu od 2 zastrzeżenie ich w treści CZP-j stanowi konieczną przesłankę wystąpienia wskazanych w nich skutków prawnych, a w przeciwieństwie do 1 nie określają one cech swoistych dla danego typu CZP-j. Ich rola w procesie kwalifikacji CZP-ch jest na ogół bierna.

Przepisy prawne regulują niektóre AN określając bliżej konsekwencje prawne, jakie one wywołują w razie zamieszczenia ich w treści CZP-j. pod tym wzgl wyróżniamy:

A. Accidentalia negotii uregulowane samoistnie- bez związku z określ-m typem CZP-ch jak: warunek, termin, zadatek, prawo odstąpienia, odstępne, kara umowna, wadium.

B. Accidentalia negotii uregulowane w ramach określonego typu CZP-ch, jak np. postanowienie dot. tzw. dodatkowych świadczeń w umowie kontraktacji lub zastrzeżenie polecenia w umowie darowizny.

WARUNEK

To zawarte w treści CZP-j zastrzeżenie, które uzależnia powstanie lub ustanie skutku prawnego od zdarzenia przyszłego i niepewnego. Zdarzenie przyszłe, jest niepewne, gdy strony nie mają wpływu na jego ziszczenie się (np. wybuch wojny, klęska żywiołowa), ale także, wtedy gdy od decyzji jednej lub obu stron zależy jego spełnienie się (np. zawarcie związku małżeńskiego, wybór zawodu). Pojęciem warunku nie może być objęte zastrzeżenie, które uzależnia skuteczność CZP-j od zdarzenia, które na pewno w przyszłości nastąpi (np. jeśli wzejdzie słońce), lub które ziściło się już przed dokonaniem CZP-j, a stron o tym nie wiedziały. Ziszczenie się warunku nie ma mocy wstecznej, chyba, że inaczej zastrzeżono. Jeżeli ziszczenie się zdarzenia przyszłego zależy od woli strony, mówi się o warunku potestatywnym. Jest on dopuszczalny. Rozróżnia się też warunki dodatnie i ujemne. Warunek jest dodatni, gdy przyszłe i niepewne zdarzenie polega na zmianie istniejącego stanu rzeczy. A warunek negatywny zakłada utrzymanie się istniejącego stanu rzeczy, czyli niewystąpienie wskazanego w warunku zdarzenia (np. A nie będzie pił, nie ożeni się, nie wyemigruje z kraju). Warunek bezprawny –Art. 95KC: „Warunek niemożliwy, jak również warunek przeciwny ustawie luz zasadom wsp społ pociąga za sobą nieważność CZP-j, gdy jest zawieszający; uważa się za nie zastrzeżony, gdy jest rozwiązujący. Warunek zawieszający- to zastrzeżenie, które uzależnia powstanie skutków CZP-j od zdarzenia przyszłego i niepewnego, np. jeśli wyjdziesz za mąż, dostaniesz sypialnię. Jeśli WZ jest niemożliwy, przeciwny ustawie lub zasadom wsp. społ wtedy cała czynność prawna jest nieważna. Warunek rozwiązujący- to zastrzeżenie, wg którego sutek CZP-j ustaje, jeżeli nastąpi zdarzenie przyszłe i niepewne. Np. A wynajmuje pokój B z zastrzeżeniem, że najem ulegnie zakończeniu, jeżeli B się ożeni. Jeśli ten warunek jest niemożliwy, przeciwny ustawie lub zasadom wsp społ, wtedy uważa się go za nie strzeżony; kreowany CZ-ą P-ą stosunek prawny utrzymuje się nadal, mimo ziszczenia się takiego warunku.

Rozporządzenia sprzeczne z warunkiem- 92KC: „Jeżeli CZP-a obejmująca rozporządzenie prawem została dokonana pod warunkiem, późniejsze rozporządzenia tym prawem tracą moc z chwilą ziszczenia się warunki o tyle, o ile udaremniają lub ograniczają skutek ziszczenia się warunku. §2. Jednakże gdy na podstawie takiego rozporządzenie osoba trzecia nabywa prawo lub zostaje zwolniona od obowiązku, stosuje się odpowiednio przepisy o ochronie osób, które w dobrej wierze dokonały CZP-j z osobą nieuprawnioną do rozporządzania prawem”.

Fikcja skuteczności- 93KC: „Jeżeli strona, której zależy na nieziszczeniu się warunku, przeszkodzi w sposób sprzeczny z zasadami wsp społ ziszczeniu się warunku, następują skutki takie, jak by warunek się ziścił. §2. Jeżeli strona, której zależy na ziszczeniu się warunku, doprowadzi w sposób sprzeczny z zasadami wsp społ do ziszczenia się warunku, następują skutki takie, jak by warunek się nie ziścił”.

