EGZAMIN 1
WYKŁAD I. 1. Główne cele rolnictwa: - dostarczanie żywności w określonej ilości, jakości i trwałości; - uzyskanie dochodu i zysku; - produkcja substytutów surowców mineralnych (nieodnawialnych); - ochrona środowiska; - zdrowotność ludzi i zwierząt; - zatrudnienie mieszkańców obszarów wiejskich 2. Definicje: a) Produkcyjność - ilość wytworzonej biomasy bez względu na jej przydatność użytkową; b) Produktywność - intensywność gromadzenia substancji organicznej mierzona jednostkami suchej masy na jednostkę powierzchni gleby i czasu; c) Plenność - zdolność wytwarzania użytecznych części roślin (ziarna, bulw, korzeni) 3. Definicja rolnictwa dawniej i dziś: a) Rolnictwo to sztuka uprawiania ziemi, której celem jest zbieranie jak największych plonów z jak najmniejszym nakładem pracy i jak najmniejszą szkodą dla pola; b) Rolnictwo to zawód a jednocześnie sposób i styl życia człowieka, którego istotą jest wytwarzanie biomasy zwierzęcej i roślinnej z dwutlenku węgla i wody z udziałem skumulowanej energii słonecznej; w środowisku mało zantropogenizowanym 4. Jednostki powierzchni: a) hektar, ha - 10000m2; b) ar, a - 100m2; c) morga nowopolska - 0,6ha 5. Jednostki plonu: a) tona, t - 1000kg; b) kwintal, q (decytona - dt) - 100kg. WYKŁAD 2. 1. Filary mające wpływ na produktywność siedliska: a) roślina - ideotyp, struktora plonu, tempo wzrostu, zdolność krzewienia, system korzeniowy, wymagania termiczne, zimnotrwałość, współczynnik transpiracji, odporność na suszę i wyleganie; b) klimat - opady atmosferyczne, wilgotność powietrza, światło, temperatura, zawartość tlenu, wiatr; c) gleba - typ i gatunek, skład granulometryczny, odczyn i struktura, zawartość próchnicy, mikroorganizmy, bilans wodny, mikro i makroelementy; d) czynnik ludzki 2. Okres wegetacyjny: - definicja: okres, gdy roślina może wytwarzać biomasę, a temperatura jest wyższa niż 5 stopni C, od wiosny do jesieni; a) średnia długość w Polsce: ok. 195-223 b) najdłuższy: Polska południowa m.in. Wyżyna Lubelska c) najkrótszy: Polska płn.wschodnia m. in. Suwałki d) na obszarze Warszawy od 4.04 do 1.11 (211 dni) 3. Definicje: a) Podsiąk kapilarny - kapilarne wznoszenie się wody przez pory w glebie, którego siła zależy od wielkości porów i rodzaju gleby b) Przymrozek - krótkotrwała obniżka temperatury poniżej 0 stopni C w czasie wegetacji roślin (średnia dobowa temperatura powietrza jest wyższa niż 0 stopni C, ale minimalna spada poniżej zera) 4. Rodzaje uszkodzeń termicznych: a) przymrozki wiosenne (jasne, zwarzone liście) i jesienne (brunatniejące, zasychające liście) b) wymarzanie - niskie temperatury przy braku okrywy śnieżnej c) wyprzenie - wczesna i gruba okrywa śnieżna d) wysmalanie - brak wody przy suchej wietrznej zimie e) wymakanie - nadmiar wody z topniejących śniegów przy utrudnionym jej odpływie f) wysadzanie - zamarzanie i rozmarzanie gleby przy zmiennej temperaturze 5. Rodzaje posuchy: a) atmosferyczna - powstaje podczas upalnej i suchej pogody; mimo występowania wody dostępnej dla roślin transpiracja z rośliny znacznie przekracza możliwości pobierania wody b) glebowa - powstaje wskutek długotrwałej posuchy atmosferycznej; w sytuacji wyczerpania wody dostepnej dla roślin c) hydrologiczna - powstaje w czasie długo utrzymujących się wysokich temperatur przy braku opadów i obniżeniu poziomu wód gruntowych d) ze względu na porę roku wyróżniamy: wiosenną (szkodzi oziminom i hamuje wzrost jarych), letnią (zmniejsza dorodność organów roślin) i jesienną (szkodzi oziminom) 6. Opady i źródła wody w glebie: a) jednostki opadów: mm/czas lub litry,tony/powierzchnię b) średnie opady w Polsce: 500-800mm/rok c) źródłami wody w glebie są wody gruntowe i opady atmosferyczne
WYKŁAD 3. Pytania: 1. Proces glebotwórczy: - skała macierzysta ulega: a) rozdrobnieniu - wietrzenie fizyczne: przechodzenie skał masywnych w utwory luźne bez zmian własności chemicznych z uzyskaniem zdolności do zatrzymywania powietrza i wody (czynniki: woda, wiatr, lodowce, temperatura, korzenie roślin) b) przemianom chemicznym - wietrzenie chemiczne: wszelkie zmiany zachodzące pod wpływem reakcji chemicznych prowadzące do rozkładu skał na składniki prostsze i nowe związki c)oddziaływaniu żywych organizmów-wietrzenie biologiczne:bezpośredni wpływ bakterii,grzybów itp. 2. Odczyn gleby: a) pH - jest to wartość odczynu wyrażająca stopień zakwaszenia lub zasadowości gleby b) optymalne pH: 6 c) w Polsce dominują gleby o odczynie kwaśnym (4,6-5,5) lub słabo kwaśnym (5,6-6,5) 3. Skład granulometryczny gleby: a) Cząstki szkieletowe: - kamienie (śr. powyżej 20mm); - żwiry (śr. do 1mm) b) Cząstki ziemiste: - piasek (śr. 1-0,1mm); - pył (śr. 0,1-0,01mm) c) Cząstki spławialne: - ił pyłowy (śr. 0,01-0,001mm); - ił koloidalny (śr. poniżej 0,001mm); 4. Substancja organiczna: a) definicja: Próchnica to bezpostaciowy kompleks złożonych związków organicznych tworzących się z rozkładu resztek roślinnych i zwierzęcych b) źródła w glebie: - obumarłe części roślinne (opadłe liście, korzenie roślin); - nawozy naturalne; - obumarłe ciała mikro-, mezo- i makrofauny c) przemiany substancji organicznej: - mineralizacja: rozkład połączony z wytworzeniem prostych związków mineralnych: * w warunkach tlenowych zachodzi butwienie (powstaje dwutlenek węgla i woda); * w warunkach beztlenowych zachodzi gnicie (powstaje metan i siarkowodór); - humifikacja: rozkład połączony z wytworzeniem związków próchnicznych przebiegający w dwóch etapach: * rozkład substancji organicznej do prostych elementów budulcowych; * synteza tych związków do związków próchnicznych (bituminy, związki humusowe, huminy, fulwokwasy, ulminy);
