Czymże Psychologia społeczna jest?
Nauka o regulacji wzajemnych stosunków człowieka z otoczeniem.
Zachowanie człowieka to łącznik miedzy duszą a otoczeniem.
Nauka zajmująca się badaniem procesów społecznych przebiegających między ludźmi.
Psychologia społeczna ma za zadanie określenie sposobu w jaki obecność innych wpływa na nasze emocje i myśli (obecność rzeczywista i urojona).
Reklama, wychowanie, nauczanie, perswazja.
Środowisko to wszystko to co nas otacza:
Środowisko żywe – elementy przyrodnicze, ale i społeczne.
Środowisko martwe
Sytuacja społeczna – występują w niej ludzie w sposób bezpośredni i pośredni.
Schief, ludzie występują jako jednostki, członkowie grup, elementy zbiorowości, elementy organizacji lub instytucji, produkty materialne i niematerialne.
Główne kierunki badań:
Badania podstawowe – ogólne prawdy rządzące zachowaniami.
Badania stosowane – wyjaśnienie zależności funkcjonalnych w określonych warunkach np. frekwencja w czasie wyborów.
Związki z innymi dziedzinami:
Socjologia; Psych. Rozwoju; Psych. Ogólna; Psych. Osobowości; Psych. Kliniczna; Pedagogika; Zarządzanie zasobami ludzkimi.
Okres przednaukowy
Okres naukowy:
Wczesno naukowy – spontaniczny
Naukowy – tworzenie twierdzeń, uogólnień, badań planowych (II wojna światowa)
Temat: Metody i techniki badań w psychologii społecznej.
Metoda – ogólny sposób postępowania: plan, techniki i sposób opracowania.
Technika – szczegółowy sposób zbudowania określonego zjawiska czy właściwości.
Zmienne niezależne – zmienna, którą badacz różnicuje by stwierdzić czy wywiera ona wpływ na inną zmienną.
Zmienna zależna – zmienna, którą badacz zmienia by sprawdzić czy wpływa ona nią inną zmienną.
Zmienna zależna zależy od zmiennej niezależnej :).
Trafność wewnętrzna – nic poza zmienną niezależną nie wpływa na zmienną zależną, polega na kontrolowaniu zmiennych ubocznych i losowym przydzielaniu badanym różnych warunków.
Poziom ufności – liczba informująca o prawdopodobieństwie, że wyniki są efektem przypadku, a nie efektem zmiennej niezależnej.
Trafność zewnętrzna – stopień w jakim wyniki badania mogą być przenoszone na inne populacje i sytuacje.
Główne metody:
Metoda obserwacyjna (natura zjawiska)
Metoda archiwalna (natura zjawiska) – przewidywanie.
Metoda korelacyjna (przewidywanie)
Metoda eksperymentalna (największa kontrola, przyczyna)
Metody obserwacyjne:
Obserwacja – spostrzeganie, na wyjątkach, nie można uogólniać na większe grupy.
Rodzaje:
Systematyczna (wybrane zjawisko)
Uczestnicząca
Archiwalna
Sposoby:
Fotograficzna:
Wszystkie zdarzenia, określony czas, wszystko dotyczy badanych, obserwacja pozostaje niezauważona.
Skale ocen:
Duży, przeszkolony zespół, obserwatorzy nie mogą się kontrolować i nie notują, po pewnym czasie oceniają wg skal, dobrze jeśli wyniki są spójne.
Próbka zdarzeń:
Tak długo jak trwa zjawisko, język literacki, kolejność.
Próbki czasowe:
Badacz określa z góry czas, zjawiska okazyjne.
Bezpośrednia analiza zachowania się:
Obserwacja sytuacji, wielokrotna, określa ile razy w jakim czasie.
Kodowanie: odpowiednie kategorie opracowane wcześniej lub po obserwacji.
Nie wolno oddziaływać w żaden sposób.
Czasem obserwator staje się uczestnikiem zdarzenia.
Przykład – Festinger – obserwacja sekty, „koniec świata”.
Przykazanka:
Nie szkodzić badanym.
Zasięgnąć opinii nt. wielkości potencjalnego ryzyka.
Dokładnie opracować procedury.
