PYTANIA Z PRZEDMIOTU

„BANKOWOŚĆ”

1. Miejsce i rola banku jako pośrednika finansowego.

BANK jest przedsiębiorstwem, które gromadzi środki pieniężne jednostek gospodarczych, instytucji finansowych i publicznych oraz oszczędności ludności. Wykorzystując zgromadzone środki banki udzielają kredytów, a także lokują swoje nadwyżki w innych bankach. Banki wykonują dyspozycje płatnicze swoich klientów przekazując środki pieniężne do innych banków lub instytucji .Rola banku jako pośrednika finansowego polega na dokonywaniu transformacji otrzymanych depozytów w kredyty, przede wszystkim dla przedsiębiorstw (pośrednictwo między podmiotami deficytowymi i nadwyżkowymi) .

Banki rozszerzają usługi na operacje parabankowe i operacje inwestycyjne, które stają się coraz bardziej istotną część ich działalności będą musiały w znacznym stopniu konkurować z instrumentami rynków finansowych operatorami obrotu pieniężnego. Współczesny klient nie jest skazany na dany bank, chce również aby jak najwięcej czynności załatwić w jednym miejscu.

Na znaczeniu tracą banki detaliczne, które muszą walczyć z konkurencją ze strony instytucji para bankowych ( linii lotniczych, supermarketów). Częstym jest, że bank detaliczny łączy funkcję bankową i ubezpieczeniową.

Wzrost roli banków inwestycyjnych jest spowodowany jest przez to, że produkty lokacyjne w bankowości inwestycyjnej są bardziej elastyczne i opłacalniejsze niż lokaty bankowe, produkty finansowania działalności przedsiębiorstw są bardziej elastyczne i tańsze niż kredyty bankowe.

1. Konkurencja między bankami.

Przez konkurencyjność można rozumieć trwałą zdolność do sprzedawania produktów, których cechy są bardziej atrakcyjne od odpowiednich cech produktów oferowanych przez konkurentów. W gospodarce rynkowej konkurencja jest uważana za naturalne zjawisko i stanowi podstawę jej rozwoju. Jednak z drugiej strony przesadna konkurencja może przynieść negatywne efekty gospodarcze jak i społeczne. Rywalizacja ignoruje ducha współpracy i solidarności. Konkurencyjność ma swoje granice.

Teoria konkurencji doskonałej- uważa, że im więcej jest instytucji bankowych, tym rynek bardziej zbliżał się będzie do ideału wolnej konkurencji. Cena powstała na rynku w jednakowym stopniu będzie do przyjęcia przez kredytobiorcę jak i kredytodawcę.

Teoria konkurencji zdolnej do działania- mówi, że decydenci poszukują nie najlepszych rozwiązań, ale jedynie rozwiązania ich satysfakcjonujące. Najważniejsze jest tutaj zaufanie do danej instytucji finansowej, czy będzie się ona mogła wywiązać ze swoich zobowiązań.

Rywalizacja w sektorze bankowym może stanowić duże niebezpieczeństwo dla działania poszczególnych banków. Podczas, gdy w całej gospodarce rynkowej konkurencja jest jedną z sił napędowych, to w bankowości się nie sprawdza. Banki są strasznie wrażliwe na zmiany w nastrojach klientów. Nawet mało znaczący powód może przyczynić się do paniki wśród depozytariuszy. Uważać należy przy zmniejszaniu wymagań przy udzielaniu kredytów w wyniku rywalizacji miedzybankowej.

1. Ewolucja modeli sektora bankowego.

W trakcie zmian w bankowości wyróżniły się dwa modele sektora finansowego:

Model anglosaski: opiera się na rynkach finansowych. Sprzyja to uniezależnieniu się wielkich korporacji przemysłowych od banków komercyjnych. Te ostatnie wykorzystywane są przede wszystkim do funkcji płatniczych i rozliczeniowych a także zaspokajania krótkoterminowego zapotrzebowania przedsiębiorstw w kredyt. Podstawowy dopływ kapitału odbywa się przez emisję papierów wartościowych i przez giełdę. Ważną rolę odgrywają fundusze i banki specjalne (inwestycyjne). Głównie istnieje podział na banki depozytowo-kredytowe i inwestycyjne.

Model niemiecko-japoński- główną rolę w sektorze finansowym odgrywa system bankowy. Banki zaspokajają krótko- i długoterminowe potrzeby klientów- mają charakter uniwersalny. Rozpowszechniają się powiązania kapitałowe między bankami i korporacjami przemysłowymi. Występują tutaj banki uniwersalne.

Bank inwestycyjny: to bank , który zajmuję się bezpośrednim transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy.

Bank uniwersalny: jest to bank, w którym dokonuje się wszelkich czynności bankowych. Jest to instytucja łącząca transakcje depozytowe i kredytowe z transakcjami w zakresie papierów wartościowych i czynności emisyjnych.

Powstawanie wielkich konglomeratów i holdingów zamazuje podział między bankami uniwersalnymi a inwestycyjnymi. Łączenie się tych banków związane jest z korzyściami skali, które przedstawiają, że długookresowe koszty przeciętne spadają wraz z wzrostem produkcji.

1. Prywatyzacja banków w Polsce.

Okres prywatyzacji banków w Polsce następuje po ’89 roku. Początkowo dostęp do rynku kapitału zagranicznego nie był trudny. Jednak po 94 roku wprowadzone zostają regulacje prawne, które mają na celu usprawnić działanie systemu bankowego. Po 94r ciężej już było kpt zagranicznemu na inwestycje i otwieranie nowych banków w Polsce. Dlatego pozostawiono mu pewną furtkę. Banki zagraniczne mogły inwestować w Polsce przez przejmowanie, restrukturyzację banków w bardzo ciężkiej sytuacji finansowej. Miało to na celu zachowanie stabilności całego systemu bankowego. Przyniosło również poprawę funkcjonowania banków, zwiększono rentowność, efektywność, wprowadzono nowe zasady zarządzania bankiem.

1. Konsolidacja banków i wpływ na rynek finansowy.

Dzięki konsolidacji banków rozwój skali i zakresu działalności bankowej następuje ze względu na:

• Konieczność maksymalizacji zysku przy zmniejszającej się wielkości marży.

• Konieczność dywersyfikacji operacji aktywnych, ponieważ pojawia się ryzyko niepowodzenia w realizacji celu dochodowego

• Zmieniający się popyt ze strony klientów na nowe usługi, w wyniku zmian w teleinformatyce.

Efekt synergii finansowej: ma miejsce wtenczas, kiedy dany bank dysponuje wolnymi środkami finansowymi i w związku z tym będzie poszukiwał możliwości inwestycyjnych poza dotychczasową działalnością. Wykup banku specjalizującego się w danej dziedzinie i mającego odpowiednie perspektywy rozwoju pozwala na efektywne zagospodarowanie większych środków banku przejmującego.

Konsolidacja banków ma na celu zwiększenie konkurencyjności banków, w efekcie powiększenia kapitału i obniżenia kosztów, Konsolidacja stała się niezbędna dla banków, które chcą odgrywać rolę światowego gracza, lub bronić się przed konkurencją zagraniczną. Banki lokalne łączą się by obniżyć koszty i zwiększyć rentowność, globalne walczą o rynek

Proces konsolidacji obejmuje 2 podstawowe formy:

• Przejęcie: zakup słabszego banku przez bank silniejszy. Może mieć charakter dobrowolny za zgodą zarządu lub bez tej zgody czyli wrogi.

• Fuzja: dobrowolne połączenie się dwóch równorzędnych instytucji finansowych w jeden organizm.

Proces konsolidacji nie zawsze daje pozytywne efekty. Wynika to m.in. stąd, że funkcjonowanie przedsiębiorstwa zakupionego jest zakłócone przez bank – matkę, co obniża jego specyficzne atuty, zwłaszcza elastyczność.

1. Ekspansja kapitału zagranicznego w systemie bankowym.

Ekspansja banków na rynki zagraniczne wynika z procesów globalizacji. Ich cechy:

• Ekspansji dokonuje się w szczególności w tych krajach, gdzie kraj banku-matki rozwija swoje interesy przemysłowe i handlowe

• Celem tej ekspansji jest m.in. chęć wsparcia i obsługiwania macierzystych firm sektora niefinansowego wchodzących na rynek danego kraju.

• Zasadniczym motywem jest maksymalizacja zyski banku-matki

Banki powstające na rynku zagranicznym mają na celu kierowanie na ten rynek eksportu z kraju macierzystego. Nie będą one zainteresowane przedsięwzięciami niezgodnymi z ich podstawową misją. Nie będą wiec finansować przemysłu konkurencyjnego, ani też kapitałochłonnych inwestycji niezbędnych dla przemysłu krajowego.

Banki-córki nie są sterowane przez organy krajowe. Polityka kredytowa i ocena większych kredytów należy do centrali.

1. System bankowy i jego funkcje.

System bankowy obejmuje całokształt instytucji bankowych, a także normy określające wzajemne powiązania i stosunki z otoczeniem.

Funkcje systemu bankowego:

• Stworzenie mechanizmów gromadzenia środków oraz ich inwestowania w różne przedsięwzięcia

• Zapewnienie możliwości dokonywania płatności między podmiotami gospodarczymi, transferu w czasie i ponad granicami

• Zapewnienie informacji cenowej, co stwarza możliwości podejmowania decyzji przez podmioty gospodarcze.

• Stworzenie warunków do transformacji środków inwestowania ( co do czasu, wielkości i ryzyka)

Elementami systemu bankowego są banki operacyjne (depozytowo-kredytowe), inwestycyjne, uniwersalne, spółdzielcze i banki emisyjne.

1. Klasyfikacja banków.

System bankowy obejmuje następujące rodzaje banków:

• Banki centralne: jest to bank spełniający jednocześnie 3 funkcje: banku emisyjnego, banku banków, banku gospodarki narodowej. Jest on regulatorem całego obiegu pieniężnego wewnątrz danego kraju i równowagi bilansu płatniczego oraz bankierem państwa w zakresie udzielania kredytów dla rządu, obsługi długu państwowego i kasowej obsługi budżetu. Obowiązkiem banku centralnego jest dbanie o stabilność waluty narodowej, a także takie oddziaływanie na gospodarkę, żeby następował jej rozwój, wzrost dochodu narodowego oraz spadek bezrobocia,

• Banki operacyjne( depozytowo-kredytowe, inwestycyjne i uniwersalne): świadczą one usługi niezbędne z pkt widzenia społecznego ale także są przedsiębiorstwami obrotu gotówkowego i bezgotówkowego. Celem działania banku operacyjnego jest więc dążenie do zaspokojenia potrzeb podmiotów gospodarczych w zakresie usług bankowych przy równoczesnym dążeniu do uzyskania zysku.

• Banki specjalne ( hipoteczne i regionalne):

• Kasy oszczędnościowe: ich zadanie jest ściśle powiązane z oszczędnościową działalnością tych instytucji z potrzebami drobnych wytwórców i gospodarstw domowych. Muszą być rentowne, zainteresowane swoimi wynikami.,

• Spółdzielczość kredytowa: są to instytucje drobnego kredytu zorganizowane na zasadach spółdzielczych, polegających na solidarnej odpowiedzialności materialnej kredytobiorców za działalność danej spółki

1. Pomoc dla banków zagrożonych upadłością.

Podstawowym problemem jest ustalenie czy upadłość danego banku grozi stabilności systemu bankowego. Ratowanie banków przed upadłością następowało przez okresową nacjonalizację lub daleko idącą pomoc budżetu i banku centralnego. Do ratowania słabszych banków wykorzystywane były banki strategiczne a także do pomocy dla gospodarczych sektorów uprzywilejowanych.

W związku z istotnymi kosztami upadłości banków jako instytucji zaufania publicznego istnieje potrzeba specjalnego traktowania banków przez władze państwowe.

Powszechnie znane są dwie zasady

1. TBTF – too big to fail – „zbyt duży żeby upaść”

2. TITF – too impotrant to fail – „zbyt ważny żeby upaść”

Które przyczyniają się do ratowania z różnych względów nieefektywnych banków. U podstaw tych zasad leży założenie, że władze nie powinny dopuścić do upadłości banku o kluczowym znaczeniu dla gospodarki. Nie we wszystkich sytuacjach kryzysowych ma zastosowanie mechanizm rynkowy i rachunek ekonomiczny, często są to decyzje polityczne. Zaangażowanie rządu, banku centralnego i innych instytucji w działalność pomocową może przybrać postać:

1. wsparcia programu samodzielnej sanacji banku.

2. Wsparcia finansowego w celu przejęcia banku zagrożonego upadłością przez bank o dobrej kondycji ekonomiczno – finansowej

3. Przejęcia banku zagrożonego upadłością przez instytucje gwarancyjno – pomocową celem jego uzdrowienia, a następnie sprzedaży.

W polskim systemie bankowym działalnością pomocową zajmuje się przede wszystkim Bankowy Fundusz Gwarancyjny, będący odrębnym, samodzielnym podmiotem prawa publicznego wykonującym zadania publiczne i wyposażonym we własną osobowość prawną oraz utworzonym na mocy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14. XII 1994r.

1. Dostosowanie systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej.

Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły w ustawie z lutego 1982 roku. Ustawa ta stworzyła możliwość wykorzystywania aparatu bankowego jako ważnego ogniwa do aktywnego kształtowania i realizacji polityki gospodarczej państwa oraz równowagi gospodarczej. Zostało to osiągnięte dzięki:

• Wyodrębnieniu aparatu bankowego z resortu finansów i przekształceni go w samodzielny pion gospodarczy

• Uchwalaniu przez sejm co roku planu kredytowego wraz z bilansem przychodów i wydatków ludności oraz założeń polityki pieniężno-kredytowej, a tym samym podniesieniu rangi planów pieniężnych

• Powołaniu Rady Banków jako organy koordynującego działalność wszystkich banków

• Ustanowieniu stosunków między bankami a przedsiębiorstwami na zasadach umownych.

Ciężar zapewnienia sprawnego funkcjonowania systemu bankowego spoczywał na Narodowym Banku Polskim, który zgodnie z ustawą był bankiem emisyjnym państwa oraz centralną instytucją kredytową, rozliczeniową i dewizową.

W 1989 roku wprowadzona została reforma bankowa, której celem było:

• Stworzenie sprzyjających warunków do prowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej, odpowiednio realizowanej przez cały system bankowy wobec wszystkich partnerów banków, poprzez przekształcenie NBP w bank banków

• Kształtowanie autentycznego partnerstwa w stosunkach miedzy bankami i ich klientami, głównie dzięki stworzeniu możliwości swobodnego nawiązywania stosunków kredytowych miedzy bankami i podmiotami gospodarczymi.

• Wprowadzenie zasady konkurencyjności miedzy bankami przez odejście od ścisłego podziału terytorialnego i branżowego oraz stworzenie warunków do powoływania nowych banków przez osoby prawne i fizyczne

• Oparcie działalności aparatu bankowego na podstawach ekonomicznych przez wprowadzenie rozrachunku ekonomicznego w bankach i ich działach funkcjonujących na zasadach komercyjnych.

Ważnym elementem było wyodrębnienie z NBP (1stycznia 88r) kas oszczędnościowych i utworzenie banku państwowego- Powszechnej Kasy Oszczędności. Dalsze zmiany struktury bankowej nastąpiły 11 kwietnia 1988 kiedy rada ministrów otworzyła Bank Gdański, Bank Śląski, Bank Gospodarczy.

Duże zmiany dotknęły Narodowy Bank Polski. Zaprzestał on bezpośredniego kredytowania jednostek gospodarki narodowej, otwierania i prowadzenia dla nich rachunków bankowych oraz przeprowadzania rozliczeń pieniężnych. Zadania te przejeły nowo powstałe banki

Wśród najważniejszych zadań NBP należało umocnienie pieniądza polskiego oraz wprowadzenie polityki gospodarczej państwa.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku wprowadziła znaczne zmiany w statusie NBP:

• Nowy cel: utrzymanie stabilnego poziomu cen , przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu, jeżeli nie ogranicza to podstawowego celu NBP

• Powołano Radę Polityki Pieniężnej, której zadaniem jest ustalenie założeń polityki pieniężnej i działań jej podstawowych instrumentów

• Ustalono, że NBP realizuje politykę walutową ustaloną przez Radę Ministrow w porozumieniu z Radą Polityki Pieniężnej

• Stwierdzono, że nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego

W/w ustawa wprowadza zmiany w polskiej bankowości takie jak:

• Tylko banki mogą wykonywać czynności bankowe jak: przyjmowanie wkładów pieniężnych na żądanie, prowadzenie innych rachunków bankowych, udzielanie kredytów, udzielanie gwarancji bankowych, emitowanie papierów wartościowych, przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych

• Wysokość kapitału założycielskiego wnoszonego przez założycieli banku nie może być niższa niż 5 mln EUR

• Ograniczenie udzielania kredytów, gwarancji i poręczeń przez banki na kwoty przekraczające 30 tys. EUR – wymagają zgłoszenia do KNB

1. Globalizacja rynków finansowych i jej wpływ na system bankowy.

Globalizacja rynków finansowych o szybko postępująca integracja krajowych rynków finansowych. Globalizację systemów bankowych można definiować jako działanie w skali międzynarodowej, powstanie produktów i usług przeznaczonych na światowe rynki finansowe oraz narastanie współzależności w funkcjonowaniu krajowych systemów bankowych. Globalizacja i rosnąca współzależność rynków niosą wiele szans i zagrożeń. Do korzyści trzeba zaliczyć możliwości działania na szerszym i głębszym rynku a także większą przejrzystość rynku i możliwość porównywania warunków na różnych rynkach. Liberalizacja i globalizacja stanowią szansę przyspieszenia wzrostu gospodarczego, rozwoju sektora finansowego oraz zwiększenia międzynarodowej konkurencyjności.
Do wad zaliczyć należy ograniczenie suwerenności, dodatkowe trudności w prowadzeniu polityki pieniężnej i fiskalnej. W wyniku umiędzynarodowienia rynków finansowych kraje stają się bardziej wrażliwe na zewnętrzne kryzysy.

SKUTKI GLOBALIZACJI

• spadek marży bankowej, co sprzyja wchodzeniu banków w bardziej ryzykowne operacje

• zwiększenie konkurencji ze strony para banków w działalności inwestycyjnej podmiotów gospodarczych, funduszy inwestycyjnych i emerytalnych

• ograniczenie suwerenności kraju

• kraje stają się bardziej wrażliwe na kryzysy (gwałtowne wycofywanie się inwestorów z kraju, w którym pojawią się symptomy kryzysu)

1. Liberalizacja prawa dewizowego i wpływ na działalność banków.

W połowie lat 90 nastąpiła możliwość transferu kapitału za granicę ( za pomocą banku jest to możliwe jeśli kwota przekracza 15 000 EUR jeśli jest mniej to można robić to w gotówce). Transakcje pow 15 000 Eur kontrolowane są przez UKS. Istnieje swoboda transferów. Pieniądz ma możliwość przemieszczania się między krajami.

Dla działalności banków spowodowało to wzrost liczby rozliczeń międzynarodowych. Banki również zaczynają handlować ryzykiem międzynarodowym

1. Deregulacja restrykcyjnych norm w sektorze bankowym.

Wraz z rosnącą akceptacją dla rozwiązań rynkowych, zniesione zostały regulacje wpływające na strukturę sektora bankowego (dotyczące: funkcjonalne oddzielenie różnego rodzaju instytucji, określenie warunków uzyskania licencji, ograniczenia w dostępie do rynku banków zagranicznych), oraz regulacje wpływające na prowadzenie działalności (dotyczące: wysokości oprocentowania depozytów i kredytów, wysokości opłat i prowizji, wysokości rezerwy obowiązkowej). Zniesiono także ograniczenia utrudniające prowadzenie równocześnie działalności depozytowo-kredytowej i na rynku papierów wartościowych.

1. Sekurytyzacja aktywów i jej wpływ na płynność banków

Rozumie się tutaj ją jako zastępowanie finansowania się kapitałem obcym (kredytem) przez emisję własnych papierów wartościowych. Polega ona na emisji obligacji własnych bądź krótkoterminowych papierów dłużnych.

Dla banku sekuryztyzatora przyszłe dochody z posiadanych aktywów są grupowane i przemieniane w papier wartościowy. Sekurytyzacja przyczynia się do wypierania banków z roli pośredników finansowych. Przedsiębiorstwa o lepszym ratingu mogą bezpośrednio finansować się bez udziału banku.

1. Teleinformatyzacja rynków finansowych i jej wpływ na działalność banków.

Dynamiczny rozwój informatyki oraz ciągle spadające koszty telekomunikacji i przetwarzania danych stały się jednym z głównych czynników określających tempo zmian w sektorze finansowym, gdyż działalność banków polega w zasadniczym stopniu na przetwarzaniu informacji. Za pomocą nowych technologii stało się możliwe oferowanie coraz większej liczby informacji po coraz niższych cenach rosnącemu kręgowi odbiorców. Paradoksem jest jednak, że mimo spadających kosztów jednostkowych stosowanych technologii, nakłady inwestycyjne, konieczne do wejścia na rynek, nie maleją.

Wśród nowoczesnych technik komunikacyjnych, które mają największy wpływ na przemiany zachodzące na rynkach finansowych, na pierwszym miejscu znajduje się Internet. Internet oraz nowe technologie w informatyce i telekomunikacji wpłynęły znacząco na konkurencję między instytucjami sektora bankowego, i nie tylko bankowego. W wyniku postępu technicznego obniżono próg dostępu do rynku dla nowych usługodawców, co zredukowało też znaczenie lokalizacji. Klienci banku mogą porównywać ceny i produkty oferowane przez różnorodnych usługodawców, nie ograniczając się jedynie do rynku lokalnego, co przyczynia się do większej przejrzystoœci rynku.

Ułatwiony dostęp klientów do banku może się stać dodatkową szansą rozwoju, ale z kolei dla banków, które w porę nie rozszerzą możliwości dostępu dla swoich dotychczasowych klientów, może oznaczać ich utratę.

Wielokierunkowy jest także wpływ nowych technologii na łączne zagrożenie ryzykiem. Zastosowanie nowych technologii pozwala na poprawę procesu zarządzania ryzykiem, stosowanie nowoczesnych instrumentów zarządzania ryzykami rynkowymi, ryzykiem instrumentów pochodnych, ryzykiem portfela. Z drugiej strony stosowanie tych technologii może się jednak wiązać z wieloma ryzykami prawnymi, gdyż ze względu na ich dynamiczny rozwój ciągle brak jest uregulowań prawnych, dotyczących tej dziedziny bankowości.

1. Zmiany zachowania i preferencji klientów banków jako akcelerator zmian w systemie bankowym.

Rosnący poziom edukacji, lepsza baza informacyjna, większa łatwość uzyskiwania informacji powodują zwiększony poziom wymagań wobec banku, zarówno pod względem ceny jak i zakresu oraz jakości świadczonych usług. Jednocześnie klienci coraz bardziej pewni są siebie, zdecydowani i wrażliwi na cenę i jakość usługi. Następuje spadek lojalności klientów, rozszerzenie kontaktów z wieloma bankami i poszukiwanie lepszych ofert. Wzrosły oczekiwania klientów prywatnych i instytucjonalnych odnośnie otrzymywanego oprocentowania własnych środków.

Najważniejsze tendencje zachodzące w popycie na usługi bankowe klientów indywidualnych:

• Zmniejszanie się udziału wkładów oszczędnościowych

• Wzrost zakupów papierów wartościowych, udziałów w funduszach inwestycyjnych, ze względu na większe dochody niż z odsetek

• Wzrost liczby i zakresu zawieranych ubezpieczeń, głównie zapewniających wypłatę świadczeń w przyszłości jako uzupełnienie do istniejących państwowych systemów emerytalnych i rentowych

• Zwiększone zainteresowanie zarządzanym majątkiem, co wynika z rosnącej zamożności społeczeństwa

• Wzrost zapotrzebowania na finansowanie budownictwa mieszkaniowego

• Rozszerzenie transakcji bezgotówkowych, obsługi kart płatniczych

Najważniejsze zmiany zachodzące w popycie na usługi klientów korporacyjnych można scharakteryzować następująco:

• Wzrost znaczenia projeckt finance- specjalnej formy finansowania przedsięwzięć inwestycyjnych przede wszystkim w zakresie infrastruktury

• Wzrost znaczenia kredytów konsorcjalnych

• Rosnące zapotrzebowanie na usługi związane z zabezpieczeniem się przed różnymi rodzajami ryzyka

• Rosnące znaczenie pośrednictwa w organizowaniu i lokowaniu na rynku emisji papierów wartościowych dla dużych przedsiębiorstw, miast, gmin

• Rosnące zapotrzebowanie na pośrednictwo w transakcjach kupna-sprzedaży papierów wartościowych i zarządzaniu portfelem inwestycyjnym

• Rosnące znaczenie pośrednictwa w łączeniu i przejmowaniu firm

1. Zadłużenie sektora publicznego i wpływ na zarządzanie aktywami bankowymi.

Gdy występuje deficyt budżetowy to musi być on w jakiś sposób sfinansowany. W takiej sytuacji banki komercyjne nabywają weksle skarbowe. Następuje zmiana struktury aktywów bankowych. Udzielenie kredytu skarbowi państwa przez banki komercyjne oznacza przesunięcie po stronie aktywów- zmniejszenie kredytów udzielanych przedsiębiorstwom i ludności, a zarazem zwiększenie udziału weksli skarbowych w aktywach banków.

1. Rozwój rynku instrumentów finansowych i wpływ na działalność banków.

Dynamiczny rozwój rynku instrumentów finansowych, spowodowany dążeniem do lepszego zaspokojenia potrzeb klientów w zakresie zarządzania ryzykiem oraz w zakresie finansowania, pociąga za sobą potrzebę ewolucji działalności banków. Na rynku pojawiają się nowe instrumenty finansowe takie jak: instrumenty pochodne (derywaty) czy instrumenty hybrydowe. Ich coraz bardziej wyrafinowane konstrukcje pozwalają na lepsze dostosowanie do potrzeb przedsiębiorstw w zakresie finansowania i potrzeb inwestorów. Banki muszą rozszerzać zakres swoich usług na coraz to nowsze instrumenty aby pozostać konkurencyjnymi wobec innych instytucji finansowych.
Także proces globalizacji rynków finansowych w znacznym stopniu wpływa na działalność banków w dzisiejszych czasach (pojawienie się zagranicznej konkurencji, powstawanie banków z kapitałem międzynarodowym).