WYKŁAD 4 1. Charakterystyka gleb - skróty dla ułatwienia: *sk.m. - skała macierzysta; *w.p. - warunki powstawania; *p.p. - poziom próchniczny; *z.p. - zawartość próchnicy; *udz. - udział w powierzchni gleb Polski a) CZARNE ZIEMIE (nie mylić z czarnoziemami): - sk.m. - utwardzenia minerałowe bogate w węglan wapnia i substancje organiczne (piaski, gliny); - w.p. - gleby pobagienne, rośliny łąkowo-darniowe przy długotrwałym działaniu wód gruntowych; - p.p. - 40-60cm; - z.p. - 3-6%; - odczyn obojętny, zasobność w składniki pokarmowe; - bardzo żyzne; - udz. - 2%; b) GLEBY BRUNATNE: - sk.m. - gliny, iły, piaski gliniaste, zasobne w glinokrzemian i węglan wapnia; - w.p. - roślinność leśna liściasta lub mieszana, klimat kontynentalny lub oceaniczny; proces brunatnienia; - p.p. - 30cm; - z.p. 2-3%; - odczyn obojętny lub słabo kwaśny; - żyzność zależna od skał macierzystych; - udz. - 21,5%; c) GLEBY PŁOWE: - sk.m. - gliny zwałowe, piaski gliniaste; - w.p. - lasy liściaste lub mieszane; proces przemywania; - p.p. - 30cm; - z.p. - 1,5-2,5%; - odczyn słabo kwaśny lub kwaśny; - wymóg wapnowania i intensywnego nawożenia mineralnego oraz organicznego; - udz. - 30% d) GLEBY BIELICOWE: - sk.m. - piaski, żwiry; - w.p. - lasy iglaste, klimat chłodny przy znacznej ilości opadów; proces bielicowania; - p.p. - kilkanaście cm; - z.p. - 0,6-1,8%; - odczyn kwaśny, mała ilość składników pokarmowych; - nieprzydatność do użytkowania rolniczego; - udz. - 25% e) MADY: - sk.m. – brak; - w.p. - powstawanie z namułów naniesionych przez rzeki; - z.p. - 1-5%; - odczyn obojętny lub lekko zasadowy, różna miąższość; - żyzność różna w zależności od utwrów z jakich powstały; - udz. - 5%; f) GLEBY BAGIENNE: - sk.m. – brak; - w.p. - procesy bagienne, gromadzenie i humifikacja szczątków roślin w warunkach nadmiernego uwilgotnienia (warunki beztlenowe); - p.p. - powyżej 30cm; - z.p. - powyżej 20%; - użytkowane w postaci łąk i pastwisk; - udz. - 5%; g) RĘDZINY: - sk.m. - skały węglanowe, wapienne, siarczanowe; - w.p. - intensywne wietrzenie chemiczne; - p.p. - powyżej 30cm; - z.p. - powyżej 3%; - żyzność zależy od składu (kredowe i siarczanowe: dobre, jurajskie: różne); - udz. - 1%;
2. Definicje: a) kompleks glebowo-rolniczy - zespół różnych gleb, które wykazują zbliżone właściwości rolnicze i mogą być podobnie użytkowane; b) hektar przeliczeniowy - hektar rzeczywisty przemnożony przez współczynnik bonitacji gleby; c) bonitacja - klasyfikacja gleb oparta na terenowych badaniach odkrywek glebowych, która uwzględnia: - cechy morfologiczne gleby; - budowę profilu; - położenie w terenie; - barwę, strukturę; - skład granulometryczny poszczególnych poziomów; - przepuszczalność, stosunki wodne; - odczyn; - zawartość węglanu wapnia; - warunki uprawy; - wpływ klimatu na jakość środowiska glebowego; 3. Nawozy: a) definicja: produkty przeznaczone do dostarczenia roślnom składników pokarmowych i zwiększenia żyzności gleby; b) podział: * mineralne - uzyskane w drodze procesów chemicznych lub przerobu surowców mineralnych; * naturalne - odchody zwierząt, obornik, gnojowica, gnojówka; * organiczne - substancje organiczne i ich mieszaniny (słoma, komposty, nawozy zielone, trociny, torf, resztki pożniwne - liście, łodygi, korzenie, łęty); * organiczno-mineralne; 4. Obornik: a) definicja: odchody stałe i płynne zwierząt zmieszane ze ściółką i poddane procesowi fermentacji; b) zawartość azotu - 0,5%, 1m3=700-900kg; c) metody przechowywania: - gnojownia; - obory głębokie; - przechowywanie na polu; - metanowa fermentacja obornika;
WYKŁAD 5 1. Definicje: a) gnojowica: mieszanina kału, moczu i wody powstająca przy chowie bezściółkowym (0,4% N); b) gnojówka: sfermentowany mocz, powstający w oborach głębokich oraz w płytkich z systemem odcieku moczu (1% N); c) kompost: nawóz organiczny składający się z roślinnych odpadów godpodarskich (np. plew, słomy, chwastów, łętów ziemniaczanych, łodyg kukurydzy) lub odpadów przemysłowych (kora, trzciny) i naturalnych związków organicznych (torf, igliwie, szlam, liście) 2. Zasady stosowania: a) obornika: - na każde pole, co 3-5 lat; - 20-45t/ha; - rozrzucony obornik musi być bezzwłocznie przyorany; - najlepszy termin stosowania: jesień; - obornik stosujemy przede wszystKIEM pod rośliny okopowe i silosowe; b) gnojowicy: - zbiorniki muszą być przygotowane na 4-6 miesięcy gromadzenia przy chowie bezściółkowym; - nie stosujemy na zmarzniętą glebę (po zakończeniu okresu wegetacyjnego); - najlepiej rozlewać na trwałe użytki zielone (po każdym pokosie lub wypasie) oraz wiosną tuż przed siewem i tuż po żniwach; - nie stosować na już rosnące rośliny (skażenie) c) nawozów azotowych: - stosować często w małych dawkach, poniżej 40kgN/ha; - nie stosować jesienią (brak pobierania i wypłukiwanie do gleby); d) nawozów wapniowych (odkwaszających): - stosować raz na 4-5 lat, zależnie od odczynu gleby; - jesienią najłatwiej wymieszać z glebą; - stosowane razem z nawozami magnezowymi, które również mają właściwości odkwaszające, a także uzupełniają niedobory magnezu; 3. Płyta obornikowa: a) definicja: zbiornik na obornik przy budynkach inwentarskich, gdzie obornik jest usuwany 1-2 razy dziennie (obory i chlewnie płytkie, ściółkowe); b) opis: wykonanie ze szczelnego betonu, z możliwością dwustronnego przejazdu, ze spadkiem na środku i spływem do zbiornika na wodę gnojową; czasem zadaszony by uniknąć wypłukiwania azotu z obornika przez opady; c) funkcja: przechowywanie obornika na zimno - ugniatanie 4. Rodzaje nawozów: a) azotowych: - amonowe; - saletrzane; - amidowe (mocznik); - płynne (amoniak); - wieloskładnikowe; b) fosforowych: - pojedyncze lub potrójne (superfosfaty); - mączki fosforytowe; - mieszane; - polifoska (jest to nawóz kompleksowy, wieloskładnikowy); c) potasowych: - chlorkowe; - siarczanowe;
5. Regulowanie warunków świetlnych:-czynne- jest możliwe tylko w szklarniach i inspektach
-bierne- na polu, polega na: uprawie odmian o odpowiednim typie asymilacji, ustawieniu liści i ich rozmieszczeniu, zastosowaniu odpow obsady roślin na powierzchni, stosowanie południkowego kierunku siewu, usuwanie chwastów, wczesnym wykonaniu przecinki i przerywki w burakach, doborze terminu siewu roślin zgodnym z fotoperiodyzmem.6.Gleba- to warstwa lądowej powierzchni ziemi mająca grubość od kilku do kilkudziesięciu cm. Charakteryzują ją: skład granulometryczny, struktura, porowatość, zawartość koloidów i sub. organicz. Przez glebę należy rozumieć zew ożywioną warstwę litosfery, która stanowi podłoże roślin lądowych.
