Klasyfikacja sekt

Występujące w Polsce sekty można dzielić według różnych kryteriów. Podane poniżej podziały z całą pewnością nie są wyczerpujące, mają jednak pomóc w objęciu tak skomplikowanego zjawiska społecznego, jakim są sekty. Jednocześnie należy zaznaczyć, że zakwalifikowanie doktrynalno - światopoglądowe określonej grupy do danej kategorii nie upoważnia do uznania jej za sektę - decydujące znaczenie ma bowiem przyjęte na potrzeby tego raportu kryterium destrukcyjności grupy, o którym była mowa wyżej.

1) z uwagi na stosunek do religii sekty dzielą się na: sekty religijne, sekty pozareligijne, sekty synkretyczne.

a. sekty religijne

a) ze względu na przyczyny powstania dzielone są na:

• powstałe w wyniku schizmy w ramach macierzystego wyznania czy szerzej religii;

• tworzone równolegle do istniejących wyznań jako samoistne, autonomicznie nowe religie.

b) ze względu na źródła oraz przedmiot kultu dzielone są na:

• wywodzące się z chrześcijaństwa - jest to dość zróżnicowana grupa ruchów, które głoszą, że dopiero na ich przykładzie dokonuje się wypełnienie idei chrystianizmu, albo które uważają, że dopełniają lub twórczo rozwijają dzieło, którego Jezus, w ich przekonaniu, nie doprowadził do końca;

• wschodnie - nawiązujące do religii Dalekiego Wschodu, zwłaszcza buddyzmu i hinduizmu. Większość z nich powstała w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych w Stanach Zjednoczonych;

• islamskie - sięgające do tradycji muzułmańskiej;

• neopogańskie - są to ruchy nawiązujące do religii prasłowiańskich;

• ekologiczne - głoszące idee głębokiej ekologii, często o charakterze panteistycznym, odwołujące się do religijnej lub quasi-religijnej motywacji;

• neodeistyczne - nawiązują w swych wyznaniach wiary do zasad siedemnastowiecznego deizmu;

• wywodzące się z indywidualnych objawień - zostały założone przez osoby, których udziałem stało się silne doświadczenie religijne - objawienie. Wokół głoszonych przez założyciela treści tego objawienia skupia się pewna liczba członków i podejmują oni pracę nad stworzeniem bardziej lub mniej sformalizowanej wspólnoty, charyzmat założyciela jest przy tym silny, potrafi on przelać swoje doświadczenie w bardziej trwałe ramy organizacyjne;

• czciciele UFO - wierzą w istnienie pozaziemskich cywilizacji i interpretują historyczne religie ludzkości jako odmianę ich własnej wiary w przybyszów z kosmosu, niekiedy przekonania te przybierają postać tezy o stałych kontaktach pozaziemskich istot z ziemianami;

• teozoficzne, okultystyczne i różokrzyżowców - nawiązujące do tradycji ezoterycznych, alchemii, magii i spirytyzmu;

• satanistyczne - zróżnicowane w swoim charakterze, począwszy od młodzieżowej kontestacji i mody, stanowić mogą ilustrację dla nurtów metalowej muzyki, lecz przede wszystkim są one formą kultu natury, kultu siły i buntu przeciw ich zdaniem - mieszczańskiej, pruderyjnej, zakłamanej i chrześcijańskiej (także rozumianej jako kult litości) cywilizacji, lub kultu wszelkiego zła nieosobowego czy też osobowego widzianego w szatanie i jego aniołach;

• ruchy ukrytego potencjału ludzkiego, uzdrawiania i ruchy paranaukowe - za cel swojej pracy uznają wydobycie z człowieka właśnie jego "ukrytego potencjału", który w codziennym życiu został stłumiony i zagłuszony; niesprzyjający paradygmat cywilizacyjny, nastawiony nie na wartości duchowe, tylko materialne, stanowi tu dodatkową przeszkodę do pokonania, przełamanie tego stanu można dokonać najróżniejszymi metodami, takimi jak: parapsychologia, psychologia transpersonalna, rebirthing, reiki, medycyna niekonwencjonalna, stanowiącymi działania na granicy psychoterapii i religii.