1. Nowa koncepcja nadzoru bankowego.

Przemiany na międzynarodowych rynkach finansowych, zachodzące z dużą intensywnością procesy globalizacji, konsolidacji, pojawienie się nowych produktów, jak również nowych rodzajów ryzyk postawiły nowe wyzwania dla instytucji nadzorczych. Celem tych działań jest zapewnienie stabilności i prawidłowego funkcjonowania systemów finansowych. W związku z powiększaniem rozmiarów transakcji międzynarodowych następuje konieczność zwiększenie intensywności kontaktów i współpracy nadzorów bankowych z poszczególnych krajów. Rozszerzanie działalności na rynku krajowym i międzynarodowym przez istnienie wielu firm-córek ale też przedsiębiorstw pozabankowych i niefinansowych wymaga zintegrowanego nadzoru.
Rozwój Internetu również powoduje, że przed nadzorem bankowym stoją nowe wyzwania. Internet stworzył całkowicie nową platformę do konkurencji między pośrednikami bankowymi. Umożliwia on świadczenie usług finansowych z każdego miejsca na świecie przez co klient nie zawsze może zorientować się czy dana instytucja posiada licencję na świadczenie danych usług lub jaka jest faktyczna siedziba firmy.

1. Nowe strategie w działalności banków.

Wyzwania ze strony otoczenia, głębokie przeobrażenia w warunkach działania spowodowały konieczność sformułowania nowych strategii działania i wypracowywania nowych sposobów zarządzania bankiem.

Przewiduje się, że na przyszłym rynku będą działały 3 typy pośredników:

1. Duże instytucje finansowe działające na rynku międzynarodowym, oferujące pełną paletę usług

2. Instytucje wyspecjalizowane, koncentrujące swoje usługi na wybranej dziedzinie, które oferują skromną paletę produktów na konkurencyjnych warunkach

3. Regionalne instytucje finansowe, o charakterze uniwersalnym lub wyspecjalizowanym, koncentrujące się na rynkach regionalnych lub tylko lokalnych, ewentualnie na określonych grupach klientów lub rodzajach działalności, poszukujące nisz rynkowych

Wytycznie ogólnych kierunków rozwoju banku wymaga podjęcia decyzji w takich dziedzinach jak:

1. Specjalizacja (uniwersalizacja) działalności, ewentualnie koncepcja holdingi składającego się z banku depozytowo-kredytowego, banku inwestycyjnego i firmy ubezpieczeniowej

2. Segmentacja klientów, do których ma być adresowana oferta

3. Określenie rodzaju oferowanych produktów

4. Określenie rynków pod względem geograficznym

5. Ustalenie strategicznych powiązań

6. Konsekwentna polityka szukania nisz rynkowych, która jest dużą szansą dla małych banków

W związku z zmniejszaniem się roli banków jako tradycyjnych pośredników finansowych, konieczne stało się poszukiwanie nowych obszarów działalności oraz źródeł dochodów. Działania powinny koncentrować się w następujących kierunkach:

1. Zwiększanie dochodów z tytułu otrzymywania prowizji

2. Profesjonalne doradztwo i consulting

3. Sprzedaż informacji jako nowe źródło dochodów banków

1. Emisja pieniądza bankowego.

Emisja pieniądza bankowego polega na kreowaniu przez system bankowy w drodze akcji depozytowo-kredytowej dodatkowej ilości pieniądza bankowego. Wkład pierwotny ulokowany w pierwszym banku komercyjnym stanowi podstawę (pomniejszona o stopę rezerwy obowiązkowej) do udzielenia przez bank kredytu. Część tego kredytu stanowi podstawę do powstania kolejnego depozytu i tak dalej. Wielkość maksymalną emisji pieniądza bankowego można określić jako iloczyn wkładu pierwotnego i mnożnika kreacji pieniądza.

1. Czynniki wpływające na podaż pieniądza.

• wysokość rezerwy obowiązkowej (jej podwyższenie ogranicza podaż pieniądza, natomiast obniżenie sprzyja zwiększeniu podaży pieniądza)

• poziom rynkowej stopy procentowej i stopy dyskontowej (te dwa pojęcia wiążą się się z polityką restrykcyjną Banku Centralnego, która polega ustalaniu wysokości stóp procentowych w zależności od wysokości podaży pieniądza na rynku)

• wielkość bazy monetarnej, którą ustala Bank Centralny

• zdolność podmiotów gospodarczych do tworzenia oszczędności w pieniądzu krajowym

• polityka otwartego rynku prowadzona przez Bank Centralny (Polega na skupowaniu lub sprzedawaniu papierów wartościowych. Kiedy Bank Centralny skupuje papiery wartościowe, zwiększa podaż pieniądza. Kiedy wyprzedaje papiery wartościowe – ogranicza podaż pieniądza.)

1. Instrumenty oddziaływania na funkcjonowanie sektora bankowego.

bezpośrednie:

• rezerwy obowiązkowe

• normy ostrożnościowe

• polityka dyskrecjonalna (nakazowa)

pośrednie

• kredyty refinansowe BC (lombardowy i redyskontowy)

• operacje otwartego rynku

• polityka walutowa

• rezerwy walutowe

1. Rezerwy obowiązkowe jako instrument regulacji podaży pieniądza.

Rezerwy obowiązkowe są jednym z czynników oddziaływania Banku Centralnego na wysokość podaży pieniądza. Są to określone procentowo części środków pieniężnych banków komercyjnych, które muszą być utrzymywane na ich kontach w Banku Centralnym. Aby ograniczyć ilość pieniądza w obiegu (czyli wielkość podaży pieniądza) Bank Centralny podwyższa stopę rezerw obowiązkowych, tym samym banki komercyjne muszę odprowadzać większą część swoich środków do Banku Centralnego, co prowadzi do ograniczenia ich zdolności ekspansji kredytowej. W sytuacji kiedy ilość pieniądza w obiegu jest zbyt mała, Bank Centralny obniża stopę rezerw obowiązkowych, co pozwala bankom komercyjnym na zwiększenie akcji kredytowej i tym samym zwiększenie podaży pieniądza.

Funkcje rezerw obowiązkowych:

• są elementem zabezpieczenia interesów depozytariuszy, czyli w przypadku upadku banku z tych rezerw wypłaca się część depozytów (zabezpieczenie płynności banków operacyjnych)

• instrument oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza. Zwiększenie rezerw obowiązkowych zmniejsza ilość pieniądza funkcjonującego w gospodarce i odwrotnie.

1. Kredyty refinansowe banku centralnego.

Kredyt refinansowy – zaciągnięcie pożyczki polegające na sprzedaży bankowi centralnemu weksli handlowych wykupionych od klientów. Sprzedaż następuje po określonej cenie, jaka jest stopa redyskontowa. B.C. po określonej cenie przyjmuje od banków handlowych wierzytelność wobec dłużnika wekslowego. Im odleglejszy okres wykupu weksla tym wyższe jest oprocentowanie

Gdy centralne instytucja monetarna obniża stopę redyskontową to mówimy o ekspansywnej polityce pieniężnej, gdy ją podwyższa – o restrykcyjnej.

Kredyty redyskontowe BC –musi mieć: nieprzerwany ciąg indosów, termin wykupu do 90 dni, musi odpowiadać prawu bankowemu, trzeba uiścić opłatę skarbową, emisja weksla związana z działalnością gospodarczą lub handlową (wszystkie weksle trasowane spełniają ten wymóg, inne nie).

Kredyty lombardowe BC - udzielany przez BC bankom komercyjnym na bardzo krótkie terminy. Stopa kredytu lombardowego jest wyższa niż stopa redyskontowa. Banki komercyjne korzystają z kredytu lombardowego dla przezwyciężenia krótkookresowego braku płynności.

1. Operacje otwartego rynku.

Najbardziej efektywne instrumenty oddziaływania BC na BK.

Repo – warunkowa sprzedaż przez banki komercyjne bankowi centralnemu papierów wartościowych z możliwością ich odkupu. Są wykonywane na okres 1-7 dni.(bon pieniężny NBP)

Rewers repo – operacje warunkowe zakupu przez BK od BC papierów wartościowych z opcją odkupu przez BC na okres 1-7 dni. Dokonywane są w przypadku nadpłynności.

Polegają one na warunkowym kupnie (rewerse repo) bądź sprzedaży (repo) posiadanych przez bank komercyjny papierów wartościowych z warunkiem ich odkupu. Operacje te są dokonywane na okres od 1 do 28 dni i dokonuje się ich na dwóch papierach. Obecnie głównie na:

• bonie pieniężnym NBP

• bonie skarbowym

1. Instrumenty sterowania bezpośredniego banków.

rezerwy obowiązkowe – polityka monetarna BC, ograniczenie ilości pieniądza w obiegu, hamowanie inflacji, zabezpieczenie interesów depozytariuszy

normy ostrożnościowe – ograniczenia wprowadzone przez prawo bankowe i BC. Mówi o kapitałach własnych, które trzeba mieć aby bank zaczął działać. Akcja kredytowa, czyli koncentracja kapitału. Duży kredyt, czyli taki który przekracza 10% kapitału własnego. Dotyczą one: akcji kredytowej, wskaźnika cen, wskaźnika otwartych pozycji walutowych, pozycji maksymalnych walutowych

polityka dyskrecjonalna (nakazowa) – BC zastrzega sobie możliwość nakazu pewnego działania dla samodzielnych BK

1. Polityka walutowa RP i jej wpływ na sektor bankowy.

polityka walutowa (kursowa) – oddziaływanie przez BC na kursy waluty na rynku krajowym. Ten kurs jest ustalony przez BC i może mieć rodzaje: kurs sztywny, kurs walutowy, wąż walutowy. Rezerwy walutowe BC lokowane są na rynkach zagranicznych, by ustrzec przez ryzykiem zmiany kursu walutowego. Jeśli są one wysokie, to zabezpieczają walutę krajową poprzez stabilny kurs, ale wspierają tym samym gospodarki innych krajów. Jeśli są niskie, mogą występować duże wahania kursu walutowego (destabilizacja waluty krajowej)

rezerwy walutowe – (rewaluacyjne) jest to różnica między wartością rezerwy walutowej w momencie pozyskania składających się na nią środków, a jej wartością obliczaną wg bieżącego kursu wymiany złotego na waluty składające się na rezerwę walutową. Wysokość rezerw może się zmieniać wraz ze wzrostem kursu walutowego. Gdy kurs rośnie – rezerwy maleją i odwrotnie.

1. Rola rynku międzybankowego w działalności banku komercyjnego.

Międzybankowy rynek pieniężny jest segmentem rynku pieniężnego. Ułatwia on przepływ strumieni pieniężnych między bankami i optymalne wykorzystanie przez nie zasobów pieniężnych. Wzajemne operacje bierne i czynne na międzybankowym rynku pieniężnym zapewniają rezerwę płynności bankom komercyjnym, w postaci zaciągania krótkoterminowych, nawet kilkudniowych, kredytów i lokowania nadwyżek. Operacje na rynku międzybankowym pozwalają bankom komercyjnym na spekulacje na instrumentach finansowych tego rynku (dodatkowe źródło dochodów), oraz zwiększają stopień uniezależnienia od kredytu refinansowego banku centralnego.
Podstawowe transakcje to: O/N (Overnight), T/N (Tom/next), S/N (spot/next), 1W, 2W …, 1M itd.
Wysokość oprocentowania na rynku międzybankowym określają stopy WIBOR oraz WIBID.
Na rynku tym dokonywane są również transakcje Repo (warunkowy zakup przez bank centralny papierów wartościowych od banku komercyjnego który jednocześnie zobowiązuje się do ich odkupienia w określonym terminie – odpowiednik kredytu udzielonego bankowi komercyjnemu przez bank centralny) i Reverse repo (odwrotnie niż Repo). Na rynku tym przeważającym instrumentem finansowym są bony pieniężne. Oprócz transakcji zabezpieczonych papierami wartościowymi występują również transakcje zabezpieczone walutami – swapy walutowe.
Rynek ten dzieli się na:
• rynek transakcji o charakterze lokacyjnym (lokaty zabezpieczone i niezabezpieczone),
• rynek krótkoterminowych instrumentów dłużnych o charakterze zbywalnym (w szczególności rynek bonów pieniężnych i wtórny rynek papierów skarbowych)

1. Funkcje rynku międzybankowego.

Do podstawowych funkcji rynku międzybankowego zaliczyć można: 
Regulacyjna – regulowanie płynności całego sektora bankowego. 
Informacyjna – na rynku tym tworzy się cena pieniądza. 
Zarobkowa - banki tworzą otwarte pozycje (spekulacyjne) nastawione na zysk 

1. Regulacje płynności banku komercyjnego za pośrednictwem rynku międzybankowego.

Regulacja płynności banku komercyjnego za pośrednictwem rynku międzybankowego może odbywać się poprzez transakcje o charakterze lokacyjnym (lokaty zabezpieczone i niezabezpieczone). W przypadku transakcji niezabezpieczonych mamy do czynienia z wzajemnymi operacjami biernymi i czynnymi na międzybankowym rynku pieniężnym w postaci zaciągania krótkoterminowych kredytów - w przypadku potrzeby zwiększenia płynności przez dany bank komercyjny, oraz lokowanie nadwyżek - w przypadku zaistnienia nadpłynności w danym banku komercyjnym – w innym banku komercyjnym.
Natomiast do transakcji o charakterze zabezpieczonym należą transakcje Repo i Reverse repo (zabezpieczone papierami wartościowymi) oraz Swapy walutowe (zabezpieczone walutami).
Bank może także regulować swoja płynność poprzez handel krótkoterminowymi instrumentami dłużnymi o charakterze zbywalnym (w szczególności bonami pieniężnymi i transakcjami na wtórnym rynku papierów skarbowych).

1. Operacja arbitrażowa i jej rola w działalności banku.

Operacja arbitrażowa – polega na przejęciu pieniędzy z rynku po pewnej cenie „S” i replasowanie tych pieniędzy w innym segmencie rynku, po cenie wyższej niż „S”. W tej sytuacji ujawnia się ukryta ręka ryku, co znaczy że operacje arbitrażowe powodują samoregulację całego sektora finansowego. W ten sposób tworzy się cena pieniądza. Ogólnie mówiąc, celem operacji arbitrażowej jest zarabianie na różnicy cen w różnych filarach rynku finansowego. Ważną kwestią w dokonywaniu tych operacji są wysokości wskaźników BID (cena po jakiej dany bank udzieli depozytu) i OFFER (cena po jakiej dany bank udzieli kredytu). Dokonanie operacji arbitrażowej możliwe jest w sytuacji, kiedy cena OFFER banku z którego pożyczamy pieniądze jest niższa od ceny BIG banku w którym replasujemy zdobyte środki pieniężne. W ten sposób bank dokonujący operacji zarobi pieniądze, nie angażując w transakcje swoich własnych środków.

1. Stopy procentowe WIBOR, WIBID, LIBOR, CIBOR, EURIBOR.

WIBOR – stopa procentowa, po jakiej banki udzielają pożyczek innym bankom. Warszawski indeks rynku międzybankowego OFFER (cena po jakiej oferuje się pieniądze do sprzedania) – średnia cena dla 15 największych OFFER dla operacji danego typu. Inaczej wysokość procentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Stopa WIBOR jest bazą do oprocentowań kredytów udzielanych przez banki swoim klientom. Dany bank dolicza do stawki WIBOR swoją marżę i w ten sposób klient (osoba fizyczna bądź firma) otrzymuje finalny koszt swojego kredytu. Stopa WIBOR nie jest ustalana administracyjnie i niezależny od jednego banku - jest wyznaczana przez czynniki ekonomiczne a więc obiektywne.

WIBID – roczna stopa procentowa, jaką banki zapłacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków. Warszawski indeks rynku międzybankowego BID (cena po jakiej bank jest skłonny przyjąć)– średnia cena dla danej kategorii (15 największych operacji danego typu).

WIBID i WIBOR są podstawą do tworzenia innych instrumentów o zmiennym oprocentowaniu na rynku finansowym.

oprocentowanie kredytu = cena referencyjna (WIBOR, WIBID) + marża ( procentach)

LIBOR - londyński indeks rynku międzybankowego (stopa procentowa)

CIBOR - szwajcarski indeks rynku międzybankowego (stopa procentowa)

EURIBOR – europejska (brukselska) stopa procentowa kredytów oferowanych na rynku międzybankowym; europejski (brukselski) indeks rynku międzybankowego

1. Operacja spekulacyjna na rynku międzybankowym.

Przesłanką zawieranych operacji są przewidywane zmiany cen. Dealer musi przewidzieć zmianę ceny. Bez zmian cen nie ma spekulacji.

Rosnące stopy procentowe – otwieramy pozycję długą. Przyjmujemy pieniądze na długi okres czasu, a replasujemy na krótki. Godząc się na stratę w pierwszej części operacji spekulacyjnej oczekujemy, że druga jej część wraz ze wzrostem stóp procentowych na rynku, wzrośnie oprocentowanie depozytów jak i lokat. Ponieważ depozyt już posiadamy, oczekujemy że uda nam się ulokować pieniądze na tyle drogo, ze pokryje to stratę z pierwszej części operacji spekulacyjnej.

Operacja spekulacyjna- polega na zakupie i sprzedaży pieniędzy na różne okresy. Przy tworzeniu tych operacji wykorzystuje się prawidłowość polegającą na tym, że wraz ze wzrostem stopy procentowej rośnie oprocentowanie depozytów jak i kredytów bankowych. Jeśli stopy procentowe maleją analogicznie oprocentowanie depozytów i kredytów maleje. Jeśli stopy na rynku są dodatnie to bank tworzy pozycję spekulacyjną długą. Bank przyjmuje pieniądze z rynku na długi okres czasu (po cenie OFFER) i replasuje na krótki okres czasu (po cenie BIT). W swoim postępowaniu liczy na to, że uda się ulokować posiadane pieniądze na tyle wysoko, że pokryje to stratę z pierwszej części.

Z kolei jeśli stopy procentowe maleją to bank tworzy pozycję spekulacyjną krótką. Przyjmuje depozyty z rynku na krótki okres czasu i replasuje na długi okres. Bank oczekuje, że w drugiej części operacji uda się pozyskać pieniądz na tyle tanio, że pokryje to stratę z pierwszej części

1. Punkt równowagi transakcji rynku międzybankowego.

Cena pozyskania środków w drugiej części operacji spekulacyjnej w takiej wysokości, aby cała operacja zakończyła się na zero, czyli aby zyski pokryły straty. W przypadku spadkowej tendencji stóp procentowych pozyskiwanie pieniędzy poniżej punktu równowagi pozwoli nam na osiągnięcie zysku z całej operacji spekulacyjnej.

1. Czynniki oddziałujące na podaż pieniądza.

• wysokość rezerwy obowiązkowej (jej podwyższenie ogranicza podaż pieniądza, natomiast obniżenie sprzyja zwiększeniu podaży pieniądza)

• poziom rynkowej stopy procentowej i stopy dyskontowej (te dwa pojęcia wiążą się się z polityką restrykcyjną Banku Centralnego, która polega ustalaniu wysokości stóp procentowych w zależności od wysokości podaży pieniądza na rynku)

• wielkość bazy monetarnej, którą ustala Bank Centralny

• zdolność podmiotów gospodarczych do tworzenia oszczędności w pieniądzu krajowym

• polityka otwartego rynku prowadzona przez Bank Centralny (Polega na skupowaniu lub sprzedawaniu papierów wartościowych. Kiedy Bank Centralny skupuje papiery wartościowe, zwiększa podaż pieniądza. Kiedy wyprzedaje papiery wartościowe – ogranicza podaż pieniądza.)

1. Czynniki oddziaływania na popyt pieniądza.

Popyt n pieniądz jest to, mówiąc najkrócej, ilość pieniądza na jaką istnieje zapotrzebowanie zgłaszane przez podmioty gospodarcze

• popyt na pieniądz zależy od instytucjonalnych rozwiązań, np.: zwyczajów płatniczych, technik i metod rozliczeń finansowych stosowanych przez system bankowy (udział transakcji rozliczonych w trybie bezgotówkowym, powszechność kart kredytowych itp.)

• nominalny popyt na pieniądz rośnie proporcjonalnie do wzrostu cen i realnego dochodu narodowego, natomiast maleje gdy rożnie stopa procentowa.

• Realny popyt na pieniądz nie zależy od poziomu cen, natomiast zależy od realnego dochodu narodowego, nominalnej stopy procentowej oraz kosztu zamiany różnych aktywów na pieniądz. Gdy rośnie dochód narodowy i koszt zamiany aktywów na pieniądz, popyt na pieniądz też rośnie, gdy rośnie stopa procentowa popyt na pieniądz maleje

• Popyt na pieniądz zależy również od szybkości obiegu pieniądza i liczby transakcji zawartych w danym okresie. Szybkość obiegu pieniądza wskazuje na to, ile razy jedna jednostka pieniężna została w danym okresie użyta przy zawieraniu transakcji.

1. Czynności bankowe.

Czynności wyłącznie dla banków (nadzorowane przez NBP i KNF)

• prowadzenie rachunków

• przyjmowanie depozytów

• udzielanie kredytów

• emisja bankowych papierów wartościowych

• emisja bankowych kart płatniczych

Czynności bankowe, które mogą wykonywać instytucje poza bankowe

• udzielanie pożyczek

• prowadzenie rozliczeń

• emisja papierów wartościowych

• obsługa obrotu papierami wartościowymi

• usługi kantorowe

• doradztwo finansowe

• prowadzenie skrytek i sejfów

1. Operacje bankowe, klasyfikacja.

Operacje bierne (pasywa) – pozyskiwanie środków przez bank. zaliczamy do nich takie czynności jak: przyjmowanie depozytów, emisja własnych papierów wartościowych, operacje pozyskiwania środków z rynku międzynarodowego. Są głównym kosztem odsetkowym banków.

Operacje czynne (aktywa) – związane z lokowaniem środków własnych i środków jemu powierzonych: udzielanie pożyczek i kredytów, zakup papierów wartościowych i udziałów na własny rachunek, operacje lokacyjne na rynku międzybankowym. Są one głównym źródłem przychodów odsetkowych.

Operacje pośredniczące – operacje wiążące klientów z bankiem

• prowadzenie rachunku

• rozliczenia bankowe

• operacje kantorowe i maklerskie

• doradztwo

• prowadzenie skrytek i sejfów

Obecnie w bankach operacje te są znaczącym źródłem przychodów (wszelkie opłaty i prowizje).

1. Rachunki bankowe dla osób fizycznych.

Rachunek oszczędnościowy – są prowadzone dla osób fizycznych i nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. Na rachunku oszczędnościowym występuje ograniczona swoboda wypłaty środków pieniężnych. Są korzystnie oprocentowane. Kiedyś wiązały się z posiadaniem książeczki oszczędnościowej.

Rachunek oszczędnościowo – rozliczeniowy (ROR) – służy celom rozliczeniowym, ale daje tez możliwość gromadzenia krótkoterminowych oszczędności. Środki pieniężny na nim deponowane są oprocentowane, jednak stopa procentowa jest niższa niż w przypadku lokat terminowych. Wysokość oprocentowania zależy od wielu czynników, najważniejszym z nich jest limit kwoty, jaką właściciel rachunku zobowiązał się utrzymać, przez cały okres trwania umowy.

Lokata terminowa – jest umową między bankiem a klientem odnośnie lokowania środków pieniężnych na określony czas. Bank zobowiązuje się wypłacić zdeponowany kapitał powiększony o odsetki na koniec ustalonego okresu. Oprocentowanie lokaty jest ściśle związane z długością okresu deponowania. Może mieć ono charakter stały lub zmienny.

1. Rachunki bankowe dla przedsiębiorstw.

Podmioty gospodarcze mają obowiązek prowadzenia rachunku bankowego. Umowa o otwarcie rachunku ma charakter cywilno-prawny. Załącznikiem do takiej umowy jest karta wzorów podpisów zawierająca nazwiska osób upoważnionych do dysponowania rachunkiem oraz zwory ich podpisów

Bank jest zobowiązany jest do realizacji dyspozycji płatniczych, zlecanych przez posiadacza rachunku bez zbędnej zwłoki

Bank odpowiada za szkody spowodowane niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem wydaniem dyspozycji.

Wyróżniamy rachunki bankowe takie jak:

1. Rachunek bieżący- mają podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych. Wpływają na nie należności od odbiorców, podejmowane są z nich środki na regulacje zobowiązań. Można na nim wyodrębnić środki pieniężne na określone cele. Na rachunku tym można otrzymać kredyt za pomocą debetowania. Jest to rachunek gotówkowy. Po podpisaniu aneksu do umowy można za jego pomocą wykupywać weksle własne i ciągnione

2. Rachunek pomocniczy- Służy do przeprowadzania rozliczeń w innym banku niż bank prowadzący rachunek bieżący lub do dokonywania operacji w ściśle określonym celu.

3. Rachunek lokaty terminowej- jest to rachunek, na który na pewien okres lokuje się pieniądze na pewien procent. Korzystają z niego zazwyczaj przedsiębiorstwa obywające się bez kredytów, lokując na nich środki. Zachęca je do tego wyższe oprocentowanie niż na r-ku bieżącym. Występuje tutaj asymetria umów między lokatą a kredytem. Bank z pieniędzy z lokat terminowych finansuje udzielanie kredytów. Klient ma możliwość zerwania umowy lokaty terminowej jednak traci oprocentowanie. Bank jednak nie może zerwać umowy kredytowej.

1. Rachunki bieżące:

• Otwierane dla potrzeb firmy. Posiadanie rachunku bieżącego jest warunkiem zarejestrowania firmy. Wynika to z przepisów o obrocie finansowym, które mówią, że bezgotówkowo muszą być rozliczane wszystkie transakcje i płatności powyżej 15 tys.euro.

• Na rachunek bieżący wpłacane są codzienne utargi i przekazywane pieniądze od odbiorców (wpływy bieżące); z tego rachunku podejmuje się gotówkę, płaci za otrzymany towar i reguluje inne zobowiązania (np. podatki, ubezpieczenia, opłaty).

• Prowadząc rachunek bieżący bank ponosi znaczne koszty, musi bowiem często rejestrować operacje związane ze zmieniającą się wysokością środków na tym rachunku dlatego też oprocentowanie rachunków bieżących jest bardzo niskie lub nie są one wcale oprocentowane. Sumy przekraczające bieżące potrzeby są z reguły przenoszone na oprocentowane wkłady terminowe.

• Mogą być kredytowane jeśli bank wyrazi zgodę na debetowanie rachunku, jest też rachunkiem gotówkowym, czyli można z niego wypłacać gotówkę.

1. Rachunek pomocniczy:

Pełni funkcję „drugiego" rachunku bieżącego firmy. Otwierany w banku, w którym mamy rachunek bieżący, bądź w innym banku z powodu prowadzenia dodatkowej działalności (służy do przeprowadzania rozliczeń za pośrednictwem innych banków).