7. Wietrzenie fizyczne- przechodzenie skał masywnych w utwory luźne
(bez zmiany składu chem). Czynniki wietrzenia fiz- mechaniczne działanie
wody, działanie wody i temp (łącznie), lodowce, wiatry (szczególnie na pustyni),
korzenie roślin. W wyniku wietrzenia fiz po rozdrobnieniu masy skalnej
zmieniają się jej wł fiz. Powstaje: zdolność zatrzymania powietrza i wody.
8. Wietrzenie chemiczne-wszelkie zmiany zachodzące pod wpływem relacji
chem prowadzące do rozkładu skał na składniki prostsze i tworzenie nowych
związków. Główną rolę pełni woda zasobna w CO2. W wyniku wietrzenia
chem powstają minerały wtórne. Powoduje ono duże zmiany we wł fiz, chem
i fiz-chem. Wykształca się- pojemność sorpcyjna, zdolność zatrzymywania i
podnoszenia wody w przestworach kapilarnych, pewna zwięzłość, pewna
struktura, czyli: wykształciły się warunki dla wzrostu roślin. 9.Wietrzenie
biologiczne- bezpośrednie działanie żywych organizmów, w wyniku którego
ostatecznie tworzy się gleba. Mechaniczne rozluźnianie i kruszenie skał,
wydzieliny mikroorganizmów i korzeni roślin powodują chemiczny rozkład
skał (kwas azotowy, węglowy rozpuszczają minerały), po obumarciu
dostarczają sub org, rozkład sub org i tworzenie zw próchnicznych.
10. Próchnica- jest to bezpostaciowy kompleks złożonych zw org, tworzących się z rozkładu resztek roślinnych i zwierzęcych. Skład próchnicy: 58% C, 5%N, 3-6% H2, 30%O2, S, P, Ca, Mg, Fe, Na. Wydzielają się następujące związki próchniczne: bituminy, związki humusowe, huminy. Próchnica występuje w różnych formach: właściwa („słodka”) zawiera gł kwasy huminowe i wysycona jest wapniem i magnezem. Najwartościowsza forma próchnicy. Węgiel zawarty w zw org (podlegający utlenieniu) jest podstawą oznaczania próchnicy na gruntach ornych: % Corg x 1,724= sub org; % Corg x 1,3-1,5= próchnica. Poza gruntami ornymi: % Corg x 2,0-2,5= materia organiczna (wszystkie zw: próchnica, ściółka, resztki roślin, fauna). Związki organiczne: Mineralizacja: proste zw mineralne + CO2, Butwienie (tlenowe): H2O, CO2 i inne, Gnicie (beztlenowe): CH4, H2S i inne. Znaczenie próchnicy: wpływa na tworzenie trwałej struktury gruzełkowatej, poprawia stosunki wodno- powietrzne gleby (na glebach piaskowych zwiększa zwięzłość, na cięższych wpływa na zmniejszenie zwięzłości), wpływa na stosunki cieplne, jest źródłem skł pok i zw biologicznie czynnych dla roślin, zwiększa zdolności sorpcyjne gleby, wpływa na życie mikrobiologiczne gleby, zapobiega nagłym zmianom odczynu gleby i skutkom jednostronnego nawożenia min, niweluje działanie sub toksycznych wprowadzonych do gleby, decyduje o żyzności i rodzajności gleby. 11. Komposty: odpady gospodarskie (plewy, słomy, chwasty, łety ziemn, łodygi kukurydzy, odchody zwierząt i ludzi), przemysłowe (kora, trociny, odpady z rzeźni, odpady komunalne), zw org naturalne (torfy, liście, igliwie, szlam). 12. Nawozy zielone: przyorywanie całych roślin- łubin żółty, żyto, krzyżowe- rzepak, rzepik, przyorywanie resztek pożniwnych, przyorywanie świeżych roślin z innego pola (międzyplony, liście buraków itp.). 13. Nawożenie organiczne*korzyści: poprawa struktury roli, podwyższenie temp gleby, zwiększenie aktywności biol gleby, dostarczenie skł pokarmowych przez mineralizację* szkody: zachwaszczanie gleby, naruszenie stosunku C: N (nawożenie słomą), wypłukiwanie uwolnionych jonów azotanowych i amonowych
EGZAMIN 2
Nawozy: produkty przeznaczone do dostarczenia roś skł pokarmowych i zwiększenia żyzności gleb.
*Mineralne- uzyskiwane w drodze procesów chem lub przerobu surowców min (w tym nawozy wapniowe i wapniowo- magnezowe)
*Naturalne- odchody zwierząt, obornik, gnojowica, gnojówka (przeznaczone do rolniczego użytku)
*Organiczne- substancje organiczne i ich mieszaniny (w tym komposty). Dzielą się na naturalne zwierzęce (obornik, gnojowica, gnojówka) i roślinne (słoma, komposty, nawozy zielone, resztki pożniwne, trociny, torf).
*Organiczno- mineralne- mieszaniny nawozów min i org
Nawożenie organiczne
Korzyści- poprawa struktury roli, podwyższ temp gleby, zwiększenie aktywności biol gleby, dostarczenie skł pok przez mineralizację.
Szkody- zachwaszczenie gleby, naruszenie stosunku C:N (nawożenie słomą), wypłukiwanie uwolnionych jonów azotanowych i amonowych
Obornik- naturalny nawóz składający się z przefermentowanych płynnych i stałych odchodów zwierzęcych i ściółki. SM 25%
Przechowywanie obornika
1) w oborze pod zwierzętami- małe straty N (15%), małe nakłady pracy
2) gnojownia- straty N 38% na zimno- warstwy 30-40cm, ubijanie + izolacja (25-30st C); na gorąco- warstwy 30-40cm bez ubijania, 65-70st C, po 2-5 dniach ubicie
3) obory głębokie- 6m2 na dorosłą krowę- małe straty, zanieczyszczenie powietrza NH3, CO2, H2S
4) przechowywanie w polu- utwardzone podłoże, subst wchłaniająca
5) metanowa fermentacja obornika- zbiorniki szczelne bez dostępu tlenu, węglowodany> cukry proste> kw octowy> metan+CO2
Gnojowica- straty suchej m po 3 miesiącach (temp pokojowa), bez wody-40%, z dodatkiem 25% wody- 17%, z dodatkiem 100% wody- 4-7%. Fermentacja: beztlenowa- wydzielanie NH3. Produkcja- zużycie wody 20%- 45kg od dorosłej sztuki bydła dzienna- 6kg od dorosłej sztuki trzody chlewnej
Gnojówka- produkcja roczna: 4,2m3 bydło, 1,5m3 koń, 1m3 trzoda chlewna, fermentacja beztlenowa, rozcieńczenie 1:3 przed zastosowaniem.
Stosowanie obornika- pod rośliny o długim okresie wegetacji (co 3-4 lata, na glebach ciężkich 10-15cm lekkich 15-20 cm) jesienią: buraki (30-40, marchew 20-25, użytki zielona 20-30), jesienią lub wiosną (ziemniaki kukurydza 25-30)
Komposty
odpady gospodarskie (plewy, słomy, chwasty, łety ziemn, łodygi kukurydzy, odchody zwierząt i ludzi)
odpady przemysłowe (kora, trociny, odpady z rzeźni, odpady komunalne)
zw org naturalne (torfy, liście, igliwie, szlam)
Nawozy zielone
przyorywanie całych roślin- łubin żółty, żyto, krzyżowe- rzepak, rzepik
przyorywanie resztek pożniwnych
przyorywanie świeżych roślin z innego pola (międzyplony, liście buraków itp.)