Uzyska zgodę badanych.
Maskowanie (błędna instrukcja) powinna by podawana tylko w sytuacjach koniecznych; później powinna by wyjaśniana.
Informować o możliwości wycofania się z badania.
Interpretacja zachowań społecznych:
Behawioryzm; teorie uczenia się (Miller - podkreślają czynniki sytuacyjne wywołujące określone zachowania oraz warunki wzmacniające owe zachowania; skrzynka cukierki :))
Psychoanaliza;
Janis – solidarowanie się w wyniku identyfikacji; zbiór przed- i podświadomych postaw skłaniających każdego do traktowania grupy jako rozszerzonego „ja”. Wynik transferacji – przywódca symbol ojca, uaktywnia się lęk straty osoby ważnej, która jest idealizowana, kontrola niebezpieczeństwa.
Syndrom odroczonego posłuszeństwa – stosowanie zasad przywódcy mimo braku jego bezpośredniego oddziaływania przez postępowanie zgodnie z przewidywaniami tego „jak by się zachował”, „Co by powiedział” dowódca.
Teoria pola Levin’a – rodzina ma swoją dynamikę.
Teoria poznawcza (Heiden) – jednostki są połączone przez „sentymenty” (uczucia i oceny), negatywne i pozytywne [teoria równowagi poznawczej
Temat: Wpływ społeczeństwa na procesy psychiczne i zachowanie.
Procesy społeczne modyfikują percepcje.
Luchins- dzieciom wskazano rysunki o skomplikowanym układzie kresek, kolejne rysunki coraz bardziej przypominały wyglądem butelkę. Dzieci odpowiadały w parach.
Im bardziej wyraźny bodziec tym wpływ środowiska jest mniejszy.
Asch – Wpływ grupy na spostrzegane; 8 osób oceniało długość odcinków (wskaż taki sam), w grupie 1/3 odpowiadała błędnie, osobno 7%.
U osób ulegających manipulacji:
Spostrzegało zniekształcenie pod wpływem grupy.
Spostrzegali prawidłowo jednak byli przekonani o błędzie w swoim osądzie lub percepcji.
Bruner, Goodman – wpływ pośredni; dzieci w wieku 10 lat. Dzieci dobierały krążek świetlny do monet, część dzieci miała to robi z pamięci a część miała w swoim polu widzenia monet. W grupie kontrolnej zamiast monet stosowano krążki o tej samej średnicy co dana moneta.
Dzieci lepiej spostrzegały karton niż monety, które to przeceniają pod względem wielkości, im wyższa wartość tym większy błąd (nawet 16-40%). Dzieci z rodzin ubogich przeceniały bardziej. Błąd z pamięć był jeszcze większy
Stratyfikacja społeczna drodze socjalizacji 5 centów jest większe od 1 centa, a karton nie ma wartości.
Wpływ społeczeństwa na procesy pamięci: zapamiętywanie, przechowywanie i odtwarzanie.
Bartlett – legenda „wojna duchów”. Kilkakrotnie powtarzana: skrócenie tekstu, konkretyzacja, zmiana obcych, starych poję na współczesne, hindusi nie zmieniali symboli legendy.
Głuchy telefon – wprowadzanie własnych elementów (wpływ kultury)
Paland – cztery specyficzne teksty podawane Amerykanom, Szwedom, Anglikom, Holendrom, Włochom i Francuzom:
Sakrament kapłański (?)
Najazd Francuzów ma Włochy w XV wieku
Psychologia ekonomiczna
Mecz krykieta
Informacje muszą by powiązane z doświadczeniem lub emocjami.
Im lepiej zarysowane kategorie tym lepiej się zapamiętuje.
Film „Mowa ciała czyli komunikacja niewerbalna”.
Kontakt wzrokowy
0-30% - ukrywa coś.
> 60% - bardziej niż sprawą uczestnicy są zainteresowani sobą.
Otwartość
Rozpięta kurtka, marynarka.
Wzniesienie ramion, otwarcie dłoni.
Zamknięcie się w sobie
Zapięta marynarka.
Założone ręce (pozycja obronna).
Zaciśnięte pięści lub objęcie torsu.
Skrzyżowanie nóg (rywalizacja).