1. Rachunki terminowe (lokaty terminowej):

Służą do przechowywania środków pieniężnych przez określony czas, np.. 1 dzień, 10 dni, 1 miesiąc. W momencie otwierania rachunku trzeba zadeklarować na jaki okres będą gromadzone pieniądze. Korzystają z nich przede wszystkim osoby prawne, a osoby fizyczne korzystają z wkładów oszczędnościowych

1. Rachunki oszczędnościowe i rachunki oszczędnościowo–rozliczeniowe:

Są prowadzone dla osób fizycznych i nie mogą być wykorzystywane przez ich posiadaczy do przeprowadzania rozliczeń pieniężnych związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej. (rachunki oszczędnościowe obecnie zanikają, występuje w nich książeczka oszczędnościowa; ROR- odpowiednik rachunku bieżącego dla osób fizycznych)

RACHUNKI DODATKOWE:

Rachunek kredytowy (patrz pkt. 43)

Rachunek inwestycyjny:

Wydatki związane z inwestycjami idą na obciążenie rachunku, a wpływy podnoszą limit.

Rachunek maklerski (patrz pkt.44)

Rachunek zastrzeżony:

Są to głównie rachunki walutowe oraz inne gdzie zastrzegającym jest osoba (prawna lub fizyczna) wpłacająca pieniądze na rachunek. Rachunek walutowy umożliwia prowadzenie rachunku w innej walucie niż krajowa, ich funkcjonowanie reguluje prawo dewizowe, które ogranicza wywóz waluty za granicę.

Rachunki zastrzeżone otwierane są również dla osób prowadzących działalność artystyczną. Osoby takie otrzymują jednorazowe, wysokie honoraria co jakiś okres czasu, co wiąże się z obowiązkiem płacenia wysokich podatków. Artyści pobierają pieniądze z takiego rachunku w mniejszych ilościach (kwotach), aby spaść do niższego progu podatkowego i płacić niższe podatki.

Rachunek call (rachunek bankowy z wypowiedzeniem 48-godzinnym):

Rachunek terminowy, w którym nie deklaruje się ostatecznego terminu lokaty. Trzeba zadeklarować, kiedy chce się wycofać pieniądze, od 1 do 7 dni wcześniej należy powiadomić bank, że chce się wycofać lokatę. Obecnie wszystkie banki stosują wewnętrzny regulamin i określają górną granicę, przy której można w ciągu jednego dnia wypłacić pieniądze. Jeśli chce się wypłacić większą sumę trzeba co najmniej 48h wcześniej zawiadomić o tym bank aby ten ostatni mógł wystawić pieniądze do naszej dyspozycji.

Rachunek escrow (rachunek zastrzeżony):

Stanowi formę umowy - usługi bankowej polegającej na otwarciu i prowadzeniu rachunku powierniczego, który przeznaczony jest do gromadzenia środków i prowadzenia rozliczeń pomiędzy konkretnymi, określonymi w umowie partnerami handlowymi.

Rachunek Escrow wykorzystywany jest w związku z różnego rodzaju transakcjami handlowymi, znajduje zastosowanie głównie podczas transakcji odbywających się na odległość, prowadzenia inwestycji budowlanych, zakupu przedsiębiorstwa, linii technologicznych itp. Często wykorzystywany jest również w przypadku zakupu dóbr trudno zbywalnych, wytwarzanych na indywidualne zamówienie oraz zakupu udziałów lub akcji przedsiębiorstw. Jednym z zastosowań jest ochrona transakcji na rynku pierwotnym obrotu nieruchomościami - poprzez rachunek Escrow bank może uwiarygodnić dewelopera wobec klientów, zagwarantować terminową zapłatę za wybudowane mieszkania, a kupującego chronić przed ewentualną utratą gotówki w przypadku, gdy deweloper zbankrutuje.

Obecnie jeden z najbardziej dynamicznie rozwijających się rachunków. Jest wielopodmiotowy, po części zastępuje akredytywę dokumentalną, która jest najbezpieczniejszą formą rozliczeń i przy okazji najdroższą (do 10-16% wartości transakcji). Z powodu wysokich kosztów tej akredytywy stosuje się rachunek escrow. Określone zostaje kto może dostać pieniądze. Bank bierze na siebie rozliczenie tych pieniędzy. Osoba pobierająca pieniądze musi złożyć odpowiednie dokumenty. (np. BOŚ)

1. Rachunki NOSTRO i LORO.

Banki podpisują między sobą tzw. umowę o korespondencję. W związku z tym nasz bank krajowy otwiera w księgach banku korespondenta zagranicznego rachunek nostro (nasze pieniądze w innym banku, „nasze dobro”). Z kolei nasz bank krajowy otwiera rachunek banku zagranicznego, tzw. rachunek loro (rachunek korespondenta w naszych księgach, „wasze dobro”). Zazwyczaj w bankach różnych krajów. Bank zagraniczny, z którym bliżej współpracuje bank krajowy, nazywa się bankiem korespondentem. Współpracujące ze sobą banki świadczą wzajemnie usługi, wymieniają informacje oraz prowadzą rachunki. Na rachunkach tych księgują one wzajemne rozliczenia z tytułu różnych operacji bankowych (np. skupowanie czeków), a powstające salda są okresowo rozliczone. Duże banki komercyjne otwierają placówki zagraniczne. Takie placówki banków zagranicznych działają także w Polsce.

Transfer pieniędzy do innego kraju:

1. Obciążamy nasz r-k NOSTRO na kwotę przesyłanych pieniędzy

2. Uznać r-k LORO na kwotę przesyłanych pieniędzy po przeliczeniu na walutę krajową

Rachunek NOSTRO prowadzony jest w walucie korespondenta

Rachunek LORO prowadzony jest w walucie krajowej

1. Rachunki kredytowe.

Rachunek kredytowy to rachunek bezgotówkowy, udzielany w zależności od rodzaju kredytu (np. finansowanie działalności bieżącej, kredyt docelowy, płatniczy, na należności, na zobowiązanie, linia kredytowa i rachunek sezonowy).

Rachunek kredytowy służy do obsługi zaciąganych kredytów, w sensie prawnym nie jest rachunkiem bankowym, ponieważ przy zaciągnięciu kredytu pojawia się na nim saldo ujemne, które zmniejsza się przy każdorazowo spłaconej racie kredytowej.

1. Rachunek maklerski.

Rachunek maklerski - prowadzony przez biuro maklerskie, służący zakupowi i sprzedaży papierów wartościowych, w sensie prawnym nie spełnia kryteriów rachunku bankowego, gdyż umożliwia także deponowanie papierów wartościowych, które nie są gotówką.

Rachunek papierów wartościowych (tzw. rachunek inwestycyjny) składa się z dwóch rachunków:

1. Rachunek depozytu pieniężnego (przechowywana na nim jest gotówka klienta, służąca do zakupu papierów wartościowych)

2. Rachunek depozytu papierów wartościowych ( przechowywane są informacje o posiadanych przez właściciela rachunku walorach-papierach wartościowych)

Zakup papierów wartościowych odbywa się przez obciążenie rachunku depozytu pieniężnego na zakupione walory, a uznanie rachunku depozytu papierów wartościowych na ilość zakupionych walorów. Odwrotnie jest przy sprzedaży. Obciążony zostaje rachunek depozytu papierów wartościowych ilością sprzedanych papierów, a uznany rachunek depozytu pieniężnego.

1. Rachunek bieżący i jego znaczenie dla banku.

Rachunek bieżący- mają podstawowe znaczenie dla jednostek gospodarczych. Wpływają na nie należności od odbiorców, podejmowane są z nich środki na regulacje zobowiązań. Można na nim wyodrębnić środki pieniężne na określone cele. Na rachunku tym można otrzymać kredyt za pomocą debetowania. Jest to rachunek gotówkowy. Po podpisaniu aneksu do umowy można za jego pomocą wykupywać weksle własne i ciągnione.

Obsługa rachunków bieżących dla banku jest pracochłonna i kosztowna (chociaż ułatwiają ją znacznie systemy informatyczne stosowane przez banki), jednakże środki tam gromadzone są najważniejszym źródłem tzw. taniego pieniądza. Pieniądze gromadzone na rachunkach bieżących przez bank nazywane są też lokatami bieżącymi. Bank wszelkie depozyty księguje po stronie pasywów co pozwala mu na finansowanie swojej działalności. Środki te przeznaczane są głownie na udzielanie kredytów i pożyczek ( strona aktywów).

Wielkość zgromadzonych depozytów przesądza o możliwościach finansowych banku w zakresie działalności kredytowej oraz operacjach na rynku pieniężnym i kapitałowym.

Prowadząc rachunek bieżący bank ponosi znaczne koszty, musi bowiem często rejestrować operacje związane ze zmieniającą się wysokością środków na tym rachunku, dlatego też oprocentowanie rachunków bieżących jest bardzo niskie lub nie są one wcale oprocentowane.

1. Certyfikat depozytowy i jego rola w działalności banku.

Certyfikat depozytowy to zbywalny papier wartościowy emitowany przez banki komercyjne w celu pozyskania pieniądza, z terminami wykupienia do 1 roku (skrypt dłużny opiewający na określone nominalne kwoty pieniężne, wypłacane w terminie ustalonym w momencie emisji). Certyfikat jest wystawiany z reguły na okaziciela i stanowi dowód złożenia depozytu w określonym banku, na określony czas i procent. Zasadniczą różnicą między certyfikatami depozytowymi a depozytami terminowymi jest to, że certyfikaty mogą być odstępowane na wtórnym rynku bądź odsprzedawane emitentowi przed ustalonym terminem. Na wtórnym rynku kupujący chce kupić certyfikat jak najdrożej, a sprzedający jak najtaniej (odwrotnie niż w klasycznej transakcji kupna- sprzedaży). Powodem takiego stanu rzeczy jest definicja negocjowanej ceny (rentowność kupującego certyfikat na rynku wtórnym).

Certyfikaty depozytowe są generalnie papierami o stałym oprocentowaniu. Występuje bardzo mały segment certyfikatów o zmiennym oprocentowaniu, bądź certyfikatów dyskontowych. Na polskim rynku najczęściej spotykamy certyfikaty na 3miesiące na 100 tys. zł.

Certyfikaty depozytowe mają podobny charakter do bonów komercyjnych. Emitowane są przez banki komercyjne. Są to skrypty dłużne, opiewające na określane kwoty pieniężne, wypłacane w terminie ustalonym w momencie emisji. Mogą one być odstępowane na rynku wtórnym bądź odsprzedawane emitentowi przed ustalonym terminem bez zmniejszania stopu dyskonta, a tylko ze zmniejszeniem jego kwoty odpowiednio do skrócenia okresu posiadania certyfikatu w stosunku to terminu wykupu. Certyfikaty depozytowe zaliczane są do hurtowego rynku pieniądza z uwagi na duże nominały pojedynczych certyfikatów, co czyni je niedostępnymi dla drobnych klientów indywidualnych.

1. Bon skarbowy w działalności banku komercyjnego.

Bony skarbowe to krótkoterminowe (z terminem wykupu: 8, 13, 26, 39 lub 52 tygodni) walory dłużne państwa, emitowane przez Ministerstwo Finansów (agentem emisji jest NBP), których celem jest pokrycie bieżących potrzeb budżetowych oraz zarządzanie płynnością budżetu. Nabywcom bony skarbowe pozwalają na bezpieczne i dość korzystne lokowanie nadwyżek finansowych.

Potencjalnymi nabywcami bonów mogą być wszystkie krajowe i zagraniczne osoby prawne i fizyczne. Nie znaczy to, że każdy z tych podmiotów może nabywać bony bezpośrednio. Sprzedaż weksli skarbowych na rynku pierwotnym odbywa się na zasadzie przetargu, którego uczestnikami mogą być jedynie tzw. dealerzy rynku pierwotnego, którymi są banki komercyjne oraz duże przedsiębiorstwa. Dopiero ci pośrednicy mogą za prowizję umożliwić nabywanie bonów innym podmiotom. Status uczestników przetargów (przetargi raz na tydzień) przysługuje wyłącznie instytucjom posiadającym rachunek w NBP, w praktyce są to banki komercyjne. Obrót bonami dokonuje się na rynku wtórnym. To na tym rynku różne pomioty gospodarcze mogą nabywać lub sprzedawać bony.

Bank centralny, dokonując kupna i sprzedaży bonów skarbowych na rynku pieniężnym, ma możliwość regulowania płynności banków komercyjnych i kształtowania rozmiarów ich akcji kredytowej.

Bony Skarbowe stanowią atrakcyjną formę lokaty kapitału dla banków komercyjnych z powodu swego bezpieczeństwa, rentowności oraz płynności (istnieje aktywny rynek wtórnego obrotu bonami skarbowymi). Bony Skarbowe nie są przedmiotem obrotu na GPW.

1. Bon pieniężny NBP w działalności banku komercyjnego.

Bon pieniężny NBP- krótkoterminowy dłużny papier wartościowy (z terminami wykupu 1,7, 14,28, 91, 182 oraz 364 dni), którego emitentem jest Narodowy Bank Polski. Bony pieniężne są sprzedawane na przetargach organizowanych przez NBP, z dyskontem w stosunku do ich ceny nominalnej. Nabywcami bonów pieniężnych NBP mogą być wyłącznie banki polskie, zaś bezpośrednimi uczestnikami przetargów są banki komercyjne posiadające status tzw. dealera pierwotnego rynku pieniężnego (ang. prime dealers). Bony NBP ze względu na wysokie bezpieczeństwo (porównywalne do bonów skarbowych lub obligacji skarbowych) oraz rentowność konkurencyjną do rentowności innych skarbowych papierów wartościowych stanowią atrakcyjną formę lokaty kapitału dla banków komercyjnych. Bony NBP są przedmiotem obrotu na rynku wtórnym organizowanym przez NBP.

W przypadku bonów NBP ich bezpośrednia sprzedaż przez bank centralny jest traktowana jako operacja otwartego rynku-prowadzi do zmniejszania płynnych funduszy banków komercyjnych. Jeżeli bank centralny kupuje bony od banków komercyjnych to wywołuje tym wzrost ich rezerw na rachunkach bieżących w centralnej instytucji monetarnej, co prowadzi do wzrostu kredytów w gospodarce. Gdy bank centralny sprzedaje bankom komercyjnym bony pieniężne następuje spadek płynnych rezerw tych drugich- ogólny spadek podaży pieniądza.

1. Segmentacja rynku finansowego.

Segmentacja rynku to proces podziału rynku według określonych kryteriów na możliwie jednorodne grupy nabywców (segmenty rynkowe), wymagające różnych strategii marketingowych w celu oddziaływania na dokonywane przez nabywców zakupy.

Rynek finansowy jest to „miejsce”, gdzie przedmiot wymiany stanowią instrumenty finansowe reprezentujące szeroko rozumiany kapitał pieniężny. Jest to ogół transakcji związanych z przemieszczaniem środków pieniężnych od podmiotów dysponujących wolnymi środkami finansowymi od podmiotów, które zgłaszają zapotrzebowanie na tego rodzaju formy kapitału. Odgrywa on olbrzymią rolę w funkcjonowaniu gospodarki każdego państwa.

SEGMENTY RYNKU FINANSOWEGO:

Rynek pieniężny- rynek instrumentów krótkoterminowych ( o okresie życia lub zapadalności do 1 roku) związanych z finansowaniem działalności bieżącej:

• Pieniądz gotówkowy

• Pieniądz w rozliczeniach międzybankowych

• Krótkoterminowe papiery wartościowe (np. certyfikat depozytowy, bon skarbowy, bon pieniężny NBP, weksel, czek, commercial papers (papiery komercyjne)

Rynek kapitałowy- rynek instrumentów średnio- i długoterminowych (o okresie życia powyżej roku), związanych z finansowaniem działalności rozwojowej (inwestycyjnej). Formy pieniądza:

• Pożyczki inwestycyjne

• Papiery wartościowe (akcje, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, skrypty dłużne)

Rynek walutowy (tzw. rynek walut i dewiz)- rynek zagranicznych instrumentów finansowych. Wyróżniamy:

• Rynek waluty- rynek środków płatniczych

• Rynek dewiz- zagranicznych papierów wartościowych

Rynek kredytowy- rynek kredytu, czyli pieniądza bezgotówkowego stworzonego na bazie depozytu pierwotnego banku centralnego, przeznaczonego na finansowanie konkretnego przedsięwzięcia.

Rynek derywatów- derywaty to sztuczne instrumenty finansowe stworzone na bazie istniejących. Można je zgrupować w 4 kategorie:

1. Operacje forward

2. Operacje financial futures

3. Operacje na opcjach

4. Operacje swap

*Lub podział ze względu na punkt widzenia uczestników operacji na rynkach finansowych: rynki narodowe (krajowe), rynki międzynarodowe (przy czym rynki międzynarodowe obejmujące cały świat

stają się rynkami globalnymi)

*lub wg kryterium pojawiania się walorów finansowych w roli przedmiotów transakcji: pierwotne rynki finansowe( walory pojawiają się po raz pierwszy), wtórne rynki finansowe

*niekiedy można spotkać się również z podziałem na rynki detaliczne i rynki hurtowe

1. Rynek krótkoterminowych papierów dłużnych.

Na tynku pieniądza dokonywane są operacje publicznymi krótkoterminowymi papierami wartościowymi (bonami skarbowymi, bonami pieniężnymi NBP) oraz prywatnymi dłużnymi papierami emitowanymi przez przedsiębiorstwa (zwykle spółki akcyjne notowane na giełdzie).

• Publiczne krótkoterminowe papiery dłużne (bony skarbowe- treasury bills)- są to instrumenty krótkoterminowego zadłużania się przez budżet w celu zachowania płynności dokonywania wydatków publicznych w warunkach opóźnionej realizacji dochodów np. ustalanie terminu płatności podatków odległych od okresów ich zarachowania. W Polsce bony skarbowe są sprzedawane na rynku pierwotnym w trybie przetargowym przez Warszawski Oddział Okręgowy NBP, bankom-dealerom oraz niektórym niebankowym instytucjom finansowym, dopuszczonym do przetargu na mocy decyzji prezesa NBP. Inne bank i instytucje mogą kupować bony na rynku wtórnym. Bony skarbowe mają postać zdematerializowaną tzn. występują w postaci zapisów w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych.

• Bony pieniężne NBP- dla absorbowania nadpłynności banków komercyjnych, celem ograniczenia akcji kredytowej banków, NBP posługuje się sprzedażą bonów pieniężnych własnej emisji. Bony te sprzedawane na przetargach w podobny sposób jak bony skarbowe- tym samym bankom-dealerom, najczęściej mają termin wykupu 28 dni, ale zdarzają się też bony o krótszych terminach- 1,7,14 dni.

• Bony komercyjne (commercial papers)- występują na tynku pieniądza w Polsce pod różnymi nazwami, jak bony komercyjne w emisjach organizowanych przez Polski Bank Rozwoju SA i Bank Pekao SA, komercyjne weksle inwestycyjno-terminowe (KWIT-y) rozprowadzane przez ING Bank Polska, bony handlowe emitowane za pośrednictwem Banku Handlowego Warszawa SA i inne. Ogólnie bony komercyjne stanowią pisemne zobowiązanie emitentów do zwrotu ich nabywcom nominalnych kwot pieniężnych zapisanych na bonach, w ustalonym terminie wykupu. Sprzedaż bonów następuje z dyskontem, którego wysokość zależy od terminu wykupu, ogólnej sytuacji na rynku pieniądza oraz wiarygodności kredytowej (ratingu) emitenta. Wysokość dyskonta zapewnia nabywcom bonów stopę zwrotu wyższą od oprocentowania depozytów bankowych, a emitentom-koszt pożyczki niższy od oprocentowania kredytów bankowych.

• Certyfikaty depozytowe- emitowane przez banki komercyjne. Są to skrypty dłużne opiewające na określone nominalne kwoty pieniężne, wypłacane w terminie ustalonym w momencie emisji. Zasadniczą różnicą między certyfikatami depozytowymi a depozytami terminowymi jest to, że certyfikaty mogą być odstępowane na wtórnym rynku bądź odsprzedawane emitentowi przez ustalonym terminem bez zmniejszenia stopy dyskonta, a tylko za zmniejszeniem jego kwoty odpowiednio do skrócenia okresu posiadania certyfikatu w stosunku do terminu wykupu.

1. Stopy procentowe na rynku pieniądza.

Stopy procentowe na rynku pieniądza są kształtowane w zasadzie przez relacje między podażą krótkoterminowych funduszy pożyczkowych a popytem na nie. Trzeba jednak pamiętać, że podaż funduszy pożyczkowych jest wielkością w znacznym stopniu uzależnioną od polityki pieniężnej banku centralnego i wobec tego poziom stóp procentowych jest również efektem tej polityki, a nie obiektywnie działającego, niezależnego od woli ludzi mechanizmu rynkowego. Źródłem podaży funduszy pożyczkowych na rynku mogą być oszczędności gospodarstw domowych i fundusze kreowane (emitowane) w systemie bankowym (powstają w drodze udzielania przez banki kredytów na kwoty większe od kwot gromadzonych w bankach depozytów).

Zasoby pieniądza gromadzonego przez ludność z motywu spekulacji są zależne od stopy procentowej na rynku, a mianowicie maleją, gdy stopa procentowa rośnie (wzrost stopy obniża wartość rynkową obligacji o stałym oprocentowaniu i zachęca do ich kupna).

Podstawowym celem polityki pieniężnej NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen (zwalczanie groźby inflacji), wśród instrumentów realizacji tego celu wymienia się stopy procentowe, z których podstawowe znaczenie mają stopa lombardowa oraz stopa redyskonta (przy czym stopa lombardowa wyznaczać będzie górną granicę stóp rynku międzybankowego oraz ogólny kierunek zmian polityki pieniężnej), natomiast stopą referencyjną (wskazującą bieżący kierunek polityki pieniężnej), pozostanie stopa wyznaczająca oprocentowanie krótkookresowych operacji otwartego rynku. Będzie ona również pełnić funkcję najniższej stopy dla stóp międzybankowego rynku depozytów o okresie zapadalności porównywalnym z danymi operacjami NBP.

Wysokość stóp procentowych w Polsce ustala Rada Polityki Pieniężnej (RPP), powstała w 1998 roku przy Narodowym Banku Polskim (NBP). Istnieją cztery główne stopy procentowe ustalane przez Radę: stopa referencyjna, lombardowa depozytowa oraz redyskontowa.

• stopa referencyjna - jest minimalną rentownością 7-dniowych bonów pieniężnych emitowanych przez NBP;

• stopa lombardowa- koszt uzyskania pieniądza w NBP (wyznaczająca oprocentowanie kredytów zaciąganych przez banki komercyjne w banku centralnym)

• stopa depozytowa- jest stopą procentową po jakiej banki komercyjne składają w banku centralnym depozyty jednodniowe

• stopa redyskontowa- jest stopą procentową po jakiej bank centralny udziela kredytów bankom komercyjnym.

Stopa procentowa:	Oprocentowanie	Obowiązuje od dnia
Stopa referencyjna ^1)	3,50	2009-06-25
Stopa lombardowa	5,00	2009-06-25
Stopa depozytowa	2,00	2009-06-25
Stopa redyskonta weksli	3,75	2009-06-25
Stopa dyskonta weksli	4,00	2010-01-01

Stopa rezerwy obowiązkowej:	Oprocentowanie	Obowiązuje od dnia
- od środków złotowych i środków w walutach obcych zgromadzonych na rachunkach bankowych, od środków uzyskanych z tytułu emisji papierów wartościowych	3,00	2009-06-30
- od środków uzyskanych z tytułu sprzedaży papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu (transakcje typu repo)	0,00	2004-06-30
Oprocentowanie środków rezerwy obowiązkowej ^2)	3,375	2009-06-25

Na posiedzeniu w dniach 26-27 października 2010 r. Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzję o podwyższeniu stopy rezerwy obowiązkowej o 0,50 pkt. proc, z 3,00% do 3,50%. Decyzja ta ma zastosowanie do rezerwy obowiązkowej podlegającej utrzymaniu od dnia 31 grudnia 2010 r.  1) minimalna rentowność 7-dniowych bonów pieniężnych  2) 0,9 stopy redyskonta weksli - obowiązuje od 2004-05-01

Stopy procentowe rynku pieniądza, obejmującego obroty niepublicznymi dłużnymi papierami wartościowymi (bony komercyjne, certyfikaty depozytowe itp.) są ukształtowane przez warunki konkurencji na rynku operacji depozytowych i kredytowych.

1. Segmentacja rynku kapitałowego.

Na rynku kapitału dokonywane są obroty funduszami pożyczkowymi o terminach lokowania i zwrotu przekraczających 12 miesięcy oraz obroty kapitałami właścicielskimi, stanowiącymi fundusze własne różnego rodzaju przedsiębiorstw i organizacji (instytucji) gospodarczych. Fundusze własne dają prawo ich tytularnym posiadaczom do własności czystego majątku (tzn. wartości składników majątkowych pomniejszonej o zobowiązania przedsiębiorstwa/instytucji w stosunku do wszystkich wierzycieli) organizacji gospodarczej, do zarządzania tą organizacją, w formach i granicach przewidzianych w statucie id o udziału w zyskach netto tej organizacji (lub pokrywania jej strat)

Tak więc można wyróżnić na podstawie kryterium przedmiotowego dwa segmenty rynku kapitału:

• Rynek kapitału pożyczkowego:

  • Rynek bankowych depozytów terminowych i kredytów średnio- i długoterminowych

  • Rynek średnio- i długoterminowych dłużnych papierów wartościowych (obligacje, listy zastawne, listy hipoteczne), emitowanych przez jednostki prawa publicznego i prawa prywatnego, z dodatkowym podziałem na ich rynek pierwotny (na którym te papiery wartościowe są sprzedawane przez emitentów pierwszym nabywcom) i rynek wtórny (na którym obligacje są sprzedawane przez jednych wierzycieli innym, bez udziału dłużnika, tzn. emitenta obligacji)

• Rynek kapitału właścicielskiego:

  • Rynek akcji- tzn. papierów wartościowych typu właścicielskiego, emitowanych przez jednostki gospodarcze w formie spółek akcyjnych. Rynek akcji dodatkowo dzieli się na:

    • Rynek pierwotny

    • Rynek wtórny

  • Rynek jednostek udziałowych w funduszach inwestycyjnych- na którym udziały te są sprzedawane i kupowane na różnych zasadach, w zależności od typu funduszu i jego statutu

1. Rynek depozytów i kredytów bankowych.

Na rynku kapitału depozyty i kredyty bankowe z definicji powinny mieć terminy dłuższe od 12 miesięcy, ale w praktyce często mamy do czynienia z sytuacjami, w których depozyty bankowe, deklarowane jako krótkoterminowe, czy nawet zwrotne na żądanie, faktycznie utrzymywane są na rachunkach bankowych w okresach dłuższych od roku, a kredyty bankowe, udzielone na okresy krótsze od roku, w terminach płatności są odnawialne (rotowane) na nowe okresy, co faktycznie oznacza ich przekształcenie w kredyty średnio- i długoterminowe. Wynika stąd, że podział operacji depozytowych i kredytowych banków między rynki pieniądza (do 12 miesięcy) i kapitału (ponad 12 miesięcy) nie jest wyraźny.

