UBEZPIECZENIA 203.03.2014 ROK
WYKŁAD 203.03.2014 ROK
UBEZPIECZENIA W PERSPEKTYWIE ORGANIZACYJNEJ I PRAWNEJ
Ze względu na różne sposoby regulacji prawnej, zróżnicowanie mechanizmów gospodarowania oraz typy podmiotów organizujących usługi ubezpieczeniowe ubezpieczenia stają się dwoma różnymi typami zjawisk ekonomicznych, które tradycyjnie określa się ubezpieczeniami gospodarczymi i społecznymi. Linię podziału między nimi wyznaczają
Cywilnoprawne stosunki ubezpieczenia (ubezpieczenia prywatne) na podstawie umów zawieranych z towarzystwami ubezpieczeniowymi (zakup ich produktów ubezpieczeniowych)
Publicznoprawne stosunki ubezpieczenia powstającym z mocy prawa z udziałem instytucji społecznych (ZUS) – korzystanie ze standardowych powszechnych usług ubezpieczeniowych
INTEGRACJAI DEZINTEGRACJA UBEZPIECZEŃ
DEZINTEGRACJA ubezpieczeń ułatwia zrozumieniu poszczególnych części. Integracja pokazuje tymczasowość istniejących podziałów, możliwości przesuwania obszarów i rozwiązań szczegółowych wchodzących do obu części.
KONCEPCJA JEDNOLITEGO PRAWA UBEZPIECZENIOWEGO (W.Warkałło), jako dziedziny łączącej prawo ubezpieczenia społecznego oraz prawo ubezpieczenia gospodarczego była interesująca ze względu na podobieństwo metod i ryzyk w ubezpieczeniach osobowych oraz ubezpieczeniach społecznych, czy też wspólną z innymi rodzajami ubezpieczeń cechę przymusu ubezpieczenia (ubezpieczenia obowiązkowe oraz ubezpieczenia dobrowolne).
UBEZPIOECZENIA PRYWATNE I SPOŁECZNE
E. Kowalewski, poruszając kwestie PRAWA UBEZPIECZENIOWEGO łączącego ubezpieczenia społeczne oraz gospodarcze, uznaje, że wysiłki teoretycznej syntezy w obrębie dwóch podstawowych działów ubezpieczeń nie powiodły się
W okresie przedwojennym stosowano podział ubezpieczeń na ubezpieczenia prywatne i ubezpieczenie społeczne (socjalne). Lepsze bo mają cechy publicznoprawne, ale też cechy prywatnoprawne.
Podział taki stosuje się ciągle w Niemczech (Privatversicherung, Sozialversicherung)
Należy zatem zerwać z podziałem na ubezpieczenia gospodarcze i społeczne (pomysł PRL odpowiadajmy tamtej polityce gospodarczej i społecznej) i nawiązać do powyższego podziału na ubezpieczenia prywatne oraz ubezpieczenia społeczne w oparciu różne sposoby gospodarowania, normowanie i różne cele.
UBEZPIECZENIA
SPOŁECZNE PRYWATNE
OSOBOWE MAJĄTKOWE
INNE ŻYCIOWE
UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE A UBEZPIECZENIA PRYWATNE
Realizując cel społeczny, jakim jest ochrona jednostek samorządu terytorialnego przed degradacją społeczną wywołaną przez grożące zdarzenia losowe;
Jest powszechnym ubezpieczeniem wzajemnym (tzn. nie obliczonym na zysk)
Jest ubezpieczeniem przymusowym dla określonych kategorii ludności, co jest niezbędne dla stworzenia silnej finansowo wspólnoty ubezpieczeniowej;
Świadczenie nie ma jedynie finansowego charakteru.
Wykonywane jest przez specjalnie do tego celu utworzone, mniej lub bardziej autonomiczne instytucje publiczne,
Świadczenie ubezpieczeniowe może przekraczać wielkość szkody poniesionej osobiście przez ubezpieczonego; pokrycie nie tylko potrzeb wywołanych przez zdarzenia losowe, ale też również inne zrównane z nimi zdarzenie i wynikających z nich sytuacje)
Zasada ekwiwalentności ubezpieczeniowej jest często skorygowana przez zasadę solidarności społecznego (techniki zaopatrzeniowe i opiekuńcze). W ubezpieczeniach społecznych z wyjątkiem nowych ubezpieczeń emerytalnych nie ma związku składki ze świadczeniem.
GRANICE MIĘDZY UBEZPIECZENIEM PRYWATNYM A UBEZPIECZENIAM SPOŁECZNYM
Ubezpieczenie jest organizowane i oferowane na zasadach rynkowych lub zasadzie wyboru publicznego (gdy ustala się, że zastosowanie metody ubezpieczenia jest właściwe dla osiągnięcia celów społecznych)
Metoda gospodarowania
Wolność i przymus uczestnictwa
Organizacja podmiotów organizujących usługi swoboda kształtowania stosunków ubezpieczenia
Różnorodność regulacji prawnych.
UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE (DZIAŁ I) I NIE NA ŻYCIE (DZIAŁ II) – PODZIAŁ
Ubezpieczenia na życie to jeden z rodzajów ubezpieczeń osobowych, w których wypadek ubezpieczeniowy jest definiowany jako śmierć ubezpieczonego lub dożycie przez niego określonego wieku. Cechą charakterystyczną tego typu ubezpieczeń jest ich długoterminowość i związana z nia konieczność gwarantowania wypłaty świadczenia w znacznie odleglejszym horyzoncie czasowych niż ma to miejsce w innego typu ubezpieczeniach.
Pracodawca zabezpieczył tę zdolność, dzieląc ubezpieczenia prywatne (komercyjne) na dwa działy.
RODZAJE UBEZPIECZEŃ Z DZIAŁU I
W dziale pierwszym znalazły się ubezpieczenia osobowe, ale nie wszystkie:
UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE, na wypadek śmierci – w tym ubezpieczenia na dożycie (emerytalne ubezpieczenia dodatkowe),
UBEZPIECZENIA POSAGOWE, zaopatrzenia dzieci.
UBEZPIECZENIA NA ŻYCIE, jeżeli są związane z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym.
UBEZPIECZENIA RENTOWE (tj. ubezpieczenie renty kapitałowej)
UBEZPIECZENIA WYPADKOWE I CHOROBOWE, jeżeli są uzupełnieniem ubezpieczeń wymienionych w grupach 1-4.
TYPY UBEZPIECZEŃ DZIAŁU II
W dziale II znalazły się wszystkie rodzaje ubezpieczeń majątkowych i ubezpieczenia osobowe nie będące ubezpieczeniami na życie w tym:
UBEZPIECZENIA KOMUNIKACYJNE (OC posiadacza pojazdu, AC odnosi się do pojazdu NW od następstw i nieszczęśliwych wypadków) i ryzyko – nieszczęśliwy wypadek, skutek – np. złamanie ręki
UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE (NIERUCHOMOŚCI) – ryzyko ogień, zalanie, kradzież, włamanie, żywioły, odpowiedzialność cywilna z tyt. Posiadania domu, nieruchomości
UBEZPIECZENIA OC (ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA) – grupy zawodowe
UBEZPIECZENIA FINANSOWE (gwarancyjne, kaucyjne, ubezpieczenie kredytów)
UBEZPIECZENIA TRANSPORTOWE (ubezpieczenia ładunku przewożonego, samochodów w transporcie)
DZIAŁ II. POZOSTAŁE UBEZPIECZENIA OSOBOWE ORAZ UBEZPIECZENIA MAJĄTKOWE
Podział ryzyka według grup i rodzajów ubezpieczeń.
Grupa 1. Ubezpieczenia wypadku, w tym wypadku przy pracy i choroby zawodowej:
1) świadczenia jednorazowe;
2) świadczenia powtarzające się;
3) połączone świadczenia, o których mowa w pkt 1 i 2;
4) przewóz osób.
Grupa 2. Ubezpieczenia choroby:
1) świadczenia jednorazowe;
2) świadczenia powtarzające się;
3) świadczenia kombinowane.
Grupa 3. Ubezpieczenia casco pojazdów lądowych, z wyjątkiem pojazdów szynowych, obejmujące szkody w:
1) pojazdach samochodowych;
2) pojazdach lądowych bez własnego napędu.
Grupa 4. Ubezpieczenia casco pojazdów szynowych, obejmujące szkody w pojazdach szynowych.
Grupa 5. Ubezpieczenia casco statków powietrznych, obejmujące szkody w statkach powietrznych.
Grupa 6. Ubezpieczenia żeglugi morskiej i śródlądowej casco statków żeglugi morskiej i statków żeglugi śródlądowej, obejmujące szkody w:
1) statkach żeglugi morskiej;
2) statkach żeglugi śródlądowej.
Grupa 7. Ubezpieczenia przedmiotów w transporcie, obejmujące szkody na transportowanych przedmiotach, niezależnie od każdorazowo stosowanych środków transportu.
Grupa 8. Ubezpieczenia szkód spowodowanych żywiołami, obejmujące szkody rzeczowe nieujęte grupach 3-7, spowodowane przez:
1) ogień;
2) eksplozję;
3) burzę;
4) inne żywioły;
5) energię jądrową;
6) obsunięcia ziemi lub tąpnięcia.
Grupa 9. Ubezpieczenia pozostałych szkód rzeczowych (jeżeli nie zostały ujęte w grupie 3, 4, 5, 6 lub 7), wywołanych przez grad lub mróz oraz inne przyczyny (jak np. kradzież), jeżeli przyczyny te nie są ujęte w grupie 8.