• grupy o charakterze mieszanym - są to grupy, w których doktrynie religijnej obecne są najróżniejsze wątki religijne, zaczerpnięte z różnych tradycji religijnych; brak dominującej tradycji religijnej powoduje, że dość trudno dokonać klasyfikacji, wiele z nich łączy się światopoglądowo z duchowością New Age.

b. sekty pozareligijne

W zakresie sekt pozareligijnych niemożliwe jest dokonanie podziałów w sposób, w który poszczególne elementy wzajemnie by na siebie nie zachodziły. W związku z tym przedstawione zostaną jedynie pewne grupy, charakterystyczne ze względu na kierunki ich działalności:

• psychoanalityczne lub pseudopsychoanalityczne - chcą wyzwolić podświadomość z jej słabości poprzez techniki parapsychologiczne, będące w opozycji do klasycznej psychologii i psychoanalizy,

• terapeutyczne - proponują różnego rodzaju terapie czy też treningi, które spowodować mają uleczenie z chorób, porzucenie nałogów, odmłodzenie, poszerzenie pamięci, rozwinięcie zdolności medialnych, uzdrowienie chorobowych stanów psychicznych,

• ekonomiczne - wykorzystujące techniki manipulacji, oraz metody wpływu grupy w celu osiągnięcia maksymalnych korzyści majątkowych,

• edukacyjne - prowadzą działalność edukacyjną w formie szkół, uczelni, szkoleń, kursów, wprowadzając własne techniki i metody nauczania,

• polityczne -prowadzą działalność o charakterze politycznym w celu uzyskania odpowiednich wpływów na sytuację państwa,

• alternatywne - proklamują organizację życia radykalnie różną od społeczeństwa oraz istniejących stosunków międzyludzkich,

• uzdrowicielskie - proponują terapie odwołujące się do metod irracjonalnych, albo dalekich od naukowych.

c. sekty synkretyczne

Kategoria ta odnosi się do tych sekt, których doktryna łączy w sobie elementy różnych form aktywność religijnej i pozareligijnej. Grupy te charakteryzują się głoszeniem przekonań religijnych lub pozareligijnych z jednoczesną aktywnością na polu pozareligijnym, pozornie nie mającym żadnego związku z religią. Można powiedzieć, że sekty tego typu mają wiele fasad, które są wykorzystywane w zależności od potrzeb.

2) ze względu na stosunek doktryn wobec istniejące świata, sekty dzielą się na: odrzucające świat i afirmujące świat.

a. odrzucające świat:

• sekty, które dążą do zmiany świata poprzez samodoskonalenie się i stymulowanie doskonalenia pozostałych członków danego społeczeństwa zgodnie z określoną doktryną, systemem swoich norm moralnych wspartych przyjętymi formami rytualnymi,

• sekty wyróżniające się postawą agresywną wobec świata zewnętrznego,

• sekty, które absolutnie nie cenią świata zewnętrznego i dążą wobec tego do usunięcia się z tego świata, są to między innymi tzw. sekty apokaliptyczne, które przepowiadając bliski kataklizm oferują swym adeptom możliwość ucieczki fizycznej bądź duchowej,

b. afirmujące świat.

3) ze względu na stosunek do wartości uznawanych przez społeczeństwo sekty dzielą się na:

• konwertystyczne - przekonane o możliwości uczynienia świata lepszym poprzez zmianę człowieka, misyjną działalność moralizatorską i wychowawczą,

• adwentystyczne - głoszące bliski koniec świata, opozycyjnie nastawione wobec tradycyjnych religii, zasad ustrojowych, organizacji państwowych i militarnych,

• pietystyczne - izolujące się od świata zewnętrznego, skoncentrowane na wspólnych, wewnętrznych przeżyciach mistycznych,

• gnostyczne - ceniące wiedzę, wartości intelektualne, nie izolujące się od społeczeństwa.

Techniki werbowania:

Wymienić tu należy następujące elementy:
    1. Delikatny proces wprowadzania konwertyty i stopniowe uświadamianie sobie przez niego, kto jest prawdziwym gospodarzem grupy. Potencjalnym członkom nie udziela się do czasu pełnej integracji z grupą żadnych szczegółowych informacji na temat charakteru działalności wspólnoty.
    2. Techniki nacisku: bombardowanie miłością, oferta bezpłatnego posiłku w międzynarodowym centrum przyjaźni, technika flirtu (prostytucja jako metoda werbowania).
    3. Lider/liderzy sekty może przypisywać sobie wyjątkową, ekskluzywną posługę kapłana, czy proroka, otrzymanie objawienia lub pozycję autorytetu nadaną przez Boga.
    4. Członkowie sekty wierzą, że są jedynym prawdziwym kościołem i przyjmują w stosunku do chrześcijaństwa postawę krytykowania, podczas gdy w tym samym czasie wysławiają i wychwalają swoją własną grupę, lidera/liderów i swoją pracę. Krytyka polega na zniesławianiu Kościoła poprzez wyszukiwanie i eksponowanie błędów ludzkich, na krytyce hierarchii kościelnej, papieża, biskupa, proboszcza czy w ogóle nieprawowiernie postępującego kleru.
    5. Sekty używają zastraszenia i psychologicznej manipulacji w celu zachowania wierności członków wobec swojej formacji. Zastraszenie to może przybrać formę groźby zesłania przez Boga wielkiego nieszczęścia w przypadku opuszczenia grupy; groźby nieuniknionej śmierci w piekle; lub bycia odepchniętym przez rodzinę i przyjaciół; itd. Jest to istotna część procesu bezpośredniego wpływania na proces myślenia.
    6. Od członków oczekuje się konkretnego finansowego wsparcia dla grupy. Wsparcie to może polegać na: składaniu przymusowej dziesięciny (podatku) [której uiszczanie jest kontrolowane]; przepisaniu całej swojej własności na rzecz grupy w momencie wstąpienia do niej; metodach przymusu wpajających winę w tych, którzy nie współpracują (płacą); sprzedawaniu magazynów, kwiatów lub innych rzeczy dla grupy jako część ich "posługi".
    W tym samym czasie oparte na Biblii sekty potrafią wyśmiewać kościoły za to, że zbierają dobrowolne ofiary lub sprzedają literaturę i kasety – chcąc dać tym samym do zrozumienia tym, którzy nie znają sprawy, że nie interesują się pieniędzmi, co jest oczywistym kłamstwem.
    7. Kładzie się ogromny nacisk na lojalność wobec grupy i jej nauczania. Życie jej członków jest całkowicie wchłonięte w działalność grupy. W ten sposób z powodu fizycznego i emocjonalnego wyczerpania mają oni bardzo mało czasu lub nie mają go wcale na myślenie na swój własny użytek. Jest to także istotna część procesu kontroli umysłu.
    8. Wewnątrz sekty ma miejsce całkowita kontrola nad niemal wszystkimi aspektami życia prywatnego jej członków. Powyższe oddziaływanie może się wyrażać bezpośrednio poprzez życie wspólnotowe lub stałe i powtarzane nauczanie mówiące "jak być prawdziwym chrześcijaninem" lub uczące "bycia posłusznym kierownictwu". Członkowie sekty stają się powoli uzależnieni od doradztwa (przewodnictwa) ze strony swoich liderów we wszystkim co robią.
    9. Sekty o podłożu biblijnym mogą głosić, że nie istnieją u nich rozróżnienia na kler i laikat i nie posiadają klasy płatnej służby - że są wszyscy równi.
    10. Członkom sekty odradza się jakąkolwiek rozbieżność zdań lub kwestionowanie nauczania grupy. Krytycyzm w jakiejkolwiek formie jest postrzegany jako bunt. Kładzie się także wielki nacisk na autorytet, niekwestionowane posłuszeństwo i poddanie.
    11. Grupa wymaga od swoich członków demonstracji ich lojalności wobec siebie. Odbywa się to na wiele różnych sposobów, może nawet przybierać formę "donosicielstwa" na drugiego współczłonka [nie wyłączając rodziny] pod pozorem poszukiwania "duchowego szczęścia".
    Zdarza się także, że w zakres demonstracji lojalności wchodzą kłamstwa z premedytacją [tzw. niebiański podstęp / teokratyczna strategia], a także rezygnacja z własnego życia przez odrzucenie wielu form leczenia medycznego.

   12. Próby odejścia lub ujawnienia kłopotliwych faktów mogą się spotkać z pogróżkami. Niektóre grupy mogą przyjmować przysięgi wierności, które wiążą życie ich członków albo są oznaką "przymierza" i tym samym tworzą poczucie zagrożenia.
    Ci, którzy uciekli z grupy spotykają się zwykle z przeciwdziałaniami ze strony innych członków połączonymi z przymusem nakłaniającym do powrotu do grupy.

    Rozpoznanie w jakiejś grupie powyżej przedstawionych mechanizmów jest wyraźnym znakiem, że owa grupa działa jak sekta, niezależnie od tego jakie prawdy głosi, jaki rodzaj terapii proponuje, jaki jest jej status ekonomiczny, czy obietnice, które swoim członkom składa.

•