Kapitałowy rynek depozytów i kredytów bankowych jest nierozerwalnie związany z rynkiem pieniądza. Jest on rynkiem głównie detalicznym, na którym występuje w roli oferujących fundusze pożyczkowe w postaci depozytów bardzo wiele jednostek gospodarujących, przede wszystkim gospodarstw domowych, a w roli kredytobiorców- również wiele pomiotów, przedsiębiorstw i gospodarstw domowych. Banki komercyjne udzielają gospodarstwom domowym kredytów na zakupy ratalne dóbr trwałego użytku i kredytów na budownictwo mieszkaniowe. W obszarze kredytów na budownictwo mieszkaniowe banki komercyjne spotykają z konkurencją wyspecjalizowanych instytucji kredytowych takich jak kasy oszczędnościowo-budowlane i banki hipoteczne.

Kasy oszczędnościowo-budowlane- gromadzą depozyty, najczęściej na warunkach oprocentowania niższego od stawek rynkowych, co jednak daje ich posiadaczom po określonym czasie gromadzenia prawo do ubiegania się o długoterminowy kredyt w wysokości proporcjonalnej do nagromadzonych oszczędności, oprocentowany poniżej stawek rynkowych. Finansowanie akcji kredytowej kas budowlano-mieszkaniowych jest często wspierane przez lokaty funduszów publicznych, a gromadzenie wkładów w tych kasach łączy się w wielu krajach z ulgami podatkowymi.

Banki hipoteczne- są z założenia instytucjami rynkowymi i nie korzystają z funduszy publicznych, służących celom polityki społeczno-gospodarczej państwa, banki hipoteczne udzielają kredytów długoterminowych, zabezpieczonych przez ustanowienie zastawów hipotecznych na nieruchomościach kredytobiorców i przeznaczonych najczęściej na cele inwestycyjne. Banki hipoteczne mobilizują fundusze na finansowanie działalności kredytowej przez emisję i lokowanie na rynku kapitału dłużnych papierów wartościowych o nazwach listów zastawnych, listów hipotecznych itp.

Bankowe średnio- i długoterminowe kredyty, jako źródło finansowania inwestycji, mogą być zaciągane także na międzynarodowych rynkach kapitału. Ponadnarodowe korporacje często korzystają z kredytów konsorcjonalnych, udzielanych przez grupy banków m.in. na eurorynku

1. Średnio- i długoterminowe papiery dłużne.

Ten segment rynku kapitału obejmuje obroty obligacjami emitowanymi przez jednostki prawa publicznego (skarb państwa, bank centralny, samorządy terytorialne) i jednostki prawa prywatnego, przede wszystkim spółki akcyjne.

Obligacje państwowe różnią się między sobą terminami zwrotu i warunkami oprocentowania. W Polsce były emitowane obligacje o terminach zwrotu od 1 roku do 10 lat. Obecnie obligacji jednorocznych już się nie emituje. W innych krajach są spotyka dłuższe terminy zwrotu- do 30 lat, a w związku z tym niektóre obligacje polskie emitowane na rynkach zagranicznych np. obligacje typu Brady mają terminy odpowiadające warunkom tamtych rynków. Nie spotyka się obecnie obligacji bezterminowych, typu wieczystej renty, których emitent nie przyrzeka wykupu ale zobowiązuje się do nieograniczonej w czasie wypłaty oprocentowania. Wykup obligacji może następować jednorazowo, w ustalonym terminie, lub stopniowo, w czasie okresu, na który pożyczka została zaciągnięta. Z punktu widzenia oprocentowania wyróżnia się obligacje o stałej i zmiennej stopie procentowej, a także obligacje bezprocentowe, zwane zerokuponowymi.

W normalnych warunkach obligacje państwowe mają stałą stopę oprocentowania, niezmienną w całym okresie od emisji do wykupu. Jednak w warunkach znacznej wysokości stopy inflacji obligacjom nadaje się zmienną stopę oprocentowania, składającą się z dwóch składników: stopy inflacji w okresie odsetkowym i stałej premii odsetkowej, dodawanej do stopy inflacji. Są one często nazywane obligacjami indeksowymi.

Obligacjami zerokuponowymi (bezprocentowymi) nazywa się takie, które zapewniają inwestorom wynagrodzenie za pożyczkę udzieloną państwu nie w postaci periodycznie wypłacanych odsetek, lecz jednorazowo przyznawanego przy zakupie obligacji dyskonta od jej nominalnej wartości.

W Polsce emituje się obligacje rynkowe najczęściej na okres:

• 2 lat – stałe oprocentowanie

• 3 lat – zmienne oprocentowanie

• 4 lat – zmienne oprocentowanie

• 10 lat – zmienne oprocentowanie

1. Istota stabilności systemu bankowego.

Stabilność systemu finansowego, w tym bankowego, jest celem nadrzędnym. Przez pojęcie stabilności systemu bankowego rozumie się zdolność systemu do zachowania płynności finansowej oraz poszczególnych jednostek do pokrywania strat i ryzyka, nieodłącznie towarzyszącego ich działalności, funduszy własnych, a więc do zachowania wypłacalności. Zależy ona przede wszystkim od dwóch czynników: uwarunkowań instytucjonalnych systemu bankowego oraz sytuacji ekonomiczno-finansowej poszczególnych banków. Na stabilność systemu bankowego mają zatem wlew zarówno działania, w ramach obowiązującego prawa, instytucji zewnętrznych w stosunku do banków oraz banków jako samodzielnych jednostek gospodarczych. Instytucjami zewnętrznymi czuwającymi nad stabilnością systemu bankowego są: nadzór bankowy oraz system gwarantowania depozytów.

Nadzór bankowy ma za zadanie ciągłe monitorowanie przestrzegania przez banki zasad ostrożnościowych i w razie ich naruszenia- interweniowanie.

Zadaniem systemu gwarantowania depozytów jest natomiast ochrona deponentów przed utratą ich środków zgromadzonych w niewypłacalnych bankach oraz pośrednio zapobieganie runowi na banki (gdy upadłość jednego banku przyczynia się do paniki na rynku).

1. Przyczyny upadłości banków.

Okres życia upadającego banku jest dzielony na trzy cykle:

• Pierwszy- trwa z reguły dwa lata i oznacza powstanie trudności

• Drugi- trwa kolejne 2 lata i charakteryzuje się przyciąganiem uwagi nadzoru bankowego do danego banku, przy braku świadomości zagrożenia w samym banku (od tej chwili rozpoczyna się z reguły uruchomienie strategii restrukturyzacyjnej)

• Trzeci- ukazuje ostry kryzys, zagrożenie upadłością i wreszcie upadek w ciągu roku

Przyczyny upadłości banków wynikają zarówno z czynników wewnętrznych(zależnych od banku) jak i zewnętrznych(niezależnych od banku),często nakładających się na siebie. Obok defraudacji i oszustw najczęstszą przyczyną trudności jest nieumiejętne zarządzanie bankiem przejawiające się w podejmowaniu nadmiernego ryzyka przy braku lub niewłaściwym funkcjonowaniu systemu kontroli wewnętrznej. Trudności w banku pogłębiają błędy instytucji kontrolnych, brak efektywnego nadzoru bankowego .Stawianie interesów nadzoru bankowego ponad racjonalność ekonomiczną funkcjonowania systemu bankowego prowadzi do zagrożenia stabilności systemu i utraty zaufania di rodzimych banków. Każdy rodzaj kryzysu związany jest z brakiem kompetencji bankowców ,nadzoru i polityków gospodarczych. Decydenci wykazują ograniczoną racjonalność postępowania, poszukując rozstrzygnięć satysfakcjonujących a nie najlepszych. Rzeczywiste zachowania dalekie są od obiektywnej racjonalności głównie z 3 powodów: Racjonalność wymaga pełnej wiedzy i możliwości dokładnego przewidzenia konsekwencji wszystkich rozpatrywanych wyborów, w rzeczywistości znajomość ich następstw jest fragmentaryczna. W procesie przypisywania konkretnych wartości przyszłym konsekwencjom brak doświadczenia zastępuje wyobrażnia. Racjonalność wymaga dokonywania wyborów z możliwych wariantów zachowań w rzeczywistości rozpatrywane są nieliczne spośród wielu rozwiązań.

Przyczyny wewnętrzne (zależne od banku):

• Złe zarządzanie aktywami w tym:

  • straty spowodowane złą gospodarką kredytową, czyli złymi procedurami kredytowymi, zbytnim zaangażowaniem w kredytowanie spółek powiązanych oraz nieprzestrzeganiem norm kredytowych

  • koncentracja kredytów w słabych, niestabilnych sektorach gospodarki

  • bankructwa głównych kredytobiorców

• Brak właściwego kierownictwa i sprawnych wewnętrznych procedur kontrolnych, w tym:

  • złe inwestycje banku lub przedsiębiorstwa zależnego

  • fałszywe dane finansowe banku, w tym bilanse i rachunki wyników

  • oszustwa podatkowe

  • zbyt ambitna polityka właściciela, zbyt ryzykowne operacje

• Zła pozycja finansowa banku

• Niedokapitalizowanie banku

Przyczyny zewnętrzne:

• Spadek zaufanie społeczeństwa, run na banki

• Problemu innego banku, grupy zależnej lub holdingu, którego częścią jest bank

• Złe warunki makroekonomiczne

• Niekorzystne komentarze w prasie

1. Skutki upadłości banków.

Upadek banku pociąga za sobą istotne konsekwencje związane z:

• Tzw. efektem domina, na skutek, którego upadek jednego banku może spowodować trudności finansowe wielu, często sprawnie działających banków i przedsiębiorstw

• Utratą przez społeczeństwo części majątku zdeponowanego w banku

• Likwidacją placówek bankowych

• Utratą zaufania społecznego do działalności banków w ogóle oraz obniżeniem skłonności do oszczędzania

• Nagłym wycofaniem wkładów z pozostałych instytucji finansowych, ponieważ zachowanie konsumentów jest bardzo wrażliwe na sygnały z otoczenia, a ich działania są często irracjonalne i podejmowane na ogół bez szczegółowej analizy

• Zmniejszeniem podaży kredytów z negatywnymi skutkami dla aktywności gospodarczej

• Zakłóceniem obrotu płatniczego

Koszty społeczne upadku banku:

• Wierzyciele bankrutującego banku mogą być zmuszeni do zaciągania nowych pożyczek w celu utrzymania swojej płynności, co może spowodować spadek popytu globalnego

• Pożyczkobiorcy banku bankruta, który stwarza dostęp do kredytu, będą zmuszeni ograniczyć swoją aktywność gospodarczą, zwłaszcza jeżeli znalezienie alternatywnych źródeł kredytu jest zbyt kosztowne i wymaga określonego czasu

• Dla kontrpartnerów transakcji wymiany walutowej i na innych instrumentach pochodnych może się okazać niemożliwe zamknięcie swoich pozycji

1. Interwencjonizm a mechanizm rynkowy w działalności banku.

W gospodarce rynkowej działania instytucji czuwających nad bezpieczeństwem systemu bankowego są konieczne i powinny być podejmowane z poszanowaniem zasady „najmniejszych kosztów”.

Z jednej strony standardy bankowe, kreowane przez nadzór bankowy i system gwarantowania depozytów, mają ogromne znaczenie dla bezpieczeństwa i efektywności systemu bankowego, w tym poszczególnych banków, ale same nie są w stanie zapewnić stabilności i efektywności. Z drugiej strony brak zewnętrznych instytucji czuwających nad bezpieczeństwem w systemie finansowym lub ich niewłaściwe funkcjonowanie są czynnikami pogłębiającymi kryzysy finansowe.

Jednocześnie od kilku lat narasta coraz bardziej dylemat, czy ktoś ( a jeśli tak, to kto i w jakim stopniu) powinien kontrolować instytucje i rynki finansowe, w tym poszczególne banki i rynek bankowy. Warunki działalności bankowej wyznaczane są przez przemiany instytucjonalne (wymuszone przez państwo) i przemiany funkcjonalne (wymuszone przez rynek). Zmienia się jednak siła oddziaływania tych przemian, obecnie występuje dosyć powszechna tendencja do nadawania priorytetu przemianom wymuszanym przez rynek. Wiąże się to z ogólną tendencją liberalizacji, spadkiem roli państwa w gospodarce. U podstaw tej tendencji leży przekonanie, że podmioty prywatne funkcjonują efektywniej niż podmioty państwowe.

Z jednej strony mechanizm rynkowy postrzegany jest zatem jako bardziej efektywny od oddziaływania administracyjnego, ale z drugiej- zachowania rynkowe poszczególnych jednostek często są zbyt ryzykowne, a niekiedy sprzeczne z dobrymi zwyczajami i przepisami prawnymi. Z tego wynika, że dyscyplina rynkowa powinna być wspierana przez „widzialną rękę” zewnętrznego regulatora bankowego.

Trzeba przy tym pamiętać, że to rynek kreuje określone rozwiązania i tworzy nowe instrumenty finansowe. Dopiero w drugiej kolejności instytucje zewnętrzne w stosunku do banków podejmują prace nad sposobem regulowania nowych zachowań kreowanych przez rynek (instytucje te działają retrospektywnie).

1. Nadzór bankowy w Polsce.

Ustawa z 1997 r. przekazała funkcję sprawowania nadzoru bankowego organowi kolegialnemu tj. Komisji Nadzoru Bankowego (KNB). Decyzję i zadania określone przez Komisję są wykonywane przez Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB).

Celem nadzoru bankowego w Polsce jest zapewnienie:

• Bezpieczeństwa środków pieniężnych gromadzonych na rachunkach bankowych

• Zgodności działalności banków z przepisami ustawy Prawo bankowe, ustawy o NBP, ze statutem i z decyzją o wydaniu zezwolenia na utworzenie banku

Od 1 stycznia 2008 kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego przejęła Komisja Nadzoru Finansowego.

Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) – centralny organ administracji państwowej sprawujący nadzór nad rynkiem finansowym. Powstała 19 września 2006 r. na mocy ustawy o nadzorze nad rynkiem finansowym^[1]. Przejęła kompetencje Komisji Papierów Wartościowych i Giełd, Komisji Nadzoru Ubezpieczeń i Funduszy Emerytalnych, a od 1 stycznia 2008 r. przejęła także kompetencje Komisji Nadzoru Bankowego. Nadzór nad działalnością Komisji sprawuje Prezes Rady Ministrów.

W skład Komisji wchodzą: przewodniczący, dwóch zastępców przewodniczącego i czterech członków. Przewodniczącego Komisji powołuje prezes Rady Ministrów na pięcioletnią kadencję. Zastępców przewodniczącego powołuje i odwołuje prezes Rady Ministrów na wniosek przewodniczącego.

Członkami Komisji są:

• Minister właściwy do spraw instytucji finansowych albo jego przedstawiciel

• Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego albo jego przedstawiciel

• Prezes Narodowego Banku Polskiego albo delegowany przez niego Wiceprezes Narodowego Banku Polskiego

• Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej

Zadania Komisji

• Sprawowanie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Podejmowanie działań służących prawidłowemu funkcjonowaniu rynku finansowego, ubezpieczeniowego i emerytalnego

• Podejmowanie działań mających na celu rozwój rynku finansowego i jego konkurencyjności

• Podejmowanie działań edukacyjnych i informacyjnych w zakresie funkcjonowania rynku finansowego

• Udział w przygotowywaniu projektów aktów prawnych w zakresie nadzoru nad rynkiem finansowym, ubezpieczeniowym i emerytalnym

• Stwarzanie możliwości polubownego i pojednawczego rozstrzygania sporów między uczestnikami rynku finansowego, w szczególności sporów wynikających ze stosunków umownych między podmiotami podlegającymi nadzorowi Komisji, a odbiorcami usług świadczonych przez te podmioty

Komisja Nadzoru Finansowego sprawuje nadzór w następującym zakresie:

• nadzór bankowy, sprawowany zgodnie z przepisami:

  • ustawy - Prawo bankowe,

  • ustawy o Narodowym Banku Polskim

  • ustawy o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających;

• nadzór emerytalny, sprawowany zgodnie z przepisami:

  • ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych,

  • ustawy o pracowniczych programach emerytalnych,

  • ustawy o indywidualnych kontach emerytalnych

  • ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

• nadzór ubezpieczeniowy, sprawowany zgodnie z przepisami:

  • ustawy o działalności ubezpieczeniowej

  • ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym

  • ustawy o nadzorze ubezpieczeniowym i emerytalnym oraz Rzeczniku Ubezpieczonych

  • ustawy z o dopłatach do ubezpieczeń upraw rolnych i zwierząt gospodarskich

  • ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych

• nadzór nad rynkiem kapitałowym, sprawowany zgodnie z przepisami:

  • ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi

  • ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych

  • ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych

  • ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych

  • ustawy o nadzorze nad rynkiem kapitałowym

• nadzór nad instytucjami pieniądza elektronicznego, sprawowany zgodnie przepisami:

  • ustawy z dnia 12 września 2002 r. o elektronicznych instrumentach płatniczych

• nadzór uzupełniający, sprawowany zgodnie z przepisami:

  • ustawy o nadzorze uzupełniającym nad instytucjami kredytowymi, zakładami ubezpieczeń i firmami inwestycyjnymi wchodzącymi w skład konglomeratu finansowego.

Nadzór bankowy, kontrolowanie działalności banków przez Narodowy Bank Polski (NBP), którego zasady i zakres są określone w prawie bankowym oraz w ustawie o NBP. Celem nadzoru bankowego jest zapewnienie bezpieczeństwa wkładów oszczędnościowych i lokat gromadzonych w bankach oraz zgodności działalności banków z przepisami prawa bankowego.

Nadzór bankowy obejmuje banki, ich oddziały oraz przedstawicielstwa banków zagranicznych. Sprawując nadzór bankowy, NBP dokonuje oceny działalności banków na podstawie zebranych danych i może podejmować określone prawem bankowym czynności, do których należy badanie bilansu banku, sytuacji finansowej oraz płynności finansowej banku, prawidłowości udzielania kredytów i pożyczek, zabezpieczenia i terminowości ich spłaty, stosowanego oprocentowania kredytów i pożyczek oraz wkładów oszczędnościowych i lokat.

Czynności nadzoru bankowego wykonują pracownicy NBP lub inne osoby upoważnione przez prezesa NBP. Osoby pełniące w nadzorze bankowym funkcje kierownicze i samodzielne muszą mieć odpowiednie wykształcenie i doświadczenie zawodowe. Nadzór bankowy podlega bezpośrednio prezesowi NBP, który określa organizację i tryb jego wykonywania.

W ramach nadzoru bankowego prezes NBP ustala obowiązujące banki normy i zasady postępowania oraz może zalecić bankowi podjęcie bądź zaniechanie pewnych działań. W przypadku stwierdzenia – w wyniku sprawowania nadzoru bankowego – nieprawidłowości w działalności banku prezes NBP ma uprawnienia do zawieszenia w czynnościach lub wnioskowania o odwołanie prezesa oraz innych członków zarządu banku, ograniczenia zakresu działalności banku, cofnięcia zgody na utworzenie banku, zarządzenia likwidacji banku, ustanowienia zarządu tymczasowego banku.

Decyzje podejmowane w ramach nadzoru bankowego nie mogą naruszać umów zawartych przez bank i mogą być zaskarżane do właściwego sądu gospodarczego.

1. Gwarantowanie depozytów w Polsce – BFG.

System gwarantowania depozytów, wsparty systemem pomocy finansowej dla banków, w których powstało niebezpieczeństwo niewypłacalności, został utworzony w Polsce na mocy ustawy o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994r.

Misją Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest działanie na rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzrostu zaufania do systemu bankowego. Fundusz jest instytucją zarządzającą systemem gwarantowania depozytów w Polsce. Powołując Bankowy Fundusz Gwarancyjny, ustawodawca określił zasady gwarantowania depozytów przez tę instytucję oraz wkomponował ją w system instytucji czuwających nad bezpieczeństwem sektora bankowego.

Podstawowymi zadaniami Funduszu są:

• zwrot, do wysokości określonej ustawą o BFG, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, w razie upadłości banku będącego uczestnikiem systemu gwarantowania depozytów,

• udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu utraty wypłacalności i podejmują samodzielną sanację,

• wspieranie procesów łączenia się banków zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi,

• gromadzenie oraz analiza informacji o podmiotach objętych systemem gwarantowania, w tym opracowywanie analiz  i prognoz dotyczących sektora bankowego.

Podstawowymi źródłami finansowania BFG są:

• obowiązkowe opłaty roczne wnoszone przez banki objęte systemem gwarantowania,

• kwoty przekazane z Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych pochodzące od podmiotów objętych systemem gwarantowania, tworzonego w razie konieczności wypłat środków gwarantowanych,

• dochody z pożyczek udzielonych przez Fundusz,

• środki uzyskane w ramach pomocy zagranicznej,

• środki z dotacji udzielonych z budżetu państwa,

• środki z kredytu udzielonego przez Narodowy Bank Polski.

Celem działalności gwarancyjnej jest zapewnienie deponentom wypłaty, do wysokości określonej ustawą, środków gwarantowanych w razie ich niedostępności. Od 28 listopada 2008, BFG gwarantuje w 100% środki do 50 000 EUR.

1. Klasyfikacja kredytów.

Prawo bankowe nie określa, jakie rodzaje kredytów mogą być udzielane przez banki.

Praktyka dokonała podziału kredytów według następujących kryteriów:

I. wg przedmiotu kredytu:

1. konsumpcyjne - udzielane osobom fizycznym nie prowadzącym działalności gospodarczej; służą finansowaniu bieżących potrzeb kredytobiorców.

2. gospodarcze - udzielany wyłącznie przedsiębiorcom na finansowanie działalności

gospodarczej.

• Obrotowe -przeznaczone na finansowanie bieżących potrzeb kredytobiorcy związanych z prowadzoną przez niego działalnością gospodarczą, np. zakup towarów, materiałów, surowców, opłatę energii, na płacę itp.; powoduje zwiększenie środków obrotowych kredytobiorcy.

• Inwestycyjne - przeznaczone na finansowanie nakładów, których celem jest stworzenie nowego lub powiększenie już istniejącego majątku trwałego.

• Na finansowanie przedsięwzięć inwestycyjnych – finansowanie projektu inwestycyjnego oznacza udzielenie kredytu na określone zamierzenie inwestycyjne

3. związane z budownictwem

II. wg długości okresu kredytowania:

1. krótkoterminowe – do 1 roku.

2. średniookresowe – od 1 roku do 3 lat konsumpcyjne; 1-5 lat gospodarcze.

3. długoterminowe

III. z punktu widzenia prowadzonych rachunków (wg formy kredytu):

1. w rachunku bieżącym - wykorzystanie następuje poprzez przekraczanie salda na rachunku bieżącym kredytobiorcy o kwotę ustaloną w umowie

2. w rachunku kredytowym - wykorzystywany za pośrednictwem rachunku kredytowego, który służy wyłącznie do ewidencjonowania wykorzystania i spłaty kredytu

IV. z punktu widzenia oprocentowania:

1. o stałym oprocentowaniu - zachowuje stałą stopę procentową przez cały okres obowiązywania umowy kredytu

2. o zmiennym oprocentowaniu - stopa procentowa rośnie lub maleje w zależności od zmian, jakim ulega oprocentowanie kredytów w okresie kredytowania

3. kredyty z dyskontem – w momencie podpisania umowy kredytowej kwota kredytu jest pomniejszona o odsetki

V. z punktu widzenia spłaty kredytu:

1. spłata na koniec umowy kredytowej

2. spłaty ratalne

   • o zmniejszającej się kwocie spłacanych rat

   • metodą annuitetową (stałe kwoty spłacanych rat)

3. rolowanie kredytu – spłata poprzez udzielenie nowego kredytu

VI. w zw. z postawieniem do dyspozycji kredytobiorcy środków:

1. jednorazowo

2. w postaci transz kredytu

3. w postaci ciągłej (w przypadku linii kredytowej lub kredytu w rachunku bieżącym)

VII. wg preferencyjności:

1. komercyjne - udzielane przez banki na warunkach pełnej opłacalności, bez żadnych udogodnień dla kredytobiorców

2. preferencyjne - udzielane na korzystniejszych warunkach niż zwykłe kredyty

VIII. z punktu widzenia zabezpieczenia:

1. zabezpieczenia o charakterze osobistym – kredytobiorca całym swoim majątkiem gwarantuje spłatę kredytu

2. zabezpieczenia o charakterze rzeczowym – kredytobiorca wybranymi elementami majątku gwarantuje spłatę kredytu

1. Prawne formy zabezpieczenia zwrotu kredytów o charakterze osobistym.

Warunkiem udzielenia kredytu przez bank jest ustanowienie przez kredytobiorcę odpowiedniego zabezpieczenia, które zapewni zwrot kredytu wraz z odsetkami i innymi kosztami.

Wyróżniamy dwa rodzaje prawnych zabezpieczeń spłaty kredytów: osobiste i rzeczowe.

Do zabezpieczeń osobistych (polegających na ponoszeniu przez kredytobiorcę odpowiedzialności całym majątkiem za spłatę kredytu) należą:

1. weksel własny in blanco,

2. poręczenie wekslowe,

3. poręczenie według prawa cywilnego,

4. przystąpienie do długu,

5) przelew wierzytelności,

6) gwarancja bankowa.

Poręczenie według prawa cywilnego- przyjmowane przez bank jako jedna z form zabezpieczenia kredytów. Poręczenie jest umową, na mocy której poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby dłużnik zobowiązania nie wykonał. Udzielenie poręczenia powoduje powstanie osobistej odpowiedzialności poręczyciela za dług tzn. poręczyciel odpowiada całym majątkiem. Poręczenie pod rygorem nieważności powinno być złożone na piśmie i spełniać określone wymogi tzn. wskazywać w sposób jednoznaczny: osobę, za którą udzielono poręczenia; konkretny kredyt, którego dotyczy; bank, na rzecz którego udzielono poręczenia. Poręczenie może być udzielone zarówno przez osoby prawne, jak i przez osoby fizyczne oraz może obejmować całość zobowiązania dłużnika bądź jego część (np. spłatę jednej raty kredytu). Jeśli nie zostało zastrzeżone w umowie, poręczyciel jest odpowiedzialny za dług jako współdłużnik solidarny (odpowiada jak za własne zobowiązania). Poręczenie może być terminowe (udzielone na określony czas) lub bezterminowe. Poręczenie terminowe nie może być odwołane. Dla ochrony poręczyciela obowiązuje zasada, że zmiany warunków umowy kredytowej, dokonywane bez zgody poręczyciela nie mogą zwiększać zakresu jego odpowiedzialności. Poręczyciel ponosi odpowiedzialność dopiero wtedy, gdy dłużnik nie spłaci w terminie zobowiązania; do czasu wymagalności długu kredytobiorcy poręczyciel nie ma obowiązku jego zapłaty.