Skrzyżowanie rąk i nóg.
Ocenianie
Podparcie ręką podbródka (zwłaszcza z wyciągniętym palcem wskazującym)
Przechylenie głowy.
Drapanie podbródka.
Okulary:
Spojrzenie „znad” okularów (negatywna)
Zdejmowanie lub wycieranie (chęć wygrania na czasie; przyśpieszenie)
Ściąganie i gryzienie (chęć zdobycia czasu; opóźnienie)
Rzucenie na stół (chęć przerwania)
Fajka (ukrycie intencji)
Palenie (szybkie załatwienie tej pracy i przejście do następnej); teoria palenia w zawodach abstrakcyjnych
Podejrzliwość i skrytość
Unikanie kontaktu wzrokowego.
Odchylanie się, krzyżowanie rąk i nóg.
Spojrzenie spode łba, pocieranie nosa, ucha, brwi
Gotowość
Szeroko oparte dłonie.
Ręce na biodrach.
Siadanie na skraju krzesła.
Niezdecydowanie
Splecione ręce.
Gryzienie długopisu.
Powolny ruch do szyi.
Dotykanie krzesła przed skorzystaniem.
Napięcie
Szczepione ręce, zaciśnięte dłonie.
Krótkie płytkie oddechy, nieartykułowane dźwięki.
Pocieranie szyi.
Czochranie włosów.
Stukanie długopisem.
Nerwowość
Pokasływanie, chrząkanie, przykrywanie ust.
Pociąganie za ucho.
Palenie papierosów (spadek napięcia).
Samokontrola
Złączone za plecami ręce.
Trzymanie skrzyżowanych nóg i trzymanie poręczy.
Znudzenie
Postukiwanie nogą.
Zabawa przedmiotami.
Oczy na wpółotwarte.
Opieranie głowy.
Rysowanie.
Nic nie wyrażające oczy.
Temat: Wpływ społeczeństwa na zapamiętywanie.
Eksperyment nad wpływem postaw społecznych na pamięć:
Hartmana – 10 argumentów za i 10 przeciw istnieniu boga. Dwie grupy: przyszli nauczyciele (ateiści) i studenci teologii (wierzący). Czytali teksty i ustosunkowywali się do nich po czym je odtwarzali.
Lepiej zostały zapamiętane teksty zgodne z wierzeniami.
Teksty zgodne z wierzeniami były uważane za ważniejsze.
Levin – tekst 300 słów: proradziecki i przeciwradziecki w dwóch grupach: pro- i antyradzieckiej. Zapamiętywanie zgodnie z upodobaniami politycznymi.
Silvan – postawy wobec czarnoskórych. Pokazywano 15 zdjęć twarzy białych i 15 czarnych. Po pewnym czasie pokazano 46 takich twarzy. Zadaniem badanych było wskazanie twarzy z serii pierwszej.
75% czarnoskórych było rozpoznawane przez sympatyków czarnoskórych i 64% u przeciwników.
Co do twarzy osób białych nie było różnicy.
Mika – zapamiętywanie pro- i antyreligijnych tekstów. Wynik jak powyższe.
Materiał dogodny nie musi zawierać argumentów potwierdzających nasze zdanie, ale mogą obalać argumenty przeciwne.
Wpływy społeczne na procesy motywacyjne.
Klineberg – podstawowe potrzeby i zachowania z nimi związane są zdeterminowane społecznie – np. pokarm i sposób spożywania.
Wpływy społeczeństwa kształtują naszą potrzebę osiągnięć. Jeśli do 7 roku życia dziecko wymaga samodzielności to dziecko będzie bardziej ambitne i osiągało więcej.
Schachter – badał studentki, uprzedzał, że:
Wstrząsy będą słabe 2) Wstrząsy będą silne
Wstrząsy miały być przesunięte w czasie. Pytano o chęć uzyskania towarzystwa. 60% 2 grupy prosiło o towarzystwo.
W silnym lęku większość z nas wskazuje potrzebę afiliacji.
Pierworodni odczuwają większą potrzebę afiliacji.
Wśród nałogowych alkoholików jest więcej osób urodzonych jako kolejne (rozwiązywanie problemów w samotności).