TERMIN

W odróżnieniu od warunku zastrzeżenie terminu wiąże powstanie lub ustanie skutków CZP-ch z określonym zdarzeniem przyszłym, ale pewnym. Do terminu początkowego stosuje się przepisy o warunku zawieszającym, a do końcowego o warunku rozwiązującym. Zastrzeżenie terminu wskazującego na przyszłe i pewne zdarzenie nie musi określać kiedy ono nastąpi. Moment ten może być nieznany w chwili dokonania CZP-j. np. śmierć człowieka, trzy pierwsze noce jesieni, w których temp powietrza spadnie o godz. 21.00 poniżej 5 stopni Celsjusza. Zastrzeżenie terminu (podobnie jak warunku) w zasadzie dopuszczalne jest w każdej CZP-j. Wyjątki wynikają ze szczególnych przepisów prawnych lub z właściwości CZP-j.

Termin oznaczony w dniach kończy się z upływem ostatniego dnia (o północy). Jeżeli początkiem terminu oznaczonego w dniach jest pewne zdarzenie, nie uwzględnia się przy obliczaniu terminu dnia, w którym to zdarzenie nastąpiło. Termin oznaczony w tygodniach, miesiącach lub latach kończy się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada początkowemu dniowi terminu, a gdyby takiego dnia w ostatnim miesiący nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca. Jednakże przy obliczaniu wiek OF-ej termin upływa z początkiem ostatniego dnia (nabywa się więc pełnoletność w dniu urodzin). Jeżeli termin jest oznaczony na początek, środek lub koniec miesiąca, rozumie się przez to pierwszy, piętnasty lub ostatni dzień miesiąca. Pół miesiąca = 15 dni (także w lutym). Jeśli termin jest oznaczony w miesiącach lub latach, a ciągłość terminu nie jest wymagana, miesiąc liczy się za dni 30, a rok za dni 365. Jeśli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy, termin upływa dnia następnego.

ZAWARCIE UMOWY

Umowa to najważniejsza postać CZP-ch. Mimo iż dochodzi do skutku przez zgodne OW 2 lub więcej stron (konsens) to stanowi ona samodzielną i integralną całość. Po jej zawarciu nie rozpatruje się już poszczególnych OW jako odrębnych źródeł obowiązków każdej ze stron. Art. 56KC: „Czynność prawna wywołuje nie tylko skutki w niej wyrażone, lecz również te, które wynikają z ustawy, z zasad wsp społ i z ustalonych zwyczajów”. Dyssens = brak umowy. Konsens stron musi objąć pewien minimalny zakres skutków pranych, czyli elementy niezbędne (konieczne/minimalne). Niezbędną przesłanką dojścia każdej umowy do skutku jest określenie stron, między którymi złożone zostały zgodne OW.

Jeżeli osoba, na której ciąży obowiązek złożenia OW, uchyla się od jego spełnienia, to obowiązek ten może zostać ustalony w orzeczeniu sądowym. Prawomocne orzeczenie sądowe zastępuje to oświadczenie. Orzeczenie sądowe zastępuje formy szczególne przewidziane przez ustawę lub decyzję samych stron dla O-a W. (np. forma notarialna).Zastępcze orze-nie sądowe może odnosić się i do 1ych CZP-ch, i do umów

SWOISTE SPOSOBY ZAIERANIA UMÓW

Art. 65: „Oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. § 2. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu”.

1. Oferta i jej przyjęcie; 2. negocjacje; 3. przetarg

1. Oferta i jej przyjęcie- Oświadczenie drugiej stronie woli zawarcia umowy, określające istotne postanowienia tej umowy. Chodzi tu o stanowczą propozycję zawarcia jakiejkolwiek umowy, która to propozycja zarazem zawiera konieczne elementy jej treści. (np. sprzedam ci pióro – okay). Tylko zainteresowanie sprawą (ogólna dyspozycja), a nie stanowcza decyzja- to nie są oferty! Propozycje niepełne, nie zawierające koniecznych elementów umowy to też nie oferta. (np. nie podanie ceny danej rzeczy). To są zaproszenia do zawarcia umowy (złożenia oferty lub wszczęcia negocjacji). Art.71KC: „Ogłoszenia, reklamy, cenniki i inne informacje, skierowane do ogółu lub do poszczególnych osób, poczytuje się w razie wątpliwości nie za ofertę, lecz za zaproszenie do zawarcia umowy”. Wspomniane informacje mogą jednak nie określać sposobu zawierania umowy. Wówczas należy przyjąć, że podmiot zapraszający otwiera każdą drogę prowadzącą do zawarcia umowy, a od adresatów zależeć będzie, jaką obiorą drogę.