1. Prawne formy zabezpieczenia zwrotu kredytów o charakterze rzeczowym.

Do zabezpieczeń rzeczowych (ograniczających odpowiedzialność kredytobiorcy do określonych składników jego majątku) należą:

1) hipoteka,

2) zastaw,

3) kaucja,

4) blokada środków na rachunku bankowym,

5) przewłaszczenie na zabezpieczenie.

Kaucja jest określana jako przejęcie kwoty na zabezpieczenie. W praktyce polega to na tym, że kredytobiorca przelewa na rachunek banku wyznaczoną kwotę, a po upływie umownego okresu zabezpieczenia bank zwraca klientowi wpłacone środki. Poza sumami pieniężnymi banki przyjmują także bony oszczędnościowe na okaziciela oraz książeczki oszczędnościowe na okaziciela. Kaucję może złożyć zarówno kredytobiorca, jak i osoba trzecia. Nie ma żadnych wymagań co do struktury prawnej czy organizacyjnej osoby wpłacającej kaucję - może to być osoba fizyczna, każda osoba prawna, a nawet jednostka organizacyjna nie mająca osobowości prawnej. Do powstania zabezpieczenia niezbędna jest umowa kaucji oraz wpłata na rachunek bankowy. Brak takiej wpłaty oznacza brak zabezpieczenia. Możliwe jest oprocentowanie przez bank kwoty kaucji. Nie trzeba natomiast zakładać osobnego konta do jej obsługi. Bank jest ponadto obowiązany umożliwić klientowi wgląd do dokumentacji dotyczącej kwoty zabezpieczenia i rozliczyć odsetki powstałe w trakcie trwania umowy.

1. Leasing w działalności banku.

Leasing jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym.

Leasing jest nowoczesną i efektywną ekonomicznie formą finansowania.

W ramach leasingu leasingodawca przekazuje leasingobiorcy prawo do korzystania z określonej rzeczy (środek trwały) na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).

W praktyce wyróżnia się kilka typów umów leasingowych, w tym m.in.:

• leasing bezpośredni - gdy leasingodawcą jest producent określonych składników majątkowych;

• leasing pośredni - gdy leasingodawcą jest specjalistyczne przedsiębiorstwo zakupujące od producenta określone składniki majątku i oddające je w użytkowanie innym podmiotom gospodarczym;

• leasing operacyjny - charakteryzuje się tym, że czas trwania jednej umowy leasingowej jest zwykle krótszy od okresu technicznej używalności przedmiotu leasingu. Po wygaśnięciu umowy przedmiot leasingu wraca do leasingodawcy. Zatem w całym okresie technicznej używalności przedmiotu leasingu można zawrzeć kilka umów leasingowych, co jest bardzo korzystne dla właściciela majątku;

• leasing kapitałowy - polegający na zawieraniu umowy leasingowej na znacznie dłuższy czas, zbliżony do okresu technicznej używalności przedmiotu leasingu. Po upływie okresu umowy leasingu leasingobiorca ma prawo nabycia rzeczy na własność.

Wyróżnia się trzy podmioty umowy leasingu:

• Leasingodawca (finansujący), to właściciel przedmiotu, który daje ten przedmiot w odpłatne użytkowanie drugiej osobie na określony czas i na określonych warunkach. Najczęściej jest to wyspecjalizowana firma zajmująca się świadczeniem usług leasingu. Rzadziej wytwórca przedmiotów, dla którego leasing jest dodatkową formą zarobkowania

• Leasingobiorca (korzystający), to osoba korzystająca z przedmiotu leasingu na warunkach określonych w umowie. Najczęściej jest to przedsiębiorca, rzadziej ze względu na niekorzystne przepisy podatkowe, osoba fizyczna.

• Zbywca to osoba, od której finansujący nabywa własność rzeczy.

Różne formy uczestnictwa banków w transakcjach leasingowych:

• prowadzenie działalności leasingowej bezpośrednio przez same banki bądź przez specjalnie do tego powołane jednostki zajmujące się działalnością leasingową;

• udzielanie kredytów zarówno leasingodawcom na zakup przedmiotu jak też leasingobiorcom na spłatę rat leasingowych,

• nabywanie wierzytelności leasingowych od lesingodawców a więc ich refinansowanie zapewniając im środki na prowadzenie dalszej działalności. Skup wierzytelności może dotyczyć całej wierzytelności leasingowej lub poszczególnych rat.

1. Operacje pozabilansowe, gwarancje, poręczenia.

Pozycje pozabilansowe- zobowiązania, których realizacja może, ale nie musi wystąpić. Zobowiązania takie w momencie ich powstania nie wiążą się z faktycznym przepływem pieniądza, ale stwarzaj ą ryzyko wystąpienia takiego przepływu w przyszłości. Dla banków komercyjnych pozycje pozabilansowe tworzą: udzielone gwarancje i poręczenia, potwierdzone linie kredytowe, otwarte akredytywy dokumentowe, a także zobowiązania wynikające z transakcji na instrumentach pochodnych (kontrakty terminowe, mogą to być kontrakty typu forward i futures oraz swapy, opcje, warranty, obligacje zamienne).

Gwarancja bankowa jest zobowiązaniem banku podejmowanym na zlecenie klienta. Bank oświadcza, że pokryje zobowiązanie zleceniodawcy, jeśli nie wywiąże się on ze swych umownych zobowiązań. Gwarancja jest dodatkowym zabezpieczeniem wykonania umowy dla beneficjenta.

Stronami w gwarancji bankowej są:

• zleceniodawca, na którego polecenie bank gwarantuje wysokość gwarancji;

• bank udzielający gwarancji (gwarant)

• beneficjent, na którego jest wystawiona gwarancja.

Zobowiązanie banku staje się wymagalne, gdy zleceniodawca nie wywiąże się ze zobowiązania objętego gwarancją, a beneficjent zwróci się do banku z oświadczeniem.

Operacja ta nie wymaga od banku zaangażowania własnych środków, polega na przyjęciu ryzyka, za co bank pobiera odpowiednią prowizję.

Poręczenia bankowe - umowy, w których bank zobowiązuje się do wypłacenia wierzycielowi zleceniodawcy określonej kwoty pieniężnej w przypadku gdyby zleceniodawca nie spełnił świadczenia, do którego był zobowiązany.

1. Bierne operacje bankowe.

Bierne, czyli pasywne operacje bankowe polegają na gromadzeniu depozytów jednostek gospodarczych oraz innych osób prawnych, a także wkładów oszczędnościowych gospodarstw domowych. Również emitowanie przez banki własnych papierów wartościowych oraz podejmowanie innych działań zmierzających do powiększenia wartości materialnych należy do operacji biernych. Banki gromadzą powierzone im środki pieniężne i inne walory, aby łącznie z kapitałami własnymi lokować je w udzielanych kredytach i innych operacjach czynnych. Są zainteresowane gromadzeniem jak największych kapitałów obcych, aby móc nimi jak najdłużej obracać, bo środki własne są zazwyczaj niewystarczające do prowadzenia i rozszerzania działalności bankowej. . Operacje pasywne wiążą się dla banku z kosztami – przede wszystkim wypłacaniem odsetek od lokat. W bilansie banku umieszczane są po stronie pasywnej. Operacje pasywne są o tyle niezbędne, że w oparciu o nie bank pozyskuje na rynku środki pieniężne służące mu do przeprowadzania operacji aktywnych.

1. Operacje płatnicze, polecenie przelewu, polecenie zapłaty.

Operacje płatnicze mogą mieć formę gotówkową lub bezgotówkową. Rozliczenia bezgotówkowe stanowią formę przemieszczania się zasobów pieniężnych w postaci strumieni między poszczególnymi, z góry wskazanymi rachunkami bankowymi, przyjmując formę zapisów na kontach rozliczających się podmiotów. W przypadku gotówkowych rozliczeń pieniężnych występuje namacalny obieg gotówki w postaci banknotów lub bilonu między rozliczającymi się podmiotami.

Rozliczenia bezgotówkowe najczęściej są przeprowadzane przy użyciu poniższych form oraz instrumentów płatniczych:

•polecenie zapłaty;

•polecenie przelewu;

•przelew (przelew międzynarodowy);

•przekazy wewnątrz bankowe;

•czek rozrachunkowy;

•czek w obrocie zagranicznym;

•akredytywa;

•inkaso;

•karta kredytowa (płatnicza);

•rozliczenia planowe;

•okresowe rozliczania saldami;

•polecenie wypłaty w handlu zagraniczny

Polecenie przelewu polega na wydaniu bankowi dyspozycji przekazania określonej kwoty z rachunku bankowego płatnika na wskazany przez niego inny rachunek bankowy. Bank powinien zaksięgować otrzymane polecenie przelewu najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Warunkiem wykonania polecenia przelewu jest posiadanie przez zleceniodawcę odpowiedniego pokrycia na rachunku bankowym.

Polecenie zapłaty jest dyspozycją płatniczą udzieloną bankowi przez wierzyciela, aby obciążył określoną kwotą rachunek bankowy dłużnika i uznał nim rachunek wierzyciela. Dłużnik musi wyrazić zgodę na stosowanie przez wierzyciela poleceń zapłaty.

1. Pieniądz elektroniczny, karty płatnicze.

Prawo bankowe definiuje pieniądz elektroniczny jako wartość pieniężną stanowiącą elektroniczny odpowiednik znaków pieniężnych, która spełnia łącznie następujące warunki:

• jest przechowywana na elektronicznych nośnikach informacji,

• jest wydawana do dyspozycji na podstawie umowy w zamian za środki pieniężne o nominalnej wartości nie mniejszej niż ta wartość,

• jest przyjmowana jako środek płatniczy przez przedsiębiorców innych niż wydający ją do dyspozycji,

• na żądanie jest wymieniana przez wydawcę na środki pieniężne.

Karta płatnicza - karta identyfikująca wydawcę i upoważnionego posiadacza, uprawniająca do wypłaty gotówki i dokonywania zapłaty, a w przypadku karty wydanej przez bank lub instytucję ustawowo upoważnioną do udzielania kredytu - także do dokonywania wypłaty gotówki i zapłaty z wykorzystaniem kredytu. (prawo bankowe)

1. Dokumentowe formy rozliczeń.

Przy wykorzystywaniu inkasa i akredytyw stosuje się opracowane przez Międzynarodową Izbę Handlową w Paryżu „Jednolite zwyczaje i praktyki dotyczące akredytyw dokumentowych” lub „Jednolite reguły dla inkasa dokumentów handlowych”.

Inkaso jest formą rozliczeń gotówkowych. Polega ono na złożeniu przez dostawcę w swoim banku polecenia pobrania należności od odbiorcy w zamian za wydanie odbiorcy dokumentów przekazanych przez sprzedającego. Inkaso najczęściej wykorzystywane jest przy eksporcie. Inkaso ma na celu zwiększenie bezpieczeństwa transakcji eksportowych.

• inkaso finansowe – przedmiotem inkasa finansowego są dokumenty finansowe, np. weksle. W tym przypadku czynnością, którą musi wykonać odbiorca aby uzyskać dokumenty, jest z reguły akceptacja weksla.

• inkaso dokumentowe – przedmiotem inkasa dokumentowego są dokumenty handlowe (np. faktury, dokumenty transportowe, dokumenty ubezpieczeniowe itp.).

Akredytywa to forma rozliczeń krajowych i zagranicznych za pośrednictwem banku stosowana jako instrument zabezpieczający interesy stron kontraktu. Tzw. akredytywę dokumentową wystawia bank na wniosek kupującego i zgodnie z jego instrukcjami. W akredytywie bank zobowiązuje się wypłacić określoną kwotę sprzedającemu pod warunkiem, że ten przedstawi i złoży w banku komplet dokumentów dowodzących, iż wywiązał się ze swych zobowiązań kontraktowych oraz innych dokumentów wymaganych przez kupującego (konosament albo list przewozowy podpisany przez odbiorcę).

1. Rozliczenia gotówkowe.

Ustawa zobowiązuje NBP do organizowania obiegu gotówkowego. Znaki pieniężne trafiają do banków komercyjnych, a za ich pośrednictwem do jednostek gospodarczych oraz ludności i cyrkulują dokonując wielu obrotów. Rozliczenia gotówkowe dokonywane są za pośrednictwem kasy. Obrót gotówkowy jest realizowany przez kasjera, który ponosi pełną odpowiedzialność materialną za stan gotówki w kasie oraz za prawidłowość operacji kasowych. Obroty gotówkowe powinny być udokumentowane dowodami źródłowymi lub zastępczymi dowodami kasowymi. Podstawowa część obrotów gotówkowych omija kasy banków, służąc rozliczeniom ludności, jednostek gospodarczych i innych. Rozliczeniom gotówkowym towarzyszą faktyczne przepływy strumieni pieniężnych, gotówkowych.

Rozliczenia gotówkowe przeprowadza się czekiem gotówkowym lub przez wpłatę gotówki na rachunek wierzyciela.

1. Operacje kasowo-skarbowe.

Operacja kasowo-skarbowe są to operacje bankowe polegające na przyjmowaniu wpłat i dokonywaniu wypłat gotówkowych oraz przechowywaniu znaków pieniężnych i innych walorów.

Są one wykonywane zwykle przez wyodrębniony w strukturze organizacyjnej oddziału operacyjnego wydział kasowo-skarbcowy, w skład którego wchodzą: kasy, sortownia, skarbiec.

Kasy są obsługiwane jednoosobowo przez kasjerów. Mniejsze oddziały banków mają zazwyczaj jedną lub dwie kasy, a większe kilka, często wyspecjalizowanych. Przy wielkich obrotach gotówkowych organizuje się pomoc w formie sortowni pieniędzy, w których pracują wieloosobowe zespoły tzw. liczników. Banknoty i monety przechowuje się w skarbcu, który jest pomieszczeniem specjalnie zabezpieczonym i chronionym, gwarantującym całkowite bezpieczeństwo przechowywanych wartości. Skarbiec obsługuje komisyjnie dwóch skarbników, odpowiadających solidarnie za jego zawartość.

1. Pranie brudnych pieniędzy.

Pranie brudnych pieniędzy to proceder obejmujący wszelkiego rodzaju operacje mające na celu wprowadzenie do legalnego obrotu pieniędzy, które pochodzą z nielegalnych źródeł. Jest to działanie, za pomocą którego ukrywa się istnienie i nielegalne użytkowanie dochodów, nadając im pozory legalności.

Banki mają obowiązek przechowywania imiennych dowodów księgowych przez 5 lat. W razie uzasadnionych podejrzeń o pranie pieniędzy bank ma obowiązek powiadomić o tym organy ścigania. Pracownik banku, który wbrew swym obowiązkom nie powiadomi o procederze prania pieniędzy lub nie zarejestruje osób i wpłat przekraczających granicę ustaloną przepisami, ponosi odpowiedzialność porządkową. Jeśli jego czyn ma charakter przestępczy - również odpowiedzialność karną.

Do przeciwdziałania praniu pieniędzy powołany został w Polsce Generalny Inspektor Informacji Finansowej. Do jego zadań należy gromadzenie, przetwarzanie i analizowanie informacji oraz przeciwdziałanie wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł.

Ustawa z dnia 16 listopada 2000 r.o przeciwdziałaniu wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnych lub nieujawnionych źródeł oraz o przeciwdziałaniu finansowaniu terroryzmu.

Falsyfikaty, czyli banktoty podrobione są w całości drukowane przez fałszerzy, najczęściej na kolorowych drukarkach. Papier falsyfikatu i napisy różnią się w dotyku, a oznaczenia są nie pełne lub nie prawidłowe. Banknoty fałszowane są często przerabiane z banknotów orginanych o niższym nominale np. przez dorysowanie zer lub całkowitą zmiane oznaczenia nominału. Banktoty preparowane są kliejone z kawałków różnych banknotów. Zapobieganie fałszowaniu banknotów polega na stosowaniu specjalnego papieru, wprowadzeniu znaków wodnych widocznych tylko po naświetleniu promieniami nadfioletowymi.

W ostatnich latach, w Polsce, można również zaobserwować narastające zjawisko prania brudnych piniędzy. Oznacza ono wymianę lub transfer wartości materialnych pochodzących z prestępstwa, w celu zatajenia ich nielegalnego pochodzenia. Praniem piniędzy jest również nabywanie lub używanie tych wartości, przez osobę która wiedziała, że pochodzą one z działalności przestępczej. Aby zwalczać ten proceder banki wykonując operacje, których równowartość przekracza 10000 euro maja obowiazek legitymowania klienta i przechowywaniu imiennych dowodów ksiegowych przez 5 lat. W tym celu powołano również w 2001 roku Urząd Generalnego Inspektora Informacji Finansowej. Do jego zadań należy gromadzenie, przetwarzanie i analizowaniw informaji oraz podejmowanie działań w celu przeciwdziałania wprowadzaniu do obrotu finansowego wartości majątkowych pochodzących z nielegalnego lub nieujawnionych źródeł.

1. System rozliczeń Krajowej Izby Rozliczeniowej.

ELIXIR (Elektroniczna Izba Rozliczeniowa) - funkcjonujący w ramach Krajowej Izby Rozliczeniowej międzybankowy system pośredniczący w elektronicznej wymianie komunikatów o zleceniach płatniczych oraz wierzytelnościach. Jest to system rozrachunku netto, w którym zlecenia wystawiane do zaksięgowania na rachunkach banków są rezultatem kompensaty wzajemnych należności i zobowiązań banków, wynikających z indywidualnych zleceń klientów.

System pośredniczy w wymianie:

• poleceń przelewu

• dowodów wpłaty

• poleceń zapłaty

• czeków z rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych

• not obciążeniowych (Gospodarcze Obciążenia Bezpośrednie – GOBI)

Poprzednikiem ELIXIR-u był system wymiany papierowych dokumentów SYBIR.

1. System rozliczeniowy SORBNET.

SORBNET – system rozliczeniowy do rozliczeń wysokokwotowych, prowadzony przez NBP. System SORBNET obsługuje rachunki bieżące banków prowadzone w NBP do rozliczeń międzybankowych. Należy do klasy systemów RTGS, umożliwiających rozliczenia hurtowe w czasie rzeczywistym.

Uczestnikami SORBNET są centrale banków oraz instytucje rozliczeniowe (KIR i KDPW). Banki spółdzielcze uczestniczą w SORBNET za pośrednictwem swoich zrzeszeń. Wymiana danych o płatnościach pomiędzy NBP a uczestnikami odbywa się za pośrednictwem szyfrowanej i podpisanej poczty elektronicznej.

SORBNET umożliwia też bankom ciągły wgląd w stan rachunku bieżącego w NBP i wykonane na nim transakcje. Warunkiem wykonania transakcji zleconej za pośrednictwem SORBNET jest posiadanie przez bank dostatecznych środków na rachunku bieżącym. W razie braku środków, zlecenie umieszczane jest w kolejce zleceń oczekujących i jest realizowane, gdy środki się pojawią.

Rozliczenia za pośrednictwem SORBNET dokonywane są w złotych. W roku 2004 NBP wdrożył bliźniaczy system SORBNET-EURO, umożliwiający rozliczenia w walucie euro.

Narodowy Bank Polski jest właścicielem i operatorem Systemu Obsługi Rachunków Bankowych SORBNET. System ten działa od 1999r. i spełnia podstawowe kryteria obowiązującego kraje UE systemu rozrachunku brutto w czasie rzeczywistym.. System ten działa niezależnie od Krajowej Izby Rozliczeniowej. Uczestnikami rozliczeń w tym systemie są banki posiadające rachunki w NBP, będące zazwyczaj także bezpośrednimi uczestnikami KIR. SORBNET umożliwia elektroniczną wymianę danych między bankami a NBP z wykorzystaniem poczty elektronicznej jako drogi komunikacyjnej; banki uczestniczące w rozrachunkach uzyskały możliwość zdalnego dostępu do systemu obsługi rachunków w SORBNET. W przyszłości NBP otworzy w SORBNET rachunki dla międzynarodowych organizacji i banków zagranicznych. SORBNET umożliwia także przeprowadzenie rozliczeń brutto w czasie rzeczywistym poprzez rachunki bieżące banków w NBP. Realizowane są w nim zlecenia płatnicze wystawiane bezpośrednio przez banki i kierowane do NBP. Zlecenia są realizowane pod warunkiem posiadania przez bank na rachunku wystarczających środków pieniężnych. Do rozrachunku brutto w systemie SORBNET włączono wysokokwotowe zlecenia klientów banków, które poprzednio rozliczane były w ramach KIR.

Rozrachunki dotyczące transakcji papierami wartościowymi są wykonywane przez dwa systemy: SKARBNET dla bonów skarbowych i SEBOP dla bonów pieniężnych. NBP wykorzystuje emitowane przez siebie bony pieniężne dla ściągnięcia z rynku nadmiaru środków pieniężnych i w operacjach otwartego rynku. Rejestracja transakcji bonami skarbowymi odbywa się w systemie SKARBNET, a transakcji obligacjami w systemie rozliczeń papierów wartościowych w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW)

1. Operacje bankowości inwestycyjnej.

Usługi brokerskie – rozwiązują dwa podstawowe problemy rynku finansowego. Po pierwsze instytucja finansowa konsoliduje zlecenia klientów i przekazuje w formie zagregowanej. Po drugi brokerzy przejmują na siebie ryzyko kredytowe i rozliczeniowe klienta. Usługi brokerskie mogą mieć charakter uproszczony, ograniczony jedynie do pośrednictwa, lub też rozbudowy o inne funkcje wspomagające proces inwestowania przez klientów

Doradztwo inwestycyjne – jest to odpłatne udzielanie pisemnie lub ustnie rekomendacji nabycia lub zbycia oznaczonych papierów wartościowych albo powstrzymania od zawarcia transakcji dotyczącej tych papierów.

Zarządzania aktywami i funduszami – zarządzanie aktywami na zlecenie klienta polega na prowadzeniu portfela papierów wartościowych klienta przez instytucję finansową w ramach ogólnie zarysowanie strategii inwestycyjnej, uzgodnionej pomiędzy inwestorem a zarządzającym. Fundusze inwestycyjne zarządzają powierzonymi im środkami pieniężnymi w sposób określony umową z inwestorem lub przepisami prawa.

Organizacja finansowa krótkoterminowych niedoborów płynności – odbywa się poprzez emisję krótkoterminowych papierów dłużnych. Krótkoterminowe papiery dłużne są instrumentami o okresie zapadalności do jednego roku, które z racji swego krótkoterminowego charakteru są wyłączone z publicznego obrotu. Rynek KPD jest segmentem poza bankowego rynku pieniężnego, a papiery te powinny finansowaniu krótkoterminowych niedoborów finsowych przedsiębiorstw – regulacji płynności przedsiębiorstwa.

Organizacja finansowania śrdnio- i długoterminowego – może odbywać się poprzez emisję kapitału lub długu – obligacji. Obydwa rodzaje finansowania mogą być pozyskiwane na rynku prywatnym lub publicznym. Oferty na rynku prywatnym kierowane są zwykle do ograniczonej grupy inwestorów. Na rynek publiczny do bezimiennego nieokreślonego kontrahenta.

Finansowanie instrumentami hybrydowymi – kombinacje pomiędzy instrumentami dłużnymi i kapitałowymi podnoszą efektywność finansowania przez rynek kapitałowy, jednocześnie obniżają koszty i ryzyko emisji papierów wartościowych uzyskuje się to poprzez: obligacje zmienną jest rodzajem obligacji połączonej z prawem obligatoriusza do zmiany posiadane obligacji na akcje spółki na wcześniej określonych warunkach, obligacja z warratem jest instrumentem finansowanym łączącym w sobie obligacje o stałym oprocentowaniu z opcją nabycia akcji w określonym czasie po określonej cenie.

Produkty inżynierii finansowej – stworzono rynki, których główną funkcją jest redystrybucja ryzyka. Na rynkach instrumentów pochodnych operują różne podmioty. Rynki te dają możliwość zabezpieczenia się przed ryzykiem , niezależnie od zjawisk rzeczywistych, których ryzyka te dotyczą.

Usługi na rynku fuzji i przejęć – wspierają zarówno przedsiębiorstwa poszukujące celów przejęcia i realizujące transakcje przejęć, jak i przedsiębiorstwa broniące się przed prowadzonymi próbami przejęcia.

Doradztwo finansowe – poza wspomnianymi powyżej usługami do działalności banków inwestycyjnych należą także różnego rodzaju usługi doradcze. Jednak w odróżnieniu od działalności firm konsultingowych doradztwo jest zwykle jedynie składnikiem danej usługi bankowości inwestycyjnej.

1. Operacje banków hipotecznych.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o listach zastawnych i bankach hipotecznych.

Do podstawowych czynności banku hipotecznego należy:

1. udzielanie kredytów zabezpieczonych hipoteką;

2. udzielanie kredytów niezabezpieczonych hipoteką, o których mowa w art. 3 ust. 2;

3. nabywanie wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz wierzytelności z tytułu kredytów niezabezpieczonych hipoteką,

4. emitowanie hipotecznych listów zastawnych, których podstawę stanowią wierzytelności banku hipotecznego z tytułu:

   1. udzielonych kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz

   2. nabytych wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów zabezpieczonych hipoteką;

5. emitowanie publicznych listów zastawnych, których podstawę stanowią:

   1. wierzytelności banku hipotecznego z tytułu udzielonych kredytów niezabezpieczonych hipoteką,

b) nabyte przez bank hipoteczny wierzytelności innych banków z tytułu udzielonych przez nie kredytów niezabezpieczonych hipoteką.

1. Kurs walutowy i wymienialność walut.

Kurs walutowy – cena danej waluty wyrażona w innej walucie.

Wymienialność waluty, gwarantowana prawem możliwość swobodnej wymiany (kupna-sprzedaży) waluty krajowej na walutę obcą i odwrotnie. Jest ona warunkiem swobodnego przepływu towarów, usług, kapitału i siły roboczej pomiędzy krajami.

Rozróżnia się wymienialność waluty pełną i ograniczoną. Pełna wymienialność oznacza, że każdy posiadacz waluty, bez względu na obywatelstwo i cel transakcji, ma w danym kraju prawo do jej wymiany na inną. Ograniczona wymienialność daje prawo wymiany alternatywnie bankom zagranicznym i cudzoziemcom (wymienialność zewnętrzna) lub bankom krajowym, krajowym osobom fizycznym i prawnym (wymienialność wewnętrzna). Zakres wymienialności waluty związany jest z charakterem polityki handlowej państwa - im większe są ograniczenia w handlu zagranicznym, tym mniejsza jest swoboda wymienialności. Utrzymanie wymienialności waluty w dłuższej perspektywie wymaga od władz gospodarczych państwa m.in.: kontroli kursów walutowych, bilansu płatniczego, inflacji, a także utrzymywania odpowiednich rezerw walutowych.