Nawozy mineralne:
produkowane są przez przemysł z kopalin lub otrzymywane w wyniku reakcji chem
posiadają składniki pok w dużej koncentracji
skł pok tych nawozów są zwykle łatwo dostępne dla roślin
są nawozami szybko działającymi, ale krótko
są nawozami niepełnymi (jedno lub wieloskładnikowe)
Rodzaje nawozów mineralnych: a) nawozy do odkwaszania gleb
- skały węglanowe
- nawozy tlenkowe
- nawozy węglanowe
b) azotowych: - amonowe - saletrzane - amidowe (mocznik) - płynne (amoniak) - wieloskładnikowe c) fosforowych: - pojedyncze lub potrójne (superfosfaty) - mączki fosforytowe - mieszane - polifoska (jest to nawóz kompleksowy, wieloskładnikowy) d) potasowych: - chlorkowe - siarczanowe
e) ze względu na iloś skł pok- jedno lub wieloskładnikowe
f) ze względy na szybkość działania- szybko i wolno działające
g) ze względu na termin stosowania: przedsiewne, pogłówne, uniwersalne
h) ze względu na sposób działania: fizjologicznie kwaśne i obojętne
i) ze względu na postać fizyczną: stałe, płynne
j) ze względy na skł pok w nich występujący: azotowe, potasowe, fosforowe, wapniowe, magnezowe, mikronawozy
Dawki nawozów zalecane przez program NAW podawane są w formie tlenkowe P2O5 i K2). W celu porównania wyników własnych z zaleceniami komputerowymi należy dokonać przeliczeń, wykorzystując współczynniki: Px2,29=P205; Kx1,2=K2O; P2O5x0,44=P; K2Ox0,83=K
Na wartość stanowisk i przedplonów mają wpływ:
* stan gleby: wł fiz, stopień wysuszenia, wyczerpanie skł pok, rizosfera, mikroorganizmy, aktywność biol, uprawa roli (energochłonność), zaw N-NO3 (motylk.)
* resztki pożniwne- ilość masy C:N, zawartość lignin i celulozy, specyficzny wpływ: stymulujący i hamujący
* reakcja na patogeny: chwasty, choroby, szkodniki
* zabiegi agrotechniczne: nawożenie, uprawa roli, zastosowana technologia, pozostałości herbicydów
* warunki wegetacji, wielkość plonu, czas zwolnienia pola (czas zbioru)
Cel uprawy roli: nadanie glebie najkorzystniejszego układu zapewniającego optymalną zwięzłość, dobre stosunki wodno- powietrzne, cieplne i pokarmowe roślinom uprawnym.
Rola- Warstwa Uprawna: Wierzchnia warstwa gleby wyst na gruntach ornych, której wł fiz, chem i biotyczne kształtowane są przez zabiegi agrotech oraz uprawiane rośliny; miąższość jej wyznacza najgłębiej działający o systematycznie wykonywany zabieg uprawowy. Warstwa orna- warstwa gleby podlegająca działaniu najgłębszych, systematycznie wykonywanych orek, na glebach o wys poziomie próchniczym ma zasięg do 35cm; najczęściej tożsama z warstwą uprawną
Warstwa podorna- poziomy lub warstwy profilu glebowego leżące poniżej warstwy ornej. Podeszwa płużna- nadmiernie zagęszczona górna część warstwy podornej powstająca wskutek ugniatania dna bruzdy kołami ciągników, płozami pługów itp., zatrzymywanie przez nią części spławiane i pyłowe wymywane z warstwy ornej potęgują jej zagęszczenie.
Ziemia orna- Rola: powstała z uległych zwietrzeniu, rozkruszeniu różnych skał, minerałów i z przegniłych, rozkładających się części roślinnych i zwierzęcych.
Warstwa rodzajna- Gleba: nazywamy tę część ziemi, z której rośliny głównie czerpią pożywienie, a którą narzędziami rolniczemi uprawiamy. Grubość warstwy tej może być rozmaita, niekiedy wynosi tylko kilka cali,, gdy tymczasem gdzieindziej przenosi kilka stóp. W ogóle powiedzieć można im grubsza warstwa rodzajna tym lepsze i pewniejsze wydaje plony.
Podglebie- ziemia zalegająca bezpośrednio pod warstwą rodzajną. Jest zwykle jaśniej zabarwione, gdyż zawiera mniej części próchniczych; mieści się w niem nieraz wiele ciał szkodliwych dla rozwoju roślin jak zw żelaza, kwasy itp. Jakość podglebia jest bardzo ważna dla urodzajności roli. Niektóre rośliny jak buraki, rzepak, koniczyna czerwona lubią zapuszczać korzenie do głębszych warstw ziemi, a podglebie twarde, zwięzłe nie sprzyja ich rozwojowi.
Podłoże- warstwy głębsze ziemi, leżące pod podglebiem.
Sprawność roli- okresowy stan roli charakteryzujący się optymalnym układem jej właściwości fiz-chem i biol; jest wynikiem zabiegów agrotechnicznych lub działania czynników przyrodniczych.
Kultura roli- zdolność do szybkiego nabywania sprawności i utrzymywania jej przez dłuższy czas, powstająca w wyniku wieloletniego, racjonalnego użytkowania roli.
Optymalna wilgotność uprawowa- wilgotność gleby, przy której element roboczy narzędzia czy maszyny uprawowej napotyka na najmniejsze opory gleby, a efekt jego działania jest najlepszy.
1. Systemy uprawy roli: a) system uprawy płużnej: - konwencjonalny: oparty na pracy pługa lemieszowego z odkładnicą b) system bezorkowy (bezpłużny, bezodkładnicowy): - uprawa narzędziami spulchniającymi: * kultywatorowy * talerzowy (talerzówka) * rotacyjny (glebogryzarka) c) system uprawy zerowej (siew bezpośredni): - przygotowanie pola pod zasiew wyłącznie przez zastosowanie herbicydów totalnych na ściernisko i wykonanie specjalnym siewnikiem tzw. siewu bezpośredniego 2. Zadania uprawy roli: - nadanie struktury agregatowej i zachowanie struktury gruzełkowatej - poprawienie właściwości wodnych, powietrznych i cieplnych - ułatwienie korzeniom przenikania w głąb gleby (zmniejszanie oporów) - uaktywnienie procesów biologicznych - przykrycie resztek pożniwnych, nawozów organicznych, wymieszanie z glebą nawozów mineralnych - przygotowanie wierzchniej wartstwy gleby do siewu - zwalczanie chwastów, chorób i szkodników 3. Orka: a) definicja: zabieg uprawowy wykonywany za pomocą pługa, mający na celu: - zwiększenie porowatości ogólnej, która wpływa na lepsze wchłanianie wody opadowej - poprawienie zdolności zatrzymywania wody opadowej na skutek spulchniania warstwy ornej - przyspieszenie procesów wietrzenia i mineralizacji - przykrycie ścierni oraz wprowadzenie do gleby nawozów organicznych i mineralnych oraz ich wymieszanie z glebą - niszczenie chwastów zwłąszcza trwałych, a także jednorocznych nasiennych - wydobycie do warstw powierzchniowych przemieszczonych głębiej cząstek koloidalnych i składników pokarmowych (miąższość gleby) b) rodzaje orek: - PODORYWKA: orka płytka (8-15cm, na 1/2 miąższości) wykonywana latem (lipiec-sierpień) * cel: przerwanie parowania, przykrycie resztek pożniwnych, stworzenie warunków do kiełkowania chwastów, zniszczenie niektórych patogenów * technika: pług podorywkowy - wieloskibowy (zmniejszone korpusy z odkładnicami cylindrycznymi); czasem pług zwykły wieloskibowy ustawiony na małą głębokość - ORKA SIEWNA: orka średnia (18-22cm, na 2/3 miąższości) wykonywana latem lub jesienią, na 3-5 tyg. przed siewem ozimin * cel: przygotowanie gleby po siew, umożliwienie opadnięcia glebie * technika: pług wahadłowy, obracalny lub zwykły z odkładnicą kulturalną; jak najmniejsze wyskibienie; stosunek głębokości do szerokości 1:1,4; optymalna wilgotność: ok.50% PPW; orka powinna być połączona z włóknowaniem i bronowaniem (zabiegi wyrównujące), a wykonana z opóźnieniem powinna być wałowana; dobrze jest stosować pługi z przedpłużkiem - ZIĘBLA: orka głęboka (30-35cm, na pełną miąższość) wykonywana jesienią (październik-listopad) co 4-5 lat pod rośliny jare * cel: utrzymywanie odpowiedniej miąższości warstwy próchnicznej, magazynowanie wody opadowej zimowej, ułatwienie przemrożenia (wyziębienia - stąd nazwa) gleby, niszczenie patogenów * technika: pługi tradycyjne, duże wyskibienie; stosunek głębokości i szerokości 1:1 można wykonać pługiem z przedpłużkiem, pogłębiaczem lub jako orka pogłębiona 4. Pługi: a) elementy pługu: - korpus płużny - lemiesz (odcinanie skib) - odkładnica (odwracanie i odrzucanie odciętych skib) * skrzydełka dociskające, przedpłużki b) rodzaje: - obracalny - talerzowy - podorywkowy - wahadłowy
