PAPIERY WARTOŚCIOWE

1. POJĘCIE PAPIERU WARTOŚCIOWEGO

   1. normalnie dokument (kawałek papieru) ma funkcję dowodową potwierdzająca istnienie prawa a prawa danej osoby przysługują jej w związku ze zdarzeniem prawnym, niezależnie od tego dokumentu np. zawarcie umowy

   2. PW - w drodze przewidzianej przez prawo wprowadzona jest więź między dokumentem, a prawem, tak silna że 1 bez 2. nie może istnieć -inkorporowanie prawa w dokument

      1. dokument ucieleśnia prawo w nim wyrażone a prawo ma wartość majątkową – dlatego mówimy o papierach wartościowych

2. TEORIE DOTYCZĄCE ZWIĄZKU MIĘDZY DOKUMENTEM A PRAWEM (Niemcy, XIX w. )

   1. teoria wąska (obiegowa) - Ulmer, Raiser

      1. PW sensu stricto - PW to tylko taki dokument który jest tak powiązany z prawem, że obrót tym prawem jest możliwy tylko przez rozporządzenie dokumentem

      2. żeby przenieść prawo trzeba przenieść własność dokumentu na nabywcę – prawo z papieru podąża za prawem do papieru

      3. zgodnie z tą koncepcją

         1. PW to tylko papiery obrotowe ( (na okaziciela i na zlecenie)

         2. PW nie są rekta papiery (imienne) – bo przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu

   2. teoria szeroka (realizacji) – Brunner

      1. PW – to taki dokument, którym władanie jest niezbędne do wykonania prawa wynikającego z tego dokumentu

      2. teoria ta obejmuje papiery imienne

      3. KC przyjął tą teorię

3. PW OKREŚLA

   1. treść prawa wynikającego z PW

   2. legitymację formalną – osobę która jest formalnie uprawniona do wykonania prawa wynikającego z PW

      1. nie musi być ona tożsama z legitymacją materialną - legitymowany materialnie jest uprawniony do świadczenia na które PW opiewa, a więc właściciel PW

4. W nowoczesnym obrocie publicznym (giełdowym) ma miejsce DEMATERIALIZACJA PW

   1. zamiast kawałka papieru tworzone są rejestry praw, zapewniające większą pewność obrotu

   2. obrót publiczny reguluje ustawa o obrocie instrumentami finansowymi

5. POWSTANIE ZOBOWIĄZANIA Z PW

   1. TEORIE POWSTANIA ZOBOWIĄZANIA Z PW – prawo z PW powstają w drodze

      1. jednostronnej czynności prawnej

         1. teoria kreacyjna – prawo z PW powstaje wskutek wystawienia + podpisania dokumentu

         2. teoria emisyjna – prawo z PW powstaje wskutek wystawienia + podpisania dokumentu + puszczenia PW w obieg

            1. dokument musi trafić w ręce innej osoby niż wystawca

            2. np. ktoś zgubił weksel wypisany na 100 tys. zł znalazca ma wierzytelność na 100 tys.

         3. teoria dobrej wiary - prawo z PW powstaje wskutek wystawienia + podpisania dokumentu + puszczenia PW w obieg + dokument musi trafić w ręce nabywcy w dobrej wierze

      2. umowy –przyjmowana w doktrynie - prawo z PW powstaje wskutek zawarcia umowy

         1. potrzebna jest zgodna wola wystawcy i remitenta (odbiorcy, 1. wierzyciela z PW)

         2. wystawca wystawia i podpisuje dokument + zgoda na przyjęcie wyrażona przez remitenta (choćby w sposób dorozumiany)

   2. PODPIS DŁUŻNIKA

      1. zasada: podpis dłużnika może być odbity sposobem mechanicznym –np. obligacje SP

      2. wyjątek: chyba że przepisy szczególne stanowią inaczej, np. weksel musi być podpisany własnoręcznie i czytelnie

   3. WEKSLE A POWSTANIE ZOBOWIĄZANIA

      1. weksel własny: wypełnienie + podpisanie = od razu powstaje zobowiązanie między wystawcą a remitentem