Pierworodni stanowią mniejszość wśród alkoholików.
Wpływ sytuacji na wykonywanie czynności:
Zajonc – efekt audytorium – zmiany w poziomie wykonywania czynności pod wpływem osób obserwujących.
Efekt działania razem – praca w obecności innych pracujących (efekt zależy od grupy) – czynnik facylitacji.
Badanie dzieci w wieku 9-13 lat, nawijanie żyłki na wędkę przy nastawieniu na współzawodnictwo. Uzyskano trzy grupy:
Obecność innych podnosi efektywność.
Obecność innych obniża efektywność.
Obecność innych nie wywiera wpływu.
Alport – ważny jest typ zadania – wyszukiwanie, skreślanie etc.
Obecność innych podwyższa skuteczność w przypadku skreślania, liczenia i kojarzenia.
Obecność innych pogarsza skuteczność w przypadku wyszukiwania błędów.
U osób wolno pracujących efektywność podwyższa się bardziej.
Największy wpływ jest na początku.
Wg Andersona wpływ zależy od inteligencji:
U osób przeciętnych duży wpływ pozytywny
U osób nadprzeciętnych wpływ jest negatywny
Dobrze opanowane zadanie polepsza wyniki.
Słabo opanowane zadanie pogorsza wyniki.
Motywacja wewnętrzna plus motywacja zewnętrzna
Temat: Teorie socjalizacji.
Socjalizacja – proces powstawania i rozwój osobowości zachodzący we wzajemnej zależności ze środowiskiem społecznym i materialnym.
Wg Hemelmann’a – proces stawania się podmiotem zdolny do współdziałania w środowisku społecznie wykreowanym/Przystosowanie się.
Struktura, płaszczyzny:
Nadrzędna – społeczeństwo / społeczna, ekonomiczna, polityczna, socjalna.
Instytucje – wojsko, przedszkola, szkoły, teatry etc.
Interakcji i czynności – relacje rodzic – dziecko; nauka szkolna, przyjaciele, sąsiedzi, rodzina.
Podmiot – wzory doświadczenia, wiedza, zdolności poznawcze, postawy, cele, normy itd.
Fazy socjalizacji:
Najważniejsze doświadczenia wyznaczają dalsze funkcjonowanie w społeczeństwie.
Socjalizacja pierwotna – rodzina.
Socjalizacja wtórna
Socjalizacja osób dorosłych.
Bieg życia człowieka podlega strukturze społecznej.
Temat: Postawy jako konstrukt teoretyczny.
Zmiana przekonań politycznych przez manipulacje językowo- tematyczną w mediach.
Postawa – konstrukt trójelementowy (Mika):
Komponent poznawczy – wiedza o przedmiocie postawy;
Komponent emocjonalny – emocje uczucia wobec przedmiotu postawy;
Komponent behawioralny - działanie.
Odnoszące się do tzw. przedmiotu postawy (człowiek, przedmiot, zjawisko, pogląd, wydarzenia)
W Olsona - Stosunkowo trwała ocena ludzi, obiektów, pojęć (elementy poznawczy i emocjonalny)/przekonanie.
Lęk odczuwały w stosunku do niepoznawalnych lub trudno poznawalnych, nieprzewidywalnych obiektów.
Koncepcje percepcyjne Brunera – niektóre obiekty są przez nas lepiej rozumiane i szybciej przetwarzane percepcyjnie.
Odruch eksploracyjny (orientacyjno-badawczy) pojawienie się bodźca powoduje automatyczną potrzebę poznania bodźca (odruch bezwarunkowy).
Postawa kompletna = el. Poznawczy + behawioralny + emocjonalny.
Postawa niekompletna = brak któregoś z elementów.
Postawa kompletna unikowa – behawioralny – ucieczka.
Cechy postaw:
Komplementarność (lub nie).
Kierunek od-do.
Znak: pozytywny/negatywny.
Siła.
Stałość.
Subiektywna ważność przedmiotu.
Hierarchia ważności postaw.
Zgodność komponentu.
Możliwa jest zmiana postaw przez zmianę zachowania.
Komunikat perswazyjny (niezgodność z dotychczasową wiedzą dotyczącą danej osoby/obiektu.