Grupa 10. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych z napędem własnym, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.
Grupa 11. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej wszelkiego rodzaju, wynikającej z posiadania i użytkowania statków powietrznych, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.
Grupa 12. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej za żeglugę morską i śródlądową, wynikającej z posiadania i użytkowania statków żeglugi śródlądowej i statków morskich, łącznie z ubezpieczeniem odpowiedzialności przewoźnika.
Grupa 13. Ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej (ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej ogólnej) nieujętej w grupach 10-12.
Grupa 14. Ubezpieczenia kredytu, w tym:
1) ogólnej niewypłacalności;
2) kredytu eksportowego, spłaty rat, kredytu hipotecznego, kredytu rolniczego.
Grupa 15. Gwarancja ubezpieczeniowa:
1) bezpośrednia;
2) pośrednia.
Grupa 16. Ubezpieczenia różnych ryzyk finansowych, w tym:
1) ryzyka utraty zatrudnienia;
2) niewystarczającego dochodu;
3) złych warunków atmosferycznych;
4) utraty zysków;
5) stałych wydatków ogólnych;
6) nieprzewidzianych wydatków handlowych;
7) utraty wartości rynkowej;
8) utraty stałego źródła dochodu;
9) pośrednich strat handlowych poza wyżej wymienionymi;
10) innych strat finansowych.
Grupa 17. Ubezpieczenia ochrony prawnej.
Grupa 18. Ubezpieczenia świadczenia pomocy na korzyść osób, które popadły w trudności w czasie podróży lub podczas nieobecności w miejscu zamieszkania.
UBEZPIECZENIA 03.03.2014 ROK
WYKŁAD 3 - 03.03.2014 ROK
ZNACZENIE SYSTEMATYKI RYZYKA I ZARZĄDZANIA
Niezbędna z punktu widzenia praktyki ubezpieczeniowej – musi rozdzielać RYZYKA UBEZPIECZALNE od RYZYK NIEUBEZPIECZALNYCH.
Ubezpieczyciele muszą grupować pewne kategorie ryzyk w ramach jednej konstrukcji prawnej (umowy ubezpieczeniowej) tworzącej dany typ, rodzaj czy grupę ubezpieczeń – umowy odnoszą ochronę ubezpieczeniową do pewnej jednorodnej lub przynajmniej podobnej grupy ryzyk.
Nie konstruuje się określonego rodzaju ubezpieczeń wyłącznie do jednego ryzyka. Na przykład ubezpieczenie ogniowe zwykle obejmuje swym zakresem także inne ryzyk takie jak wybuch, zalanie, obsunięcie gruntu itp. Które niewiele maja wspólnego z „ryzykiem ognia”.
RYZYKO JAKO SZANSA NASTĄPIENIA STRATY
DEFINICJA ROZUMIANA JAKO:
Możliwość (prawdopodobieństwo), że coś się wydarzy – SZANSA STARTY NIEMIERZALNA, po prostu istnieje lub nie
SZANSA STRATY MIERZALNA – kwantyfikowana stopniem prawdopodobieństwa
Są to definicje podstawowe, ale w określonym stopniu uproszczone bo kiedy szansa starty (rozumiana jako prawdopodobieństwo) wynosi 100%, wówczas szkoda jest pewna, a więc nie ma żadnego ryzyka, ryzyko bowiem charakteryzuje się tym, że wynik jest w jakimś stopniu NIEWIADOMĄ.
RYZYKO JAKO MOŻLIWOŚĆ NASTĄPIENIA STRATY
Wydawać się może, że jest to jedynie inna wersja pierwszej definicji
W definicji tej przez możliwość rozumiemy prawdopodobieństwo określonego zdarzenia zawarte między 0 a I.
Ryzyko jest więc niewiadomą w tym znaczeniu, że jest to pewna wielkość z przedziału otwartego (0:I). Definicja ta jest najbliższa potocznemu rozumieniu ryzyka, jednak nie jest dostatecznie ścisła i nie nadaje się do kwantyfikacji i wielkości ryzyka
RYZYKO JAKO STAN, W KTÓRYM ISTNIEJE RZECZYWISTY – ZACHODZENIE STRAT W OKREŚLONEJ GRUPIE
W tej definicji ryzyko ujęte jest jako pewien stan realnej rzeczywistości, w którym istnieje możliwość niekorzystnego odchylenia się wyniku rzeczywistego w stosunki do wyniku złożonego lub oczekiwanego w danej sytuacji
Przydatna do analizy i8 pomiaru ryzyka zarówno w odniesieniu do jednostki jak i do tzw. Zagrożeń zbiorowych
Przewidywalność tych odchyleń zależy od liczby uwzględnionych zagrożeń ( im więcej uwzględnionych zagrożeń, tym bardziej przewidywalne). Jeżeli dane są oparte na reprezentatywnej liczbie obserwacji uwzględniających odpowiednio duża liczbę czynników (determinant ryzyka) to w ujęciu tej definicji dobra miarą wielkości ryzyka jest znane ze statystyki odchylenie standardowe.