1. Europejska Unia Gospodarcza i Walutowa.

Unia Gospodarcza i Walutowa (Economic and Monetary Union) jest obszarem o wspólnej walucie, funkcjonującym w ramach wspólnego rynku UE, gdzie obowiązują zasady swobodnego przepływu osób, towarów, usług oraz kapitału. Tworzy ona podstawy wzrostu gospodarczego i stabilności.

Działanie UGW opiera się na dwóch koncepcjach: koordynacji polityk gospodarczych państw członkowskich strefy euro oraz niezależności polityki monetarnej, realizowanej przez Europejski System Banków Centralnych.

Rada Ministrów Finansów UE (skupiająca ministrów ds. gospodarki i finansów krajów członkowskich) formułuje corocznie podstawowe kierunki polityk gospodarczych w tzw. Ogólnych Wytycznych Polityki Gospodarczej.

1. System dewizowy w Polsce.

Od 1 stycznia 1990 r. do 1 czerwca 1995 obowiązywała tzw. wewnętrzna wymienialność złotego oparta na następujących założeniach:

• Importerzy mieli swobodny dostęp do dewiz w zw. z płatnościami z tyt. obrotu bieżącego (od 1 stycznia 1995 wszystkich tego rodzaju transakcji)

• Brak ograniczeń wobec transakcji bieżącym pomiędzy nierezydentami i rezydentami

• Od grudnia ‘95 rezydenci musieli odsprzedawać dla państwa całość wpływów z eksportu

• Transakcje kapitałowe z zagranicą podlegały reglamentacjom

• Władze zabraniały używania złotego jako pieniądza waluty fakturowania i płatności w transakcjach w handlu zagranicznym.

Ważne miejsce odgrywał rynek kantorowy oraz wyjątki od ww. reguł dla osób fizycznych. W czerwcu 1995 wprowadzono wymienialność wg art. VIII statutu MFW. W zw. z wejściem Polski do OECD zniesiono kolejne restrykcje, a 18 grudnia 1998 uchwalono nowe Prawo dewizowe.

• Nadano złotemu wewnętrzną wymienialność

• Zezwolono na swobodę przepływów kapitałowych z rezydentami i nierezydentami z krajów, z którymi Polska zawarła umowy o wzajemnym popieraniu inwestycji.

• Zliberalizowano obrót transakcjami pochodnymi.

• Umożliwiono rezydentom swobodę zakupu walut.

Do maja 1991 kurs złotego był kursem sztywnym ustalanym w relacji do dolara amerykańskiego. Od tego momentu był kursem pełzającym (wzrastającym z wartością koszyka walut), od 16 maja 1995 – dalsze uelastycznianie poprzez nadanie bankom uprawnień do kształtowania kursu. 11 kwietnia 2000 r. podjęto decyzję o upłynnieniu złotego od 12 kwietnia 2000r. (kurs złotego może się kształtować bez ograniczeń pod wpływem popytu i podaży pieniądza).

1. Znaczenie banków w obrocie zagranicznym.

Dynamicznemu wzrostowi międzynarodowych obrotów gospodarczych towarzyszy rosnąca rola banków w operacjach zagranicznych. Rozliczenia międzynarodowe wynikają z transakcji eksportowo-importowych, sprzedaży usług, a także innych świadczeń.

Główne role banków w rozliczeniach zagranicznych to:

1. Pośrednik w rozliczeniach między zagranicznymi kontrahentami.

Pośrednictwo to polega na prowadzeniu rachunków bankowych zarówno eksporterów jak i importerów towarów i usług, a także na przekazywaniu w określonym terminie odpowiednich kwot pieniężnych z tytułu realizacji umowy międzynarodowej.

2. Gwarant w transakcjach eksportowo-importowych.

Gwarant (na zlecenie swojego klienta) zobowiązuje się do zapłacenia określonej sumy pieniężnej wskazanemu podmiotowi (eksporterowi), w przypadku, gdy zleceniodawca gwarancji nie wypełni swoich zobowiązań w stosunku do benificjenta. Stronami w gwarancji bankowej są:

• zleceniodawca – (importer) na zlecenie, którego bank gwarantujący wystawia gwarancję,

• beneficjent gwarancji – (eksporter) na rzecz, którego wystawiana jest gwarancja,

• bank – udzielający gwarancji (bank importera).

3. Bank jako doradca ekonomiczno-finansowy.

Bank może informować swoich klientów o sytuacji na międzynarodowych rynkach finansowych, może też udzielić informacji o wiarygodności finansowej zagranicznych kontrahentów.

4. Bank jako kredytodawca – kredytuje transakcje handlu zagranicznego.

Banki mogą udzielać kredytów dewizowych, udzielane są one przez banki krajowe w walutach wymienialnych z tzw. środków własnych – wykaz takich walut ustala NBP. Przeznaczone są dla przedsiębiorstw krajowych na zakup np. importowanych surowców, materiałów, usług, oraz na finansowanie należności eksportowych i inwestycji proeksportowych.

1. Zagraniczne operacje rozliczeniowe.

a) polecenie wypłaty

• jest to zlecenie przekazania określonej kwoty pieniężnej na rzecz zagranicznego beneficjenta lub określonej kwoty waluty obcej na rzecz beneficjenta krajowego

• może być dokonywane drogą teletransmisji, faksu, telefonu lub listu

• stronami w tej transakcji są: zleceniodawca, bank zleceniodawcy, beneficjent, bank beneficjenta oraz bank-korespondent (jeden lub więcej)

b) czek w obrocie zagranicznym

• czeki z wystawienia prywatnego – w miejscu „podpis wystawcy czeku” figuruje podpis osoby prywatnej lub upoważnionych do tego przedstawicieli firmy; czeki te zawsze przyjmowane są do inkasa (trudno jest stwierdzić czy na rachunku wystawcy znajdują się odpowiednie środki na pokrycie wypłaconej przez bank kwoty)

• czeki bankierskie – w miejscu „podpis wystawcy” figuruje podpis osób upoważnionych do zaciągania zobowiązań w imieniu danego banku zagranicznego oraz pieczęć lub wydruk z nazwą i oddziałem danego banku; zapłata za ważny czek bankierski jest gwarantowana przez bank wystawiający

• czeki kasowe (gotówkowe)

• czeki rozrachunkowe (wyłącznie w obrocie bezgotówkowym)

• czeki zakreślone (realizowane tylko przez określonego remitenta)

• czeki podróżne – są emitowane przez różnego rodzaju instytucje (banki, instytucje finansowe, biura turystyczne), które w pełni gwarantują za ich wykup; do zrealizowania potrzebny jest paszport; mają nieograniczony termin ważności

• euroczek – w połączeniu z kartą czekową może być używany jako środek płatniczy w Europie, a także w niektórych krajach pozaeuropejskich

c) weksel w obrocie zagranicznym

• dodatkowym jego zabezpieczeniem może być awal banku (gwarancja zapłaty przez bank)

• funkcja płatnicza – zdolność do regulowania płatności, płatności dokonywane są za pomocą zarówno weksli towarowych, jak i weksli finansowych

• funkcja gwarancyjna – funkcja zabezpieczająca uiszczenie należności przez importera

• funkcja kredytowa – możliwość skorzystania z odroczonego terminu płatności; możliwość dyskonta weksla (otrzymania sumy wekslowej przed terminem płatności)

d)inkaso dokumentowe

• forma płatności, polegająca na pobraniu określonej kwoty pieniężnej przez instytucję inkasującą (najczęściej bank), działającą na rzecz lub w imieniu zleceniodawcy, w zamian za wydanie wskazanemu podmiotowi przedmiotu inkasa

• prosta obsługa, brak konieczności zaangażowania środków własnych

• dość duże ryzyko od strony zarówno importera, jak i eksportera

e) akredytywa dokumentowa

• jest to nieodwołalne zobowiązanie się banku importera (banku otwierającego akredytywę) do dokonania płatności określonej kwoty w zamian za prezentację dokumentów, które są szczegółowo określone w warunkach akredytywy

• najpewniejszy instrument, gwarantujący zarówno uzyskanie płatności, jak i ich otrzymanie

• stosunkowo duży koszt oraz pracochłonność wystawienia

1. Gwarancje w obrocie zagranicznym.

a) odwołalne i nieodwołalne

b) bezpośrednie i pośrednie

c) bezwarunkowe i uwarunkowane

d) podział ze względu na przedmiot gwarancji:

• gwarancje kontraktowe – najważniejszy rodzaj gwarancji w obrocie zagranicznym; zabezpieczają one interesy stron wynikające z zawartych kontraktów eksportowych (w zależności od tego, na zlecenie czyjej strony następuje wystawienie gwarancji, wyróżniamy gwarancje eksportowe oraz importowe)

• gwarancje otwarcia akredytywy

• gwarancje płatnicze

• gwarancje udzielenia awalu na wekslu

1. Finansowanie zagranicznych operacji bankowych.

a) za pomocą akredytywy:

• dyskonto akredytyw dokumentowych – dyskontuje się akredytywy nieodwołalne, z odroczonym terminem płatności; dzięki temu eksporter może otrzymać swoje pieniądze natychmiast po przedstawieniu akredytywy do dyskonta, a importer nadal zachowuje odroczony termin płatności, czyli kredyt kupiecki

• akredytywa z czerwoną klauzulą – istnieje możliwość wypłaty zaliczki beneficjentowi, zanim dojdzie do wysyłki towaru; kwota wypłaconej zaliczki jest potrącana z kwoty akredytywy, która jest wypłacana beneficjentowi

• akredytywa przenośna – umożliwia transfer akredytywy na rzecz innego beneficjenta; akredytywa może być przenośna tylko wówczas, gdy jest to zaznaczone w jej treści

• akredytywa „back-to-back” – jest wygodnym rozwiązaniem, kiedy mamy do czynienia z akredytywą, która nie może być przeniesiona; stosuje się wówczas transakcję back-to-back, tzn. bank awizujący akredytywę bazową otwiera na jej podstawie nową akredytywę, której zabezpieczeniem jest akredytywa bazowa

b) forfaiting:

• jest to skup należności terminowych, które powstały poprzez realizację dostaw towarów lub usług

• najczęściej skup ten dokonywany jest w formie dyskonta weksli własnych lub trasowanych, akredytyw dokumentowych z odroczonymi terminami płatności oraz terminowych gwarancji płatniczych (bankowych i firmowych)

• eksporter natychmiast otrzymuje gotówkę za zrealizowany kontrakt

• dzięki tym transakcjom eliminuje się ryzyka związane z rozliczeniem kontraktu

• importer zyskuje szansę otrzymania kredytu o stałej stopie procentowej

1. Kredyty walutowe w obrocie zagranicznym.

• są to kredyty udzielane w walucie innej niż waluta kraju kredytobiorcy

• podział ze względu na miejsce zawarcia transakcji:

• kredyty walutowe na rynku krajowym – udzielane są w walutach wymienialnych; oprocentowanie oparte jest zazwyczaj na stawce bazowej powiązanej ze stawką rynkową dla danej waluty

• międzynarodowy rynek kredytowy

• istnieje możliwość zawierania umów wielowalutowych linii kredytowych – określa się tzw. „maksymalną kwotę kredytu” w danej walucie i jednocześnie zezwala na wykorzystanie tego kredytu w innych walutach określonych w umowie (pojawia się jednak ryzyko kursowe)

• wygodną formą finansowania jest transza - specjalny rachunek bankowy, który zostaje otwarty na życzenie klienta na podstawie umowy dotyczącej kredytu w częściach (transzach), każda spłata wykorzystanej części kredytu daje możliwość ponownego jej wykorzystania; transza zawarta jest na określony czas, na ogół bez możliwości zerwania, oprocentowanie jest stałe

• kredyty walutowe zagraniczne – kredyty udzielane podmiotom prawa danego kraju (rezydentom) przez banki zagraniczne i inne zagraniczne instytucje finansowe lub udzielane przez banki krajowe dla nierezydentów

1. Rozliczenia wzajemne w obrocie zagranicznym.

Strony zawierające transakcje rozliczeń wzajemnych dążą do powiązania transakcji eksportowej z jednoczesnym zobowiązaniem się eksportera do zakupu produktów od importera lub od wskazanej strony trzeciej.

Rodzaje:

• barter – najprostsza forma rozliczeń wzajemnych; polega na wymianie różnego rodzaju dóbr lub usług za inne dobra lub usługi o ekwiwalentnej wartości, bez udziału wymiany środków pieniężnych

• rozliczenia kompensacyjne – część kwoty kontraktu zostaje wypłacona w środkach pieniężnych, a pozostałą kwotę eksporter otrzymuje w postaci ekwiwalentu w dobrach materialnych lub usługach

• transakcje wiązane – najpopularniejsza forma w rozliczeniach wzajemnych. Eksporter zobowiązuje się do kupna dóbr od importera, ale ich wartość jest pewnym określonym procentem wartości dóbr będących przedmiotem kontraktu eksportowego. Pozostała część wypłacana jest w formie środków pieniężnych.

• transakcje „buy-back” – zawierana w sytuacji, gdy eksporter dostarcza instalacje, wyposażenie, technologię lub usługi służące do wyprodukowania jakiegoś dobra. Eksporter zobowiązuje się do kupna części dóbr wyprodukowanych przez importera.

• transakcje „off-set” – stosowane w rozliczeniach między rządami różnych państw; Państwo-eksporter dostarcza dobra do państwa-importera: surowce, wyposażenie, techniki lub usługi. Firmy z państwa-eksportera zobowiązują się za to do kupna części wyprodukowanych na podstawie zamówienia rządowego dóbr.

• „switch trading” – metoda stosowana, gdy importer nie może zapłacić eksporterowi w walucie wymienialnej, ale posiada kredyt w tzw. rachunku clearingowym w innym kraju. Oferuje wtedy zapłatę za dobra w postaci ww. kredytu.

• rozliczenia clearingowe – polegają za wzajemnej kompensacie należności pomiędzy stronami z różnych krajów; nie następuje tu przepływ dewiz

1. Operacje bankowości elektronicznej eCash.

Dzięki rozwojowi sieci Internetu oraz możliwościom, jakie niesie za sobą jaj upowszechnienie, bankowość elektroniczna może być postrzegana nie tylko jako nowy kanał dystrybucji usług finansowych, ale także możliwości konstruowania zupełnie nowych produktów – produktów finansowych nowej ekonomii (eFinance, eBanking):
eCash – rozwój technologii teleinformatycznej wpłynął na postrzeganie roli oraz kształtu pieniądza, co widać w postaci pieniądza w postaci informacji. W elektronicznych systemach płatności, jednym z podstawowych problemów jest określenie miejsca lub zasady magazynowania wartości. Rozwiązują to systemy tezauryzacji wartości (SV). Dzielimy je na: systemy zamknięte SV pozwalają na magazynowanie wartości wykorzystywanej w ramach zamkniętych zbiorów funkcji i społeczności, systemy otwarte SV opierają się na elektronicznym zobowiązaniu wystawcy względem posiadacza i mogą występować jako karta mikroprocesorowa, zapis w pamięci telefonu komórkowego czy też komputer przenośny lub stacjonarny. Tego typu rozwiązania prowadzą do stworzenia elektronicznej portmonetki (eWallet) oraz elektronicznego pieniądza (eCash).

eCash (pieniądz elektroniczny) to produkt magazynujący wartość, w którym zapis środków pieniężnych jest przechowywany na urządzeniu elektronicznym pozostającym w posiadaniu klienta

• jest to pieniądz, który służy do zdalnego płacenia za usługi dokonywane w Internecie (brak możliwości posłużenia się pieniądzem materialnym)

• pieniądz ten posiada nominał, numer seryjny, a także cyfrowy podpis banku, który go wyemitował

• wirtualny pieniądz (banknot) może być użyty jednokrotnie, po czym traci on swoją ważność

• płatność nie wymaga autoryzacji i przekazywania siecią, gdyż wirtualne pieniądze kierowane są bezpośrednio do sprzedawcy (z komputera kupującego do terminali odbiorcy)

• aby korzystać z eCash należy założyć odpowiednie konto, które nazywane jest „elektroniczną portmonetką”

• „elektroniczne portmonetki” są zbierane w jednym zbiorczym rachunku, który podzielony jest na subkonta (odpowiednio przydzielonych klientom). Ruch pieniądza między poszczególnymi subkontami może zatem odbywać się bardzo szybko i darmowo.

1. Sekurytyzacja aktywów.

• jest to rynkowa sprzedaż papierów wartościowych zabezpieczonych przyszłymi wpływami gotówkowymi z aktywów lub samymi aktywami pożyczkobiorcy

• oznacza blokowanie części aktywów, a następnie wprowadzanie ich do instytucji sekurytyzacyjnej (specjalnie powołane przedsiębiorstwo, które emituje papiery wartościowe)

• środki z emisji zasilają bank, który właśnie korzysta z takiej usługi

• działanie to ma na celu poprawę płynności instytucji finansowej

• istotą sekurytyzacji jest oddzielenie ryzyka inicjatora od ryzyka puli jego aktywów (posiadając dobrej jakości aktywa, nawet podmiot o niskim stopniu wiarygodności kredytowej może zainicjować emisję papierów wartościowych i będą one postrzegane jako bezpieczne i dochodowe)

• operacja korzystna zarówno dla inicjatorów, jak i inwestorów – nabywców papierów wartościowych zabezpieczonych aktywami

• korzyści z procesu sekurytyzacji dla banku są uzależnione od tego, czy w operacji pełni on funkcję inicjatora, pośrednika czy nabywcy papierów wartościowych

1. Zasady i systemy zarządzania bankiem.

• zasady działania – ustalone schematy i regulaminy organizacyjne, wydane instrukcje służbowe i wytyczne, wdrożone metody analityczne i planistyczne

• systemy zarządzania – zbiory zasad połączonych w logiczną całość, które mają ułatwić sprawne działanie i osiąganie wytyczonych celów

• marketing management – zbiór zasad przyjmujący za cel kształtowanie stosunków zewnętrznych między bankiem a klientelą; zwraca się uwagę na badania zróżnicowanych potrzeb klientów, a w związku z tym prawidłowej ich segmentacji, opracowywania zróżnicowanych ofert dla określonych grup odbiorców, zmian w polityce asortymentowej, podnoszenia jakości obsługi

• controlling bankowy – zbiór zasad przyjmujący za cel optymalizację zysku i zakładający wykorzystanie wszystkich środków działania dla realizacji tego celu; wzrost znaczenia planowania finansowego

• zarządzanie przez jakość (TQM) – zwraca się tu uwagę na potrzebę utrzymania konkurencyjności przez zapewnienie najwyższej jakości produktów bankowych; wymaga to stałego badania tej jakości, poszukiwania możliwości wprowadzania nowych produktów i udogodnień, lepszego zaspokajania potrzeb klientów

1. Rola kapitałów własnych w działalności banku.

• założycielska - dla uzyskania zgody na założenie banku należy dysponować kapitałem własnym (min. 5 mln EUR)

• ograniczająca – odnosi się do ograniczeń w zakresie podejmowania przez banki ryzyka, co znajduje odzwierciedlenie w ilościowych regulacjach ostrożnościowych

• finansowa – kapitały własne stanowią bezpośrednie źródło finansowania dla aktywów; w ujęciu pośrednim funkcja ta oznacza zdolność do pozyskiwaniu środków od innych podmiotów, jeżeli baza kapitałowa jest postrzegana jako adekwatna i zapewniająca bezpieczeństwo bankowi

• przejściowego absorbowania strat – bank, kiedy generuje zyski, część z nich akumuluje, tworząc kapitały zapasowe i rezerwowe, które w okresach ponoszenia strat mogą być wykorzystane na ich pokrycie

• bazy do podziału zysku – kapitały własne, ściślej: kapitał akcyjny, są podstawą do dystrybucji tej jego części, która została przeznaczona przez walne zgromadzenie akcjonariuszy na wypłatę dywidendy

• tworzenia zaufania do banku – im wyższa wartość netto banku, im stabilniejsze zyski, im bardziej wiarygodne i przejrzyste informacje o kondycji ekonomiczno-finansowej bank podaje do publicznej wiadomości, tym większe jest do niego zaufanie; dodatkowo jeśli skarb państwa jest właścicielem danego banku, to zaufanie może być nieograniczone (gwarancje rządowe)

1. Sprzedaż produktów bankowych, marketing-mix.

• skuteczna organizacja sprzedaży produktów bankowych wymaga uwzględnienia w zarządzaniu bankiem idei marketingu

• najbardziej popularna koncepcja marketingu mix to tzw. "4p" czyli: product, price, place, promotion:

• product (produkt) - produktem w koncepcji marketingu nazywamy wszystko, co można oferować na rynku, a więc zarówno dobra materialne, jak i usługi. Współcześnie mówiąc o cechach produktu koncentrujemy się na potrzebach docelowych klientów, jakie produkt ma zaspokajać. W tym elemencie zawierają się działania wspierające produkt (gwarancja, pomoc techniczna, nazwa).

• price (cena) – jest efektem negocjacji pomiędzy sprzedającym a kupującym; cena jest jedynym elementem marketingu-mix tworzącym przychody; jest również jednym z najbardziej elastycznych instrumentów; cenę charakteryzuje się za pomocą: polityki cenowej, rabatów, warunków płatności;

• place (strategia dystrybucji) – obejmuje działalność polegająca na dostarczeniu usługi klientowi przez bank; dystrybucja jako sposób organizacji sprzedaży pozostaje w gestii producenta, natomiast jako komfort zakupu jest ważnym kryterium w procesie podejmowania decyzji zakupu

• promotion (promocja) – zastosowanie wszelkich środków taktycznych i strategicznych, które są podejmowane w celu umocnienia pozycji banku na rynku i aktywizacji sprzedaży jego produktów. W zakres promocji wchodzi: reklama, aktywizacja sprzedaży (popieranie sprzedaży), sprzedaż bezpośrednia (osobista) oraz public relations (działania polegające na komunikowaniu się z otoczeniem w celu kształtowania pozytywnej opinii o banku)

1. Ewolucja bankowych kanałów dystrybucji.

Kanały dystrybucji produktów banku wykorzystywane są do przepływu informacji, prowadzenia negocjacji i dokonywania płatności za usługę. Ewolucja tych kanałów była efektem zmian w strategiach dystrybucyjnych uwzględniających preferencje klientów w sposobie komunikowania się z otoczeniem. Odchodzenie od tradycyjnych kanałów dystrybucji(oddziały, filie)wynikało z rosnących wymaga klientów dotyczącychdot m in możliwości szybkiego dostępu do zdeponowanych środków pieniężnych. Wymagania coraz większych grup klientów i dążenie do zwiększenia rentowności produktów bankowych doprowadziły do wykorzystania alternatywnych kanałów dystrybucji (telefon, bankomaty, PC, internet).Wykorzystanie nowoczesnych kanałów dystrybucji wpłynęło na: obniżenie kosztów świadczenia usług, zwiększenie liczby klientów, pogłębienie asortymentu usług bankowych, lepsze wykorzystanie segmentacji klientów, poprawę wizerunku banku. Powstanie wielu często konkurujących ze sobą kanałów dystrybucji doprowadziło do powstania strategii wielokanałowej dystrybucji(wykorzystanie 2 lub więcej kanałów marketingowych w celu dotarcia do 1 lub więcej segmentów klientów. Obecnie klient może korzystać z większej liczby kanałów sprzedaży produktów bankowych, dlatego banki muszą opracowywać strategie dystrybucji. Grupy strategii nie pozwalające na osiągnięcie korzyści z segmentacji rynku: strategia swobodnego wyboru kanału dystrybucji przez klienta(stworzenie możliwości nabycia pełnego asortymentu usług przy wykorzystaniu nowych kanałów, uwzględnia preferencje klienta, ma na celu zwiększenie komfortu sprzedaży produktów bankowych),strategia kierowania klienta do najbardziej efektywnych kanałów dystrybucji(polega na nakłanianiu klienta do korzystania z preferowanego przez bank kanału, motywem korzystania z nowoczesnego kanału jest ograniczenie kosztów banku związanych ze sprzedażą danego produktu ,decyzję o rozwoju danego kanału wynikają z relacji zysków banku z danej transakcji do kosztów jej zrealizowania za pośrednictwem tego kanału),strategia okrążenia-obejścia(polega na sprzedaży produktów bankowych przy wykorzystaniu nowych kanałów dystrybucji przy ograniczeniu redukcji sieci oddziałów, klient korzysta z kanałów dystrybucji preferowanych przez siebie, bank może kierować go do najbardziej efektywnego kanału).Grupy strategii przynoszące korzyści z segmentacjoi rynku: strategia nowy kanał-nowy segment(ma na celu zdobycie nowego segmentu klientów za pomocą nowego kanału i zwiększenie lojalności dotychczasowych klientów, w ramach tej strategii dynamicznie rozwijającą się formą jest home banking-syst elektronicznego porozumiewania się z bankiem),strategia komplementarności(wprowadzenie nowych kanałów dystrybucji ściśle zintegrowanych z pozostałymi formami sprzedaży produktów bankowych),strategia dywersyfikacji marki(banki-matki tworzą banki-córki działające pod własną marką ale mające wspólną strukturę operacyjną i zarządzającą).Dzięki rozwojowi nowoczesnych kanałów dystrybucji bank osiąga wyższą rentowność w dystrybucji fizycznej ,a w zakresie dystrybucji akwizycyjnej uzyskuje skuteczniejsze możliwości komunikowania się z klientem.

Odchodzenie od tradycyjnych kanałów dystrybucji (oddziały, filie) w kierunku innych, alternatywnych sposobów sprzedaży wynikało z rosnących wymagań klientów, dotyczących:

• możliwości korzystania z szybkiego, nieprzerwanego dostępu do zdeponowanych środków pieniężnych

• oszczędności czasu związanego z negocjacjami z bankiem

• komfortu i rzetelności w pozyskiwaniu informacji o usługach bankowych

• możliwości dostosowania oferty bankowej do indywidualnych preferencji

Wymagania coraz większych grup klientów oraz dążenie do zwiększenia rentowności produktów bankowych doprowadziły do wykorzystania alternatywnych kanałów dystrybucji (telefon, bankomaty, komputer osobisty – PC i Internet). Wykorzystanie ich wpłynęło głównie na:

• obniżenie kosztów świadczenia usług

• zwiększenie liczby klientów

• pogłębienie asortymentu usług bankowych

• lepsze wykorzystanie segmentacji klientów

• poprawę wizerunku banku

1. Pojęcie ryzyka bankowego i jego rodzaje.

Poprzez ryzyko rozumie się zagrożenie nieosiągnięcia zamierzonych celów. Dla banku oznacza to zmniejszenie potencjalnych zysków, zmniejszenie kapitału własnego, trudności finansowe, a w krańcowym przypadku bankructwo.