Zmiana jednej postawy zmienia inne postawy.
Czasem zmianę postawy można zacząć od zmiany innych postaw.
Skuteczność komunikatu perswazyjnego zależy od:
Źródła komunikatu (autorytet, atrakcyjność fizyczna)
Rodzaj komunikatu, jasność, siła, treść argumentu.
Odbiorca – podatność na manipulacje lub zmianę, zgodność z nadawcą.
Wrażenie spreparowania lub manipulacji.
Adekwatność argumentów.
Cechy odbiorców:
Rozproszenie – bardziej podatne na przyjęcie argumentów.
Skupiona – mniej podatne, ważna jest jakość argumentów.
Wiek odbiorcy 18-25 lat łatwiej zmieniać poglądy.
Urazowe zdarzenia.
Strategia centralna (jakość treść) i peryferyjna (sposób nadawania)
Centralna: Zainteresowanie; uważni odbiorcy, warunki możliwe dla skupienia.
Peryferyjna: odbiorcy rozproszeni i niezaangażowani (warunki: zadymienie, głód).
Pochodzenie postaw:
Aronson: są postawy poznawcze, emocjonalne i behawioralne (dany element pojawia się jako pierwszy)
Techniki perswazyjne oparte na emocjach:
Odwoływanie się do strachu:
Trzeba uważać żeby nie przekroczyć granicy strachu, gdyż może to odrzucać.
Trzeba wskazać inną drogę
Podporządkowujemy się osobie wzbudzającej negatywne emocje (poczucie winy)
Wysoka samoocena powoduje większą podatność.
Hitler – Żyd – ferment; komuniści – zwiastun śmierci.
Technika GRANFALONU (dumne i pozbawione sensu stowarzyszenia istot ludzkich).
Lubimy tych, którzy znaleźli się w naszym granfalonie.
Cialdini – Rasputin: przekonanie o tym że urodzili się tego samego dnia.
Wzbudzanie poczucia winy:
Gross – nakłaniał do aplikowania prądu mylącym się (druga grupa niepokoiła dźwiękiem), później byli proszeni o przysługę. Poczucie winy skłaniało ich do uległości.
Norma wzajemności.
Dotrzymywanie zobowiązań.
Potwierdzanie słowa czynem.
Uczynić obiekt niedostępnym, unikatowym.
Cenzura.
Postawy mogą być traktowane jako nawyki lub zewnętrzne reakcje antypacyjne (przewidywanie). Postawy jako nawyki.
Nagrody wzmacniają postawy. Kary je osłabiają.
Przykład: Dyskusja o akademikach w gronie studentów: Obrona, Krytyka, Neutralność.
Sędziowie decydowali o przejściu do następnej rundy. Badani z grupy nagradzanej utrzymywali przekonanie, w nienagradzanej reagowano różnie.
Koncepcje równowagi poznawczej Rosenberga:
Elementy poznawcze – przekonanie, że przedmiot postawy pozwala lub uniemożliwia coś osiągnąć.
Elementy emocjonalne – uczucia.
Te dwa elementy mają tendencje di osiągania takiej samej wartości (pozytywnej/negatywnej).
Koncepcje psychoanalityczne:
Zwolennicy zwracają uwagę na funkcje przystosowania się do społeczeństwa lub obrony ego. Ludzie o silnym ego potrafią kontrolować i nie boją się ujawniać swoich potrzeb. O słabym ego odwrotnie. Stłumione ego musi zostać rozładowane , dzięki czemu jednostka w pośredni sposób jest w stanie poznać swoje potrzeby.
W eksperymentach – jeśli uda się wywołać zagrożenie ego to ludzie są w stanie np. silniej karać niż osoby, u których uda się wzbudzić dobre samopoczucie.
Postawy społeczne nie są odzwierciedleniem stosunku jednostkowej wobec zjawiska, osoby czy grupy, ale symptomów emocji tej osoby, często przejściowych.
Skuteczność oddziaływań na zmianę postaw:
Stopień rozbieżności
Im większa rozbieżność tym mniejsza szansa na zmianę postawy.
Najlepsza jest zmiana stopniowa.
Znacznie większe zmiany zachodzą u osób ze słabymi postawami.