Nie jest jednak konieczne, by użyto terminu „oferta”. Wystawienie rzeczy w miejscu sprzedaży na widok publiczny z oznaczeniem ceny uważa się za ofertę sprzedaży. Oferty to także: automaty do sprzedaży (np. biletów, rzeczy), świadczenia usług (np. telefonicznych, fotograficznych, przechowywania bagaży itp.). To także bankomaty- choć przeznaczone dla określonej grupy podmiotów. OW o przyjęciu oferty może być wyrażone także przez bierne zachowanie się adresata (tzw. milczenie), jeżeli kontekst sytuacyjny interpretacyjny w świetle ustalonych zwyczajów oraz zasad wsp społ na to wskazuje. [Adresatem oferty to oblat]

Art. 66¹.§ 1. „Oferta złożona w postaci elektronicznej wiąże składającego, jeżeli druga strona niezwłocznie potwierdzi jej otrzymanie. § 2. Przedsiębiorca składający ofertę w postaci elektronicznej jest obowiązany przed zawarciem umowy poinformować drugą stronę w sposób jednoznaczny i zrozumiały o: 1)  czynnościach technicznych składających się na procedurę zawarcia umowy;  2)  skutkach prawnych potwierdzenia przez drugą stronę otrzymania oferty;  3)  zasadach i sposobach utrwalania, zabezpieczania i udostępniania przez przedsiębiorcę drugiej stronie treści zawieranej umowy; 4)  metodach i środkach technicznych służących wykrywaniu i korygowaniu błędów we wprowadzanych danych, które jest obowiązany udostępnić drugiej stronie; 5)  językach, w których umowa może być zawarta; 6)  kodeksach etycznych, które stosuje, oraz o ich dostępności w postaci elektronicznej §3. Przepis § 2 stosuje się odpowiednio, jeżeli przedsiębiorca zaprasza drugą stronę do rozpoczęcia negocjacji, składania ofert albo do zawarcia umowy w inny sposób. § 4. Przepisy § 1-3 nie mają zastosowania do zawierania umów za pomocą poczty elektronicznej albo podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. Nie stosuje się ich także w stosunkach między przedsiębiorcami, jeżeli strony tak postanowiły”.

2. Negocjacje- (już nie rokowania!) polegają na wzajemnym oddziaływaniu stron w celu zawarcia umowy. Negocjacje są procesem płynnym, a zarazem ciągłym, charakteryzującym sytuację „targu” i stopniowego „ucierania” wzajemnych stanowisk. W praktyce społecznej w drodze N zawierane są zwykle umowy bardziej złożone, o nietypowej postaci lub dotyczące świadczeń o dużej wartości. Strony mogą uznać, że umowa została zawarta już po uzgodnieniu elementów koniecznych (istotnych) umowy. W takim przypadku kwestie sporne zostaną rozstrzygnięte w sposób ustalony przez same strony (np. przed dodatkową umowę, powołanych arbitrów) albo przez sąd państwowy. Art. 72: Jeżeli strony prowadzą negocjacje w celu zawarcia oznaczonej umowy, umowa zostaje zawarta, gdy strony dojdą do porozumienia co do wszystkich jej postanowień, które były przedmiotem negocjacji. § 2. Strona, która rozpoczęła lub prowadziła negocjacje z naruszeniem dobrych obyczajów, w szczególności bez zamiaru zawarcia umowy, jest obowiązana do naprawienia szkody, jaką druga strona poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy”. (a nie tylko dla pozoru, w rzeczywistości dla osiągnięcia jakichś innych celów; np. dla uzyskania informacji o drugiej stronie). Art. 72¹. Jeżeli w toku negocjacji strona udostępniła informacje z zastrzeżeniem poufności, druga strona jest obowiązana do nieujawniania i nieprzekazywania ich innym osobom oraz do niewykorzystywania tych informacji dla własnych celów, chyba że strony uzgodniły inaczej. § 2. W razie niewykonania lub nienależ-go wykonania obow-ów, o których mowa w § 1, uprawniony może żądać od drugiej strony naprawienia szkody albo wydania uzyskanych przez nią korzyści.

List intencyjny- W Polsce (za wzorem amerykańskim) kształtuje się praktyka podpisywania w toku negocjacji zmierzających do zawarcia umów handlowych o dużej wartości i skomplikowanej strukturze, tzw. listów intencyjnych (Letters of Intent). Wyrażają one dążenie stron do zawarcia negocjowanej umowy (definitywnej). Listy intencyjne nie mają charakteru definitywnej umowy cywilnoprawnej, z której wynikałyby prawa i obowiązki. Deklarowane w listach intencyjnych dążenie stron do zawarcia umowy definitywnej nie kreuje prawnego obowiązku jej zawarcia. Nie zostały one jednak uregulowane normami prawnymi.

3. Aukcja i przetarg- to odrębny (3ci obok oferty i negocjacji) sposób zawierania umów. Mają charakter postępowania wielostronnego i eliminacyjnego. Cel: umożliwienie podmiotowi zainteresowanemu w zawarciu określonej umowy wyboru najkorzystniejszej dla niego oferty spośród ofert zgłaszanych przez uczestników tych postępowań i zawarcia z wybranym oferentem umowy. Wszyscy uczestnicy mają takie same prawa i obowiązki oraz podlegają jednolitym regułom postępowania..