1. Podział zabiegów: a) odwracająco-spulchniające: - talerzowanie - gryzowanie b) spulchniające i wyrównujące: - włókowanie - równiarkowanie - bronowanie - kultywatorowanie c) ugniatające i kruszące: - wałowanie (wałami gładkimi, pierścieniowymi, strunowymi, kolczatką i wgłębne) 2. Talerzowanie: - zabieg uprawowy spulchniająco-odwracający, działający płytko - wykonywany broną talerzową - powoduje rozdrobnienie nie pokruszonych skib na glebach ciężkich i zadarnionych - po odpowiednim ustawieniu talerzy wykonanie zabiegu pozwala na przykrycie lub pocięcie resztek pożniwnych, zielonych nawozów i słomy - zabieg może zastąpić podorywkę - wada: niszczenie organów podziemnych roślin --> pobudzanie rozłogów np. perzu 3. Gryzowanie: - zabieg uprawowy odwracająco-spulchniający - wykonywany za pomocą glebogryzarki lub pługofrezarki - w czasie pracy maszyny zespoły robocze działają aktywnie na glebę, krusząc, spulchniając ją i mieszając - zabieg stosowany do niszczenia darni i doprawiania roli po orce na glebach ciężkich oraz do płytkiej przedsiewnej uprawy (do głębokości 15cm) --> zastąpienie orki płytkiej - wada: zabieg energochłonny, drogi (opór gleby) 4. Włókowanie: - zabieg spulchniająco-wyrównujący działający powierzchniowo, bardzo płytko - spulchnia wierzchnią warstwę gleby, a jednocześnie dobrze ją wyrównuje i niszczy chwasty - dodatnie działania włóki utrzymuje się krótko - podział włók: * gładkie (metalowe, drewniane) * zębowe (belkowe, obręczne i brzytwowe) - zadania zabiegów spulchniająco-wyrównujących: * przerwanie parowania wody z gleby * wyrównywanie powierzchni roli na wiosnę * wymieszanie wnoszonych nawozów mineralnych z glebą * przykrycie nasion po siewie * niszczenie kiełkujących i wschodzących chwastów 5. Równiarkowanie: - zabieg spulchniająco-wyrównujący działający głębiej niż włókowanie - wykonywany za pomocą równiarki polowej lekkiej (do 5cm) lub ciężkiej (do 20cm) 6. Bronowanie: - zabieg spulchniający, bardzo mało energochłonny - w zależności od celu jaki zabieg ma spełniać, wyróżniamy: * bronowanie nie obsianych pól (uprawowe) * bronowanie posiewne * bronowanie pielęgnacyjne - zabieg powinno się przeprowadzać przy wilgotności gleby ok. 40-60% PPW - podział bron: * talerzowe * sprężynowe * obrotowe * zębowe: a) aktywne (wahadłowe, rotacyjne i karuzelowe) b) bierne (ciężkie, średnie, lekkie i specjalne) 7. Kultywatorowanie: - zabieg uprawowy mający na celu spulchnianie, kruszenie i zmieszanie roli bez jej całkowitego odwracania - wykonywany przy pomocy kultywatora - zadania: * przyspieszenie osiadania roli po orce na glebach ciężkich * spulchnienie i częściowe wymieszanie zbyt zleżałej roli na wiosnę * zastąpienie orki siewnej np. pod oziminy po okopowych * mieszanie z glebą nawozów mineralnych * niszczenie chwastów jednorocznych * podcinanie i wyciąganie rozłogów perzu - podział kultywtorów ze względu na sprężystość łapy: * sprężynowe (lekkie, średnie i ciężkie) * półsprężynowe * sztywne (lekkie i ciężkie: wygięte oraz proste)
8. Wałowanie: - zabieg powodujący zagęszczenie wierzchniej warstwy roli do głębokości zależnej od nacisku jednostkowego wału oraz wciskanie w rolę brył znajdujących się na powierzchni lub ich rozkruszanie (głównie na glebach ciężkich) - zadania: * poprawienie stosunków wodnych w wierzchnich warstwach roli * kruszenie skorupy glebowej * przyspieszenie osiadania roli po orce * pielęgnowanie "wysadzonych" po zimie roślin - podział wałów: * ugniatające (gładkie: polowy i łąkowy) * prętowe (strunowe i żeberkowe) * pierścieniowe: a) kruszące (zwykły, Cambridge, Croscill, Cambridge-Croscill) b) działające wgłębnie (kolczatka, kombinowany, Campbella)
9. Zespoły uprawek: a) definicja: szereg zabiegów uprawowych następujących po sobie na tym samym polu, wykonywanych od zbioru przedplonu do zbioru danej rośliny, w celu uzyskania konkretnego efektu agrotechnicznego b) podział: - z.u. pożniwnych
* trwa ok. 6-8 tygodni
* zadanie: przykrycie resztek pożniwnych, ograniczenie strat wody, zwalczanie chwastów
* podorywka+ bronowanieà bronowanieà bronowanie (kultywatorowanie)à bronowanie
- z.u. przedsiewnych jesiennych (pod oziminy)
*Czas- lato 3-4 tyg przed siewem
*Cel: doprawienie roli do siewu, wprowadzenie nawozów mineralnych i wymieszanie ich z glebą, nadawanie sprawności roli na okres kiełkowania i wschodów, zniszczenie chwastów
*orka siewna+ bronaà odleżenie glebyà wysiew nawozówà bronowanieà siew nasionà bronowanie posiewne - z.u. przedzimowych (pod jare)
*czas- październik- początek listopada
*cel: stworzenie warunków do gromadzenia wody z opadów, głębokie spulchnianie gleby
* wywiezienie obornikaà orka odwrotna + bronaà orka głęboka - z.u. przedsiewnych wiosennych (pod rośliny wczesnego lub późnego siewu)
* wczesna wiosna, kończy po zasianiu roslin
*cel: ograniczenie strat wody z gleby, przyspieszenie ogrzewania roli
*gleby ciężkie: brona lub kultywator + bronaà siew nawozówà brona à siew nasionà bronowanie posiewneà agregat uprawowy lub uprawowo siewny
*gleby lekkie: siew nawozów mineralnychà brona ciężkaà siew nasionà bronowanie posiewne - z.u. pielęgnowania
*czas- od zasiewu przez całą wegetacje
*cel: niszczenie chwastów, uaktywnianie życia mikrobiologicznego gleby
* bronowanie
Glikozydy:
-saponiny- (soja, strączkowe, motylkowe), obniżają napięcie powierzchniowe, właściwości spieniające, powodują hemolizę erytrocytów, obniżają zawartość cholesterolu, obniżają pobranie paszy, inaktywacja saponiny poprzez selektywną ekstrakcję
Termo stabilne ANF:
-glikozydy: cyjanogenne, saponiny
-alkaloidy
- fito estrogeny
- białka
- węglowodany
- związki fenolowe
- fityniany
Glikozydy cyjanogenne- źródło kwasu pruskiego powodującego: hipokalemię i białkomocz, zaburzenia w metabolizmie Se, detoksykacja kwasu pruskiego
Zbiór zboża:
a)wieloetapowo- czynności koszenia i omłotu są rozdzielone w czasie i wykonywane różnymi maszynami
-obkaszanie pola i wiązanie snopków
-koszenie żniwiarką lub snopowiązałką- faza dojrzałości woskowej
- zestawienie snopków, dosuszanie na polu(kilka, kilkanaście dni)
- zwożenie i stertowanie snopków
- omłot młocarnią- odbiór i magazynowanie ziarna, słomy, plewy
b)jednoetapowo- czynności są połączone w jedną operację i wykonywane jedna maszyną
-koszenie i omłot za pomocną kombajnu w fazie dojrzałości pełnej
c) dwuetapowy- do zbioru zbóż z wysiewkami motylkowatymi
- koszenie kosiarką i układanie na pokosy
- opbieranie z pokosów i omłot przy pomocy kombajnu wyposażonego w podbieracz
Fazy dojrzewania ziarna:
-mleczna- zawartość wody ok. 50%, ziarniaki miękkie rozgniatają się w palcach, bielmo płynne
-woskowa- woda 20-40%, ziarniaki łamią się pod naciskiem, bielmo jako wosk
-pełna- zawartość wody poniżej 20%, ziarniaki twarde, zarodek przechodzi w stan spoczynku
Zbiór słomy:
- prasami klasycznymi ( bele prostopadłościenne)
- prasami do dużych bel
- przyczepami zbierającymi
- rozdrobnienie i przyoranie
Zbiór kukurydzy na ziarno:
- dojrzałość pełna zawartość SM >60%
- kombajn zbożowe ze specjalnym adapterem do obrywania kolb i zdejmowania liści okrywowych
- ziarno w ciągu 24h musi być wysuszone i zakiszone
- słoma przeorana po rozdrobnieniu
Zbiór kukurydzy na CCM:
-początek dojrzałości pełnej, zawartość SM 53-55%
- zbiór odpowiednio przystosowanymi kombajnami zbożowymi lub maszynami obrywającymi kolby zwane pikerami
- rozdrobnienie, zakiszanie w zbiornikach dowolnego typu
Zbiór kukurydzy na kiszonkę:
-dojrzałość woskowa SM 30-36%
- samojezdne sieczkarnie zbierające
- istotne dokładne cięcie roślin i dokładne rozdrobnienie ziarna
Zbiór rzepaku:
-wieloetapowy- faza dojrzałości technicznej
-dwuetapowy- koszenie kosiarką na pokosy w fazie dojrzałości technicznej, omłot kombajnem z pokosów
-jednoetapowy- zbiór kombajnem w fazie dojrzałości pełnej, zbiór po desykacji, zbiór 5 dni po desykacji
Zbiór ziemniaków- przygotowanie plantacji do zbioru, niszczenie łęcin, zbiór ziemniaków
-dwufazowy- wykopanie ziemniaków kopaczkami urzędującymi, po 3-4 godz zbiór ręczny lub przy pomocy kombajnu wyposażonego w specjalne podbieracze
- jednofazowy- przy pomocy kombajny
EGZAMNIN 3
Materiał siewny: a) generatywny: - mała zawartość wody (6-15%) - stosunkowo mała objętość i masa (2-400kg/ha) - łatwość przechowywania i transportu - duża zdrowotność - wada: możliwość zmiany genotypu przez przekrzyżowanie generatywne - przykłady: * nasiona (r. krzyżowych) * owoce jednonasienne (ziarniaki zbóż) * części owoców (fragmenty strąka np. seradeli) * owocostany (kłębki buraków) b) wegetatywny: - duża zawartość wody (75-85%) - duża objętośc i masa - wrażliwość na warunki zewnętrzne i przechowywania - zaleta: stałość genetyczna (osobnik identyczny z rośliną macierzystą) - wada: podlega wyradzaniu czyli degeneracji - przykłady: * bulwy (ziemniak) * korzenie spichrzowe (burak na sadzonki) * karpy korzeniowe (chmiel) * pędy (wiklina)
Hodowla twórcza:
1etap- dobór komponentów do krzyżowania
2 etap- krzyżowanie i selekcja
Kierunki hodowli: wysoka plenność, odporność, zimotrwałość
Hodowla zachowawcza:
- utrzymanie na odpowiednim poziomie cech otrzymanej odmiany przez cały okres uprawy
- przygotowanie materiału hodowlanego dla reprodukcji nasion
Nasiennictwo:
- reprodukcja materiału siewnego
-kwalifikacja
- obrót materiałem siewnym
Stopnie kwalifikacji materiału siewnego (m.s.): a) m.s. kategorii elitarny: - produkowany zwykle w macierzystych firmach hodowlanych lub hodowlano-nasiennych - wyróżniamy: * m.s. przedbazowy (PB), który stanowi trzecie (PBm) lub drugie (PBn) pokolenie poprzedzające m.s. kategorii kwalifikowany; przeznaczony do produkcji bazowego m.s. * m.s. bazowy: dla odmoan ustalonych (B) lub dla komponentów do odmian mieszańcowych (Ro, Rm) b) m.s. kategorii kwalifikowany: - może być produkowany w gospodarstwach nasiennych * K1 - pochodzący z rozmnożenia m.s. bazowego (B) * K2 - pochodzący z rozmnożenia nasion uznanych za kwalifikowane pierwszego rozmnożenia * F1 - dla odmian mieszańcowych c) m.s. kategorii handlowy - m.s. określonych gatunków roślin pastewnych, oleistych lub włóknistych spełniający wymagania jakościowe określone dla tej kategorii * Ho - dla odmiany znanej * H - dla odmiany nieznanej Uszlachetnianie materiału siewnego:
-otoczkowanie- wyrównanie wielkości, zniwelowanie chropowatości powierzchni
-zaprawianie- zastosowanie fungicydów w celu ochrony nasion
- kalibrażowanie- rozsortowanie masy nasiennej na frakcje różnej wielkości
- skaryfikacja- uszkodzenie łupiny nasiennej
- stratyfikacja- skracanie spoczynku okresu nasion
Podział roślin uprawnych ze względu na zdolność do samoregulacji łanu: a) rośliny krzewiące się (wytwarzające węzeł krzewienia lub szyję korzeniową) - wykazują możliwość samoregulacji gęstości porostu - przykłady: zboża, niektóre pastewne wieloletnie b) rośliny rozgałęziające się: - mają dużą zdolność do samoregulacji ilości kwiatów i owoców - przykłady: rzepak, strączkowe c) rośliny nie krzewiące i nie rozgałęziające się: - brak możliwości samoregulacji łanu - gęstość jest determinowana w momencie sadzenia lub siewu - przykłady: ziemniak, burak, kukurydza Norma wysiewu: a) czynniki, od których zależy optymalne zagęszczenie w łanie: - intensywność wypadania roślin - morfologiczno-strukturalne cechy rośliny - nawożenie - stosunki wodne - żyzność gleby b) liczna roślin na metr kwadratowy: - zboża 350-500 - kukurydza 10 - buraki 8-10 - ziemniaki 4-6 - rzepak 60-70 - bobik 60 - groch 100 - r. krzewiące się ok. 400-500 - r. rozgałęziające się ok. 60-100 - r. nie krzewiące i nie rozgałęziające się ok. 4-10 Techniki siewu: a) rzędowy: - wąskorzędowy 5-14cm (śr.11cm) * wynika z odległości od siebie redlic w siewniku * len, zboża, niektóre pastewne - normalnorzędowy 15-18cm * motylkowe grubonasienne - szerokorzedowy 25-100cm * okopowe, kukurydza, inne z uprawą międzyrzędową b) pasowy * motylkowe grubonasienne c) taśmowy (rzutowo-rzędowy): * motylkowe drobnonasienne d) punktowy (jednonasienny) --> NAJLEPSZY!!!!!!!!!!!!!!! * buraki, ziemniaki, kukurydza e) rzutowy (szczątkowy, pneumatyczny, aerosiewny): * trawy, motylkowe drobnonasienne f) gniazdowy: * warzywa, kukurydza g) krzyżowy
Systemy użytkowania ziemi:
-system żarowy
-las lub łąka- gleba ma właściwą strukturę
-jednoroczne przez 5-6 lat- utrata struktury
-zaniechanie upraw
2.system odłogowy- odłóg 15-20 lat (odnowa struktury)
a) odłóg chwastowy (r. dwuliścienne)
b) odłóg perzowy (pastwiskowy)
c) odłóg miękki (trawy luźnokępkowe)
d) odłóg twardy (roślinność leśna)
e) odłóg zaroślowy
-uprawa jednorocznych 5-6 lat (utrata str.)