Wśród ryzyk w działalności bankowej można wyróżnić:

1. ryzyko w obszarze finansowym (ryzyko typowo bankowe, o zasadniczym znaczeniu przy zarządzaniu ryzykiem w działalności bankowej):

• ryzyko płynności – oznacza ryzyko przejściowej lub całkowitej utraty płynności przez bank; ryzyko utraty płynności występuje, gdy jest zagrożona zdolność banku do spłacania zobowiązań

• ryzyko wyniku – to niebezpieczeństwo nieosiągnięcia przez bank założonego wyniku; rodzaje:

• ryzyko związane z partnerem transakcji (wynikające z możliwości niewywiązania się partnera transakcji ze swoich obowiązków lub pogorszenia się jego standingu), np. ryzyko kredytowe

• ryzyko rynkowe (jego przyczyną jest niekorzystne dla banku kształtowanie się na rynku stóp procentowych, kursów walut i kursów akcji); wyróżniamy odpowiednio, m.in. ryzyko stopy procentowej i ryzyko walutowe

1. ryzyko w obszarze techniczno-organizacyjnym - związane z prowadzeniem działalności tzw. ryzyko operacyjne (np. ryzyko personalne, ryzyko związane z organizacją pracy, ryzyko związane z zapleczem rzeczowo-technicznym, wyposażeniem itp.)

1. Przyczyny występowania ryzyka w działalności banku.

Ryzyko-sytuacja związana z wystąpieniem negatywnego zjawiska w przyp gdzy możemy określić prawdopodobieństwo danego zjawiska,występowanie negatywnych zjawisk wpływających na wynik finansowy banku,sytuacja,która uniemożliwia osiągnięcie danego celu

Ryzyko: zmiany stopy procentowej (przy badaniu jej wpływu na WF wyróżniamy:
1 ryzyko związane z inwestowaniem –wiąże się z aktywami banku ,papierami wartościowymi o stałym oprocentowaniu ,istnieje zależność odwrotnie proporcjonalna między zmiana stopy procentowej a zmianą kursu papieru o stałym oprocentowaniu
2ryzyko związ z dopasowaniem jest rozpatrywane w 4 płaszczyznach:

1. ryzyko dopasowania rodzaju oprocentowania,

2. b)ryzyko dopasowania terminów przyjmowania depozytów,

3. c)dopasowanie z pktu widzenia okresów na jakie przyjmujemy depozyty z okresami na jakie udzielamy kredytów,

4. d)dopasowanie z pktu widzenia okresowości aktywów z okresowością pasywów),

5. zmiany kursu walutowego, utraty płynności ,kredytowej.

Przyczyny występowania ryzyka:

• liberalizacja i deregulacja, czyli celowe znoszenie przez władze ograniczeń w funkcjonowaniu rynków finansowych, które rozszerzyły możliwości działania banków i innych podmiotów finansowych, w tym także z zagranicy

• internacjonalizacja i globalizacja rynków finansowych powodujące większą zależność systemów finansowych poszczególnych krajów i niebezpieczeństwo przenoszenia kryzysów z jednego kraju do drugiego

• rosnące deficyty budżetów krajów rozwiniętych i konieczność ich finansowania na rynku finansowym

• wzrastające zadłużenie krajów rozwijających się

• sekurytyzacja, czyli zabezpieczanie należności papierami wartościowymi, w tym przede wszystkim sekurytyzacja bez udziału banku

• zmiana zachowania i struktury klientów lokujących wkłady w banku, w tym przede wszystkim wzrastające znaczenie instytucjonalnych klientów banków, profesjonalnie zarządzających powierzonymi im funduszami

• rozwój nowych rodzajów produktów bankowych, w tym pochodnych instrumentów finansowych

• postęp techniczny, który poprzez rozwój informatyki i telekomunikacji zwiększył możliwości przetwarzania danych, przyśpieszył ich transfer i jednocześnie spowodował obniżkę kosztów jednostkowych transakcji; jednak nawet krótkotrwałe zakłócenia w systemie mogą być przyczyną istotnych trudności także w dużych i solidnych bankach; podkreśla się także wrażliwość tych systemów na wirusy komputerowe, czy zagrożenie w przypadku ataków terrorystycznych

1. Pojęcie i klasyfikacja ryzyka kredytowego.

Ryzyko kredytowe oznacza niebezpieczeństwo, że kredytobiorca nie wypełni zobowiązań i warunków umowy, narażając kredytodawcę na powstanie straty finansowej.

W zależności od tego, które elementy bilansu banku tworzą ryzyko kredytowe, dzieli się je na:

• ryzyko aktywne (czynne) – zagrożenie niespłacenia przez kredytobiorcę płatności kredytowych (rat kapitałowych i odsetek) w ustalonej w umowie wysokości i terminie; ryzyko to jest w znacznej mierze kształtowane przez bank, ale duża część owego ryzyka ma charakter egzogeniczny i daje się w pełni kontrolować,

• ryzyko pasywne (bierne) – zagrożenie wcześniejszego, niż wynika to z umowy, wycofania przez klienta zdeponowanych środków lub zagrożenie nieuzyskania kredytów refinansowych od instytucji finansowych; w tym wypadku możliwości oddziaływania banku są ograniczone.

Innym rodzajem klasyfikacji jest podział ze względu na podmiot:

• ryzyko indywidualne (wynikające z pojedynczej umowy kredytowej),

• ryzyko portfelowe (łączne – zagregowane ryzyko indywidualne).

Zarządzanie ryzykiem obejmuje przedsięwzięcia mające na celu planową i celową analizę, sterowanie ryzykami występującymi w działalności bankowej oraz kontrolę podejmowanych przedsięwzięć. Zarządzanie ryzykiem powinno mieć charakter planowy i celowy, tzn. działanie w tym kierunku nie powinny być podejmowane bardziej lub mniej sporadycznie, od przypadku do przypadku, lecz systematycznie i długofalowo. Konieczna jest także integracja tych przedsięwzięć w ramach kompleksowego systemu zarządzania bankiem.

Etapy w zarządzaniu ryzykiem:

• identyfikacja i kwantyfikacja (pomiar ryzyka za pomocą różnych metod)

• sterowanie ryzykiem, czyli podejmowanie przedsięwzięć mających na celu ograniczenie ryzyka do założonych dopuszczalnych rozmiarów.

• kontrola podejmowanych przedsięwzięć

Rodzaje ryzyk:

• ryzyko zmian rentowej stopy procentowej

• ryzyko zmian kursu walutowego

• ryzyko płynności

• ryzyko kredytowe

W ramach sterowania ryzykiem mogą być podejmowane dwa rodzaje działań:

• przedsięwzięcia oddziałujące na przyczyny występowania ryzyka, a więc mające na celu ograniczenie wielkości ryzyka (aktywna strategia przeciwdziałania ryzyku)

• unikanie ryzyka przez nieangażowanie się w transakcje przy których ryzyko wydaje się szczególnie duże

• zmniejszenie wielkości ryzyka

• przenoszenie ryzyka na inne podmioty

• dywersyfikacje ryzyka, zwiększającą prawdopodobieństwo, że ryzyka w określonych obszarach działalności zostaną wyrównane dodatkowymi szansami w innych obszarach

• hedging, polegający na utworzeniu do otwartej pozycji pozycji przeciwstawnej, tak aby między kształtowaniem się tych dwóch pozycji występowała negatywna korelacja, tzn. straty na jednej pozycji mogły być zrekompensowane przez zyski na drugiej.

• przedsięwzięcia oddziałujące na skutki, a więc mające na celu zmniejszenie negatywnego wpływu niespodziewanych strat na pozycję banku; polegają one na zwiększeniu kapitału, rezerw, a także przynależności do systemów ubezpieczenia wkładów (pasywna strategia przeciwdziałania ryzyku)

1. Ocena zdolności kredytowej, pojęcia, zakres.

Zdolność kredytowa oznacza zdolność terminowego i kompletnego wypełnienia zobowiązań oraz warunków umowy kredytowej.

Dwie podstawowe kategorie zdolności kredytowej to:

• zdolność kredytowa pod względem formalnoprawnym (wiarygodność prawna kredytobiorcy) – oznacza zdolność klientów do podejmowania czynności prawnych, w tym do zawierania umów kredytowych,

• zdolność kredytowa pod względem merytorycznym (wiarygodność ekonomiczna kredytobiorcy) – zawiera dwa podstawowe aspekty oceny:

• personalny - badanie elementów determinujących zaufanie do kredytobiorcy, np. stan majątkowy, kwalifikacje zawodowe, dotychczasowe doświadczenie,

• ekonomiczny - analiza zobiektywizowanych w większości elementów charakteryzujących dotychczasową i perspektywiczną sytuację ekonomiczno-finansową kredytobiorcy oraz jakość zabezpieczeń prawnych kredytu; współcześnie analiza ta opiera się na systemie standaryzowanych wskaźników rentowności, płynności finansowej (w tym cash flow), sprawności i zadłużenia.

Wchodzi tu w grę:

- ocena statyczna (opiera się na bieżącej i przeszłej sytuacji ekonomiczno-finansowej, do momentu dokonywania oceny),

- ocena dynamiczna (odnosi się do perspektyw ekonomicznych, co najmniej w okresie kredytowania bądź wykraczająca nieco poza ten okres).

1. Analiza dyskryminacyjna jako ilościowy model oceny zdolności kredytowej.

Wielowymiarowa liniowa analiza dyskryminacyjna jest pewną statystyczno-matematyczną procedurą. Ma ona na celu – na podstawie obserwacji dużej ilości danych w formie różnych wskaźników – zidentyfikowanie sytuacji zagrożenia lub jej braku w zakresie spłaty kredytu udzielonego poszczególnym firmom. Problem polega na odseparowaniu przedsiębiorstw zagrożonych i nie zagrożonych upadłością.

Zalety:

• prostota funkcjonowania systemu oraz przejrzystość interpretacyjna pod kątem posiadania (lub nieposiadania) zdolności kredytowej,

• obiektywizm ocen – podstawą są tu zweryfikowane, wymierne informacje finansowe,

• skuteczność mierzona skalą prawidłowości prognoz,

• dostarczanie wczesnych sygnałów ostrzegawczych o narastaniu ryzyka kredytowego.

Wady:

• konstrukcja systemu jest skomplikowana, a jej skuteczność w decydującej mierze zależy od jakości danych finansowych,

• w konstrukcji modelu uwzględnia się jedynie wyselekcjonowane, a nie kompleksowe informacje ilościowe,

• informacje ilościowe mają charakter statyczny, są czerpane z przeszłości,

• nieprzydatność modeli analizy dyskryminacyjnej dla oceny ryzyka kredytowego długoterminowych transakcji kredytowych – projektów inwestycyjnych.

1. Ocena ryzyka dla przedsięwzięć inwestycyjnych.

Specyficzny charakter inwestycji sprawia, że są one szczególnie narażone na ryzyko. Podstawą do spłaty długu kredytowego będą bowiem przyszłe efekty przedsięwzięcia, a nie bieżące dochody z eksploatacji dotychczasowego potencjału. W konsekwencji szczególnie ważne jest dokonanie analiz samego projektu inwestycyjnego. Podstawowym dokumentem w tym zakresie jest biznesplan inwestycji.

Stosuje się dwie grupy metod oceny efektywności inwestycji:

1. metody proste (statyczne – niedyskontowe; służą do wstępnej selekcji projektów; ich zaletami są prostota i mała pracochłonność obliczeń oraz zrozumiałość interpretacyjna wyników; do ich wad należy zaliczyć nominalizm wielkości nakładów i efektów, wycinkowość ocen, subiektywizm wyboru okresu przyjętego do oceny, co obniża jej wiarygodność):

• okres zwrotu

• prosta stopa zwrotu

• test pierwszego roku

• próg rentowności i próg płynności finansowej w warunkach kredytowania

1. metody złożone (dynamiczne – dyskontowe; dzięki wykorzystaniu dyskonta metody te pozwalają na porównywalność nakładów i wypracowanych nadwyżek finansowych z różnych okresów, zaletą jest także uwzględnienie całego okresu funkcjonowania projektu):

• zaktualizowana wartość netto (NPV)

• wskaźnik zaktualizowanej wartości netto (NPVR)

• wewnętrzna stopa zwrotu (IRR)

• zmodyfikowana wewnętrzna stopa zwrotu (MIRR)

1. Ocena zdolności kredytowej dla finansowania działalności bieżącej.

Kredyty obrotowe przeznaczane są na finansowanie działalności bieżącej. Są to kredyty używane przy zakupie towarów, materiałów do produkcji i innych elementów niezbędnych do bieżącego funkcjonowania. Istotą kredytu obrotowego jest jego relatywna krótkoterminowość, służyć ma on na sfinansowanie bieżącego obrotu. Cykl obrotu mieści się w okresie nie dłuższym niż rok. Ocena zdolności kredytowej polega na analizie działalności przedsiębiorstwa. Badanie sprawozdawczości finansowej przedsiębiorstwa (sprawdzanie rentowności, wysokości zysków); istotne są cele kredytu oraz termin zwrotu kredytu. Im kredyt jest zaciągany na dłuższy okres i na większe sumy tym badanie powinno być dokładniejsze. Badanie zdolności kredytowej przeprowadza się przy pomocy analizy wskaźnikowej na podstawie sprawozdań finansowych przedsiębiorstwa (bilans i rachunek wyników). Banki żądają dodatkowo m.in. kopii deklaracji składanych do Urzędu Skarbowego w ramach rozliczeń miesięcznych czyli kopii deklaracji na podatek dochodowy oraz na podatek od towarów i usług. Również wymagane jest przedstawienie planu zagospodarowania kredytu. Banki starają się również na własną rękę uzyskać informacje uzupełniające. Ponadto przedsiębiorstwo ubiegające się o kredyt musi liczyć się z nieustanną ingerencją banku w sprawy wewnętrzne.

1. Ocena zdolności kredytowej dla kredytów konsumpcyjnych

System szacowania ryzyka kredytowego w wypadku kredytów konsumpcyjnych ma swoje charakterystyczne rozwiązania ze względu na specyfikę podmiotów, jakimi są gospodarstwa domowe (konsumpcyjny, niebiznesowy charakter), relatywnie małe kwoty kredytu, jego cel i przeznaczenie, różną dostępność źródeł informacji oraz zwykle krótszy okres kredytowania. Dokonuje się analizy kryteriów opisowo-ilościowych skoncentrowanych na tzw. personalnej wiarygodności kredytowej. Chodzi tu o ustalenie, czy potencjalny kredytobiorca będzie w stanie obsłużyć płatności kredytowe ze swych przyszłych przepływów gotówkowych.

Podstawowymi źródłami informacji o kredytobiorcy są:

• informacje zawarte w standardowych formularzach wniosku kredytowego (m.in. dane identyfikacyjne, wiek, własność majątkowa)

• historia dotychczasowej współpracy z bankiem (m.in. posiadane rachunki bankowe, wykorzystanie produktów bankowych, rzetelność obsługi zadłużenia)

• biura informacji kredytowej (centralizują informacje o dotychczasowej wiarygodności kredytowej indywidualnych klientów z różnych banków, towarzystw ubezpieczeniowych

i instytucji pozafinansowych)

• opinie i referencje z innych banków (m.in. rodzaje posiadanych rachunków, przeciętne stany sald, rodzaje kredytów bankowych)

Wartościowania poszczególnych czynników dokonuje się za pomocą metody credit scoring. Polega on na wyselekcjonowaniu istotnych cech kredytobiorcy oraz ich znaczenia dla określenia ryzyka kredytowego w punktowym wymiarze skali.

1. Limitowanie wysokości kredytu.

W zarządzaniu ryzykiem kredytowym istnieje uniwersalny instrument, który jest wykorzystywany zarówno w obszarze mikro, jak i makroekonomicznym. Chodzi tu o nadzorcze regulacje ostrożnościowe dotyczące limitów koncentracji kredytów i innych wierzytelności banku. Limit stanowi pułap zaangażowania banku (lub oddziału) wobec klientów bądź grupy klientów mających wspólne cechy.

Istnieją ustawowe wskaźniki koncentracji kredytowej, odnoszące się do części kapitałów własnych, które bank jest gotów postawić do dyspozycji klienta. Wprowadza się także regulacje ograniczające łączne zaangażowanie banku z tytułu dużych kredytów (są to kredyty powyżej 10 % funduszy własnych banku). W bankach nie ma na ogół jednolitej procedury szacowania ryzyka kredytowego kontrahenta, dlatego też decyzje dotyczące limitów zaangażowania oparte są na zróżnicowanych i zazwyczaj subiektywnych kryteriach oceny. Mogą tu być stosowane odrębne limity dla poszczególnych rodzajów usług oferowanych klientowi lub globalny limit zaangażowania wobec tego klienta.

Limity odrębne cechuje łatwiejsze zarządzanie oraz kontrolowanie, a także adekwatne ograniczanie ryzyka do rodzaju usługi. Z drugiej strony nie są one elastyczne.

Plusy łącznych limitów to większa elastyczność, lepsze wykorzystanie przyznanych pułapów, prostota kontroli, zaś mankamenty – to możliwość przekroczenia limitu w sytuacji równoczesnego uruchamiania środków przez różne jednostki operacyjne banku oraz do tworzącego się na tym tle konfliktu wewnątrz struktury organizacyjnej banku.

1. Tworzenie rezerw celowych na ryzyko kredytowe.

Kredyty pod obserwacją – opóźnione w spłacie do 1 mies, rezerwa 1,5% wartości kredytu

Kredyty poniżej standardu – nie są obsługiwane od 1 do 3 miesięcy, rezerwa 20%

Kredyty wątpliwe – nie są obsługiwane od 3 do 6 miesięcy, rezerwa 50%

Kredyty stracone – nie są obsługiwane dłużej niż pół roku bądź których kredytobiorca został postawiony w stan likwidacji, rezerwa 100%

1. Monitoring kredytowy.

Monitoring kredytowy to system biezącej i systemowej weryfikacji zdolności kredytowej klienta oraz zabezpieczen prawnych w toku funkcjonowania kredytu. Podstawowym jego celem jest systematyczne analizowanie poszczególnych umów kredytowych, kredytowych także struktury jakościowej portfela kredytowego na szczeblu oddziału i całego banku.

Funkcje monitoringu:

- informacyjna – odnosi się do całego portfela kredytowego, umozliwia okresowe dostarczanie jednostkom zarządzającym portfelem informacji o rozwoju działalności kredytowej w okresie porównawczym

- zabezpieczająca – działania zabezpieczające oraz eliminowanie następstw aktywnego ryzyka kredytowego. Słuzy ono zastosowaniu środków zapobiegawczych. Monitoring dotyczy obserwacji rozwoju lub zmianw zakresie przedsiębiorcy, firmy, warunków kredytowania, zabezpieczen kredytowych.

Dwa tryby monitoringu:

indywidualizowany – dostosowany do klientów

automatyczny – z zastosowaniem technik komputerowych

Kluczową role w systemie monitorowania odgrywa inspektor kredytowy.

1. Zarządzanie portfelem kredytowym.

Realizowane jest za pomocą dywersyfikacji należności kredytowych. Pozwala ona zmniejszyc ryzyko bez ponoszenia dodatkowych kosztów. Ryzyko portfela nie zalezy tylko od ryzyka poszczególnych aktywów rozwazanych osobno lecz tez od stopnia wspózalezności w jakim powstają względem siebie ich stopy zwrotu przy zmieniających się warunkach zewnętrznych. Im nizsza zależność pomiędzy poszczególnymi parami tym nizsze ryzyko portfelowe. Dywersyfikacja przynosi efekt w postaci mniejszej zmienności stopy zwrotu z całeg portfela. W celu ochrony interesów depozytariuszy nadzór bankowy ingeruje w swobode funkcjonowania banków poprzez tworzenie instytucjonalnych norm ograniczenia ryzyka bankowego. Do tych norm zalicza się m.in. współczynnik wypłacalności i limity koncentracji kredytów. Celem limitów jestograniczenie skłonności banków do nadmiernej ekspozycji ryzyka wobec innego klienta lub grupy klientów, zapewnienie odpowiedniej dywersyfikacji ryzyka i alokacji środków finansowych bamku, wskazanie minimalnych pułapów bezpieczeństwa, umożliwienie oceny poziomu ryzyka i prawidłowego zarządzania aktywami. Jakościowa dywersyfikacja kredytów ma na celu zmniejszenie ryzyka kredytowego, wynikającego wzajemnych współzależności pomiędzy poszczególnymi kredytami. Instrumentami jakościowego rozrzutu ryzyka są również limity kredytowe

1. Współczynnik wypłacalności.

Miarą pozwalającą na określenie wymogu kapitałowego z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka (w tym ryzyka kredytowego) jest współczynnik wypłacalności (zaproponowany przez Bazylejski Komitet Nadzoru Bankowego). W Polsce banki obowiązane są do utrzymywania współczynnika wypłacalności i utrzymywania jego wartości na co najmniej 8-procentowym poziomie (dla banków rozpoczynających działalność współczynnik wynosi 15% przez pierwsze 12 miesięcy, a następnie na poziomie nie niższym niż 12% przez następne 12 miesięcy- ma to ograniczyć nadmiernemu eksponowaniu ryzyka portfela kredytowego).

Współczynnik wypłacalności:

$$W = \frac{fundusze\ wlasne\ banku + kapital\ krotkoterminowy - kwota\ przekroczenia\ progu\ koncentracji\ kapitalowej}{12,5 \times calkowity\ wymog\ kapitalowy}$$

Całkowity wymóg kapitałowy oblicza się jako sumę wymogów kapitałowych z tytułu: ryzyka kredytowego, ryzyka rynkowego, ryzyka ogólnego stóp procentowych, ryzyka rozliczenia- dostawy oraz ryzyka kontrahenta, przekroczenia limitu koncentracji wierzytelności, ryzyka gwarantowania emisji papierów wartościowych.

Współczynnik wypłacalności:

• Wskazuje strukturę i wolumen poszczególnych aktywów i składników pozabilansowych

• Umożliwia szybkie wyliczenie i identyfikację poziomu zaangażowania banku w poszczególnych grupach aktywów ryzykownych

• Prezentuje realną wartość aktywów dzięki ich korekcie (pomniejszeniu) o wymagane rezerwy celowe i umorzenie

1. Normy koncentracji kredytów.

Do realizacji ograniczania ryzyka kredytowego służy uniwersalny instrument – LIMIT. Jest on stosowany zarówno w obszarze mikro jak i makroekonomicznym. Limit stanowi pułap zaangażowania banku lub oddziału wobec klientów.
Najważniejszą regulacją ostrożnościową dotyczącą limitów koncentracji kredytów jest art. 71 ustawy „Prawo bankowe”.
1. Suma wierzytelności banku w stosunku do jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo i organizacyjnie ponoszących wspólne ryzyko gospodarcze nie może przekroczyć 25% funduszy własnych banku.
Chodzi o sumę udzielonych kredytów, pożyczek pieniężnych, nabytych przez bank obligacji i papierów wartościowych tego podmiotu innych niż akcje oraz udzielonych poręczeń i gwarancji, czyli o sumę transakcji, które mogą być dla banku powodem strat. W ustawie Prawo bankowe sprecyzowano rozumienie powiązania kapitałowego, organizacyjnego i wspólnego ryzyka gospodarczego.
Intencja takiego uregulowania jest wyraźna. Gdyby nie było ustalonej granicy, to jeden podmiot mógłby zaciągnąć tak duże zobowiązania, że nie odzyskanie przez bank swoich należności spowodowałby upadłość banku. Inaczej mówi się, że koncentracja ryzyka byłaby zbyt duża. Wnioski kredytowe na duże kwoty , które przekraczają tak ustalona granicę mogą być finansowane przez konsorcjum banków, co powoduje rozproszenie ryzyka.
2. Suma wierzytelności banku w odniesieniu do podmiotów, o których mowa w ust. 1, w stosunku do których wierzytelności przekraczają 10% funduszy własnych banku, nie może łącznie przekroczyć 800% tych funduszy.
3. Zarząd banku jest obowiązany zgłaszać każdorazowo do Komisji Nadzoru Bankowego fakt udzielenia kredytu w wysokości przekraczającej 10% funduszy własnych banku.
4. Kwota nabywanych akcji , udziałów itp. jest również ograniczona. Bank może nabywać akcje, prawa z akcji, udziały i podobne walory, ale ich łączna wartość nie może przekroczyć 15 % funduszy własnych banku

Limitów nie stosuje się gdy:

1) stroną zobowiązaną wobec banku jest: Skarb Państwa, Narodowy Bank Polski,

Europejski Bank Centralny, rządy lub banki centralne państw członkowskich Unii

Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem

państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu

ostatnich 5 lat,

2) stroną zobowiązaną wobec banku jest bank mający siedzibę w państwie członkowskim

Unii Europejskiej, Organizacji Współpracy Gospodarczej i Rozwoju, z wyłączeniem

państw, które restrukturyzują lub restrukturyzowały swoje zadłużenie zagraniczne w ciągu

ostatnich 5 lat,

3) wierzytelność lub udzielone zobowiązanie pozabilansowe są zabezpieczone gwarancją

lub poręczeniem udzielonym przez podmioty wymienione w pkt 1 do wysokości

zabezpieczenia,

4) wierzytelność lub udzielone zobowiązanie pozabilansowe są zabezpieczone zastawem na

prawach wynikających z papierów wartościowych, których emitentami są podmioty

wymienione w pkt 1 do wysokości zabezpieczenia,

5) wierzytelność lub udzielone zobowiązanie pozabilansowe są zabezpieczone kwotą

pieniężną, która została przeniesiona na własność i na rachunek banku do wysokości tej

kwoty.

1. Ryzyko płynności w działalności banku.

Płynność oznacza zdolność do terminowego regulowania zobowiązań. Brak płynności może doprowadzić podmiot gospodarczy do bankructwa niezależnie od poziomu osiąganej rentowności. Traci on bowiem wiarygodność w swoim otoczeniu. Zachowanie stałej płynności finansowej jest uzależnione od racjonalności i skuteczności zarządzania bilansem banku.

Skuteczne zarządzanie płynnością wymaga z jednej strony racjonalnego koordynowania portfeli aktywów i pasywów z punktu widzenia terminów płatności, a z drugiej- realnego prognozowania strumieni pieniężnych. Skalę podejmowania ryzyka płynności wyznaczają natomiast możliwości absorpcji jego skutków i warunki pozyskiwania niezbędnych środków na rynku pieniężnym.