Art. 70¹. Umowa może być zawarta w drodze aukcji albo przetargu. § 2. W ogłoszeniu aukcji albo przetargu należy określić czas, miejsce, przedmiot oraz warunki aukcji albo przetargu albo wskazać sposób udostępnienia tych warunków. § 3. Ogłoszenie, a także warunki aukcji albo przetargu mogą być zmienione lub odwołane tylko wtedy, gdy zastrzeżono to w ich treści. § 4. Organizator od chwili udostępnienia warunków, a oferent od chwili złożenia oferty zgodnie z ogłoszeniem aukcji albo przetargu są obowiązani postępować zgodnie z postanowieniami ogłoszenia, a także warunków aukcji albo przetargu. – Strona, która postępowała niezgodnie z tymi regułami, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za niedojście umowy do skutku. Odpowiada ona w granicach negatywnego interesu umownego.

Różnica- Przetarg tym różni się od aukcji, że oferty osób zamierzających zawrzeć umowę nie są składane w toku ich równoczesnego i bezpośredniego komunikowania się (dyskursu). W postępowaniu przetargowym organizator oczekuje składania ofert w określonym miejscu przez niego wskazanym. Oferty te następnie są przez niego rozpatrywane bez udziału oferentów.

Art. 70². Oferta złożona w toku aukcji przestaje wiązać, gdy inny uczestnik aukcji (licytant) złożył ofertę korzystniejszą, chyba że w warunkach aukcji zastrzeżono inaczej. § 2. Zawarcie umowy w wyniku aukcji następuje z chwilą udzielenia przybicia. § 3. Jeżeli ważność umowy zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, zarówno organizator aukcji, jak i jej uczestnik, którego oferta została przyjęta, mogą dochodzić zawarcia umowy.

Art. 70³. § 1. Oferta złożona w toku przetargu przestaje wiązać, gdy została wybrana inna oferta albo gdy przetarg został zamknięty bez wybrania którejkolwiek z ofert, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej. § 2. Organizator jest obow-ny niezwłocznie powiadomić na piśmie uczestników przetargu o jego wyniku albo o zamknięciu przetargu bez dokonania wyboru. § 3. Do ustalenia chwili zawarcia umowy w drodze przetargu stosuje się przepisy dotyczące przyjęcia oferty, chyba że w warunkach przetargu zastrzeżono inaczej. Przepis art. 70² § 3 stosuje się odpowiednio.

Wadium- Art. 70⁴. § 1. W warunkach aukcji albo przetargu można zastrzec, że przystępujący do aukcji albo przetargu powinien, pod rygorem niedopuszczenia do nich, wpłacić organizatorowi określoną sumę albo ustanowić odpowiednie zabezpieczenie jej zapłaty (wadium). – zastrzeżenie takie nie jest koniecznym elementem czynności określających te postępowania. Wysokość (tej sumy pieniężnej) wskazują warunku A lub P- zwykle przez określenie procentu od wartości przedmiotu zamierzonej umowy. Niekoniecznie gotówka. Może być tylko odpowiednio zabezpieczona (np. przez udzielenie poręczenia). Warunki A lub P powinny w takim przypadku określić sposób zabezpieczenia wadium. Zastrzeżenie wadium uchyla możliwość dochodzenia umowy w drodze sądowej. Konstrukcja prawna wadium stanowi swoiste, dodatkowe zastrzeżenie umowne, które najbardziej zbliża się do zadatku. 70+4 § 2. Jeżeli uczestnik aukcji albo przetargu, mimo wyboru jego oferty, uchyla się od zawarcia umowy, której ważność zależy od spełnienia szczególnych wymagań przewidzianych w ustawie, organizator aukcji albo przetargu może pobraną sumę zachować albo dochodzić zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. W pozostałych wypadkach zapłacone wadium należy niezwłocznie zwrócić, a ustanowione zabezpieczenie wygasa. Jeżeli organizator aukcji albo przetargu uchyla się od zawarcia umowy, ich uczestnik, którego oferta została wybrana, może żądać zapłaty podwójnego wadium albo naprawienia szkody. Art. 70⁵. ⁽⁴⁰⁾ § 1. Organizator oraz uczestnik aukcji albo przetargu może żądać unieważnienia zawartej umowy, jeżeli strona tej umowy, inny uczestnik lub osoba działająca w porozumieniu z nimi wpłynęła na wynik aukcji albo przetargu w sposób sprzeczny z prawem lub dobrymi obyczajami. Jeżeli umowa została zawarta na cudzy rachunek, jej unieważnienia może żądać także ten, na czyj rachunek umowa została zawarta, lub dający zlecenie. § 2. Uprawnienie powyższe wygasa z upływem miesiąca od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o istnieniu przyczyny unieważnienia, nie później jednak niż z upływem roku od dnia zawarcia umowy.