Nosiciel postaw skrajnie odmiennych powoduje negatywne uczucia i przez to odrzuca.
Wiarygodność nadawcy ma wpływ na przekaz, duża wiarygodność może powodować zmiany.
Przekaz powinien kończyć się wnioskiem.
To co ma kształtować postawę powinno pojawić się na początku przekazu.
Ogólna podatność na perswazję.
Odbiorca aktywny/bierny.
Uwaga → zrozumienie → akceptacja.
Ex. Podawanie młodzieży szkolnej perswazji: łatwa podatność lub trudna.
Bardziej podatne są dziewczęta.
Osoby o dużej podatności są zależne od pola.
Temat: Spostrzeganie społeczne.
Proces zdobywania orientacji we właściwościach innych ludzi i proces poznawania innych ludzi. (inaczej spostrzeganie ludzi lub interpersonalne – podkreśla potencjalną wzajemność spostrzegania.)
Spostrzeganie społeczne wg Skarżyńskiej odnosi się do procesu percepcji różnych obiektów (nie tylko ludzi).
Spostrzeganie interpersonalne:
Atrybucja cech – przypisywanie właściwości.
Przypisywanie oczekiwań.
Wywołanie emocji.
Proces przypisywania przez podmiot innym ludziom oczekiwań, właściwości i wywoływanie u jednostki emocji (będących efektem).
Emocje mogą wpływać na przypisywane właściwości i oczekiwania.
Haider, Kelly – spostrzeganie społeczne pomaga przewidzieć zachowanie ludzi, nie służy jedynie zaspokajaniu potrzeb obserwatora.
Cechą spostrzegania jest tworzenie wyobrażeń o innych. Ułatwiają to tzw. ukryte teorie osobowości – schemat, który stoduje człowiek aby pogrupować cechy.
Uprzejmy → Chojny.
Przekonanie o współwystępowaniu cech – każdy ma prywatne zestawy owych cech.
TEORIA DYSONANSU POZNAWCZEGO
Potrzeba zrozumienia tego co dzieje się z człowiekiem. Popycha do poszukiwania uzasadnień dla wydarzeń.
Szukamy przyczyn żeby:
Zrozumieć co się dzieje.
Przewidzieć następstwa.
Wewnętrzne poczucie „niewiedzy” powoduje niepokój i negatywne uczucia.
Problemy z ustaleniem przyczyn zjawiska powoduje dyskomfort. Aby tego uniknąć myślimy w sposób uproszczony, np. stereotypowo.
Jeśli nie jesteśmy w stanie stworzyć logicznego wytłumaczenia to szukamy nielogicznego (fałszywego).
Większość ludzi jest pozytywnie zmotywowana do poszukiwania logicznych wytłumaczeń. Decydując się na coś próbujemy przekonać siebie i innych o logice zachowania.
Psychologiczne konsekwencje sprzeczności zwana jest dysonansem poznawczym.
Zjawisko sprzeczności poglądu i zachować zwana jest zjawiskiem nieprzebijanych ścianek lub osobnych ścian naszego umysłu. Sprzeczność dostrzegamy gdy występują oba komponenty.
Ponieważ doświadczanie dysonansu poznawczego jest przykre to dążymy do redukcji (przykrość jest jak głód).
Główne założenia Festingera:
Człowiek dąży do wewnętrznej spójności.
Od wszystkich praw są odstępstwa. Dotyczy to tendencji do zdolności struktur umysłowych poszczególnych jednostek.
Uświadomienie niespójności bądź sprzeczności powoduje dyskomfortu, który pobudza do zmian.
Główne tezy:
Istnienie niewygodnego dysonansu motywuje osobę do podejmowania prób jego zredukowania i osiągnięcia konsonansu.
W sytuacji występowania dysonansu osoba będzie nie tylko próbowała zredukować, ale również aktywnie unikać zwiększenia dysonansu.
Dysonans dotyczy sfery poznawczej, postaw, przekonań, zachowania, otoczenia.
Festinger starał się wyjaśnić powody powstawania dysonansów. Niewiele jest rzeczy jednolitych i niezmiennych.