Przyczyny ryzyka płynności:

• Nieplanowe wydłużenie zaangażowania kapitału w aktywnych operacjach banku (ryzyko terminu) np. opóźnienia spłat rat kapitału i odsetek

• Transformacja terminu kapitałów pozyskanych i inwestowanych (niezgodność okresów, na jakie pozyskano i zainwestowano kapitał) pasywne ryzyko uzupełniające refinansowania

• Ryzyko zawartych umów

1. Zarządzanie ryzykiem płynności.

Metody utrzymania płynności – złota reguła

Złota reguła bankowa – wyklucza jakąkolwiek możliwość transformacji terminów w działalności kredytowej i depozytowej banków i sprowadza się do twardego przestrzegania zgodności terminów lokowania kapitałów z terminami na jakie je pozyskiwano (Otto Hübner, 1854 r.)

Reguła osadu we wkładach-zakłada istnienie zjawiska „cichej prolongaty wkładów”, które powoduje utrzymywanie się określonych kwot na rachunkach znacznie dłużej niż wynikałoby to z deklaracji klientów, takie środki mogą służyć jako źródło finansowania aktywów o dłuższym terminie

Reguła przesunięć w aktywach bilansu-zakłada utrzymywanie takiej struktury aktywów, która pozwala przedterminową likwidację bez zbędnych strat przynajmniej części z nich w sytuacji wyjątkowego spiętrzenia płatności zobowiązań

Reguła maksymalnego obciążenia -zajmuje się ustaleniem relacji między wysokością strat poniesionych przy likwidacji aktywów przed terminem ich zapadalności a wysokością kapitałów własnych banku

Metody zarządzania płynnością – metoda puli

Zagregowane zobowiązania banku traktowane są jako pojedyncze źródło zasobów finansowych i w całości służą do finansowania działalności aktywnej

Metoda konwersji zasobów finansowych

Metoda ta odchodzi od globalnego traktowania pasywów banku jako źródła finansowania, przyjmuje, że każdy rodzaj zasobów cechuje się różną zmiennością stanów i różnymi wymogami w zakresie tworzenia rezerw. Każdy zasób traktowany jest więc indywidualnie, ze względu na szybkość obrotu i chwiejność wartości

Metoda aktywnego zarządzania płynnością

Metoda ta koncentruje się na roli pozyskiwanych zasobów finansowych w podtrzymywaniu lub zwiększaniu bazy aktywów. Podstawą jest założenie, że bank jest w stanie podtrzymywać lub powiększać rozmiary portfela dzięki nabywaniu lub pożyczaniu zasobów pieniężnych na rynku pieniężnym. Jej celem jest zwiększanie puli aktywów dochodowych

Metoda sekurytyzacji

Koncentruje się na działaniach po stronie aktywnej bilansu banku. Polega na łączeniu kredytów w „pule” i przekształcaniu ich w papiery wartościowe – securitization. Papiery te są wówczas sprzedawane zróżnicowanym grupom inwestorów. Bank zarabia stosowne prowizje i opłaty za przygotowanie kredytów a równocześnie powiększa swoje zasoby finansowe poprzez sprzedaż papierów wartościowych.

1. Ryzyko stopy procentowej, przyczyny występowania.

1. Pojęcie ryzyka stopy procentowej
Ryzyko stopy procentowej to niebezpieczeństwo negatywnego wpływu zmian rynkowej stopy procentowej na sytuację finansową banku. Na skutek niekorzystnego kształtowania się rynkowych stóp procentowych mogą zmniejszyć się spodziewane dochody banku, czy obniżyć się wynik finansowy. Zmiany stopy procentowej mogą się również okazać korzystne dla banku.
Na rynku występuje cały kompleks stóp procentowych: stopy procentowe banku centralnego, stopy procentowe na rynku pieniężnym i kapitałowym, stopy oprocentowania kredytów oraz wkładów itp.
Wśród rynkowych stóp procentowych podstawową rolę grają stopy referncyjne, np. WIBOR (Warsaw Inter Bank Offered Rate), czyli średnia stopa oprocentowania kredytów oferowanych na krajowym międzybankowym rynku pieniężnym (analogiczną stopą dla rynku londyńskiego jest LIBOR czy EURIBOR dla Unii Europejskiej).
Istotne znaczenie ma także przebieg krzywej terminowej (yield curve). Jest ona graficznym przedstawieniem związku między wysokością stawek procentowych a różnymi przedziałami czasowymi. Może mieć przebieg:
• normalny – stawki oprocentowania dla kredytów i depozytów długoterminowych, są wyższe niż dla krótkoterminowych;
• poziomy lub płaski – oprocentowanie dla kredytów i depozytów krótkoterminowych jest takie same jak dla długoterminowych;
• inwersyjny (odwrotny) - oprocentowanie dla kredytów i depozytów krótkoterminowych są wyższe niż dla długoterminowych.
Najczęściej krzywa dochodowości ma przebieg normalny.

2. Przyczyny zagrożenia ryzykiem stopy procentowej
Przyczyną zagrożenia ryzykiem stopy procentowej jest nierównomierna elastyczność dopasowania się do zmian rynkowej stopy procentowej po stronie aktywów i pasywów. Efektem może być zmniejszenie różnicy pomiędzy odsetkami otrzymanymi a płaconymi przez bank, co wystąpi gdy:
• przy rosnącym poziomie rynkowych stóp procentowych wzrastają odsetki po stronie pasywów i równocześnie na skutek zawartych wcześniej umów nie ma możliwości podniesienia stopy procentowej po stronie aktywów;
• przy spadającym poziomie rynkowych stóp procentowych odsetki otrzymane po stronie aktywów spadają, a nie ma możliwości obniżenia odsetek płaconych przez bank po stronie pasywów.
Niektóre umowy z klientami zawierają dodatkowo opcje dla klienta, np. opcja dająca prawo do wcześniejszego wycofania depozytu bez kary, czy opcja dająca prawo do wcześniej spłaty kredytu. Oznacza to korzyść posiadacza lub kredytobiorcy, czyli stratę dla banku. Opcje mogą przyczyniać się do wzrostu zagrożenia ryzykiem stopy procentowej. Ten rodzaj ryzyka określany jest jako ryzyko opcji klienta.
Ryzyko związane o zmiennej stopie oprocentowania można zdefiniować jako niebezpieczeństwo zmniejszenia różnicy między kwotą otrzymanych a kwotą płaconych odsetek, przy zmianach rynkowej stopy procentowej, na skutek zróżnicowanej elestyczności dopasowania się do nowych stawek oprocentowania różnych pozycji bilansowych.
Ryzyko bazowe wynika z niedoskonałego powiązania instrumentów generujących przychody i koszty odsetkowe.
Ryzyko związane z transakcjami papierami wartościowymi o stałym oprocentowaniu – występuje w sytuacji spadku wartości posiadanych przez bank papierów wartościowych.
Wielkość ryzyka stopy procentowej zależy od:
• wielkości zmian stopy procentowej;
• wolumenu transakcji;
• długości czasu, na który zostały zawarte transakcje.
Przyczyną występowania ryzyka stopy procentowej sa trudności w przewidzeniu kierunku i zakresu wahań rynkowych stóp procentowych.

1. Metody kwantyfikacji ryzyka stopy procentowej.

Metody kwantyfikacji ryzyka stopy procentowej
Metoda luki określana jako metoda gap lub jako bilans niedopasowania jest jedną z najprostszych koncepcji i zarządzania ryzykiem stopy procentowej. Polega na analizie niedopasowania aktywów i pasywów w wybranych okresach i służy głównie do pomiaru i zarządzanie ryzykiem stopy procentowej.
Na podstawie zestawienia niedopasowania oblicza się:
• lukę, czyli różnicę między aktywami i pasywami w określonym wybranym momencie w przyszłości, nadwyżka po stronie aktywów to luka dodatnia, po stronie pasywów to luka ujemna;
• lukę skumulowaną – suma luk w poszczególnych okresach wybranych do analizy;
• współczynnik luki – relacje luki do aktywów/pasywów o stałej stopie procentowej lub sumy bilansowej, dochodów netto z odsetek itp.
Ryzyko banku nastąpi tylko wtedy, gdy przy istnieniu nadwyżki po stronie aktywów wzrośnie rynkowa stopa procentowa lub przy istnieniu nadwyżki po stronie pasywów rynkowa stopa obniży się.

Na podstawie zestawienia niedopasowania i przeciętnego oprocentowania aktywów i pasywów można obliczyć tzw. graniczne stopy procentowe.

Metoda badania elastyczności stopy procentowej
Metoda badania elastyczności stopy procentowej stwarza – w przeciwieństwie do metody luki – możliwość analizy ryzyka związanego z pozycjami o zmienne stopie procentowej, a nie tylko z pozycjami o stałej stopie procentowej.
Elastyczność dopasowania stóp procentowych pozycji o zmiennej stopie procentowej po stronie aktywów i pasywów do zmian rynkowej stopy procentowej definiuje się jako relację zmian stopy procentowej pozycji aktywów lub pasywów do zmian stopy procentowej, np. jeśli dla depozytów współczynnik równa się 0,6 to pod wpływem zmiany rynkowej stopy procentowej o 1% oprocentowanie depozytów zmieni się w relacji 0,6.
Badanie elastyczności dostosowania się oprocentowania pozycji o zmiennej stopie procentowej pozwala na rozszerzenie analizy w stosunku do metody luki.

Modele symulacyjne
Na podstawie modelu symulacyjnego można otrzymać prognozy dla alternatywnych scenariuszy: wariantu najgorszego, najlepszego i pośredniego.

Analiza okresowa
Analiza okresowa określana również jako metoda duracji stosowana jest do oceny ryzyka stopy procentowej inwestycji w papiery wartościowe o stałej stopie procentowej.
Przez durację rozumie się średni ważony okres oczekiwania na wpływy środków pieniężnych z danego instrumentu finansowego.
Duration można interpretować przeciętny czas zaangażowania środków finansowych, miarę “rzeczywistego” czasu ich zaangażowania. Przez wypłaty odsetek ma miejsce jak gdyby wcześniejsza spłata kapitału.
Wskaźnik duration może być wykorzystany do obliczenia wrażliwości papieru wartościowego lub portfela kapitałowego na zmiany stopy procentowej.

1. Metoda luki w zarządzaniu ryzykiem stopy procentowej.

Celem zarządzania ryzykiem stopy procentowej powinno być zredukowanie jego wielkości do minimum, a nie próba całkowitego ograniczenia. Próba całkowitego ograniczenia prowadzi do rezygnacji z szans i z dodatkowych dochodów.
Punktem wyjścia do zarządzania ryzykiem stopy procentowej jest jego identyfikacja i pomiar (np. za pomocą metody luki, analizy okresowej, elastyczności lub modeli symulacyjnych). Następny etap to zbadanie wrażliwości banku na zmiany stopy procentowej, czyli określenie wpływu oczekiwanych zamian stopy procentowej na dochody netto z odsetek lub wynik finansowy. Kolejny etap to wybór odpowiednich przedsięwzięć:
• wyznaczenie odpowiednich limitów;
• zmianę struktury aktywów lub pasywów;
• dążenie do zawierania większej ilości umów z klauzulą zmiany oprocentowania;
• zabezpieczenie się przed ryzykiem za pomocą derywatów.

Metoda luki określana jest także jako metoda gap lub jako zestawienie niedopasowania. Jest ona jedną z najprostszych koncepcji pomiaru - zarządzania ryzykiem stopy procentowej, która jest niezmiernie ważna dla działalności banku. Metoda ta polega na analizie niedopasowania aktywów i pasywów w wybranych okresach. Służy głównie do pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej, wynikającym z niedopasowania terminów zmiany oprocentowania po stronie aktywów i pasywów dla pozycji o stałym oprocentowaniu. Ryzyko dla banku wystąpi wówczas, gdy przy istnieniu nadwyżki po stronie aktywów wzrośnie rynkowa stopa procentowa lub odwrotnie, gdy przy istnieniu nadwyżki po stronie pasywów rynkowa stopa procentowa obniży się. Natomiast przy nadwyżce po stronie aktywów i jednoczesnym spadku stopy procentowej (lub odwrotnie: przy nadwyżce po stronie pasywów i wzroście stopy procentowej) bank zyskuje szansę uzyskania dodatkowych dochodów z tytułu odsetek). Zagrożenie ryzykiem zmniejszenia się dochodów netto z odsetek jest tym większe, im większa jest wielkość nadwyżki (luki); niższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki po stronie aktywów, oraz im wyższe przeciętne oprocentowanie nadwyżki po stronie pasywów. Zagrożenie ryzykiem zmniejszenia się dochodów występuje także wtedy gdy ma miejsce większy wzrost rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce po stronie aktywów oraz większy spadek rynkowej stopy procentowej przy nadwyżce po stronie pasywów. Wyższy udział nadwyżki pozycji o stałej stopie procentowej w całości aktywów/pasywów także negatywnie wpływa na ryzyko. Na podstawie zestawienia niedopasowania można obliczyć przeciętne oprocentowanie aktywów i pasywów oraz tzw. granicznych stóp procentowych.

METODA LUKI zwana też zestawieniem (bilansem) niedopasowania polega na analizie niedopasowania aktywów i pasywów w wybranych okresach. Służy głównie do pomiaru i zarządzania ryzykiem stopy procentowej wynikającym z niedopasowania terminów zmiany oprocentowania po stronie aktywów i pasywów dla pozycji o stałym oprocentowaniu.

Luka dodatnia (ryzyko wzrostu stóp procentowych)

aktywa > pasywa

Luka ujemna (ryzyko spadku stóp procentowych)

aktywa < pasywa

Ryzyko dla banku wystąpi wówczas, gdy przy istnieniu nadwyżki po stronie aktywów wzrośnie rynkowa stopa procentowa lub odwrotnie, gdy przy istnieniu nadwyżki po stronie pasywów rynkowa stopa procentów obniży się. Natomiast przy nadwyżce po stronie aktywów i jednoczesnym spadku stopy procentowej (lub odwrotnie: przy nadwyżce po stronie pasywów i jednoczesnym wzroście stopy procentowej) bank zyskuje szansę uzyskania dodatkowych dochodów z tytułu odsetek.

Metoda luki składa się z następujących etapów:

• podział pozycji bilansowych (aktywów i pasywów) na niezależne i zależne od wahań rynkowej stopy procentowej

• ustalenie terminów zapadalności/wymagalności (terminów, w których możliwa jest zmiana stawek procentowych)

• wybór okresów, dla których wykonywane są obliczenia – na ogół okresy te nie powinny być dłuższe niż 6 miesięcy

• na podstawie tych danych sporządza się zestawienie niedopasowania

zmiana dochodu netto z odsetek

=

gap (współczynnik wagi)

x

zmiana stopy procentowej

1. Ryzyko walutowe, czynniki wpływające na kształtowanie kursu walut.

Ryzyko kursowe (walutowe) jest specyficznym rodzajem ryzyka, które polega na tym, że w następstwie niekorzystnych zmian kursów walutowych może nastąpić zmniejszenie należności lub wzrost zobowiązań w transakcjach zagranicznych w przeliczeniu na walutę krajową. Na ryzyko kursowe są narażone przedsiębiorstwa prowadzące wymianę towarów i usług z zagranicą, szczególnie gdy transakcje zawierane są na warunkach kredytowych, jak również uczestnicy międzynarodowych transakcji kapitałowych.

Czynniki wpływające na kształtowanie kursu walut:

• ekonomiczne:

• podaż walut obcych na krajowym rynku

• popyt na waluty obce

• różnice stóp procentowych oraz stóp inflacji na rynku obcym i krajowym

• stopień reglamentacji waluty

• polityka walutowa

• stan gospodarki kraju oraz jego partnerów gospodarczych

• polityczne:

• sytuacja międzynarodowa

• napięcia polityczne

• psychologiczne:

• związane z oczekiwaniami dotyczącymi przyszłego stanu gospodarki

1. Zarządzanie ryzykiem walutowym.

Brak pewności co do (wyrażonej we własnej walucie) wartości przyszłych przepływów pieniężnych stanowi dla przedsiębiorstw poważny problem. Dlatego też w praktyce gospodarczej wytworzył się szereg instrumentów finansowych, które służą minimalizacji ryzyka kursowego. Najważniejsze z nich to:

• Kontrakt terminowy – w ramach której strony transakcji uzgadniają, że dokonają w ściśle określonym momencie w przyszłości transakcji kupna / sprzedaży waluty po ściśle określonym kursie (szczególną odmianą kontraktu terminowego jest forward),

• Opcja walutowa – w ramach której jedna ze stron transakcji, za określone wynagrodzenie (wyrażone dyskontem), uzyskuje możliwość zakupu / sprzedaży określonej sumy waluty po z góry ustalonym kursie,

• Swap walutowy – jest to transakcja między dwoma podmiotami, polegająca na wymianie strumieni finansowych, których wartość i terminy są z góry ustalone,

• Hedging - polega na takim kształtowaniu przepływów pieniężnych, aby ewentualne zmiany kursu były neutralne dla przedsiębiorstwa (tj. aby wartość zobowiązań i należności przedsiębiorstwa wyrażonych w danej walucie obcej w danym momencie w przyszłości była taka sama).

1. Weksel, funkcje, rodzaje, podstawowe pojęcia.

Weksel jest to rodzaj papieru wartościowego, będącego bezwarunkowym zobowiązaniem zapłaty określonej kwoty pieniędzy (sumy wekslowej) w danym miejscu i czasie.

Funkcje weksla:

1. funkcja kredytowa - weksel w roli pieniądza jako zapłata za towar lub usługę (forma kredytu kupieckiego),

2. funkcja płatnicza - weksel jako substytut pieniądza, można nim dokonywać zapłaty,

3. funkcja gwarancyjna – weksel może stanowić zabezpieczenie zobowiązań pieniężnych istniejących w chwili ich wystawienia i przyszłych,

4. funkcja obiegowa - wierzytelność wekslowa może być przenoszona w drodze indosu na inne osoby,

5. funkcja refinansowa - przedstawienie weksla do dyskonta w banku pozwala posiadaczowi weksla uzyskać sumę wekslową, pomniejszoną o prowizję banku przed terminem płatności weksla.

Rodzaje:

• własny (sola, prosty) – wystawca weksla (trasant) przyrzeka, że to on zapłaci sumę wekslową odbiorcy weksla,

• trasowany (ciągniony, trata) - wystawca weksla (trasant) zobowiązuje się bezwarunkowo, że inna osoba (trasat) dokona na rzecz odbiorcy weksla (remitenta) zapłaty określonej sumy pieniężnej.

Dodatkowe pojęcia:

domicyl – miejsce realizacji weksla,

domicylent – osoba, u której płatny jest weksel,

indos – przeniesienie prawa z weksla na następną osobę,

indosatariusz – osoba, na rzecz której następuje przeniesienie prawa z weksla.

1. Dyskonto i redyskonto weksla.

Dyskonto to operacja bankowa polegająca na zakupie przez bank dyskontujący weksli przed terminem ich płatności z potrąceniem z góry odsetek dyskontowych. Stanowią one wynagrodzenie banku za możliwość korzystania ze środków pieniężnych przed terminem ich wymagalności. Na ich wysokość ma wpływ zarówno stopa redyskontowa, ustalana przez NBP, jak i wysokość sumy wekslowej. Z chwilą dokonania dyskonta, ryzyko zapłaty całej sumy przechodzi na bank. Bank, przyjmując weksel do dyskonta, powinien zbadać, czy warunki przez niego spełnione, odpowiadają wymogom banku centralnego. Tylko w takim bowiem przypadku możliwe jest późniejsze redyskonto weksla.

Redyskonto weksli oznacza skup weksli uprzednio zdyskontowanych, z potrąceniem od sumy wekslowej odsetek redyskontowych. W umowie redyskonta biorą udział: bank komercyjny i bank centralny. Bank dyskontujący, jeżeli nie chce czekać na termin płatności weksla, może uzyskać sumę wekslową wcześniej, ale za cenę podzielenia się zyskiem z bankiem redyskontującym, którym jest bank centralny. Termin wykupu nie może przekraczać 3 miesięcy. Jeżeli przekracza to weksel może być tylko lombardowany.

Dzięki instytucji redyskonta bank centralny zyskuje instrument, którym może wpływać na politykę finansową przez regulowanie dopływu pieniądza na rynek. Ma to również wpływ na dochody NBP oraz jest wygodnym środkiem do sterowania jego zasobami pieniężnymi.

1. Kredyt, elementy umowy kredytowej.

Kredyt to umowa zawarta w formie pisemnej pomiędzy bankiem a kredytobiorcą. Bank zobowiązuje się udostępnić określoną kwotę na określony cel oraz czas a kredytobiorca zobowiązuje się wykorzystać kredyt zgodnie z jego przeznaczeniem oraz zwrócić pobraną kwotę wraz z należnym bankowi wynagrodzeniem w postaci prowizji i odsetek.

Standardowa umowa kredytowa zawiera:

• datę i miejsce zawarcia umowy

• dane stron umowy

• postanowienia ogólne

• kwotę i walutę kredytu

• warunki uruchomienia

• cel kredytu

• okres kredytowania

• zasady i termin spłaty kredytu

• wysokość prowizji

• wysokość oprocentowania

• sposób zabezpieczenia kredytu

• zakres uprawnień banku

• termin i sposób postawienia do dyspozycji kwoty kredytowej

• informacje o warunkach zmiany i odstąpienia od umowy przez bank i kredytobiorcę

• informacje o skutkach naruszenia umowy oraz inne ustalenia stron.

Stroną dominującą w stosunku kredytowym wobec kredytobiorcy jest bank, który określa warunki kredytu i jest uprawniony do kontroli jego wykorzystania oraz uzależnia przyznanie kredytu od zdolności kredytowej, przy czym nie jest zobowiązany do udzielenia kredytu, nawet jeżeli osoba ubiegająca się o kredyt ją posiada. Kredyt występuje jedynie w formie bezgotówkowej, pod postacią zapisu na rachunku. Prawo udzielania kredytów mają wyłącznie banki, a środki na ten cel pochodzą z depozytów powierzonych bankowi przez ich klientów, dlatego umowy kredytowe reguluje prawo bankowe.

1. Kredyty konsumpcyjne w działalności banku.

Kredyt konsumpcyjny służy do sfinansowania dóbr konsumpcyjnych, a więc np. samochodu, pralki, wyposażenia mieszkania, opłaty za studia czy kurs językowy. Kredyty konsumpcyjne mogą być udzielone osobie fizycznej na cele bezpośrednio nie związane z działalnością gospodarczą. Kredyt konsumpcyjny może być udzielony osobie posiadającej pełną zdolność do czynności prawnych. Kredytobiorca kredytu konsumpcyjnego musi mieć udokumentowane dochody pochodzące ze zródeł akceptowanych przez kredytodawcę oraz pozytywnie wyliczoną zdolność kredytową.
Decyzja kredytowa o przyznaniu kredytu konsumpcyjnego podejmowana jest dość szybko, zatem jeśli kredytobiorca spełnił postawione przez kredytodawcę warunki, może liczyć na natychmiastową wypłatę gotówki. Kredyt konsumpcyjny jest udzielany według stałych i zmiennych stóp procentowych. Maksymalna kwota kredytu konsumpcyjnego zależy od dochodów oraz historii kredytowej wnioskodawcy.

1. Kredyty gospodarcze w działalności banku.

Kredyty gospodarcze stanowią produkt bankowy adresowany do przedsiębiorców. Środki pozyskane za pomocą takiego kredytu mogą zostać przeznaczone na cele związane z działalnością gospodarczą takie, jak zakup środków trwałych, koszty ekspansji na nowe rynki, pozyskanie niezbędnego „know how” albo też zatrudnienie nowych pracowników. O kredyt gospodarczy może ubiegać się każdy, kto uzyskuje dochody z prowadzonej działalności gospodarczej w formie spółki lub indywidualnie, a działalność ta powinna być prowadzona od co najmniej 12 miesięcy. Procedura uzyskania kredytu jest uproszczona do 200.000 zł, a zabezpieczeniem jego jest jedynie forma poręcznie wekslowego przez kredytobiorcę.

1. Kredyt z rachunku bieżącego.

Kredyty w rachunku bieżącym przeznaczone są na sfinansowanie bieżących potrzeb, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, czyli inaczej udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie. Generalnie udzielany jest na okres 10 dni. Charakterystyczną cechą tego kredytu jest to, że udzielany jest od ręki, ale tylko stałym klientom banku, którzy:

• posiadają rok i dłużej czynny rachunek

• nie debetują rachunku

1. Kredyt z rachunku kredytowego.

Kredyt z rachunku kredytowego polega na tym, że bank udzielający kredytu, otwiera specjalny rachunek, w celu ewidencji przepływów środków na tym rachunku. Jest on bezgotówkowy, może występować w formie:

• kredytu docelowego – jest to kredyt krótko i średnioterminowy, nieodnawialny (czyli spłata części lub całości kredytu nie odnawia limitu kredytu). Udziela się go na sfinansowanie jednej lub kilku transakcji danego typu np. zakupy dużej partii surowców, wykonanie usługi przez podwykonawcę.

• kredytu na wymagalne zobowiązania – jest to kredyt krótkoterminowy, który może być odnawialny lub nieodnawialny (zwykle występuje drugi typ). Udzielany jest w związku z przejściowymi trudnościami obsłudze zobowiązań. Zwykle okres kredytowanie trwa od 1-3 miesięcy. Zabezpieczeniem są waranty oraz towary w składzie celnym.

1. Kredyty pomostowe.

Kredyt pomostowy przyznawany jest w związku z przyznanymi środkami na finansowanie inwestycji (środki pomostowe, unijne). Inwestor musi najpierw zaangażować własne środki w inwestycję, a gdy ta jest zaawansowana w 70-80% , to wypłacane SA środki pomostowe. Jeśli inwestor wygrał przetarg, a nie posiada środków własnych , to pod pożyczone środki dostaje kredyt pomostowy. Po uzyskaniu środków od instytucji, która finansuje przedsięwzięcie w pierwszej kolejności spłacany jest kredyt pomostowy. Przykładami są: budowa autostrad, stadionów na Euro.

1. Kredyty konsorcjalne.

Kredyt konsorcja lny udzielany jest prze dwa lub więcej banków, przy finansowaniu bardzo dużych przedsięwzięć (bądź bardzo ryzykownych). Tworzy się tak zwane konsorcjum kredytowe, czyli umowa banków na wspólne sfinansowanie danego przedsięwzięcia. Daje ono możliwość obejścia graniczenia związanego z koncentracją kredytu. Według prawa bankowego, bank nie może się zaangażować w finansowanie jednego kredytobiorcy, na kwotę wyższą niż 25% kapitałów własnych banków. Gdy finansuje się przedsięwzięcie o wysokim stopniu ryzyka, to może ono przynieść zarówno duże zyski jak i spore straty. Dlatego też jeden inwestor nie chce podchodzić do niego sam i woli zweryfikować ryzyko.