PRZEDSTAWICIELSTWO

Ktoś zwany P-m dokonuje z jakąś inną osobą 3ą CZi Pj, która ma bezpośrednio wywrzeć skutek w cudzej sferze prawnej – a mianowicie reprezentowanego. Np. A kupuje w imieniu B samochód od C; stroną tej umowy jest od chwili jej zawarcia B; w konsekwencji wiąże ona B z C. Przedstawiciel musi mieć stosowne umocowanie – dokonuje dzięki tej kompetencji określone CZP ze skutkiem dla reprezentowanego. Przedstawiciel musi ujawnić, że występuje w roli P-la, bo jeśli nie, to należy przyjąć, że składa OW we własnym imieniu (+ wskazać osobę reprezentowanego). Są dwa rodzaje umocowania przedstawicielstwa: pełnomocnictwo i przedstawicielstwo ustawowe. W pierwszym źródlem umocowania jest jednostronne OW reprezentowanego (mocodawcy). W drugim źródłem umocowania są inne zdarzenia prawne niż czynność prawna reprezentowanego.

Instytucje o zbliżonej funkcji- Mają inną konstrukcję prawną od przedstawicielstwa:

a) Posłaniec- sam nie składa OW, lecz tylko je przenosi. Nie musi mieć ZDCP, ani umiejętności rozumienia sensu przenoszonego OW.

b) Organ osoby prawnej, której działanie traktuje się jako działanie samej OP.

c) Zastępca pośredni (np. komisant), który dokonuje czynności prawnej we własnym imieniu, lecz na rachunek innej osoby. Zastępca pośredni sam nabywa prawa lub zaciąga zob-nia, jednak obowiązany jest przenieść je na tego, w czyim interesie działa.

d) Osoba faktycznie tylko pomagająca przy dokonywaniu czynności prawnych, np. pośrednicy i agenci bez pełnomocnictw, notariusze.

e) osoba wykonujące pewne czynności faktyczne w zastępstwie innego podmiotu (np. dzierżyciel), które liczą się tak, jakby dokonał ich podmiot zastąpiony.

f) podpisujący dokument in blanco, który wyraża tylko zgodna wypełnienie go przez inną osobę.

g) osoba upoważniona do odbioru oświadczeń woli (np. przyjmowania ofert), która sama nie dokonuje czynności prawnej i dlatego nie jest przedstawicielem innej osoby.

Pełnomocnictwo- umocowaniem jest 1stronne OW reprezentowanego (mocodawcy). Wystarczy by miał ograniczoną ZDCP. Mocodawca może udzielić pe-wa do dokonania tylko takich CZPch, jakich sam mógłby dokonać w imieniu własnym, a zarazem nie mają one charakteru ściśle osobistego. P-o może być udzielone w dowolnej formie (także per facta concludentia - ?dorozumiane?) z wyjątkiem 2 sytuacji: 1-jeśli pełnomocnictwo zawiera umocowanie do dokonania CZP-j, dla której pod sankcją nieważności przewidziana została forma szczególna. W przypadku takim P-wo powinno być udzielonej w tej samej formie. (np. forma aktu notarialnego dla umowy zobowiązującej do przeniesienia własności nieruchomości). 2-jeśli dla określonych rodzajów pełnomocnictw szczególny przepis wymaga określonej normy.

Pełnomocnik może ustanowić dla mocodawcy innych pełnomocników tylko wtedy, gdy umocowanie takie wynika z treści pełnomocnictwa, z ustawy lub ze stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. Jeżeli mocodawca ustanowił kilku pełnomocników z takim samym zakresem umocowania, każdy z nich może działać samodzielnie, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa. Przepis ten stosuje się odpowiednio do pełnomocników, których pełn-ik sam dla mocodawcy ustanowił.

Typy pełnomocnictw: 1. ogólne- jedynie umocowanie do czynności zwykłego zarządu. Wymaga zachowania formy pisemnej pod sankcją nieważności (np. pobieranie czynszu, dokonywanie bieżących remontów domu, ale już nie zbycie lub przeprowadzenie generalnego remontu). 2. Rodzajowe (gatunkowe)- wskazuje na określoną kategorię CZPch, do których umocowany jest pełnomocnik. Nie jest jednak dopuszczalne to pełno-wo w zakresie tych CZPch, co do których ustawa wymaga udzielenia peł-wa szczególnego (może np. sprzedać nieruchomość, zawierać umowy o pracę w imieniu przedsiębiorstwa itp.). 3. Szczególne- dotyczy indywidualnie określone CZP-j (np. sprzedaży oznaczonej nieruchomości). Ryzyko naruszenia interesów mocodawcy jest tu stosunkowo mniejsze i dlatego ten typ pełn-wa dopuszczalny jest w odniesieniu do wszystkich typów CZPch, nie mających ściśle osobistego charakteru.