Sposób redukcji dysonansu:
Zmiana zachowania
Zmiana wiedzy o zjawiskach
Znaleźć sposób pogodzenia sprzecznych komponentów.
Heider –teoria równowagi poznawczej
Zaburzenia równowagi powoduje uruchomienie mechanizmów powrotu do równowagi.
Osgood i Tannebaum – konieczność zwiększenia zgodności w obszarze jednostki (układu).
Każdorazowo wynik zależy od tego jak mocno w umyśle podmiotu zakorzenione są wcześniejsze oceny.
Pojęcia:
Dysonans i konsonans – odnoszą się do tego co jednostka wie na swój temat, o swoim zachowaniu i otoczeniu. Odnoszą się do poznania „wiedzy” (złożonej z elementów wiedzy)
Elementy poznawcze – wiedza odpowiadająca rzeczywistości, jednak odzwierciedla ją w sposób mniej lub bardziej wierny.
Rzeczywistość wywiera nacisk w kierunku współbrzmienia elementów „poznania” z nią samą.
Między elementami wiedzy zachodzą relacji: konsonans, dysonans i niezależność.
Tendencja do unikania dysonansu:
Zwiększenie dysonansu.
Wystąpienie dysonansu w ogóle.
Znalezienie poparcia dla nowego elementu poznawczego, który ma zastąpić stary.
Nowe dodane do starych.
Selektywność w doborze źródeł informacji, osób, wydarzeń:
Jednostka będzie wchodzić w interakcje z osobami, które w jej wstępnej ocenie będą akceptować lub popierać nowe elementy – a unikać kontaktów związanych z elementami, które pragnie zmienić.
Będzie otwarta na nowe informacje przyczyniające się do konsonansu, a zamknięta na te mogące zwiększyć dysonans.
Mały dysonans lub brak dysonansu nie powoduje tak dużej selektywności.
Brak dysonansu nie motywuje do poszukiwania poparcia ani nowych informacji.
W przypadku negatywnych przeżyć dysonansu człowiek może obawiać się sytuacji mogących wytworzyć dysonans. Boi się nowości i wyzwań.
Lęk przed wystąpieniem dysonansu może prowadzić do wycofania się z kontaktów międzyludzkich.
Ogólnie do zawężenia pola aktywności człowieka – dalej do blokady rozwoju indywidualnego.
Powoduje powtarzanie działań sprawdzających możliwości wystąpienia dysonansu.
Obserwowanie sztywności zachowania i perseweracje.
Festinger – jeśli działanie nie może zostać odsunięte w czasie to już w momencie podjęcia decyzji dochodzi u niej do negacji poznawczej.
Wykorzystuje sie ją do: wyjaśniania procesów podejmowania decyzji, ludzkiej uległości wobec norm, nacisków perswazji, propagandy, reklamy, marketingu, zachowań tłumu.
Dysonans poznawczy przy podejmowaniu decyzji:
Jest unikalną konsekwencją każdej decyzji.
Decyzja wyboru jednej spośród wielu możliwych jest sytuacją konfliktową.
Jego wielkość zależy od:
Ważności decyzji (↑↑)
Atrakcyjności odrzuconej decyzji (↑↑)
Stopnia zazębiania się elementów poznawczych odpowiadających różnym rozważanym możliwościom (↑↓)
Dysonans postdecyzyjny jako funkcja odrzuconej alternatywy:
Redukcja:
Zwiększenie względnej atrakcyjności możliwości wybranej.
Kształtowanie zazębień.
Cofnięcie decyzji na poziomie psychologicznym.
Pojęcie poznawczego zazębienia – połączenie za pomocą określonego szerszego kontekstu dwóch różnych alternatyw.
„Zastyganie decyzji”
Przepracowanie wcześniejszych alternatyw.
Ustalanie procesów zgodnych z decyzją.
Eliminowanie niezgodnych.
Stabilizacja decyzji.
Cofnięcie decyzji na poziomie psychologicznym:
Przyznanie się do wybrania błędnej alternatywy.
Uznanie, że decyzja nie została podjęta autonomicznie.
Znów jest w sytuacji konfliktowej:
Wybór nie może zostać zmieniony.
Albo osoba nie przyjmuje za nią odpowiedzialności.