-powrót odłogu
3. System ugorowy
-ugór→1rok zahamowanie utraty struktury
-roślina 1roczna przez 1-2 lata (utrata struktury)
-powrót ugoru
4.system płodozmianowy
- motylkowate przez 1-2 lata w czystym siewie lub z rośliną ochronną
-jednoroczne nieokopowe niszczące strukturę przez 1-2 lata
- okopowe 1-2 lata
-jednoroczne nieokopowe niszczące strukturę przez 2-3 lata
Płodozmiany tak układać aby:
-nie wypłowić gleby
-zdążyć z siewem następnym
-następna nie potrzebowała tego samego składnika co wcześniejsza
Czynniki obniżające plon w monokulturze:
-jednostronne wyczerpanie składników pokarmowych
- wzrost zachwaszczenia
- allelopatia- szkodliwe/korzystne wzajemne oddziaływanie o charakterze biochemicznym między roślinami wyższymi i mkroorganizmami
Choroby płodozmianowe zbóż:
-Choroby zgorzelowe (poduszkowe)- do chorób tych należy zgorzel podstawy źdźbła występująca na przenicy oz i jarej oraz łamliwość podstawy źdźbła, atakująca głównie pszenicę i jęczmień
Tym większe zagrożenie chorobami im większy udział zbóż w płodozmianie
- Wyziemniaczenie- wywołane masowym pojawieniem się szkodnika- mątwika ziemniaczanego, hamuje rozwój i powoduje żółknięcie liści→ obniżenie plonu
Wymotylczenie- w wyniku pojawienia się w glebie bakteriofagów, niszczących bakterie brodawkowe: nasilenie choroby gdy na młodych korzeniach są młode brodawki (u wszystkich motylkowych- wyłubinienie, wykoniczynienie)
Wyburaczenie- wywołane szkodnikiem mątwik buraczany; Rośliny zaatakowane:
-tworzą brody korzeniowe
-zahamowanie wzrostu
-żółknięcie i zasychanie roślin
zmianowanie – następstwo po sobie roślin, w którym są uwzględnione wymagania przyrodnicze i gospodarcze oraz agrotechniczne roślin, a kolejno uprawiane na danym polu gatunki stwarzają sobie nawzajem dobre warunki wzrostu i plonowania, a także korzystnie wpływają na żyzność gleby;
płodozmian – zmianowanie roślin, zaplanowane na określoną liczbę lat i pól dostosowane do KG;
rotacja – czas w ciągu którego jedna roślina przejdzie przez wszystkie pola płodozmianu, wszystkie rośliny przejdą przez 1 pole lub 1 roślina przez wszystkie pola;
Czynniki zmianowania:
-przyrodnicze (dotyczą wymagań glebowych, klimatycznych, przedplonów): dobór roślin do KG, termin zbioru przedplonu i siew następ., wymagania wodne, wymagania pokarmowe i nawozowe, ilość i wartość resztek pożniwnych, wpływ roślin na strukturę gleby, wpływ na zachwaszczenie, wpływ na zmęczenie gleby;
-organizacyjno-ekonomiczne;
-agrotechniczne: nawożenie organiczne, wapnowanie, uprawa roli, zmianowanie herbicydów;
Człony zmianowania:
A-4-polowe: L, K, K, K (niezbożowe, zbożowe, zbożowe, zbożowe);
B-3-polowe: L, K, K (niezbożowe, zbożowe, zbożowe);
C-2-polowe: L, K (niezbożowe, zbożowe);
D-podwójne: L, L, K, K (niezbożowe, niezbożowe, zbożowe, zbożowe);
E-dowolne: L, L, K (niezbożowe, niezbożowe, zbożowe);
niezbożowe: okopowe, motylkowe, oleiste = liściaste;
zbożowe: pszenica, żyto, jęczmień, [owies i kukurydza] – najmniej niszczą i wyczerpują glebę;
-łącząc B i C możemy robić różne zmianowania, ale to dla rolnictwa ekologicznego;
-łącząc A i B à najczęściej to: rzepak, pszenica oz, kukurydza, żyto, jęczmień jary;
-łącząc D i E – wyłącznie dla ekologicznych;
System płodozmienny:
a)czteropolówka
I okopowe++, II jare kłosowe, III koniczyna/strączk, IV zboże
b)pięciopolówka
I okopowe++, IIzboża j+wsiewka, III koniczyna lub strączl, IV zboża o, IV zboża
Typy płodozmianów:
-polowe: zboża, okopowe, przemysłowe, mieszane, z polem wypadającym, przeciw erozyjne, nasienne, warzywne, specjalistyczne(uproszczone).
-paszowe: pastewne, przypodworzowe, przemienno-pastewne,
-uproszczone
- specjalne: przeciwerozyjne, warzywne, nasienne
- dowolne
- zbiorowiska trawiaste – złożone z trwałych roślin zielonych z przewagą traw. Zbiorowiska do produkcji paszy nazywamy użytkami zielonymi. Zajmują 24% powierzchni ziemi pokrytej szatą roślinną
Trawy- 8000 gatunków i 700 rodzajów
- łąki w naszym klimacie rosną tam gdzie nie mógł rozwinąć się las.