Czynność z samym sobą- To sytuacje, w których: 1. Gdy A występuje we własnym imieniu, a równocześnie jako reprezentant osoby B, która jest drugą stroną CZP-j (umowy).

2. Gdy A sam nie jest stroną CZP (umowy), lecz równocześnie reprezentuje obie jej strony – osoby B i C.

obawa, że peł-k nie będzie z należytą troską dbał o interesy mocodawcy, dlatego 108KC generalnie wyłącza we wspomnianych sytuacjach dopuszczalność występowania tej samej osoby w roli pełnomocnika. Od tej reguły są wyjątki dopuszczające dokonywanie przez peł-ka czynności „z samym sobą”. 1. Gdy ze względu na treść CZP-j wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy i 2. gdy mocodawca na to zezwoli.

Pogląd: czynność peł-ka dokonana „z samym sobą” – bez zgody mocodawcy – jest dotknięta bezskutecznością zawieszoną. Może zatem być potwierdzona uzyskując wówczas pełną skuteczność prawną.

Pełnomocnik rzekomy (fallus procurator): działanie bez należytego umocowania nie pociąga bezpośrednich skutków dla reprezentowanego. Zawarta przez PRZ umowa nie jest bezwzględnie nieważną, lecz może zostać przez reprezentowanego potwierdzona. W konsekwencji strona może wyznaczyć osobie, w której imieniu umowa została zawarta, odpowiedni termin do potwierdzenia umowy; staje się wolna po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu. Jednostronne CZiP dokonane przez rzekomego pełnomocnika są od razu nieważne, chyba że ten, któremu zostało złożone OW w cudzym imieniu wiedział że (ta osoba) nie ma stosownego umocowania i mimo to zgodził się na jej działanie. W przypadku takim (jak przy umowie) czynność ta może zostać potwierdzona przez „reprezentowanego”. Potwierdzenie może nastąpić per facta concludentia (?dorozumiane?), chyba że umowa wymaga formy szczególnej. Jeżeli reprezentowany nie potwierdzi CZP, jest ona nieważna i nie pociąga dla niego żadnych konsekwencji prawnych. Nie wiąże ona również rzekomego pełnomocnika, ponieważ zawarł on ją w cudzym imieniu. RZP jest jednak obowiązany do zwrotu tego, co otrzymał od 2ej strony przy wykonaniu umowy oraz do naprawienia szkody, którą 2ga strona poniosła przez to, że zawarła umowę nie wiedząc o braku umocowania lub przekroczeniu zakresu. Odszkodowanie to obejmuje tzw. ujemny interes umowny.

Wygaśnięcie pełnomocnictwa- a) okoliczności wskazane w treści samego peł-wa, np. termin na jaki zostało udzielone, dotyczyć jednej czynności (która została dokonana) itp. b) z powodu odwołania pełnomocnictwa. Mocodawca może w każdym czasie i bez jakiegokolwiek uzasadnienia odwołać. Mocodawca może zrzec się odwołania pełnomocnictwa z przyczyn uzasadnionych treścią stosunku prawnego będącego podstawą pełnomocnictwa. C)śmierć pełnomocnika lub mocodawcy. Jednak mocodawca może w treści peł-wa zastrzec, że umocowanie nie wygaśnie. W takim przypadku w miejsce zmarłego pełnomocnika lub mocodawcy wstępują jego spadkobiercy. (Likwidacja OP- te same skutki co śmierć OF). D) zrzeczenie się pełnomocnictwa przez pełnomocnika. F) utrata przez pełnomocnika ZDCP-sporne!

PROKURA

Art. 109¹. § 1. „Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. § 2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej”.

Podmioty kompetentne do udzielania prokury to wyłącznie przedsiębiorcy- zarówno OF, OP jak i podmioty nie mające OP, ale obdarzone ZP. Przedsiębiorca podlega obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców! Udzielenie prokury (tak jak przy udzieleniu pełnomocnictwa) dokonuje się 1stronną CZPą przedsiębiorcy. Jeśli przed-ą jest OP albo jednostka nie będąca OP, ale posiadająca ZP- ich struktura wewn. określa, jaki organ kompetentny jest do udzielenia prokury. Udzielenie prokury – zawsze forma pisemna (zwykła) zastrzeżona pod rygorem nieważności. Udzielenie- do rejestru przedsiębiorców.

Art. 109³. Do zbycia przedsiębiorstwa, do dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz do zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności.

Art. 109⁴. § 1. Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie. § 2. Kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism mogą być dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie.

Art. 109⁵. Prokurę można ograniczyć do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa (prokura oddziałowa).

Art. 109⁶. Prokura nie może być przeniesiona. Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności.