RYZYKO JAKO DYSPERSJA REZULTATÓW RZECZYWISTYCH I OCZEKIWANYCH
Definicja ta jest definicją statystyczną, w statystyce bowiem posługujemy się tzw. stopnie rozrzutu wyników w stosunku do „pozycji” centralnych lub średnich, jak również opiera się na teorii prawdopodobieństwa „odchyleń”
Ukierunkowana na firmy ubezpieczeniowe, które wykorzystują podstawowe idee definicji tego typu przy konstrukcji taryf (na podstawie statystycznych pomiarów ryzyka kalkulacją składki).
Ryzykiem staje się to, że przewidywania statystyczne mogą nie być wystarczajże dokładne – ubezpieczyciel oblicza nie tylko przewidywaną w danej grupie liczbę wypadków (statystyczną prognozę), ale również zakłada zakres możliwych odchyleń (granice błędu).
Na przykład przy statystycznym ryzyku ocenianym na poziomie 1% wnioskujemy, że na 1000 domów spłonie 19. Ubezpieczyciel zakłada (przewiduje)zakres możliwego odchylenia wyniesie np. 2 Oznacza to że spłonie 8-12 domostw. Możliwość, że liczba wypadków (pożarów) będzie większa od 10, to właśnie ryzyko ubezpieczyciela w sensie tej definicji.
KLASYFIKACJE RYZYK
Klasyfikacja ryzyka ubezpieczeniowego pozwala również ubezpieczycielom na stosowanie odpowiednich technik identyfikacji, kwantyfikacji i selekcji ryzyka, co jest warunkiem odpowiedniej kalkulacji kosztu ochrony (usługi) ubezpieczeniowej w konkretnym przypadku.
W zarządzaniu produktami ubezpieczeniowymi stosuje się różne definicje, na początku do oceny ubezpieczalności wystarcza rozumienie ryzyka jako szansy nastąpienia straty, która jest mierzalna, później potrzeba zidentyfikować ,czemu sprzyjają dodatkowe definicje
Różnorodność ryzyk powoduje, że nie ma jednej wyczerpującej klasyfikacji ( nie jest możliwa konstrukcja takiej klasyfikacji) a prezentowane są podziałami komplementarnymi, a nawet wzajemnie się przenikającymi.
RYZYKA FINANSOWE I NIEFINANSOWE
Kryterium podziału jest CHARAKTER STRAT.
RYZYKA FINANSOWE powodują straty dające się ująć finansowo (np. ryzyka występujące przede wszystkim w ubezpieczeniach majątkowych)
RYZYKA NIEFINANSOWE powodują starty nie dające ująć się finansowo (np. ryzyka związane z niektórymi ubezpieczeniami osobowymi, takie jak dożycie określonego wieku itp.)
PRZYKŁAD I – nieszczęśliwy wypadek w życiu ubezpieczonego może być zarówno ryzykiem finansowym (nastąpił konkretny uszczerbek majątkowy), jak i niefinansowym (gdy nie powoduje następstw finansowych)
Ryzyka niefinansowe też są ubezpieczalne – pośrednim skutkiem ryzyk niefinansowych SA również starty lub wydatki o charakterze finansowym (np. urodzenie dziecka powoduje zwiększenie wydatków, czyli zmniejszenie dochodów per capita).
RYZYKA STATYCZNE I DYNAMICZNE
• Kryterium podziału jest wpływ czasu na dane ryzyko
• Ryzyko statyczne (wg. E.J.Vaughana) występuje niezależnie od czasu, tzn. może się hipotetycznie pojawić nawet wówczas, gdyby nie było postępu ekonomicznego, technologicznego i cywilizacyjnego, (np. straty wynikające z działania żywiołów przyrodniczych, naturalnych procesów starzenia się materiałów i środowiska geologicznego)
• Ryzyko dynamiczne jest pochodną zmian ekonomicznych, technologicznych i organizacyjnych. są to ryzyka kreowane przez zmiany cen, gustów konsumentów, kryzysy gospodarcze, modę , inflację itd. Zmiany te mogą stać się przyczyna strat finansowych zarówno w skali jednostki jak i zbiorowości
• Ryzyka statyczne nie są źródłem zysku dla społeczeństwa (są społecznie nieproduktywne), a ryzyka dynamiczne, powodując wtórne przemieszczanie środków pieniężnych „wzbogacają” społeczeństwo.