Rozwojowi lasu przeciwdziała:
-niskie temperatury
-silne wiatry
-lawiny śnieżne i kamienne góry
- niskie opady
- duży niedosyt wilgotności
-wysoki poziom wód gruntowych
Utrzymywanie się łąk antropogenicznych na terenach pierwotnie zajmowanych przez zbiorowiska leśne sprzyjają takie czynniki jak:
- koszenie
- nawożenie
-wypas
Rodzaje naturalnych łąk:
-Hale wysokogórskie
- łąki nadrzeczne okresowo lub stale zalewane
- stepy Europy i Azji
- prerie- Ameryka Północna
- pampasy- Ameryka Południowa
- sawanna- zbiorowisko trawiaste z udziałem drzew występują w ciepłych strefach klimatycznych w Afryce, Ameryce Pd, Australii
-tundra- bezleśne zbiorowiska w północnej strefie
Stepy- bezdrzewne formacje roślinne związane z klimatem umiarkowanym. Zajmują 14,5% powierzchni, klimat suchy kontynentalny, w okresie wilgotności 150-200 mm deszczu
Cechy traw decydują o ich wysokiej przydatności do upraw na UZ:
- różnorodne wymagania wodno glebowe
- zdolność dostosowania zmiennych warunków pogodowych w ciągu roku
- rozmnażanie wegetatywne przez rozłogi
- krzewienie się i tworzenie różnych pędów po każdym skoszeniu
- wytrzymałość na niesprzyjające i zmienne warunki uwilgotnienia w okresie wegetacji
- łatwy zbiór i stosunkowo małe straty w skutek obłamywania się podczas zbioru
- dobre wykorzystanie intensywnego nawożenia
Użytki zielone zajmują w UE 5,6 mln ha, w Polsce 3180 tys ha (łąki 2463tys ha, pastwiska 717 tys ha)
Łąki 4 kośne:
Pierwszy pokos w fazie początku kłoszenia dominujących gatunków traw, następne co 4-5 tygodni
Łąki 3 kośne:
Pierwszy pokos w fazie kłoszenia dominujących gatunków traw, następne co 6-8 tygodni
Łąki 2 kośne
Pierwszy pokos w fazie kwitnienia dominujących gatunków traw, drugi pokos po 10-12 tygodniach
Ostatni pokos na łące 20-30 dni przed mrozem
Optymalna wysokość koszenia 5-6 cm
Gospodarskie korzyści żywienia i chowu pastwiskowego:
-najtańszy sposób żywienia zwierząt
- ułatwia organizację prac w gospodarstwie
- dobre pastwiska pod względem wydajności jednostek pokarmowych z ha
- pastwiska w większości trwałe przez wiele lat mogą być użytkowane bez obniżenia wydajności i wartości pokarmowej
- zapewniają zwierzętom dostęp do ruchu światła i świerzego powietrza
- pastwiska przyjmują spływy z pól i zapobiegają erozji
Zasady racjonalnego użytkowania pastwisk:
-zapewnienie długiego okresu między kolejnymi wypasami
- spasanie roślin w odpowiednim stadium rośliny
- dbałość o równomierny rozkład plonu
Wpływ zwierząt na darń:
- pozbawienie roślin liści
- udeptywanie
- wyrywanie
- pozostawienie odchodów
Wypasy:
- bezplanowy (wolny)
- na uwięzi – intensywny
-kwaterowy? – 1ha/3-4 krowy rocznie
a) klasyczny 10-12 kwater 3-4 dni
b) o zmniejszonej ilości kwater 4-8 kwater 5-8 dni
- dawkowany (wydzielanie paszy)
- planowy strzeżony- przez psa na dużym obszarze
Współczynnik wykorzystania pastwiska (k)- stosunek pobranej paszy do całkowitego plonu brutto
K= Pn/ Pc *100%
Wartość zależy od:
- sposobu wypasania i wielkości obsady
- składu runi
-skład chemiczny, strawność
- pogoda
- czynniki zootechniczne
K wynosi:
80% dla wypasu kwaterowego
90% dawkowanego
40-50% wolnego lub strzeżonego
Wydajność pastwiska (plon brutto):
- ilość zielonki dostępnej w czasie wypasu w ciągu sezonu
- wyrażona w tonach zielonej lub suchej masy w przeliczeniu na hektar
- wydajność zależy od : warunków siedliskowych, klimatycznych, składu botanicznego runi, poziomu nawożenia
1kg suchej masy- 5 kg zielonki
Metoda szacunkowo pomiarowa Kostucha
- służy do określania wydajności użytku zielonego
- ocena zadarnienia i występowania głównej m. Runi
- 1cm runi daje z 1 ha przy100% zadarnieniu ok. 0,6 + zielonej masy
Wycena wydajności użytku zielonego
P= ( r- s) * 0,6 * z
p- plon zielony, r – występowanie głównej m. runi, s- występowanie ścierni, 0,6- plon zielonki z 1 cm runi
Okres pastwiskowy:
- od rozpoczęcia wypasu wiosną do jego zakończenia jesienią
- nie pokrywa się z okresem wegetacyjnym
-średnio 130-180 dni
Okres przejściowy z żywienia zimowego na letni:
- trwa ok. 7 dni
- od 1 dnia wejścia zwierząt na pastwisko do pełnego żywienia zielonką
Okres spasania (t)
- dni wypasu na 1 kwaterze w ciągu 1 rotacji
- 1—3 dni
Okres spoczynku runi (T)
Rotacja pastwiskowa:
- okres spasania kwater i okres spoczynku runi
- czas rotacji- liczba dni od rozpoczęcia wypasu do powrotu na tę samą kwaterę
- średnio 4 rotacje
- liczba rotacji zależy od: wydajności pastwiska, pogody
DJP- duża jednostka przeliczeniowa
- umowna jednostka- krowa mleczna 500 kg
- na jej podstawie opracowano przeliczniki dla innych gatunków zw
Obsada pastwiska:
- liczba przeliczonych DJP lub ich łączna masa przypadająca na 1ha
- zależy od : wydajności pastwiska, potrzeb pokarmowych
Obciążenie pastwiska:
- masa ciała lub liczba DJP wypasana na określonej jednostce powierzchni
- optymalnie 25-30 ton krów /ha
Dojrzałość pastwiskowa:
- zaspokajanie zwierząt bez szkody dla roślin
- określana poprzez zielonki lub SM bądź występowanie roślin- wysokość główna 10-12 cm- wiosenny wypas. 15-20 – powrót na pastwisko
Jeżeli roślinność jest za wysoka >30cm należy przeznaczyć ją na siano lub kiszonki i wyłączyć okresowo ze spasania
Niedojady:
- roślinność pozostawiona przez zwierzęta
- stare, okruszone, zabrudzone
- ilość niedojadków nie powinna przekraczać 15% plonu ogólnego
Nawożenie:
-NPK
- nawozy mineralne lub naturalne
- nie wolno stosować obornika bez kompostowania
- nawożenie mineralne nie podczas spasania
- najlepsze nawożenie azotowe
Pielęgnacja
-wiosenne wałowanie gleb
- koszenie niedojadków
Harmonogram pastwiska:
- plan wypasu kwater
- określenie potrzeb pokarmowych zwierząt
- ustalenie powierzchni pastwiska wg obsady
- ustalenie liczby kwater i ich powierzchni
Pastwiska dla bydła:
- Najlepszy wypas kwaterowy
- pasza to kg zielonki dziennie 14-16 kg SM
- 18-20 kg mleka
-50-70 tys MJ EN
Użytkowanie kośno pastwiskowe
Spasanie łąk prowadzi do:
- zaniku chwastów grubo łodygowych
- rozwojowi traw niskich
- zwarcia runi
- wzrost wydajności użytków
Kośne użytkowanie pastwiska powoduje:
- zwiększenie żyzności
- wzmocnienie systemu korzeniowego
- rozluźneinei gleby
- niszczy chwasty niskie
Na łąkach:
- spasanie 1 lub 2 pokosu
- lub co kilka lat spasanie przez cały okres wegetacji na pastwiskach
Skład zielonki pastwiskowej:
Woda 70-85%, Sucha masa 15-30 %
b.o 15-20% T 3-4% W 20-30% BAW 30-40%
Skład siana
b.o 18-21% W 22-26% BAW 7-12%