      2. weksel trasowany

         1. opiera się na konstrukcji przekazu

            1. wystawca - przekazujący

            2. trasat - przekazany

            3. remitent – odbiorca przekazu

         2. 1. dłużnikiem jest trasat

            1. jeśli przyjmie weksel przez jego podpisanie staje się akceptantem i jest zobowiązany do spełnienia świadczenia wobec remitenta

            2. trasat jest dłużnikiem głównym,

         3. 2. dłużnikiem jest wystawca

            1. wystawca jest dłużnikiem ubocznym - odpowiada w razie niewypłacalności dłużnika głównego

   4. ZAKRES SWOBODY STRON W KREOWANIU PW.

      1. zasada numerus clausus PW w odniesieniu do PW na okaziciela i na zlecenie

         1. można wystawiać tylko takie PW jakie przewidują ustawy

         2. jeżeli do puszczenia w obieg dokumentu na okaziciela jest wymagane zezwolenie właściwego organu państwowego, dokument wystawiony bez takiego zezwolenia jest nieważny

      2. PW imienne mogą być kreowane w ramach ZSU

         1. nie niosą one zagrożenia dla obrotu - przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu a to gwarantuje ochronę dłużnika

6. PODZIAŁ PW

   1. kryterium: przedmiot

      1. wierzycielskie - opiewające na wierzytelność inkorporowaną

      2. inne niż wierzycielskie - opiewające na inne prawo np.

         1. inkorporujące prawo udziałowe z tytułu uczestnictwa w spółce, np. akcja

         2. konosament - inkorporuje prawo do rozporządzania towarem

   2. kryterium: stworzenie dokumentu

      1. są prawa które mogą powstać tylko poprzez wystawienie dokumentu i istnieją dopóki jest ważny PW

         1. np. z weksla

      2. prawa ze spółki istnieją w związku z tym, że została związania spółka

         1. te już istniejące prawa zostają związane z PW na skutek emisji akcji

   3. kryterium: sposób przenoszenia prawa i wskazanie osoby uprawnionej

      1. imienne (rekta papiery)

         1. legitymacja

            1. legitymują osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu lub osobę, na którą prawo przeniesiono przez przelew połączony z wydaniem dokumentu

            2. osoba tak musi posiadać PW + dokument przelewu (musi wykazać , że prawo zostało nań przeniesione przez przelew ) wtedy może żądać spełnienia świadczenia

         2. przeniesienie praw

            1. przeniesienie praw następuje przez przelew połączony z wydaniem dokumentu

      2. na zlecenie

         1. legitymacja

            1. legitymują osobę wskazaną w dokumencie (remitent) oraz każdego, na kogo prawa zostały przeniesione przez indos (indosatariusz)

         2. przeniesienie praw

            1. do przeniesienia praw z dokumentu konieczne jest wydanie dokumentu + wskazanie osoby uprawnionej przez nieprzerwany ciąg indosów (możliwość cofnięcia się przez kolejne indosy do remitenta)

            2. indos - pisemne oświadczenie umieszczone na PW na zlecenie i zawierające co najmniej podpis zbywcy, oznaczające przeniesienie praw na inną osobę

               • indos pełny: „ustępuję zlecenie kowalskiemu + podpis”

               • indos in blanco: sam podpis

            3. strony umowy

               • indosant (zbywca)

               • indosatariusz (nabywca)

      3. na okaziciela

         1. legitymacja

            1. legitymują każdoczesnego posiadacza dokumentu – legitymacja formalna

            2. legitymacja formalna ≠ legitymacja materialna (bo papier może przedstawić złodziej)

               • legitymowany materialnie jest uprawniony do świadczenia na które PW opiewa, a więc właściciel papieru

         2. przeniesienie praw

            1. przeniesienie praw z dokumentu na okaziciela następuje przez przeniesienie własności dokumentu

            2. do przeniesienia własności dokumentu potrzebne jest jego wydanie

            3. zatem: musi być zawarta umowa o przeniesienie własności + wydanie

            4. przepisów o przelewie nie stosuje się do wierzytelności związanych z dokumentem na okaziciela lub z dokumentem zbywalnym przez indos