Art. 109⁷. § 1. Prokura może być w każdym czasie odwołana. § 2. Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy. § 3. Prokura wygasa ze śmiercią prokurenta. § 4. Śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury.

Art. 109⁸. § 1. Udzielenie i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. § 2. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania.

Art. 109⁹. Prokurent składa własnoręczny podpis zgodnie ze znajdującym się w aktach rejestrowych wzorem podpisu, wraz z dopiskiem wskazującym na prokurę, chyba że z treści dokumentu wynika, że działa jako prokurent.

POSTACIE BEZSKUTECZNOŚCI CZYNNOŚCI PRAWNEJ

1. Nieważność (bezwzględna)- nie wywiera taka CZP skutków prawnych. Czynność jest nieważna od samego początku i to z mocy prawa, wobec czego sąd uwzględnia stan ten z urzędu bez konieczności zgłaszania przez stronę zainteresowaną jakichkolwiek wniosków w tym względzie. Nieważność ta ma charakter definitywny; każdy i zawsze może się na nią powołać. Może odnosić się nie do całej, lecz tylko do części CZP. Wyłom czynią tu 2 instytucje:

A. Konwalidacja- uzdrowienie bezwzględnie nieważnej CZP-j- to uznanie jej z mocą wsteczną za czynność ważną w następstwie jakichś faktów późniejszych. Można ją stosowa w przypadkach szczególnych, wyraźnie w ustawie wskazanych, które określają owe fakty konwalidujące nieważną CZP (jak upływ czasu, wykonanie nieważnej umowy, wpis do rejestru). (np. 14§2 – osoba niezdolna do CZP-ch zawiera umowę należącą do umów powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia co-go, umowa taka staje się ważna z chwilą jej wykonania, chyba że pociąga za sobą rażące pokrzywdzenie osoby niezdolnej do CZP-ch. Np. kupno biletu w kiosku).

B. Konwersja- przemiana nieważnej CZP-j na inną, ważną CZPą, odpowiadającą chociażby częściowo hipotetycznej woli stron. Np. nieważne poręczenie wekslowe może być uznane za ważne poręczenie uregulowane.

2. Wzruszalność - czynność wzruszana wywołuje wszystkie określone w jej treści skutki prawne. Jednakże w sytuacjach w przepisach prawnych wskazanych skutki te mogą ulec uchyleniu lub zmianie, jeżeli uprawniona do tego osoba skorzysta z przysługującego jej w tym względzie prawa podmiotowego i to we wskazanym terminie. Czynność prawna może być wzruszona przez:

A. samo (pozasądowe) OeW uprawnionego podmiotu. Następuje uchylenie się od skutków złożonego OW pod wpływem błędu, podstępu lub groźby (przez oświadczenie złożone na piśmie).

B. konstytutywne orze-e sądu, prowadzące do uniewa-nia albo do zmiany treści CZP-j.

Jeśli CZP zostanie wzruszona, konsekwencje stąd wynikające (zmiana lub unieważnienie czynności prawnej) następują ze skutkiem wstecznym- od chwili dokonania wzruszonej czynności prawnej. Uprawnienie do wzruszenia CZPj ograniczone jest terminem zawitym.

3. Bezskuteczność zawieszona- tymczasowe wstrzymanie skutków dokonanej CZP do momentu nadejścia określonego zdarzenia. Tylko przepis ustawy (a nie OeW) może wyznaczać sytuacje, w których powstaje stan BZ CZPj.

Czynność prawna kulejąca- ustawy wskazują zdarzenie, od którego ziszczenia zależy pełna skuteczność CZP (Art. 63. § 1. Jeżeli do dokonania czynności prawnej potrzebna jest zgoda osoby trzeciej, osoba ta może wyrazić zgodę także przed złożeniem oświadczenia przez osoby dokonywające czynności albo po jego złożeniu. Zgoda wyrażona po złożeniu oświadczenia ma moc wsteczną od jego daty. § 2. Jeżeli do ważności czynności prawnej wymagana jest forma szczególna, oświadczenie obejmujące zgodę osoby trzeciej powinno być złożone w tej samej formie). >> zdarzeniem tym jest ex post wyrażona zgoda na CZćP – nazywana potwierdzeniem. Gdy zostanie udzielona to ma moc wsteczną, tzn. uznaje się niezupełną do tego czasu CZPą (kulejącą) za w pełni dokoknaną i skuteczną od chwili jej dokonania.

