Szkoła progresywistyczna - podział treści nauczania interdyscyplinarne bloki, samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów, nauczyciel pełni przeważnie rolę obserwatora pracy dzieci i młodzieży, uczniowie są aktywni, uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania, dominuje uczenie się oparte na rozwiązywaniu problemów, niezbyt częsta kontrola wyników nauczania, współpraca, szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się.
Charakterystyka szkoły progresywistycznej John Dewey przełom XIX i XX w:
Cele:
- rozwijanie zainteresowań, zdolności twórczych, aktywności
- przekazywanie uczniom pewnego zasobu umiejętności
Treści:
- treści dotyczące umiejętności praktycznych
- uczenie się przeważa nad nauczaniem
- wiedza teoretyczna podporządkowana działaniu praktycznemu
- treści zgodne z zainteresowaniami uczniów
Nauczyciel:
- otwarty na ucznia, podsuwający problemy do rozwiązania,
- uaktywniający, przeważnie pełni rolę obserwatora
Uczeń: aktywny
Metody: poszukujące, eksperymenty, zajęcia praktyczne, dyskusja, obserwacja
Formy organizacji:
- lekcja
- wycieczka
- praca laboratoryjna
- warsztaty
- praca indywidualna
Środki dydaktyczne: modele, mapy i przeróżne narzędzia
Formy oceniania: - forma opisowa, graficzna, zaliczenie, brak stopni
Tok: - poszukujący
Zasady nauczania:
- zasada wiązania teorii z praktyką
- świadomego i aktywnego uczestnictwa w zajęciach
- poglądowości
- stopniowania trudności
Motywacja: wewnętrzna – zainteresowanie
Zalety:
- uczniowie mają pewien wpływ na dobór treści nauczania
- nauczanie uwzględnia aspekty społeczne
- nauczania nie odbywa się schematycznie
- uczenie odbywa się w oparciu o rozwiązywanie problemów
- uczniów pobudzają do nauki motywy wewnętrzne w tym potrzeby i zainteresowania poznawcze
- silny nacisk na samorzutną twórczość uczniów i rozwijanie jej
- duża aktywność uczniów
- nauczanie współdziałania uczniów – współpraca
- rozwijanie osobowości uczniów
- nacisk na samokontrolę
- szkoła jest głównym ale nie jedynym miejscem uczenia się
- zajęcia w plenerze oraz różnych pracowniach
- rozbudowane środki dydaktyczne
Wady:
- samodzielne zdobywanie wiedzy przez uczniów
- przerost zajęć praktycznych
- wiedza podporządkowana praktyce
- przesadny pajdocentryzm (wszystko podporządkowane rozwojowi dziecka)
- brak dyscypliny
- na skutek swobody uczniów utrudniona realizacja założonych celów dydaktycznych
- wysokie koszty środków o pomocy dydaktycznych
- przesadna inicjatywa ucznia nad inicjatywą nauczyciela

Szkoła tradycyjna - podział treści nauczania na przedmioty, przekaz wiedzy przez nauczyciela, uczniowie są na ogół pasywni, uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania, dominuje uczenie się pamięciowe, zachęcanie uczniów do nauki ma motywy zewnętrzne, częsta kontrola wyników nauczania, współzawodnictwo, szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko pracy domowe wykonywane są po za nią, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów.
Charakterystyka szkoły tradycyjnej (Jan Fryderyk Herbart przełom XVIII i XIX w):
Cele:
- ukształtowanie jednostki silnej moralnie
- przekazywanie uczniom jak największej ilości wiedzy na całe życie
Treści:
- wiadomości teoretyczne
- proces nauczania dominuje nad procesem uczenia się
- duże ilości wiedzy z różnych dyscyplin przeważnie humanistycznych
- podział treści nauczania na przedmioty
Nauczyciel: - konserwatywny, rutyniarz, podporządkowany władzom zwierzchnim, systematyczny
Uczeń: - bierny
Metody: - podające, werbalne (pogadanka, wykład), praca z książką, pokaz
Formy organizacji:
- system klasowo-lekcyjny
- praca indywidualna lecz każdy uczeń robi sam to co inni
Środki dydaktyczne: - podręczniki, plansze, kreda, tablica
Formy oceniania: stopnie
Tok: podający
Zasady nauczania: - zasada stopniowania trudności
- systematyczności
- poglądowości
- trwałości wiedzy
Motywacja: zewnętrzna – kary, nagrody
Zalety:
- podział treści na przedmioty
- wiedza uporządkowana, usystematyzowana
- uporządkowana struktura lekcji
- trwałość wiedzy (powtarzanie)
- dyscyplina
- małe koszty utrzymania szkoły
Wady:
- przekaz wiedzy przez nauczyciela
- przekazywane są jedynie wiadomości teoretyczne
- wiedza encyklopedyczna
- program nauczania nie uwzględnia postępu technicznego
- uczniowie nie decydują o doborze treści nauczania
- odizolowanie treści i procesu kształcenia od potrzeb społecznych
- szkoła jest jedynym terenem uczenia się tylko praca domowe wykonywane są poza nią
- względne ubóstwo metod i środków nauczania
- rygorystyczne przestrzeganie przez nauczycieli struktury lekcji wg stopni formalnych
- wychowanie powierzchowne oparte na represji
- nadmierny rygoryzm
- niedostateczne respektowanie potrzeb i zainteresowań poznawczych dzieci
- słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów
- uczniowie są na ogół pasywni
- dominuje uczenie się pamięciowe; zapamiętywanie mechaniczne
- przeładowanie pamięci
- brak stymulacji intelektualnej
- zbyt częsta kontrola wyników nauczania
- uczniów mają zachęcać do nauki motywy zewnętrzne głównie stopnie
- współzawodnictwo wśród uczniów
- uczeń jest zestresowany, bezkrytyczny, niesamodzielny