7. REŻIM OBROTU PRAWEM Z PW (ROZPORZĄDZANIE PRAWEM):

   1. prawo z papieru podąż za prawem do papieru

      1. wyjątek: PW imienne

   2. przeniesienie praw z PW to zawsze czynność realna

   3. PW na okaziciela

   4. PW na zlecenie

   5. PW imienne

8. ZASADY WYKONYWANIA PRAW Z PW

   1. KC przyjął teorię realizacji - Brunner

      1. PW – to taki dokument, którym władanie jest niezbędne do wykonania prawa wynikającego z tego dokumentu

      2. fakt, że prawo przysługuje może być udowodnione tylko przez przedstawienie dokumentu

      3. jeżeli zobowiązanie wynika z PW dłużnik jest zobowiązany do świadczenia za zwrotem PW albo udostępnieniem go dłużnikowi w celu pozbawienia dokumentu jego mocy prawnej w sposób zwyczajowo przyjęty

         1. wyjątek: gdy świadczenie jest częściowe nanosi się o tym na PW wzmiankę

   2. spełnienie świadczenia do rąk posiadacza legitymowanego treścią PW (legitymowanego formalnie) zwalnia dłużnika, chyba że działał on w złej wierze

   3. dłużnik nie ma obowiązku dochodzenia, czy okaziciel jest właścicielem dokumentu

      1. ale w razie uzasadnionych wątpliwości, czy okaziciel jest wierzycielem, dłużnik powinien złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego

   4. jeżeli właściwy organ państwowy wydał zakaz świadczenia, zwolnienie z zobowiązania następuje przez złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego

   5. charakter zobowiązania

      1. prawo z PW kiedy stają się przedmiotem obrotu stają się prawem abstrakcyjnymi – oderwanym od kauzy

         1. np. remitent puści w obieg weksel ostatni posiadacz zwróci się do dłużnika wekslowego o spełnienie świadczenia

            1. dłużnik wekslowy nie może zwolnić się od obowiązku spełnienia świadczenia stwierdzając, że wystawił weksel przez pomyłkę – abstrakcyjność i ochrona nabywców w dobrej wierze

            2. na ten fakt dłużnik może powołać się jedynie wobec remitenta (tu jest kauzalność)

      2. dłużnik może podnosić przeciw wierzycielowi zarzuty, które

         1. dotyczą ważności dokumentu

         2. wynikają z treści dokumentu

         3. służą mu osobiście przeciw wierzycielowi

         4. służą mu przeciw poprzedniemu wierzycielowi, jeżeli nabywca dokumentu działał świadomie na szkodę dłużnika

      3. ale ta regulacja nie odnosi się do PW imiennych – tam stosujemy przepisy o przelewie i jest pełna kauzalność

9. UMARZANIE PW: gdy PW zostanie zgubiony, zniszczony

   1. umarzanie PW regulują przepisy szczególne

   2. dokonywane jest sądownie

      1. zainteresowany powinien wystąpić do sądu, wykazać że jest osobą, która PW władała, utraciła go, ale dalej jest uprawniona

      2. sąd wydaje postanowienie o umorzeniu PW, które stanowi surogat tego PW

      3. może być wydany nowy papier - wtedy prawo związane z umorzonym PW zrywa te związki, a nawiązuje z nowym

   3. umorzeniu nie podlegają p. na okaziciela

   4. jeżeli PW został prawomocnie umorzony, dłużnik jest obowiązany wydać osobie, na której rzecz nastąpiło umorzenie, na jej koszt nowy dokument, a gdy wierzytelność jest wymagalna - spełnić świadczenie

10. ZNAKI LEGITYMACYJNE

    1. KC

       1. Przepisy o PW stosuje się odpowiednio do znaków legitymacyjnych stwierdzających obowiązek świadczenia

       2. W razie utraty znaku legitymacyjnego stwierdzającego w swej treści obowiązek świadczenia na żądanie wierzyciela, dłużnik może uzależnić spełnienie świadczenia od wykazania uprawnienia przez osobę zgłaszającą takie żądanie

       3. Do znaku legitymacyjnego, który nie określa imiennie osoby uprawnionej, stosuje się odpowiednio przepisy o PW na okaziciela, chyba że co innego wynika z przepisów szczególnych

    2. różnica: prawo do znaku legitymacyjnego nie jest niezbędne aby wykonać prawo na które tan znak opiewa

    3. np. numerek do szatni, migawka