4. Bezskuteczność względna- cecha: ograniczony podmiotowo zakres jej oddziaływania. Podmiot chroniony (wierzyciel) może wykonywać swoje prawo (wierzytelność) tak, jakby czynność ta w ogóle nie została dokonana; może więc realizować swoją wierzytelność nie tylko wobec swojego dłużnika, ale i wobec jego kontrahenta. Konstrukcja BZ znajduje zastosowanie:

A. z mocy samego prawa (tzw. przedmiotowo-względna_

B. z mocy konstytutywnego orzeczenia sądu (tzw. podmiotowo-względna.

Art. 59. W razie zawarcia umowy, której wykonanie czyni całkowicie lub częściowo niemożliwym zadośćuczynienie roszczeniu osoby trzeciej, osoba ta może żądać uznania umowy za bezskuteczną w stosunku do niej, jeżeli strony o jej roszczeniu wiedziały albo jeżeli umowa była nieodpłatna. Uznania umowy za bezskuteczną nie można żądać po upływie roku od jej zawarcia.

PRZEDAWNIENIE I TERMINY ZAWITE

Dawność- przedawnienie i terminy zawite- szerszy typ zdarzeń prawnych. To zdarzenia prawne innego rodzaju niż CZP-e. Swoisty element to upływ czasu- to konieczna przesłanka wywołania wskazanych w ustawie skutków prawnych.

Przedawnienie- Przedmiotem są wyłącznie cywilnoprawne roszczenia majątkowe. Nie podlegają więc przedawnieniu: 1. roszczenia nie mające charakteru cywilnoprawnego (np. procesowe) 2. uprawnienia cywilnoprawne inne niż roszczenia (np. prawa podm bezwzględne, jak pr własności) 3. roszczenia niemajątkowe (np. służące ochronie dóbr osobistych) 4. cywilnoprawne roszczenia majątkowe w wyjątkowych, wyraźnie w ustawie przewidzianych przpydkach, np. roszczenia windykacyjne i negatoryjne, które trwają wieczyście.

Roszczenie przedawnione nie gaśnie.

Art. 117. § 1. Z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu. § 2. Po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne.

Art. 118. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej - trzy lata. >> roszcz. o św okresowe = dłużnik obowiązany jest spełniać je periodycznie, w określonych z góry odstępach czasu (np. czynsz najmu, odsetki itp.).

Art. 119. Terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane przez czynność prawną. >> bezwzgl wiążące czyli w razie czego bezw nieważne.

Art. 120. § 1. Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stało się wymagalne. Jeżeli wymagalność roszczenia zależy od podjęcia określonej czynności przez uprawnionego, bieg terminu rozpoczyna się od dnia, w którym roszczenie stałoby się wymagalne, gdyby uprawniony podjął czynność w najwcześniej możliwym terminie. § 2. Bieg przedawnienia roszczeń o zaniechanie rozpoczyna się od dnia, w którym ten, przeciwko komu roszczenie przysługuje, nie zastosował się do treści roszczenia. Art. 121. Bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu: 1)  co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom - przez czas trwania władzy rodzicielskiej;  2)  co do roszczeń, które przysługują osobom nie mającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę - przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;   3)  co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu - przez czas trwania małżeństwa; 4) co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju - przez czas trwania przeszkody.

Art. 122. § 1. Przedawnienie względem osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od ustanowienia dla niej przedstawiciela ustawowego albo od ustania przyczyny jego ustanowienia.§ 2. Jeżeli termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata, jego bieg liczy się od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego albo od dnia, w którym ustała przyczyna jego ustanowienia. § 3. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do biegu przedawnienia przeciwko osobie, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia.

Art. 123. § 1. Bieg przedawnienia przerywa się:  1) przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia; 2)  przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje.

Art. 124. § 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. § 2.Jednakże w razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie nie zostanie zakończone.

Art. 125. § 1. Roszczenie stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, jak również roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed sądem albo przed sądem polubownym przedawnia się z upływem lat dziesięciu, chociażby termin przedawnienia roszczeń tego rodzaju był krótszy. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenia okresowe należne w przyszłości ulega przedawnieniu trzyletniemu.

Terminy zawite – prekluzyjne – charakteryzuje je znaczny rygoryzm prawny, przejawiający się w tym, że wskutek bezczynności uprawnionego w ciągu określonego ustawą terminu następuje wygaśnięcie przysługującego mu prawa. Brak ścisłej kwalifikacji, ale wyróżnia się następujące ważniejsze typy:

1. terminy do dochodzenia praw przed organem państwowym, takie jak: terminy dochodzenia roszczeń; do wytaczania powództw o ukształtowanie lub ustalenie praw majątkowych; terminy dochodzenia prawd stanu cywilnego (KRO).

2. terminy do wykonywania czynności pozasądowych, takich jak: terminy do wykonywania pr kształtujących o charakterze majątkowym lub niem-m.; do wykonywania zawiadomień;

3. terminy wygaśnięcia praw podmiotowych np. służebność gruntowa wygasa wskutek niewykonywania przez lat dziesięć.

TZ mają charakter norm bezwzględnie wiążących. Dla TZ brak jest jakichkolwiek przepisów ogólnych. Upływ TZch powoduje wygaśnięcie uprawnienia.